This is where I live. I live in Kenya, at the south parts of the Nairobi National Park. Those are my dad's cows at the back, and behind the cows, that's the Nairobi National Park. Nairobi National Park is not fenced in the south widely, which means wild animals like zebras migrate out of the park freely. So predators like lions follow them, and this is what they do. They kill our livestock. This is one of the cows which was killed at night, and I just woke up in the morning and I found it dead, and I felt so bad, because it was the only bull we had.
Aš gyvenu štai čia. Kenijoje, pietinėje Nairobio nacionalinio parko dalyje. Už manęs stovi mano tėčio karvės, o už jų plyti Nairobio nacionalinis parkas. Nairobio nacionalinis parkas pietuose nėra visiškai apjuostas tvora, todėl laukiniai gyvūnai, tokie kaip zebrai, gali laisvai migruoti. Dėl to tokie plėšrūnai, kaip liūtai, seka paskui juos ir štai ką jie padaro. Jie žudo mūsų galvijus. Tai vienas iš galvijų, kurį papjovė naktį, ir pabudęs ryte radau jį negyvą, tada pasijutau labai blogai, nes tai buvo vienintelis mūsų bulius.
My community, the Maasai, we believe that we came from heaven with all our animals and all the land for herding them, and that's why we value them so much. So I grew up hating lions so much. The morans are the warriors who protect our community and the livestock, and they're also upset about this problem. So they kill the lions. It's one of the six lions which were killed in Nairobi. And I think this is why the Nairobi National Park lions are few.
Mano bendruomenė, masajai, tiki, kad mes atvykome iš dangaus su visais mūsų gyvuliais ir žemėmis, kur galime juos ganyti, štai kodėl mes juos taip branginame. Taigi, aš užaugau nekęsdamas liūtų. Moranams, kariams, saugantiems bendruomenę ir gyvulius, taip pat nepatiko ši problema. Todėl jie ėmė medžioti liūtus. Tai vienas iš šešių liūtų, sumedžiotų Nairobyje. Ir, manau, būten dėl to Nairobio nacionaliniame parke teliko tiek mažai liūtų.
So a boy, from six to nine years old, in my community is responsible for his dad's cows, and that's the same thing which happened to me.
Taigi, mano bendruomenėje berniukas, nuo šešerių iki devynių metų, yra atsakingas už savo tėčio galvijus, būtent taip nutiko ir man.
So I had to find a way of solving this problem. And the first idea I got was to use fire, because I thought lions were scared of fire. But I came to realize that that didn't really help, because it was even helping the lions to see through the cowshed. So I didn't give up. I continued. And a second idea I got was to use a scarecrow. I was trying to trick the lions [into thinking] that I was standing near the cowshed. But lions are very clever. (Laughter) They will come the first day and they see the scarecrow, and they go back, but the second day, they'll come and they say, this thing is not moving here, it's always here. (Laughter) So he jumps in and kills the animals. So one night, I was walking around the cowshed with a torch, and that day, the lions didn't come. And I discovered that lions are afraid of a moving light. So I had an idea. Since I was a small boy, I used to work in my room for the whole day, and I even took apart my mom's new radio, and that day she almost killed me, but I learned a lot about electronics. (Laughter) So I got an old car battery, an indicator box. It's a small device found in a motorcycle, and it helps motorists when they want to turn right or left. It blinks. And I got a switch where I can switch on the lights, on and off. And that's a small torch from a broken flashlight.
Todėl privalėjau surasti būdą, kaip išspręsti šią problemą. Pirmoji šovusi į galvą mintis buvo panaudoti ugnį, nes maniau, kad liūtai bijo ugnies. Bet supratau, jog tai nepadės, nes tai net pagelbėjo liūtams geriau matyti karves aptvare. Bet aš nepasidaviau. Tęsiau paieškas. Antroji mintis buvo panaudoti baidyklę. Ketinau apgudrauti liūtus ir įtikinti juos, kad aš stoviu šalia aptvaro. Bet liūtai yra labai protingi. (Juokas) Jie ateidavo pirmą dieną, pamatydavo baidyklę ir pasitraukdavo, bet antrąją dieną jie sugrįždavo ir sakydavo: ,,Šitas dalykas nejuda, jis tiesiog stovi čia." Tada jie peršoka tvorą ir išskerdžia gyvulius. Taigi, vieną naktį vaikščiojau aplink aptvarą, laikydamas žibintuvėlį rankoje, ir tą kartą liūtai neatėjo. Ir supratau, kad liūtai bijo judančios šviesos. Todėl man šovė idėja. Nuo pat mažų dienų visą dieną konstruodavau savo kambaryje, kartą net išardžiau naują mamos radiją, ir tądien ji vos manęs nepasmaugė, bet taip nemažai sužinojau apie elektroniką. (Juokas) Taigi, pasiėmiau seną akumuliatorių, indikatorių. Tai mažytis prietaisas, naudojamas motocikluose, jis padeda motociklininkams sukant į dešinę ar kairę. Jis mirksi. Radau jungiklį, kuriuo galėjau įjungti ir išjungti šviesas. O čia lemputės iš sugedusio žibintuvėlio.
So I set up everything. As you can see, the solar panel charges the battery, and the battery supplies the power to the small indicator box. I call it a transformer. And the indicator box makes the lights flash. As you can see, the bulbs face outside, because that's where the lions come from. And that's how it looks to lions when they come at night. The lights flash and trick the lions into thinking I was walking around the cowshed, but I was sleeping in my bed.
Taigi, viską sujungiau. Kaip matote, saulės plokštė įkrauna bateriją, o baterija tiekia energiją į mažą indikatoriaus dėžutę. Vadinu jį transformatoriumi. Ir indikatorius priverčia šviesą mirksėti. Kaip matote, lemputė atsukta į aptvaro išorę, nes iš ten ateina liūtai. Štai ką liūtai mato naktį. Šviesa mirksi ir priverčia liūtus manyti, jog tai aš vaikštau aplink aptvarą, nors iš tiesų miegu savo lovoje.
(Laughter) (Applause) Thanks.
(Juokas) (Plojimai) Ačiū.
So I set it up in my home two years ago, and since then, we have never experienced any problem with lions. And my neighboring homes heard about this idea. One of them was this grandmother. She had a lot of her animals being killed by lions, and she asked me if I could put the lights for her. And I said, "Yes." So I put the lights. You can see at the back, those are the lion lights. Since now, I've set up seven homes around my community, and they're really working. And my idea is also being used now all over Kenya for scaring other predators like hyenas, leopards, and it's also being used to scare elephants away from people's farms.
Taigi, įrengiau tai savo namuose prieš du metus, ir nuo tada daugiau nebekilo bėdų su liūtais. Apie šią idėją išgirdo ir mano kaimynai. Viena iš jų buvo ši močiutė. Daugelį jos gyvulių papjovė liūtai ir ji paprašė manęs įrengti ir jai tokias šviesas. Aš sutikau. Taigi, įrengiau jas. Už mano nugaros matote šviesas nuo liūtų. Šiandien esu įrengęs jau septynias tokias sistemas savo bendruomenėje, ir jos tikrai veikia. Ir mano sumanymas dabar naudojamas visoje Kenijoje, baidant tokiu plėšrūnus kaip hienos, leopardai, taip jis naudojamas nubaidyti dramblius nuo žmonių ūkių.
Because of this invention, I was lucky to get a scholarship in one of the best schools in Kenya, Brookhouse International School, and I'm really excited about this. My new school now is coming in and helping by fundraising and creating an awareness. I even took my friends back to my community, and we're installing the lights to the homes which don't have [any], and I'm teaching them how to put them.
Dėka šio išradimo, gavau stipendiją mokytis vienoje geriausių mokyklų Kenijoje. Brookhouse tarptautinėje mokykloje, ir aš tikrai dėl to džiaugiuosi. Mano naujoji mokykla padeda man suteikdami man finansavimą ir skelbdami apie išradimą. Kartu su savo draugais mūsų bendruomenėje įrenginėjame šviesas namuose, kurie jų neturi, ir išmokau kaip jomis naudotis.
So one year ago, I was just a boy in the savanna grassland herding my father's cows, and I used to see planes flying over, and I told myself that one day, I'll be there inside. And here I am today. I got a chance to come by plane for my first time for TED. So my big dream is to become an aircraft engineer and pilot when I grow up.
Taigi, prieš metus tebuvau paprastas berniukas iš savanų, kuriose ganiau savo tėvo gyvulius, ir kai virš manęs praskrisdavo lėktuvas, vis sakydavau sau, kad vieną dieną atsidursiu jo viduje. Taigi, šiandien aš stoviu čia. Turėjau galimybę pirmą kartą skristi lėktuvu čia, Į TED. Mano didžioji svajonė - tapti lėktuvų inžinieriumi ir pilotu.
I used to hate lions, but now because my invention is saving my father's cows and the lions, we are able to stay with the lions without any conflict. Ashê olên. It means in my language, thank you very much.
Anksčiau nekenčiau liūtų, bet dabar mano išradimas išgelbėjo ir mano tėvo galvijus, ir liūtus, ir galime sugyventi su liūtais be jokių pykčių. Ashê olên. Mano kalba tai reiškia, labai jums dėkoju.
(Applause)
(Plojimai)
Chris Anderson: You have no idea how exciting it is to hear a story like yours. So you got this scholarship.Richard Turere: Yep.
Krisas Andersonas: Nė nenumanai, kaip įdomu buvo kalusytis tavo istorijos. Taigi, gavai stipendiją. Ričardas Turere: Taip
CA: You're working on other electrical inventions. What's the next one on your list?
CA: Ir dabar dirbi su kitais elektroniniais išradimais. Kas toliau laukia tavo sąraše?
RT: My next invention is, I want to make an electric fence.CA: Electric fence? RT: But I know electric fences are already invented, but I want to make mine. (Laughter)
RT: Mano kitas išradimas- elektrinė tvora. CA: Elektrinė tvora? RT: Žinau, kad elektrinės tvoros jau išrastos, bet noriu sukurti savo. (Juokas)
CA: You already tried it once, right, and you --RT: I tried it before, but I stopped because it gave me a shock. (Laughter)
CA: Tu jau tai bandei, tiesa, ir tu... RT: Bandžiau tai, bet sustojau, nes mane pakratė elektra. (Juokas)
CA: In the trenches. Richard Turere, you are something else. We're going to cheer you on every step of the way, my friend. Thank you so much.RT: Thank you. (Applause)
Ričardai Turere, tu ypatingas. Padėsime ir toliau tau eiti šiuo keliu, mano drauge. Labai tau ačiū. RT: Ačiū jums. (Plojimai)