Ovo je gdje ja živim. Živim u Keniji, u južnim dijelovima Nacionalnog parka Nairobi. Iza su krave mog oca, a iza krava, to je Nacionalni park Nairobi. Nacionalni park Nairobi nije ograđen širom jednog dijela na jugu, što znači da divlje životinje poput zebri slobodno mogu izaći iz parka. Grabežjivci poput lavova prate ih, i evo šta rade. Ubijaju našu stoku. Ovo je jedna od krava koja je ubijena u noći, i kad sam se probudio ujutru i našao je mrtvu, osjećao sam se loše, jer je to bio jedini vol kojeg smo imali.
This is where I live. I live in Kenya, at the south parts of the Nairobi National Park. Those are my dad's cows at the back, and behind the cows, that's the Nairobi National Park. Nairobi National Park is not fenced in the south widely, which means wild animals like zebras migrate out of the park freely. So predators like lions follow them, and this is what they do. They kill our livestock. This is one of the cows which was killed at night, and I just woke up in the morning and I found it dead, and I felt so bad, because it was the only bull we had.
Moja zajednica, Maasai, mi vjerujemo da smo stigli iz raja sa svim našim životinjama i svom našom zemljom, da bi ih uzgajali, i upravo zbog toga ih jako cijenimo. Zato sam odrastao mrzeći lavove toliko. Morani su ratnici, koji štite svoju zajednicu i stoku, i oni su također uznemireni zbog ovog problema. Zato ubijaju lavove. Ovo je jedan od šest lavova koji su ubijeni u Nairobiju. Mislim da zbog toga ima jako malo lavova u Nacionalnom parku Nairobi.
My community, the Maasai, we believe that we came from heaven with all our animals and all the land for herding them, and that's why we value them so much. So I grew up hating lions so much. The morans are the warriors who protect our community and the livestock, and they're also upset about this problem. So they kill the lions. It's one of the six lions which were killed in Nairobi. And I think this is why the Nairobi National Park lions are few.
Dječak, od šest do devet godina, u mojoj zajednici, odgovoran je za krave svog oca, i isto se desilo i meni.
So a boy, from six to nine years old, in my community is responsible for his dad's cows, and that's the same thing which happened to me.
Zbog toga sam morao pronaći način da riješim ovaj problem. Prva ideja koju sam imao bila je da upotrijebim vatru, zato što sam mislio da se lavovi boje vatre. Ali ubrzo sam shvatio da to neće puno pomoći, zato što je to čak pomagalo lavovima da vide kroz staje. Nisam odustajao. Nastavio sam. Sljedeća ideja koju sam imao jeste da upotrijebim strašilo. Pokušao sam da prevarim lavove kao da ja stojim blizu staje. Ali lavovi su vrlo pametni. (smijeh) Doći će prvog dana i vidjet će strašilo, i otići će, ali drugog dana, vratit će se opet i reći će da se ova stvar ne miče odavde, uvijek je tu. (Smijeh) Tada skoči i ubije životinje. Jedne noći, šetao sam oko staje s bakljom, i tog dana, lavovi nisu došli. Otkrio sam da se lavovi plaše pokretnog svjetla. I nadošao sam na ideju. S obzirom da sam bio mali dječak, imao sam običaj da radim u svojoj sobi po cio dan, i jednom sam čak razmontirao mamin novi radio, i tog dana samo što me nije ubila, ali sam mnogo naučio o elektronici. (Smijeh) Nabavio sam staru automobilsku bateriju, indikatorsku kutiju. To je malena naprava koja se može naći u motorciklima, i pomaže motoristima ukoliko žele da se vrate unazad desno ili lijevo. Svjetluca. Dobio sam prekidač na kojem svijetlo mogu paliti i gasiti. I to je malena baklja iz razbijene svjetiljke.
So I had to find a way of solving this problem. And the first idea I got was to use fire, because I thought lions were scared of fire. But I came to realize that that didn't really help, because it was even helping the lions to see through the cowshed. So I didn't give up. I continued. And a second idea I got was to use a scarecrow. I was trying to trick the lions [into thinking] that I was standing near the cowshed. But lions are very clever. (Laughter) They will come the first day and they see the scarecrow, and they go back, but the second day, they'll come and they say, this thing is not moving here, it's always here. (Laughter) So he jumps in and kills the animals. So one night, I was walking around the cowshed with a torch, and that day, the lions didn't come. And I discovered that lions are afraid of a moving light. So I had an idea. Since I was a small boy, I used to work in my room for the whole day, and I even took apart my mom's new radio, and that day she almost killed me, but I learned a lot about electronics. (Laughter) So I got an old car battery, an indicator box. It's a small device found in a motorcycle, and it helps motorists when they want to turn right or left. It blinks. And I got a switch where I can switch on the lights, on and off. And that's a small torch from a broken flashlight.
Tako sam namjestio sve. Kao što vidite, solarni panel puni bateriju, i baterija isporučuje energiju u malu indikatorsku kutiju. Ja to zovem transformator. Indikatorska kutija čini da svijetlo bljeska. Kao što vidite, žarulja su okrenute prema van, zato što odatle dolaze lavovi. I tako to izgleda lavovima kada dolaze u noći. Svijetlo treperi i vara lavove da misle kako se krećem oko staje, ali ja spavam u svom krevetu.
So I set up everything. As you can see, the solar panel charges the battery, and the battery supplies the power to the small indicator box. I call it a transformer. And the indicator box makes the lights flash. As you can see, the bulbs face outside, because that's where the lions come from. And that's how it looks to lions when they come at night. The lights flash and trick the lions into thinking I was walking around the cowshed, but I was sleeping in my bed.
(Smijeh) (Aplauz) Hvala.
(Laughter) (Applause) Thanks.
Namjestio sam to u svom domu prije dvije godine, i od tada, nismo imali nikakvih problema s lavovima. I moje komšije su čule za ovu ideju. Jedna od njih bila je ova baka. Veliki broj njenih životinja pobili su lavovi, i pitala me da li mogu za nju da postavim svijetla. Rekao sam: "Da". Postavio sam svijetla. Kao što vidite u pozadini, to su svijetla za lavove. Do sada, postavio sam ih na sedam kuća unutar moje zajednice, i zaista rade. Moja ideja sada se koristi u cijeloj Keniji kako bi se otjerali drugi grabljivci poput hijena, leoparda, i također se koristi kako bi se otjerali slonovi što dalje od farmi.
So I set it up in my home two years ago, and since then, we have never experienced any problem with lions. And my neighboring homes heard about this idea. One of them was this grandmother. She had a lot of her animals being killed by lions, and she asked me if I could put the lights for her. And I said, "Yes." So I put the lights. You can see at the back, those are the lion lights. Since now, I've set up seven homes around my community, and they're really working. And my idea is also being used now all over Kenya for scaring other predators like hyenas, leopards, and it's also being used to scare elephants away from people's farms.
Zahvaljujući ovom izumu, imao sam sreću da dobijem stipendiju u jednoj od najboljih škola u Keniji, Međunarodnoj školi Brookhouse i zaista sam uzbuđen zbog toga. Moja nova škola sada pomaže pri prikupljanju sredstava i stvaranju svijesti. Čak sam odveo svoje prijatelje u svoju zajednicu, i postavljamo svijetla na kuće koje ga nemaju nikako, i učim ih kako da ga postave.
Because of this invention, I was lucky to get a scholarship in one of the best schools in Kenya, Brookhouse International School, and I'm really excited about this. My new school now is coming in and helping by fundraising and creating an awareness. I even took my friends back to my community, and we're installing the lights to the homes which don't have [any], and I'm teaching them how to put them.
Prije godinu dana, bio sam tek dječak iz savane koji je uzgajao očeve krave, i obično sam posmatrao kako avioni lete preko, i rekao sam samome sebi da ću jednog dana ja biti u njemu, i evo me danas. Dobio sam priliku da stignem avionom po prvi put na TED. Moj veliki san kad odrastem jeste da postanem inženjer zrakoplovstva i pilot .
So one year ago, I was just a boy in the savanna grassland herding my father's cows, and I used to see planes flying over, and I told myself that one day, I'll be there inside. And here I am today. I got a chance to come by plane for my first time for TED. So my big dream is to become an aircraft engineer and pilot when I grow up.
Imao sam običaj da mrzim lavove, ali danas zato što moj izum spašava očeve krave i lavove, u stanju smo biti pokraj lavova bez ikakvih sukoba. Ashe olen. Na mom jeziku to znači hvala vam mnogo.
I used to hate lions, but now because my invention is saving my father's cows and the lions, we are able to stay with the lions without any conflict. Ashê olên. It means in my language, thank you very much.
(Aplauz)
(Applause)
Chris Anderson: "Nemaš pojma kako je uzbudljivo čuti priču poput tvoje. Znači dobio si stipendiju." Richard Turere: "Da."
Chris Anderson: You have no idea how exciting it is to hear a story like yours. So you got this scholarship.Richard Turere: Yep.
CA: "Radiš na nekim drugim elektronskim izumima. Šta je sljedeće na tvojoj listi?"
CA: You're working on other electrical inventions. What's the next one on your list?
RT: "Moj sljedeći izum je... želim da napravim električnu ogradu." CA: "Električnu ogradu?" RT: "Ali znam da su električne ograde već izumljene , ali ja želim da napravim svoju." (Smijeh)
RT: My next invention is, I want to make an electric fence.CA: Electric fence? RT: But I know electric fences are already invented, but I want to make mine. (Laughter)
CA: "Već si pokušao jednom, zar ne, i ti..." RT: "Pokušao sam već ranije, ali sam prekinuo jer me udarila struja." (Smijeh)
CA: You already tried it once, right, and you --RT: I tried it before, but I stopped because it gave me a shock. (Laughter)
CA: "U rovovima. Richard Turere, ti si zaista nešto. Bodrit ćemo te na svakom koraku, moj prijatelju. Hvala ti puno." RT: "Hvala." (Aplauz)
CA: In the trenches. Richard Turere, you are something else. We're going to cheer you on every step of the way, my friend. Thank you so much.RT: Thank you. (Applause)