That splendid music, the coming-in music, "The Elephant March" from "Aida," is the music I've chosen for my funeral.
Саяны намайг орж ирэх үед тоглогдсон сүрлэг хөгжмийн аялгуу бол Аяда-гын бүтээл болох 'Зааны марш', -- нэртэй хөгжим, би өөрийнхөө оршуулган дээр тоглуулахаар сонгочихоод байгаа юм--
(Laughter)
(Инээд)
And you can see why. It's triumphal. I won't feel anything, but if I could, I would feel triumphal at having lived at all, and at having lived on this splendid planet, and having been given the opportunity to understand something about why I was here in the first place, before not being here.
-яагаад гэдгийг нь ч та нар мэдэж байгаа. Үнэхээрийн сүр жавхлантай аялгуу. Үхсэнийхээ дараа бол би юм мэдрэхгүй л дээ, гэхдээ мэдэрдэг байсан бол үнэхээрийн агуу ялалтыг энэхүү өчүүхэн богинохон амьдралынхаа явцад энэхүү гайхамшигт гариг дээр амьдарч, цаашлаад эс оршихүйн оронд оршин тогтнож, тэрийгээ ойлгон мэдрэх хувь заяатай төрсөндөө зориулан энэхүү уянгалаг аялгууг эгшиглүүлэх болно.
Can you understand my quaint English accent?
Та нар миний адармаатай англи маягийн дуудлагыг ойлгож байна уу?
(Laughter)
Like everybody else, I was entranced yesterday by the animal session. Robert Full and Frans Lanting and others; the beauty of the things that they showed. The only slight jarring note was when Jeffrey Katzenberg said of the mustang, "the most splendid creatures that God put on this earth." Now of course, we know that he didn't really mean that, but in this country at the moment, you can't be too careful.
Энд суугаа бүгдтэй чинь адил би ч гэсэн өчигдрийн амьтадын тухай ярианд уулга алдан шагширч мөн баярлан бахадсан. Ялангуяа Роберт Фулл болон Франс Лантингий үзүүлсэн гайхалтай баримтуудыг хараад. Гэхдээ тэр дундаас ганц эгшиг зөрүүлж, чих халууцуулсан хэсэг нь Жейфри Каценбург : ' ''Бурханы'' энэ хорвоод бэлэглэсэн хамгийн үзэсгэлэнтэй амьтан.' гэж хэлсэн нь байсан. Мэдээж бид нар Жейфри энийг 'шууд утгаар' хэлээгүйг мэднэ л дээ гэхдээ яг одоогийн байдлаар бол манай улсад (Америк) иймэрхүү зүйл хэлэхдээ болгоомжтой байхаас өөр аргагүй...
(Laughter)
(Үзэгчидийн инээлт)
I'm a biologist, and the central theorem of our subject: the theory of design, Darwin's theory of evolution by natural selection. In professional circles everywhere, it's of course universally accepted. In non-professional circles outside America, it's largely ignored. But in non-professional circles within America, it arouses so much hostility --
Би биологич, бидний онолын цөм ойлголт нь: дизайны онол, Дарвины хувьсалын онол, байгалийн шалгарал. Эрдэмтэн, профессор болон бусад нарийн шинжлэх ухаантнуудын хүрээнд бол аль хэдийнээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн онол. Америкаас өөр орны мэргэжлийн бус хүмүүсийн хүрээлэлд бол үл тоомсорлогдох нь тааралдана л даа. Харин Америкийн мэргэжлийн бус иргэдийн хүрээнд бол үнэмшихийн аргагүй өсөө хорсол, дайсагналтай тулгардаг--
(Laughter)
(Танхим дүүрэн инээд алдалт)
it's fair to say that American biologists are in a state of war. The war is so worrying at present, with court cases coming up in one state after another, that I felt I had to say something about it.
Америкийн биологчид дайн тулааны нөхцөл байдалд байгаа гээд хэлчихэд хэлсдэхгүй л болов уу. Энэ байлдаан одоогийн байдлаар үнэхээрийн сэтгэл түгшүүлмээр агаад нилээд олон тооны шүүхийн хэрэг ар араасаа цувран сөхөгдсөн үүний улмаас би өөрийн санал бодлоо илэрхийлж хэлье гэснээ хэлхээр шийдлээ.
If you want to know what I have to say about Darwinism itself, I'm afraid you're going to have to look at my books, which you won't find in the bookstore outside.
Хэрвээ та бүхэн Дарвинизмын талаар юу хэлэхийг минь мэдэхийг хүсвэл миний номыг уншихаас өөр аргагүй болов уу. Гэвч та яг одоо эндээс гараад Америкийн номын дэлгүүрүүдээс олох нь юу л бол.
(Laughter)
(Үзэгчид инээд алдав)
Contemporary court cases often concern an allegedly new version of creationism, called "Intelligent Design," or ID. Don't be fooled. There's nothing new about ID. It's just creationism under another name, rechristened -- I choose the word advisedly --
Орчин үеийн шүүхийн хэргүүд сөхөгдөх болсон шалтгаан нь 'дэлхий ертөнцийг бурхан бүтээсэн' гэх онолыг батлах гэсэн шинэ төрлийн хавтаст хэргүүд, үүнийгээ тэд ''Оюунт дизайн'' буюу ID хэмээн нэрлэх болов. /Intelligent design or ID/ Сайхан үгэнд нь бүү хуурт эрхэмүүдээ. Шинэ гээд байх өчүүхэн ч зүйл энд байхгүй. Зүгээр л нөгөө л бурханы "үлгэр, домог"-ын өөр нэг нэр нь. Дахин Христосчлол гээд нэрэлчихий
(Laughter)
(Үзэгчид инээд алдав)
for tactical, political reasons.
--тактикийн хувьд улс төрийн шалтгаанууд.
The arguments of so-called ID theorists are the same old arguments that had been refuted again and again, since Darwin down to the present day. There is an effective evolution lobby coordinating the fight on behalf of science, and I try to do all I can to help them, but they get quite upset when people like me dare to mention that we happen to be atheists as well as evolutionists. They see us as rocking the boat, and you can understand why. Creationists, lacking any coherent scientific argument for their case, fall back on the popular phobia against atheism: Teach your children evolution in biology class, and they'll soon move on to drugs, grand larceny and sexual "pre-version."
Энэхүү оюунт дизайныг танилцуулан гаргаж ирсэн онолчын урдаа барьж байгаа нотолгоо нь мөнөөх л хуучны тайлбарууд, аль дээр үед, Дарвины амьд байхад л няцаагдсан санаа оноонууд. Үр нөлөөтэй хувьсалыг дэмжигч лоббичид шинжлэх ухааныг төлөөлөн үйл ажиллагаагаа урагштай явуулан тэрэнд нь би чадах ядахаараа хувь нэмрээ оруулж буй боловч над мэтийн хүмүүс олон нийтэд өөрсдийгөө, энэхүү хувьсалын онолыг дэмжигч бид шашин шүтлэггүй (атейст) хүмүүс гэж зарлахад үнэхээрийн их сэтгэлээр унадаг билээ. Тэд бид нарийг бүх юмыг бужигнуулан замбарааг нь алдагдуулах гээд байна гэж зэмлэхийг нь үгүйсгэхийн аргагүй үнэний хувьтай. Шашин шүтлэгтэнгүүд өөрсдийгөө "шинжлэх ухааны" үүднээс тайлбарлах аргагүйн улмаас нөгөөх л атейстуудаас эмээдгээрээ л. Хэрвээ биологийн хичээл дээр хувьсалын тухай зааж өгвөл ирээдүйд хүүхдүүд чинь бүгд мансууруулах бодисонд донтон, хулгай дээрэм хийн cексийн гаж донтон болно хэмээн заадаг.
(Laughter)
(Үзэгчидийн хөхрөлт)
In fact, of course, educated theologians from the Pope down are firm in their support of evolution. This book, "Finding Darwin's God," by Kenneth Miller, is one of the most effective attacks on Intelligent Design that I know and it's all the more effective because it's written by a devout Christian. People like Kenneth Miller could be called a "godsend" to the evolution lobby,
Үнэн хэрэгтээ, боловсролтой бурханыг номлогч /теологч/ Ромын Пап ламаас авхуулаад доод давхаргийн лам нар, хувьсалийг бүрэн дэмждэг. Кенит Миллирийн 'Дарвины бурханыг олох нь' хэмээх энэхүү ном нь миний мэдэх Оюунт дизайнтнууд хамгийн үр дүнтэйгээр үгүйсгэн , үр ашигаа ч өгч буй сайхан ном Учир юунд вэ хэмээвээс зохиогч нь хатуу сүсэг бишрэлтэй Христосын шашинтан.
(Laughter)
Кенит Миллир мэтийн хүмүүс нь бидэнд /хувьсалын онолыг баримтлагчид/ 'БУРХАН'-аас илгээсэн бэлэг.
because they expose the lie that evolutionism is, as a matter of fact, tantamount to atheism. People like me, on the other hand, rock the boat.
(Инээд) Учир нь эдгээр зохиогчид хувьсалыг: худал хуурмаг яг атейстууд шиг нь хэмээн зарлан тунхагладаг. Тэгээд намайг сарнин бусниулагч гээд манайхан хэлээд үз л дээ.
But here, I want to say something nice about creationists. It's not a thing I often do, so listen carefully.
За ганц зүйл дээр ч гэсэн шашин, шүтлэгтэнгүүдийг магтан дуулая Миний ховорхон хийдэг зүйлүүдийн нэг шүү, сайн анхааралтай сонсоорой.
(Laughter)
(Инээдэм)
I think they're right about one thing. I think they're right that evolution is fundamentally hostile to religion.
Миний бодохын тэд нэг зүйл дээр алдалгүй хэлсэн. Хувьсалын онол нь шашин, шүтлэгт ясны дайсан гэж айлдсан явдал.
I've already said that many individual evolutionists, like the Pope, are also religious, but I think they're deluding themselves. I believe a true understanding of Darwinism is deeply corrosive to religious faith. Now, it may sound as though I'm about to preach atheism, and I want to reassure you that that's not what I'm going to do. In an audience as sophisticated as this one, that would be preaching to the choir.
Өмнө нь хальт дурьдсанчлан, Ромын Поп түүнээс гадна олон бурханы номтонгууд атлаа, хажуугаар нь хувьсалийн онолийг дэмжигчидэд битгий өөрсдийгөө төөрөгдүүлэн, молигдождооч гэж хэлмээр байна. Миний бодлоор жинхэнэ Дарвины онолын гүн ойлгоц нь шашин, шүтлэгт туйлын муу нөлөөтэй. Одоо би шашингүйн ёсны тухай номлол айлдах гэж байгаа юм шиг сонсогдож магад гэхдээ санаа амар байж болно яагаад гэвэл би тэгэхгүй. Учир нь одоо намайг сонсож бyй энэхүү ухаалаг сонсогчидод бурхангүй байхын сайн, сайхны тухай ярих нь санваартан- хоор дуучиддаа /шашины/ номлол айлдаж байгаатай ялгаагүй билээ.
No, what I want to urge upon you --
Тэрний оронд би та нарыг--
(Laughter)
(Үзэгчид чангаар хөхрөлдөв)
Instead, what I want to urge upon you is militant atheism.
сүсэг, бишрэл, шашины эсрэг тэмцэгц цэрэг атейстүүд болохыг уриалан дуудаж байна.
(Laughter)
(Инээдэм)
(Applause)
(Алга ташилт)
But that's putting it too negatively. If I was a person who were interested in preserving religious faith, I would be very afraid of the positive power of evolutionary science, and indeed science generally, but evolution in particular, to inspire and enthrall, precisely because it is atheistic.
Гэхдээ ингэж хэлэх нь арай л сөрөгөөр хэлсэн болно. Хэрвээ би хүссэн бол-- хэрвээ би шашин, шүтлэг, итгэл, үнэмшилийг хадгалахыг хүссэн бол... Би хувьсалын шинжлэх ухааны эерэг хүчнээс айх байсан гэхдээ ганцхан хувьсалын шинжлэх ухаан ч биш, бүх шинжлэх ухаан хүмүүст урам өгч сэтгэлийг нь татдаг, яагаад гэвэл энэ бол шашингүй үзэл.
Now, the difficult problem for any theory of biological design is to explain the massive statistical improbability of living things. Statistical improbability in the direction of good design -- "complexity" is another word for this. The standard creationist argument -- there is only one; they're all reduced to this one -- takes off from a statistical improbability. Living creatures are too complex to have come about by chance; therefore, they must have had a designer. This argument of course, shoots itself in the foot. Any designer capable of designing something really complex has to be even more complex himself, and that's before we even start on the other things he's expected to do, like forgive sins, bless marriages, listen to prayers -- favor our side in a war --
За одоо, биологийн дизайны онолыг тайлбарлая, түүний дотроос итгэхэд үнэхээрийн бэрх статистикийн байж болшгүй- амьдрал хэрхэн үүссэнийг тайлбарлая. Байхад бэрх гэмээр тоо баримт хэрхэн бидний мэдэх дизайныг чиглэх болсон-- өөрөөр хэлвэл комплексити. Шүтлэгтэнгүүдийн урдаа барьдаг ганц тайлбар нь: нэг л зүйл бий, бусад бүх зүйл энэхүү л зүйлээс үүдэлтэй-- энэ нь стастикийн ямар ч шансгүй. Амьтад азаар бүрэлдэн тогтноод үүссэн гэхэд хэтэрхий нарийн, дэндүү ээдрээтэй тийм болхоор тэд нарийг хэн нэгэн нь урлан, зохион бүтээсэн байх ёстой. Энэхүү тайлбар өөрсддөө нүхээ малтаж байгаатай адил юм. Ямар нэгэн нарийн, ярвигтай зүйлийг бүтээхйин тулд бүтээлч нь тэрхүү бүтээсэн юмнаасаа илүү нарийн байх ёстой, энэ нь бидний хариулт эхлэхээс ч өмнөх туйлын энгийн ойлгомжтой зүйл. үүнд бид нар бурханы бусад хийдэг адармаатай бусад эд зүйлс болох: хийсэн нүглийг өршөөх, гэрлэлтийг адислах, гуйлтыг сонсох-- дайнд манай талыг дэмжих
(Laughter)
(танхим дүүрэн инээдэм)
disapprove of our sex lives, and so on.
-бидний сексийн /ижил хүйстэн/ амьдралыг эсэргүүцэх гэх мэт орно.
(Laughter)
(Инээдэм)
Complexity is the problem that any theory of biology has to solve, and you can't solve it by postulating an agent that is even more complex, thereby simply compounding the problem. Darwinian natural selection is so stunningly elegant because it solves the problem of explaining complexity in terms of nothing but simplicity. Essentially, it does it by providing a smooth ramp of gradual, step-by-step increment. But here, I only want to make the point that the elegance of Darwinism is corrosive to religion, precisely because it is so elegant, so parsimonious, so powerful, so economically powerful. It has the sinewy economy of a beautiful suspension bridge.
Комплекситийн /нарийн зохион бүтэц/ онол нь биологчидын тайлах хэцүү оньсогуудын нэг хэн нэгэн нь зүгээр л тэр нарийн зүйлүүдийг илүү нарийн биет бүтээсэн гээд хариулаад тэрэндээ сэтгэл ханчихаж болохгүй. Дарвины байгалийн шалгарал нь үгээр илэрхийлэхийн аргагүй учир юунд вэ гэвэл энэ их нарийн ярвигтай зүйлсийг ганц зүйлээр, туйлын энгийнээр тайлбарлсанд оршино. Хамгийн чухал нь тайлбар хийхдээ бага багаар нэмэгдэх шат шиг хэлбэртэйгээр тайлбарласан. Энд нэг зүйлийг тодруулж хэлмээр байгаа нь: Ийнхүү яг таарсан нотолгоо өгсөн нь шашин шүтлэг, сүсэг бишрэлд хамгийн их хор нөлөө үзүүлдэг, учир нь энэ нарийн бөгөөд гайхалтай хүчин чадалтай юм. эдийн засгийн үүднээс аваад үзсэн ч тэр. дүүжин гүүр мэт гайхамшигтай бүтэцтэй.
The God theory is not just a bad theory. It turns out to be -- in principle -- incapable of doing the job required of it.
Харин бурханы тухай сургаал бол зүгээр ч нэг муу онол биш. Ер нь ажиглаад байхад, гүйцэтгэх ёстой үүргээ ч бүрэн гүйцэлдүүлж ч чадахгүй арчаагүй онол.
So, returning to tactics and the evolution lobby, I want to argue that rocking the boat may be just the right thing to do. My approach to attacking creationism is -- unlike the evolution lobby -- my approach to attacking creationism is to attack religion as a whole. And at this point I need to acknowledge the remarkable taboo against speaking ill of religion, and I'm going to do so in the words of the late Douglas Adams, a dear friend who, if he never came to TED, certainly should have been invited.
За буцаад хувьсалыг дэмжигчидынхээ онол руу яриагаа хандуулья Миний бодоход сууж буй завиа савчуулах нь харин ч зөв болов уу Миний шашныг дайрах тактик бол одооны хувьсалын онолыг дэмжигчидээс ондоо Юугаараа ондоо вэ гэвэл, зөвхөн бурхан ч биш үүнээс гадна бүхий л шашин шүтлэг, сүсэг бишрэл, бөө мөргөл бүгд багтана, дашрамд дурьдахад энд би бас нэгэн зүйлийг онцолж асуумаар байна. Яагаад бид шашныг муулж болдоггүй, дархан цаазтай ганц ярианы сэдэв болчдог билээ. Би Дуглас Адамс-ын хэлсэн зүйлээс ишлэл татмаар байна. миний сайн анд, ТЭД-д ирэх завшаан олдоогүй боловч заавал уригдан ирэх ёстой байсан хүний нэг.
(Richard Saul Wurman: He was.)
(Ричард Саал Вурман: Уригдсаан)
Richard Dawkins: He was. Good. I thought he must have been.
Ричард Давкинс: Уригдсан байсан юм уу. Болж тэгвэл. Урисан ч болов уу гэж бодоод байсан юм.
He begins this speech, which was tape recorded in Cambridge shortly before he died -- he begins by explaining how science works through the testing of hypotheses that are framed to be vulnerable to disproof, and then he goes on.
Тэрээр Камбридж-д хураагуур дээр нас бархаасаа өмнөхөн бичиж үлдээсэн яриагаа эхлэхдээ түүний шинжлэх ухааны ажил хэрхэн аливаа нэгэн ганхашгүй гэсэн таамаглалын үнэн эсэхийг шалгадаг талаар үнэн эсэхийг шалгадаг талаар тайлбарлаад,
I quote, "Religion doesn't seem to work like that. It has certain ideas at the heart of it, which we call 'sacred' or 'holy.' What it means is: here is an idea or a notion that you're not allowed to say anything bad about. You're just not. Why not? Because you're not."
"Бурханы шашинд харин энэхүү арга зам үйлчилдэггүй юм шиг байна" "Шүтлэгт чухал цөм нь болох, янз бүрийн санаа оноог тэд ариун гэгээн дагшин хэмээн боддог бололтой." гэж хэлсэн байсан. Энэ юу хэлэх гээд байна аа гэвэл Чи шашны талаар юу ч хэлж шүүмжлэх эрхгүй л хэмээн хэлээд байхгүй юу. Зүгээр л халдан довтолж ярьж болохгүй. Яагаад? Зүгээр л болохгүй болоод л болохгүй
(Laughter)
(Инээв)
"Why should it be that it's perfectly legitimate to support the Republicans or Democrats, this model of economics versus that, Macintosh instead of Windows, but to have an opinion about how the universe began, about who created the universe -- no, that's holy. So, we're used to not challenging religious ideas, and it's very interesting how much of a furor Richard creates when he does it." --
Яагаад бид ардчилсан нам эсвэл хувьсгалт намыг дэмжихдээ ичиж зовохгүй санал бодлоо хуваалцан, энэ эдийн засгийн загвар тэрнээс илүү, Виндоусын оронд Макинтошыг илүү хэмээн шүүмжилдэг мөртлөө орчлон ертөнц хэрхэн үүссэний талаар ярьж эхлэхээр эсвэл хэн бүтээсэн бэ гээд эхэлхээр л --үгүйээ ариун дагшин зүйл ярихыг цээрлэнэ, амаа тат..." гэцгээдэг юм бэ? Тийм ч болоод бид шашныг үгүйсгэдэггүй, тэрэндээ бүүр дасчихсан. гэхдээ Ричард хэрхэн хүмүүсийн уур хилэнг хүргэхийг нь харах ч сонирхолтой шүү" тэр эдгээрийг ярьж байхад. Тэр надад ингэж хэлсээн:
He meant me, not that one.
"Everybody gets absolutely frantic about it, because you're not allowed to say these things. Yet when you look at it rationally, there's no reason why those ideas shouldn't be as open to debate as any other, except that we've agreed somehow between us that they shouldn't be."
Шашны талаар ярьж эхлэнгүүт л хүмүүс жигшин, зэвүүцэх юм, яг юуны улмаас гэдгийг нь эрүүл ухаанаар бодоход- зүгээр л болохгүй болоод тэр гэхээс өөр юмгүй, энэ сэдэв бусад сэдвээс онцгой, онгон тагшин гээд байх юу ч байхгүй. Гэтэл үгүй шүү, бүгд зөвшилцөөд шашны талаар ярьж болохгүй гээд үг дуугүй хүлээн зөвшөөрөөд шийдцэн аястай" гэж Дуглас яриагаа эхэлсэн.
And that's the end of the quote from Douglas.
In my view, not only is science corrosive to religion; religion is corrosive to science. It teaches people to be satisfied with trivial, supernatural non-explanations, and blinds them to the wonderful, real explanations that we have within our grasp. It teaches them to accept authority, revelation and faith, instead of always insisting on evidence.
Миний бодоход шинжлэх ухаан шашин, шүтлэгийг зэврүүлэх биш шашин, шүтлэг- шинжлэх ухааныг байнга хойш нь татдаг. Хүмүүсд хосгүй сайхан бодит мэдээллийг түгээх бус өрөвдөлтэй, ид шидийн тайлбар өгч жинхэнэ амьдаралаас холдуулан нүдийг нь сохолж байна. Тэдэнд захиран ноёлхыг номлон, сүсэг бишрэл, итгэл үнэмшилийг аманд нь цутган үнэн мөн, баримт нотолгоо хайх эрэлийг нь цээрлэн хориглодог.
There's Douglas Adams, magnificent picture from his book, "Last Chance to See." Now, there's a typical scientific journal, The Quarterly Review of Biology. And I'm going to put together, as guest editor, a special issue on the question, "Did an asteroid kill the dinosaurs?" And the first paper is a standard scientific paper, presenting evidence, "Iridium layer at the K-T boundary, and potassium argon dated crater in Yucatan, indicate that an asteroid killed the dinosaurs." Perfectly ordinary scientific paper. Now, the next one. "The President of the Royal Society has been vouchsafed a strong inner conviction that an asteroid killed the dinosaurs."
Энэ Дуглас Адамс-ын 'Сүүлийн удаа харах завшаан' хэмээх номны эрхэмсэг сайхан зургийн нэг нь байна. Одоо, энэ бидний энгийн сайхан шинжлэх ухааны сэтгүүл байна. Биологийн улиралын цуврал. Дотор нь би хянан засварлагчийн хувьд нэг асуудлыг гаргаж ирсэн. 'Солир үлэг гүрвэлүүдийг мөхөлд хүргэсэн үү?' Эхний өгүүлэл нь жишиг шинжлэх ухааны өгүүллэг ямар байдаг тийм баримтан дээр үндэслэн: К-Т харьяаны Иридиум давхрагт орших Кали-Аргон хийн цаг үед үүссэн Юукатан-д орших хонхор нь үлэг гүрвэлүүд солироос болж мөхсөн хэмээн таамаглал дэвшүүлэхэд хүргэж байгаа тухай тайлбарласан. Энгийн нэгэн шинжлэх ухааны өгүүллэг. Дараачийнх нь, ''Язгууртны хүрээний ерөнхийлөгч итгэл үнэмшилдээ автан үнэн сэтгэлээсээ солир үлэг гүрвэлүүдийг мөхөлд хүргэсэн" гэж гүнээ итгэв.(Инээв) (Үзэгчид инээв)
(Laughter)
"It has been privately revealed to Professor Huxtane
"Профессор Хокстайн-д далдын хүчээр хэн нэгэн
that an asteroid killed the dinosaurs."
үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан хэмээн илчэлж өгөв".
(Laughter)
(Үзэгчид инээв)
"Professor Hordley was brought up to have total and unquestioning faith" --
"Профессор Хордли-г балчир байхаас нь ямар ч асуулт тавиулалгүйгээр "үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан" гээд л
(Laughter) --
(Инээдэм)
"that an asteroid killed the dinosaurs." "Professor Hawkins has promulgated an official dogma binding on all loyal Hawkinsians that an asteroid killed the dinosaurs."
хүмүүжүүлэн өсгөсөн. "Профессор Хавкинс өөрийн үнэнч дагалдагч Хавкинсгууддаа "Үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан" болохыг албан ёсоор тунхаглан зарласөн.
(Laughter)
(Үзэгчид инээв)
That's inconceivable, of course.
Даанч эрдэмтэн, доктор бидэнд ингэж дураараа загнах аз заяасангүй дээ.
But suppose --
Гэхдээ--
[Supporters of the Asteroid Theory cannot be patriotic citizens]
(Үзэгчдийн алга ташилт)
(Laughter)
(Applause)
In 1987, a reporter asked George Bush, Sr. whether he recognized the equal citizenship and patriotism of Americans who are atheists. Mr. Bush's reply has become infamous. "No, I don't know that atheists should be considered citizens, nor should they be considered patriots. This is one nation under God."
1987 онд нэгэн сурвалжлагч том Жорж Бушаас Америкад амьдарч буй шашингүй оршин суугчидыг талаар юу боддог вэ, тэднийг адил тэгш эрхтэй гэж үздэг үү гэж асуухад Ноён Бушийн олиггүй нэгэн хариулт өгсөн нь: 'Үгүй. Би тэднийг Америк улсын тэгш эрхт иргэн гэж хүлээн зөвшөөрөхгүй ба тэднийг эх оронч ч гэж үзэх үндэслэлгүй. Учир нь манай улс нэг л бурханд захирагддаг.'' гэж байсан.
Bush's bigotry was not an isolated mistake, blurted out in the heat of the moment and later retracted. He stood by it in the face of repeated calls for clarification or withdrawal. He really meant it. More to the point, he knew it posed no threat to his election -- quite the contrary. Democrats as well as Republicans parade their religiousness if they want to get elected. Both parties invoke "one nation under God." What would Thomas Jefferson have said?
Бушын энэхүү үзэл нь ганц удаа санамсаргүй ам алдалт биш юм, тэрээр хэлсэн үгээ буцааж залруулах бус харин ч бүр түүнийгээ олон дахин давтан олон нийтэд зарлан тунхагласан хэлсэн нь энэ. Тэр үнэхээр гүн зүрхнээсээ үүнд итгэдэг. Үүгээр ч зогсохгүй ерөнхийлөгчийн сонгуульд ингэж хэлсэнээсээ болж санаа зовох биш бүр харин ч эсрэгээрээ ардчилсан ч бай хувьсгалт ч бай аль аль нь түүнийг шашин шүтлэгийг дэмждэгт нь бахдан бялуурч сонгуульд дэмжинэ гэдгийг мэдээд ингэж хэлсэн. Хоёр тал хоёул нэг шашин доор оршихыг уриалан дуудсан. Энийг харсан Томас Жеффорсон юу гэх байсан болоо?
[In every country and in every age, the priest has been hostile to liberty]
Нэг их бахдаад байдаггүй ч, аз болж би Их Британы иргэн болж төрсөн.
Incidentally, I'm not usually very proud of being British, but you can't help making the comparison.
энэ дээр бол харин ялгааг нэг харьцуулаад харуулчихад ч буруутахгүй л байх.
(Applause)
(Алга ташилт)
In practice, what is an atheist? An atheist is just somebody who feels about Yahweh the way any decent Christian feels about Thor or Baal or the golden calf. As has been said before, we are all atheists about most of the gods that humanity has ever believed in. Some of us just go one god further.
Амьдрал дээр шашинд үл итгэгч гэж ер нь хэн бэ? Шашингүй хүн бол зүгээр л, шашинтангууд болох христын шашны Фор, Баал-г яаж авч үздэгтэй л адил Юавэ-г ч гэсэн яг л тийм гэж боддог хүн. Өмнө нь дурьдсан даа, хүмүүс бүгд энэ ертөнц дээр оршин буй олон мянган төрлийн бурханд үл итгэгчид, зарим нэг нь зүгээр л бас л яг үүнтэй адил гэхдээ нэгээр илүүд л үл итгэгч.
(Laughter)
(Инээв)
(Applause)
(Үзэгчдийн алга ташилт)
And however we define atheism, it's surely the kind of academic belief that a person is entitled to hold without being vilified as an unpatriotic, unelectable non-citizen. Nevertheless, it's an undeniable fact that to own up to being an atheist is tantamount to introducing yourself as Mr. Hitler or Miss Beelzebub. And that all stems from the perception of atheists as some kind of weird, way-out minority.
Шашинд үл итгэгчид ер нь хэн ч байлаа гэсэн шинжлэх ухаанд итгэхээс гадна бусдад эх орондоо хайргүй, сонгуульд саналаа өгөх эрхгүй иргэн гэж гүжирдүүлэх ёсгүй хүмүүс. Гэтэл бодит амьдрал дээр, өөрийгөө бурханд итгэдэггүй гэж танилцуулахад өөрийгөө, Ноён Хитлер эсвэл Хатагтай Бийлзебаб гээд танилцуулчихнаас ялгаагүйгээр хүмүүс хүлээж авдаг. Энэ нь юунаас болоод тэр вэ гэвэл, хүмүүсийн ухамсарт шашингүй хүмүүс хачин, бусдад гадуурхагдсан цөөнх гэж харагддагаас тэр.
Natalie Angier wrote a rather sad piece in the New Yorker, saying how lonely she felt as an atheist. She clearly feels in a beleaguered minority. But actually, how do American atheists stack up numerically? The latest survey makes surprisingly encouraging reading. Christianity, of course, takes a massive lion's share of the population, with nearly 160 million. But what would you think was the second largest group, convincingly outnumbering Jews with 2.8 million, Muslims at 1.1 million, Hindus, Buddhists and all other religions put together? The second largest group, with nearly 30 million, is the one described as non-religious or secular.
Натали Анжир, Ниюү-Юоркор сонинд нэгэн гунигт өгүүллэгэ бичсэн нь тэрбээр шашингүй болхоор хичнээн бусдад нүд үзүүрлэгддэг тухай бичжээ. Тэрбээр үнэхээр өөрийгөө бусад цөөн нэгэн шашингүйчүүдийн нэг гэж итгэдэг боловч яг одоогийн байдлаар Америк улсад нийт хэр их хүн шашингүй амьдарч байна вэ? Сүүлд хийсэн судалгаанаас харахад үнэхээр сэтгэл сэргэмээр сайхан мэдээ нийтлэгджээ. Мэдээжийн хэрэг, бялууны хамгийн том хэсгийг загалмайтны шашинтангууд ба нийт 160 сая иргэд. Дараачийн хэсгийг хэн эзэлсэн гэж бодож байна? Бусад бүлгүүд болох еврейчүүд 2.8 сая, мусалманууд болох 1.1 саяаас цаашлаад хинди болон буддистуудыг бүгдийг нь нийлүүлсэнээс хавьгүй том, 2 дахь бүлэг буюу нийт 30 сая хүнтэйгээр шашингүй иргэд эзэлсэн байна.
You can't help wondering why vote-seeking politicians are so proverbially overawed by the power of, for example, the Jewish lobby -- the state of Israel seems to owe its very existence to the American Jewish vote -- while at the same time, consigning the non-religious to political oblivion. This secular non-religious vote, if properly mobilized, is nine times as numerous as the Jewish vote. Why does this far more substantial minority not make a move to exercise its political muscle?
Ингээд бодхоор өөрийн эрхгүй саналаа өгөгчдийн хойноос хөөцөлдөн байдаг улс төрчид яагаад ийм хүн цөөтэй еврейчүүдийн улыг долоох шахуу хөөцөлддөг мөртлөө энийг нүдээ анин өнгөрүүлдэг билээ. Израйл улсын оршин тогтнож буй хамгийн том шалтгааны нэг нь Америкид оршиж буй санал өгөгчид ба бусад шашингүйчүүдийн дэмжлэг мөн бусад улс төрийн үймээн. Хэрвээ энэхүү сүсэггүй иргэдийн дэмжлэгийг зөв ашиглан хөдөлгөж чадвал Еврейчүүдээс ес дахин их санал авах боломжтой. Бидний бага, цөөнх гэж үзэгдээд байгаа эдгээр иргэд нэг хүчээ үзээд алдвал яасан юм бэ сонгуульд?
Well, so much for quantity. How about quality? Is there any correlation, positive or negative, between intelligence and tendency to be religious?
За хэмжээ ч яахав ийм байдаг юм байж. Тэгвэл эдгээр шашингүй гээд байгаа хүмүүс ер нь ямар хүмүүс байна? Шашинтай байх нь, боловсрол мэдлэгтэй байх ямар нэгэн эерэг юм уу сөрөг уялдаа хамаарал байна уу?
[Them folks misunderestimated me]
(Инээдэм)
(Laughter)
The survey that I quoted, which is the ARIS survey, didn't break down its data by socio-economic class or education, IQ or anything else. But a recent article by Paul G. Bell in the Mensa magazine provides some straws in the wind. Mensa, as you know, is an international organization for people with very high IQ. And from a meta-analysis of the literature, Bell concludes that, I quote -- "Of 43 studies carried out since 1927 on the relationship between religious belief, and one's intelligence or educational level, all but four found an inverse connection. That is, the higher one's intelligence or educational level, the less one is likely to be religious." Well, I haven't seen the original 42 studies, and I can't comment on that meta-analysis, but I would like to see more studies done along those lines. And I know that there are -- if I could put a little plug here -- there are people in this audience easily capable of financing a massive research survey to settle the question, and I put the suggestion up, for what it's worth.
Миний энэхүү танилцуулж байгаа статистик АРИС-аас авсан мэдээлэл ба эдгээр иргэдийг цааш нь боловсрол, анги зиндаа болон IQ-гээр нь цааш нарын ангилаагүй болно. Сүүлд хэвлэлтэнд нийтлэгдсэн Паул Ж Бэлл-ийн Мэнса сэтгүүлээс бага зэргийн дүр зураг гаргах гээд оролдоё. Та бүхний мэдхээр Мэнса нь олон улсын байгууллага ба сэтгүүл нь IQ өндөртэй хүмүүсд зориулагдсан билээ. Хэл зүйн мета дүгнэлтээс Бэлл иймэрхүү дүгнэлт хийжээ: 1927 оноос хойш хийгдсэн нийт 43 судалгаанаас шашинтай хүмүүс боловсрол болоод оюуны чадавхи нь өндөр байдаг уу гэсэн судалгаанаас харин ч эсрэг хариу дүгнэлт гарчээ. Өндөр боловсрол болон оюуны чадавхитай хүмүүс нь харин шашин шүтлэггүй хүмүүс байдаг гэсэн дүгнэлт илт тодоор харагдсан. Би яг тэр 42 судалгааг нэг бүрчлэн уншаад дүгнэлт хийж чадаагүй ч гэсэн үүнээс илүү, өөр олон судалгаа шинжилгээ хийгээсэй гэж уриалан дуудмаар байна. Миний мэдэхийн энд суугаа олонхи үзэгчид хөнгөхөөн сэтгэл гаргаад том гэгч нь судалгаа яг энэнд зориулаад хийчэх санхүүгийн бололцоотой л болов уу. Энэхүү судалгаа ямар их ач холбогдолтой болхыг энд цухасхан үзүүлье
But let me know show you some data that have been properly published and analyzed, on one special group -- namely, top scientists. In 1998, Larson and Witham polled the cream of American scientists, those who'd been honored by election to the National Academy of Sciences, and among this select group, belief in a personal God dropped to a shattering seven percent. About 20 percent are agnostic; the rest could fairly be called atheists. Similar figures obtained for belief in personal immortality. Among biological scientists, the figure is even lower: 5.5 percent, only, believe in God. Physical scientists, it's 7.5 percent. I've not seen corresponding figures for elite scholars in other fields, such as history or philosophy, but I'd be surprised if they were different.
Энд гүн гүнзгий судалгаа шинжилгээ хийсэн хэдэн материалыг танилцуулахыг минь зөвшөөрнө үү. Энэхүү судалгаа нь топ эрдэмтэн шинжилгээний ажилтанууд дээр хийгдсэн болно. 1998 онд Ларсон болон Витам Америк улсын эрдэм шинжилгээний шагналд нэр дэвшсэн эрдэмтэд дээр судалгаа явуулжээ. Судалгаанд хамрагдсан хамт олноос бурханд итгэдэг эрдэмтэд итгэхийн аргагүй, ердөө 7-хон хувь байжээ. Хорин хувь нь дундыг баримтлагчид буюу агностик бусад нь сүсэг бишрэлгүй хүмүүс. Үхэшгүй мөнх амьдралд итгэгчидээс иймэрхүү судалгааны үр дүн гарсан. Биологийн салбарын эрдэмтэдээс бүр бага буюу нийт ердөө л 5.5 хувь нь бурханд итгэдэг гэж мэдүүлжээ. Физикийн судлаачдаас 7.5 хувь нь л мөн бурханд итгэдэг. Бусад нарын мэргэжлийн эрдэмтэд болох түүхчид болон сэтгэл судлаачид дунд иймэрхүү судалгаа бага явагдсан болоод ч тэрүү би нарын тоо баримт байхгүй ч гэсэн энэхүү тооноос өөр тоо гарвал би үнэхээр гайхна.
So, we've reached a truly remarkable situation, a grotesque mismatch between the American intelligentsia and the American electorate. A philosophical opinion about the nature of the universe, which is held by the vast majority of top American scientists and probably the majority of the intelligentsia generally, is so abhorrent to the American electorate that no candidate for popular election dare affirm it in public. If I'm right, this means that high office in the greatest country in the world is barred to the very people best qualified to hold it -- the intelligentsia -- unless they are prepared to lie about their beliefs. To put it bluntly: American political opportunities are heavily loaded against those who are simultaneously intelligent and honest.
За тэгэхээр бид энд үнэхээр сонирхууштай дүгнэлтэнд хүрээд байдаг, Америкын сонгуульд санал өгөгчид болон эрдэмтэнүүдийн хоорондох асар том ялгаа нь аварга том ангал мэт. Америкын хамгийн урдаа барьдаг эрдэмтэн мэргэд болон судлаачид цаашлаад хамгийн элитүүд нь болох хүмүүс болон энгийн иргэдийн орчлон ертөнцийн талаарх үзэл бодол нь эсрэг тэсрэгийн туйл мэт цаашлаад энийг олон нийтэд зарлаад хэлчих нэг ч нэр дэвшигч байдаггүй. Миний хэлж байгаа үнэн бол, энэхүү улсын хамгийн дээд албан тушаалыг барьж байгаа ажилд хамгийн тохирсон хүмүүс нь өөрсдийнхөө үзэл бодлыг ч үнэнээр нь хэлж чаддаггүй худлаа хэлдэг болж байх шиг байна даа Шуудхан хэлэхэд Америкийн улс төрийн байдал нь ухаантай бөгөөд үнэнч хүмүүсийн шууд эсрэг байдаг гээд хэлчихэд болно.
(Laughter)
(Үзэгчдийн алга ташилт)
(Applause)
Би энэ улсын иргэн биш болхоор энэхүү байдалд ямар арга
I'm not a citizen of this country, so I hope it won't be thought unbecoming if I suggest that something needs to be done.
хэмжээ авахгүй бол болохгүй нь гээд хэлчихвэл хошуугаа дүрсэн болчихно байх даа.
(Laughter)
(Инээдэм)
And I've already hinted what that something is. From what I've seen of TED, I think this may be the ideal place to launch it. Again, I fear it will cost money. We need a consciousness-raising, coming-out campaign for American atheists.
Гэхдээ би хийх зүйлээ юу гэдгийг нь цухасхан дурьдсан л даа. Миний ажигласнаар ТЭД бол энэхүү өөрчлөлтийг явуулж эхлэх хамгийн тохиромжтой газар. Мэдээж энэнд мөнгө хэрэгтэй. Бид хүмүүсийг анхаарлыг энэ асуудал дээр хандуулан Америкийн сүсэггүй иргэдийг ил гарч ирэх кампанит үйл ажиллагаа явуулах хэрэгтэй.
(Laughter)
(Инээв)
This could be similar to the campaign organized by homosexuals a few years ago, although heaven forbid that we should stoop to public outing of people against their will. In most cases, people who out themselves will help to destroy the myth that there is something wrong with atheists.
Яг л ижил хүйстэнгүүд ямар кампанит үйл ажиллагаа зохиосон шиг хэдэн жилийн өмнө гэхдээ хүсэхгүй байгаа хүмүүсийг хүчээр албадан эвгүй байдалд оруулах хэрэггүй нь мэдээж. Миний бодоход өөрсдийгөө ил гаргасан өрсөлдөгч ямар ч л байсан сүсэг бишрэлгүй хүмүүс заавал сонин гажигтай хүмүүс байдаг гэсэн ойлголтыг үгүй хийнэ гэдэгт гүнээ итгэж байна.
On the contrary, they'll demonstrate that atheists are often the kinds of people who could serve as decent role models for your children, the kinds of people an advertising agent could use to recommend a product, the kinds of people who are sitting in this room. There should be a snowball effect, a positive feedback, such that the more names we have, the more we get. There could be non-linearities, threshold effects. When a critical mass has been obtained, there's an abrupt acceleration in recruitment. And again, it will need money.
Харин ч эсрэгээрээ эдгээр шашингүй хүмүүс таны хүүхдүүдэд зөв үлгэр дууриал болрхоор хүмүүс байх болно. Мэдээж ямар нэгэн бараа бүтээгдэхүүнийг борлуулахын тулд заавал реклам сурталчилгаа байх ёстой. Энэ өрөөнд сууж байгаа хүмүүсээс илүү сайн үлгэр дууриал үзүүлэх хүмүүс ховорхон л болов уу. Яг л цасан бөмбөлөгтэй адил хичнээн л олон хүн өөрсдийгөө илчилнэ төдий чинээгээр л илүү олон хүнийг бид эгнээндээ элсүүлнэ. Тэрнээс гадна энэхүү өсөлт нь тогтмол бус ба нэгэн хязгаарт хүрч хангалттай олон хүн цуглуулсаны дараа итгэмээргүй хурдацтайгаар огцом өсч эхэлэх болно. Мэдээж үүнд мөнгө хэрэгтэй.
I suspect that the word "atheist" itself contains or remains a stumbling block far out of proportion to what it actually means, and a stumbling block to people who otherwise might be happy to out themselves. So, what other words might be used to smooth the path, oil the wheels, sugar the pill? Darwin himself preferred "agnostic" -- and not only out of loyalty to his friend Huxley, who coined the term.
Миний бодоход атейст хэмээх энэхүү нэр нь өөрөө өөртөө гай болоод байх шиг учир нь энэ үг яг юу хэлэх гээд байгаагаасаа илүү хүндрэлтэй, адармаатай утга агуулдагаас гадна өөрийгөө шашингүй гээд баяртайгаар зарлах хүмүүсийг хэцүү нөхцөлд оруулж байна. Тэгэхээр энэ үгнээс өөр ямар тохиромжтой үг байвал зохилтой вэ? Дарвины хувьд тэрбээр агностик буюу дундыг баримтлагч байсан бөгөөд өөрийн үнэнч нөхөрлөлөө хүндэтгэн Хаксли-д зориулан шинээр үг бодож олсон нь
Darwin said, "I have never been an atheist in the same sense of denying the existence of a God. I think that generally an 'agnostic' would be the most correct description of my state of mind."
"Би хэзээ ч бурханыг үгүйсгэх үүднээс атейст байгаагүй " "Өөрийн үзэл бодол баримталдаг зарчимаа тайлбарлавал агностик /дундыг баримтлагч/ гэхэд болно".
He even became uncharacteristically tetchy with Edward Aveling. Aveling was a militant atheist who failed to persuade Darwin to accept the dedication of his book on atheism -- incidentally, giving rise to a fascinating myth that Karl Marx tried to dedicate "Das Kapital" to Darwin, which he didn't, it was actually Edward Aveling. What happened was that Aveling's mistress was Marx's daughter, and when both Darwin and Marx were dead, Marx's papers became muddled up with Aveling's papers, and a letter from Darwin saying, "My dear sir, thank you very much but I don't want you to dedicate your book to me," was mistakenly supposed to be addressed to Marx, and that gave rise to this whole myth, which you've probably heard. It's a sort of urban myth, that Marx tried to dedicate "Kapital" to Darwin.
Тэрбээр бүр Эдвард Аивелингд харинч бүр уурлан хилэгнэж байсан удаатай. Аивелинг бол харин жинхэнэ дайчин атейст гэвч Дарвиныг ятгаж чадаагүй ба өөрийн бичиж байсан шашны эсрэг номондоо Дарвинг ятгах гэж оролдсон нь үнэхээрийн сонин нэгэн цуу яриаг тараасан. Карл Маркс, Капитал номоо Дарвиныг ятгах гэж бичсэн гэх боловч энэ нь худал юм. Энэ Эдвард Аивелинг байсан. Яг юу болсон бэ гэвэл, Аивелингийн амраг нь Маркс-ын охин нь байсан ба Дарвин, Маркс хоёрыг хоёул өнгөрсөний дараа Марксын бичиг хэрэг Аивелингийн бичиг цаастай холилдон Дарвинаас бичсэн нэгэн захидалд "Ноёнтон, таньд маш их баярлалаа "гэвч та энэхүү номоо надад зориулан бичихыг би хүсэхгүй байна" гэж бичжээ. Тэр нь Марксд хаяаглагдсан байсан бөгөөд энэхүү цуу яриа үлгэр домогын эхлэл нь болсон байна. Энэ нь Марксын Капиталыг Дарвинд зориулан бичсэн гэх зохиомол үлгэр.
Anyway, it was Aveling, and when they met, Darwin challenged Aveling. "Why do you call yourselves atheists?" "'Agnostic, '" retorted Aveling, "was simply 'atheist' writ respectable, and 'atheist' was simply 'agnostic' writ aggressive." Darwin complained, "But why should you be so aggressive?" Darwin thought that atheism might be well and good for the intelligentsia, but that ordinary people were not, quote, "ripe for it." Which is, of course, our old friend, the "don't rock the boat" argument. It's not recorded whether Aveling told Darwin to come down off his high horse.
За тэр ч яахав, цааш нь яг Аивелинг, Дарвин хоёр нүүр тулгаран учрах тэр мөчид Дарвин: "Та нар юуны учир өөрсдийгөө атейст хэмээн нэрлэв?" гэсэн Дарвины асуултанд Аивелинг: "Агностик бол зүгээр л бусдын үзэл бодлыг хүндэтгэдэг зарчимтай атейст, харин атейстүүд бол зүгээр л өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлдэг агностик зарчимт хүмүүс" гэсэн байдаг. Дарвин үүнд гомдол мэдүүлэн "Гэхдээ та нар юунд ийм түрэмгий аашилна вэ?" Дарвин бодохдоо, атейст байх нь дээд албан тушаалтан болон эрдэмтэн, мэргэдэд зохистой боловч энгийн ард иргэдийн хувьд тэднийг арай л "боловсорч гүйцээгүй" хэмээн үздэг байсантай холбоотой. Мэдээж энэ нь бидний нөгөө л нэг сайн мэдэх, эмх замбараагүй байдал үүсгэх маргааныг дахин сөхөж байна. Аивелинг Дарвинд лав, алив чи наад өндөр дээрээсээ бууж ирээд эр хүн шиг ярьчих гэж хэлсэн л байх, гэсэн ч тэгж бичсэн баримт даанч алга.
(Laughter)
(Инээдэм)
But in any case, that was more than 100 years ago. You'd think we might have grown up since then. Now, a friend, an intelligent lapsed Jew, who, incidentally, observes the Sabbath for reasons of cultural solidarity, describes himself as a "tooth-fairy agnostic." He won't call himself an atheist because it's, in principle, impossible to prove a negative, but "agnostic" on its own might suggest that God's existence was therefore on equal terms of likelihood as his non-existence.
Гэхдээ чухал нь юу вэ гэвэл энэ үйл явдал 100 жилийн өмнө өрнөсөн. Та нар тэр үеэс хойш бид бүгд өсч томоожон, ухаажсан гэж бодож байгаа байх. Одоо миний найз болох нэгэн ухаант еврей нэгэн удаа гэр бүлийнхээ Шаббат-д оролцохдоо /Абрахамын урсгалын шашинтнуудын долоо хоног бүрийн амарлтын тэмдэглэлт өдөр/ өөрийгөө "шүдний дагинан агностик" хэмээн тайлбарласан. Тэрбээр өөрийгөө атейст гээгүй ба учир нь гэвэл зарчмын хувьд ямар нэгэн зүйлийг бүрэн үгүйсгэн, няцаах нь боломжгүй агаад агностикүүд өөрийн мэдэлгүй л бурханы оршин тогтнохүйг байхгүйтэй адил хэмжээнд тавьдаг.
So, my friend is strictly agnostic about the tooth fairy, but it isn't very likely, is it? Like God. Hence the phrase, "tooth-fairy agnostic." Bertrand Russell made the same point using a hypothetical teapot in orbit about Mars. You would strictly have to be agnostic about whether there is a teapot in orbit about Mars, but that doesn't mean you treat the likelihood of its existence as on all fours with its non-existence.
Тэгэхээр миний найз бол яахын аргагүй шүдний дагинан агностик боловч бурханы тухайд бол яг тийм адил хэмжээний итгэлтэй байх нь юу л бол. Тэгэхээр энэхүү "шүдний дагинан агностик" хэмээх үг харин Бертранд Рассел энүүнтэй мөн адил санааг зохиомол жишээгээр, сансарт оршин буй Марсыг тойрон эргэлдэх цайны гүцний жишээгээр тайлбарласан билээ. Чи үнэхээр л хатуу агностик мөн юм бол Марсыг тойрон буй цайны гүцний оршин байгаа үгүйг нь адилтган авч үзэх ёстой болно.
The list of things which we strictly have to be agnostic about doesn't stop at tooth fairies and teapots; it's infinite. If you want to believe one particular one of them -- unicorns or tooth fairies or teapots or Yahweh -- the onus is on you to say why. The onus is not on the rest of us to say why not. We, who are atheists, are also a-fairyists and a-teapotists.
Энэ мэт өөрсдийгөө жинхэнэ бат агностик, ямар нэгэн зүйлийг байхгүйг нотолж чадахгүй юм чинь үл үгүйсгэх үндэслэлгүй гэх нь зөвхөн шүдний дагина болон гүц мэтээр ч зогсохгүй. Энэ бол тоолж баршгүй билээ. Хэрвээ чи эдгээр үлгэрийн нэгэнд нь итгэвэл, ганц эвэрт морь, шүдний дагина, Юавэ-д мөн итгэх хэрэгтэй. Та яагаад гэх асуултыг өөртөө тавих нь таны л үүрэг. Харин яагаад үгүй вэ? гэж хэлэх нь бидний хариуцлага биш. Бид, атейстүүд мөн адилхан шүдний дагиначид болон цайны данхчингүүд
(Laughter)
(Инээв)
But we don't bother to say so. And this is why my friend uses "tooth-fairy agnostic" as a label for what most people would call atheist. Nonetheless, if we want to attract deep-down atheists to come out publicly, we're going to have find something better to stick on our banner than "tooth-fairy" or "teapot agnostic."
Бидэнд зүгээр л тэгж хэлэх нь ядаргаатай ба миний шүдний дагинан агностикийг ашигладаг найз бусад өөрсдийгөө болон бусдад атейст гэж тооцогдох хүмүүсийг өөрсдийнхөө энгээнд оруулан агностик гэж ангилаад байдаг. Гэсэн хэдий боловч бид үнэхээр жинхэнэ гүн гүнзгий бурханд үл итгэгч атейстүүдийг олон нийтэд ил гарахыг зоривол шүдний дагинан агностик эсвэл данхчин агностик гэхээс арай л өөр нэр олох хэрэгтэй.
So, how about "humanist"? This has the advantage of a worldwide network of well-organized associations and journals and things already in place. My problem with it is only its apparent anthropocentrism. One of the things we've learned from Darwin is that the human species is only one among millions of cousins, some close, some distant.
Тэгвэл, хюманист гэвэл яах уу? /хюманист-энэрэлт хүмүүн/ Ингэж нэрийдсэнээр олон нийтийн томоохон сүлжээ, сайн зохион байгуулагдсан нийгэмлэгүүд болон сэтгүүлүүдтэй хамтран ойлгогдох давуу талтай. Гэвч ингэж нэрлэвэл, хүмүүн төрөлхтнийг ертөнцийн төв гэж үзэх үзэлтэй адилхан болох аюултай. Бидний Дарвинаас сурсан зүйлүүдийн нэг чухал нь юу вэ гэвэл хүн төрөлхтөн бол бусад манай гариг дээр оршин буй олон сая гарал нэгт, зарим хол, зарим ойр амьтдын л нэгээхэн хэсэг.
And there are other possibilities, like "naturalist," but that also has problems of confusion, because Darwin would have thought naturalist -- "Naturalist" means, of course, as opposed to "supernaturalist" -- and it is used sometimes -- Darwin would have been confused by the other sense of "naturalist," which he was, of course, and I suppose there might be others who would confuse it with "nudism".
Өөр нэрнүүд ч байна, жишээ нь натуралист. Гэвч энэ нь мөн л өөр бэрхшээлтэй асуудлуудыг ар араасаа дагуулна. Өмнө нь Дарвинийг натуралист гэдэг байсан ба натуралист гэдэг нь мэдээж супернатуралистын эсрэг буюу байгал дээр тааралддаггүй зүйлд үл итгэгч эсвэл тэдгээрийг үгүйсгэгч үзэл санаа. Ингэж хэрэглэх нь бий. Дарвин хэрвээ одооны зарим нэгэн сургаалиудтай будилах, ганц Дарвин ч биш бидний дунд ч гэсэн натуралистуудыг нюдисттэй /нүцгэн биеийг шүтэх үзэл/ андуурах магадлалтай
(Laughter)
(Хөхрөлдөөн)
Such people might be those belonging to the British lynch mob, which last year attacked a pediatrician in mistake for a pedophile.
Түрүү жил Британид өөрсдийн дур зоргоор шүүгч этгээдүүд хүүхдийн эмчийг педофилтай андууран дайран довтолсон ба энэ мэтийн хүмүүс түрүүний хэлсэн андуурч болзошгүй бүлгийн нэг.
(Laughter)
(Инээв)
I think the best of the available alternatives for "atheist" is simply "non-theist." It lacks the strong connotation that there's definitely no God, and it could therefore easily be embraced by teapot or tooth-fairy agnostics. It's completely compatible with the God of the physicists. When atheists like Stephen Hawking and Albert Einstein use the word "God," they use it of course as a metaphorical shorthand for that deep, mysterious part of physics which we don't yet understand. "Non-theist" will do for all that, yet unlike "atheist," it doesn't have the same phobic, hysterical responses. But I think, actually, the alternative is to grasp the nettle of the word "atheism" itself, precisely because it is a taboo word, carrying frissons of hysterical phobia. Critical mass may be harder to achieve with the word "atheist" than with the word "non-theist," or some other non-confrontational word. But if we did achieve it with that dread word "atheist" itself, the political impact would be even greater.
Миний бодлоор хамгийн зохимжтой нэр бол нон-тейст Энэхүү нэр нь бурханыг ерөөс байхгүй гэх хүчтэй утга илэрхийлээгүйгээс гадна цайны данх болон шүдний дагинан агностикүүдад хэрэглэхэд амар. Физикчидийн хувьд энэхүү үгийг ашиглахад үнэхээрийн тохиромжтой агаад Стиван Хавкинг, Алберт Еенштейн нарын хүмүүс "Бурхан" хэмээх үгийг ямар тохиолдолд ашигалдаг вэ гэвэл аливаа нэгэн гүн гүнзгий, тайлахад туйлын бэрх физикийн үзэгдлийг зүйрлэл болгон хэрэглэдэгээс биш шууд утгаар нь хэрэглэдэггүй. Нон-тейст эдгээр бүх бүлгүүдэд нийцтэйгээс гадна, атейст гэж хэлхэд хийрхэдэг шиг сүртэй хариу үйлдэлтэй тулгарахгүй. Өөр нэгэн шийдэл нь атейст гэсэн үгийг нийтээр хэрхэн айдас хүйдэстэйгээр аван, бараг тэгж хүлээж авсандаа таашаал авдаг инээдтэй үзэгдлийг бүр мөсөн арилгах хэрэгтэй. Олон хүний хувьд одоо цагт өөрсдийгөө атейст гэж хэлэхэд хүндрэлтэй ба харин нон-тейст гэвэл илүү хялбар эсвэл үүнтэй адил ямар нэгэн зүйлийг илт үгүйсгэсэн үгээс ондоо үг хэрэглэх хэрэгтэй. Хэрвээ бид энэхүү хатуу атейст хэмээх үгээр өөрсдийгөө чөлөөтэй илэрхийлж чаддаг болвол улс төрийн ертөнцөд ч бүр илүү их нөлөөтэй байх болно.
Now, I said that if I were religious, I'd be very afraid of evolution -- I'd go further: I would fear science in general, if properly understood. And this is because the scientific worldview is so much more exciting, more poetic, more filled with sheer wonder than anything in the poverty-stricken arsenals of the religious imagination. As Carl Sagan, another recently dead hero, put it, "How is it that hardly any major religion has looked at science and concluded, 'This is better than we thought! The universe is much bigger than our prophet said, grander, more subtle, more elegant'? Instead they say, 'No, no, no! My god is a little god, and I want him to stay that way.' A religion, old or new, that stressed the magnificence of the universe as revealed by modern science, might be able to draw forth reserves of reverence and awe hardly tapped by the conventional faiths."
Хэрвээ би шашинтай байсан бол би хувьсалын онолоос үнэхээрийн их айх байсан. Цаашлаад хэрвээ сайн судалж ойлговол би бүх төрлийн шинжлэх ухаанаас айх болно. Учир нь гэвэл шинжлэх ухааны ертөнц нь зүйрлэхийн аргагүй сонирхолтой, илүү уянгалаг, олон сонин хачин адал явдлаар дүүрэн бөгөөд энийг ядуу, шинийг эрэлхийлэх чадалгүй өрөвдэлтэй шашинтай харьцуулахын ч аргагүй. Карл Саган, саяхан хорвоогоос хальсан ба энэхүү баатрын хэлсэнээр: "Нэг ч гэсэн удаа бидний сайн мэддэг томоохон шашны нэг нь шинжлэх ухааныг харж ажиглаад "Энэ үнэхээрийн бидний бодсоноос ч илүү юм" гэж хэлсэн удаа байгаа юу" Бидний оршихуй ертөнц тэдгээр зөнч, номлогчдын хэлж байснаас хязгааргүй том сүр жавхлантай, илүү чамин тамсаг, илүү гоёмсог атал, эдгээр хүмүүс "үгүй үгүй үгүй" "Миний бурхан жижэгхэн, түүнийгээ би тиймээр нь л байлгамаар байна". Шинэ ч тэр хуучин ч тэр, шашин шүтлэгүүд огторгуйн гайхамшигийг хүлээн зөвшөөрч бахдан гайхах, үүнийг нээн илрүүлсэн орчин үеийн шинжлэх ухааныг бага ч болов үнэлэн өнгөцхөн дурьддаг бол консерватив урсгалын шашин ерөөс огт авч хэлэлцдэггүй.
Now, this is an elite audience, and I would therefore expect about 10 percent of you to be religious. Many of you probably subscribe to our polite cultural belief that we should respect religion. But I also suspect that a fair number of those secretly despise religion as much as I do.
Энд сууж байгаа үзэгчид бол элитүүд ба миний бодлоор 10 хүрэхгүй хувь нь шашин шүтлэгэтэй болов уу гэж бодож байна Та нарын олонхи нь соёл, зан заншлын улмаас шашин шүтлэгийг хүндэтгэх хэрэгтэй гэх ба мөн түүнтэй адил миний бодлоор, энд суух олон үзэгчид дотроо нууцхан миний хэмжээнд шашиныг үзэн яддаг болов уу.
(Laughter)
(Инээдэм)
If you're one of them, and of course many of you may not be, but if you are one of them, I'm asking you to stop being polite, come out, and say so. And if you happen to be rich, give some thought to ways in which you might make a difference. The religious lobby in this country is massively financed by foundations -- to say nothing of all the tax benefits -- by foundations, such as the Templeton Foundation and the Discovery Institute. We need an anti-Templeton to step forward. If my books sold as well as Stephen Hawking's books, instead of only as well as Richard Dawkins' books, I'd do it myself.
Хэрвээ та тэдний нэг бол, гэхдээ мэдээж олонхи нь биш л байх л даа гэхдээ мөн бол тэгээд дээрээс нь мөнгөтэй бол та нараас хүсэх хүсэлт нь хэтэрхий эелдэг байхаа болиод, ил гарч ирээд үзэл бодлоо чөлөөтэй хуваалцан, өөрчөлт шинэчлэл хийхэд хувь нэмрээ оруулна уу гэж хүсмээр байна Энэ улсын шашны лобби нь асар хүчтэй, олон санхүүгийн чадалтай байгууллагуудаар ар барьсан, мэдээж цалинждаг эх үүсвэр нь өргөл барьц. Темплтонгийн сан болон Дисковри институци бол тэдний нэг жишээ. Бидэнд анти-Темплтонгүүд урагшаа алхах хэрэгтэй байна. Хэрвээ миний ном Стивен Хавкингийн номнууд шиг борлогдсон, Ричард Давкинсийн номнууд шиг зарагдаагүйсэн бол би өөрөө хийчмээр л байна.
People are always going on about, "How did September the 11th change you?"
Хүн болгон надаас, '9 сарын 11-н таныг хэрхэн өөрчилсөн бэ' гэж асуух юм.
Well, here's how it changed me.
За тэгэхлээр, энэхүү үйл явдал намайг ингэж өөрчилсөн:
Let's all stop being so damned respectful.
Бүгдээрээ хараал идсэн юм шиг хэтэрхий эелдэг, бие биенээ хэтэрхий хүндэтгэхээ больё.
Thank you very much.
Баярлалаа.
(Applause)
(Алга ташилт)