This is where I live. I live in Kenya, at the south parts of the Nairobi National Park. Those are my dad's cows at the back, and behind the cows, that's the Nairobi National Park. Nairobi National Park is not fenced in the south widely, which means wild animals like zebras migrate out of the park freely. So predators like lions follow them, and this is what they do. They kill our livestock. This is one of the cows which was killed at night, and I just woke up in the morning and I found it dead, and I felt so bad, because it was the only bull we had.
Živim u Keniji, u južnom dijelu Nacionalnog parka Nairobi. Ovo su krave mog oca u pozadini, a iza krava je Nacionalni park Nairobi. NP Nairobi na jugu većinom nije ograđen što znači da divlje životinje kao što su zebre slobodno izlaze iz parka. Grabežljivci poput lavova ih slijede i naprave ovo. Ubijaju našu stoku. Ovo je jedna od krava koja je ubijena noću, a ja sam se ujutro probudio i pronašao je mrtvu i bilo mi je žao jer je to bio jedini bik kojeg smo imali.
My community, the Maasai, we believe that we came from heaven with all our animals and all the land for herding them, and that's why we value them so much. So I grew up hating lions so much. The morans are the warriors who protect our community and the livestock, and they're also upset about this problem. So they kill the lions. It's one of the six lions which were killed in Nairobi. And I think this is why the Nairobi National Park lions are few.
Moja zajednica, Maasai, vjeruje da smo došli s neba sa svim svojim životinjama i svom zemljom na kojoj ih pasemo i zato ih toliko cijenimo. Odrastao sam mrzeći lavove. Morani su ratnici koji čuvaju našu zajednicu i stoku pa su i oni uzrujani zbog tog problema. Zato ubijaju lavove. Ovo je jedan od 6 lavova koji su ubijeni u Nairobiju. Mislim da je zato malo lavova u NP-u Nairobi.
So a boy, from six to nine years old, in my community is responsible for his dad's cows, and that's the same thing which happened to me.
U mojoj zajednici, dječaci od 6 do 9 godina odgovorni su za očeve krave, a tu odgovornost imao sam i ja.
So I had to find a way of solving this problem. And the first idea I got was to use fire, because I thought lions were scared of fire. But I came to realize that that didn't really help, because it was even helping the lions to see through the cowshed. So I didn't give up. I continued. And a second idea I got was to use a scarecrow. I was trying to trick the lions [into thinking] that I was standing near the cowshed. But lions are very clever. (Laughter) They will come the first day and they see the scarecrow, and they go back, but the second day, they'll come and they say, this thing is not moving here, it's always here. (Laughter) So he jumps in and kills the animals. So one night, I was walking around the cowshed with a torch, and that day, the lions didn't come. And I discovered that lions are afraid of a moving light. So I had an idea. Since I was a small boy, I used to work in my room for the whole day, and I even took apart my mom's new radio, and that day she almost killed me, but I learned a lot about electronics. (Laughter) So I got an old car battery, an indicator box. It's a small device found in a motorcycle, and it helps motorists when they want to turn right or left. It blinks. And I got a switch where I can switch on the lights, on and off. And that's a small torch from a broken flashlight.
Morao sam pronaći rješenje za ovaj problem. Prva ideja koju sam imao bila je koristiti vatru jer sam mislio da je se lavovi boje. Ali uvidio sam da to ne pomaže, već je čak pomagalo lavovima da vide kroz štalu. Nisam odustajao. Ustrajao sam. Zatim mi je palo na pamet koristiti strašilo. Htio sam prevariti lavove [da pomisle] kako ja stojim blizu štale. Ali lavovi su jako pametni. (Smijeh) Prvi dan će doći, vidjeti strašilo i otići, ali drugog dana će doći i reći: Ova stvar se ne miče, stalno je tu. (Smijeh) Pa skoče unutra i pobiju životinje. Jedne noći hodao sam oko štale sa svjetiljkom i tog dana lavovi nisu došli. Otkrio sam da se lavovi boje svjetla koje se miče. Imao sam ideju. Od malena sam po cijele dane radio u svojoj sobi. Čak sam rastavio mamin novi radio i tog dana me skoro ubila, ali mnogo sam naučio o elektronici. (Smijeh) Uzeo sam stari automobilski akumulator i žmigavac. To je mali uređaj koji se nalazi u motociklima i pomaže vozačima kad žele skrenuti lijevo ili desno. Žmiga. Uzeo sam prekidač na koji sam mogao paliti i gasiti svjetla. A ovo je mala svjetiljka iz razbijene džepne baterije.
So I set up everything. As you can see, the solar panel charges the battery, and the battery supplies the power to the small indicator box. I call it a transformer. And the indicator box makes the lights flash. As you can see, the bulbs face outside, because that's where the lions come from. And that's how it looks to lions when they come at night. The lights flash and trick the lions into thinking I was walking around the cowshed, but I was sleeping in my bed.
Sve sam postavio. Kao što vidite, solarna ćelija puni bateriju, a baterija strujom napaja malu kutiju žmigavca. Ja je zovem transformatorom. Kutija žmigavca pali i gasi svjetla. Kao što vidite, žarulje su okrenute prema van zato jer odande dolaze lavovi. A ovako to izgleda lavovima kad dolaze noću. Svjetla žmirkaju i navedu lavove da pomisle da ja hodam oko štale, ali ja spavam u svom krevetu.
(Laughter) (Applause) Thanks.
(Smijeh) (Pljesak) Hvala.
So I set it up in my home two years ago, and since then, we have never experienced any problem with lions. And my neighboring homes heard about this idea. One of them was this grandmother. She had a lot of her animals being killed by lions, and she asked me if I could put the lights for her. And I said, "Yes." So I put the lights. You can see at the back, those are the lion lights. Since now, I've set up seven homes around my community, and they're really working. And my idea is also being used now all over Kenya for scaring other predators like hyenas, leopards, and it's also being used to scare elephants away from people's farms.
Postavio sam to u svom domu prije dvije godine i od onda nismo imali problema s lavovima. Susjedi su čuli za tu ideju. Jedna od njih bila je ova baka. Lavovi su ubili mnogo njene stoke pa me zamolila da i njoj postavim svjetla. Rekao sam da hoću. Postavio sam ih. Vide se u pozadini, to su lavlja svjetla. Do sad sam ih postavio u sedam domova u svojoj zajednici i zbilja rade. Moja ideja koristi se diljem Kenije za plašenje grabežljivaca poput hijena, leoparda, ali i za plašenje slonova s farmi.
Because of this invention, I was lucky to get a scholarship in one of the best schools in Kenya, Brookhouse International School, and I'm really excited about this. My new school now is coming in and helping by fundraising and creating an awareness. I even took my friends back to my community, and we're installing the lights to the homes which don't have [any], and I'm teaching them how to put them.
Zbog ovog izuma, dobio sam stipendiju za jednu od najboljih škola u Keniji, Brookhouse International School, i zbilja sam uzbuđen zbog toga. Moja nova škola sad pomaže oko skupljanja sredstava i podizanja svijesti. Čak sam poveo prijatelje u svoju zajednicu i instalirali smo svjetla u domovima koji ih nemaju i poučavao sam ih kako ih postaviti.
So one year ago, I was just a boy in the savanna grassland herding my father's cows, and I used to see planes flying over, and I told myself that one day, I'll be there inside. And here I am today. I got a chance to come by plane for my first time for TED. So my big dream is to become an aircraft engineer and pilot when I grow up.
Prije godinu dana, bio sam običan dječak na travnjacima savane koji je pasao očeve krave. Viđao sam avione kako prelijeću i rekao sam si da ću jednog dana ja biti u jednom od njih. I eto me danas ovdje. Imao sam priliku avionom doći na svoj prvi nastup na TED-u. Moj je veliki san postati zrakoplovni inženjer i pilot kad odrastem.
I used to hate lions, but now because my invention is saving my father's cows and the lions, we are able to stay with the lions without any conflict. Ashê olên. It means in my language, thank you very much.
Nekad sam mrzio lavove, ali zato što moj izum spašava očeve krave i lavove, možemo živjeti uz lavove bez sukoba. Ashê olên. To u mom jeziku znači: Mnogo Vam hvala.
(Applause)
(Pljesak)
Chris Anderson: You have no idea how exciting it is to hear a story like yours. So you got this scholarship.Richard Turere: Yep.
Chris Anderson: Ne znaš kako je uzbudljivo čuti priču kao što je tvoja. Dobio si tu stipendiju. Richard Turere: Aha.
CA: You're working on other electrical inventions. What's the next one on your list?
CA: Radiš na električnim izumima. Koji je sljedeći na tvom popisu?
RT: My next invention is, I want to make an electric fence.CA: Electric fence? RT: But I know electric fences are already invented, but I want to make mine. (Laughter)
RT: Sljedeće želim napraviti električnu ogradu. CA: Električnu ogradu? RT: Znam da su električne ograde već izumljene, ali želim napraviti svoju. (Smijeh)
CA: You already tried it once, right, and you --RT: I tried it before, but I stopped because it gave me a shock. (Laughter)
CA: Već si jednom probao, zar ne, i... RT: Probao sam prije, ali odustao sam jer me udarila struja. (Smijeh)
CA: In the trenches. Richard Turere, you are something else. We're going to cheer you on every step of the way, my friend. Thank you so much.RT: Thank you. (Applause)
CA: Težak je to posao. Richarde Turere, ti si nešto posebno. Navijat ćemo za tebe cijelim putem, moj prijatelju. Hvala ti. RT: Hvala. (Pljesak)