I know what you're thinking. You think I've lost my way, and somebody's going to come on the stage in a minute and guide me gently back to my seat. (Applause) I get that all the time in Dubai. "Here on holiday are you, dear?" (Laughter) "Come to visit the children? How long are you staying?"
Би та нарын юу бодож байгааг мэдэж байна. Та намайг төөрч яваад энд гараад ирчихсэн, тэгээд одоо хэн нэгэн тайзан дээр гарч ирээд намайг суудалд минь буцаана гэж бодож байгаа байх. (Алга ташилт) Дубайд бол энэ элбэг тохиолдоно. "Амралтаараа явж байна уу та?" (Инээд) "Хүүхдүүд дээрээ ирээ юу?" "Хэр удаан энд ирээв?" гээд л.
Well actually, I hope for a while longer yet. I have been living and teaching in the Gulf for over 30 years. (Applause) And in that time, I have seen a lot of changes. Now that statistic is quite shocking. And I want to talk to you today about language loss and the globalization of English. I want to tell you about my friend who was teaching English to adults in Abu Dhabi. And one fine day, she decided to take them into the garden to teach them some nature vocabulary. But it was she who ended up learning all the Arabic words for the local plants, as well as their uses -- medicinal uses, cosmetics, cooking, herbal. How did those students get all that knowledge? Of course, from their grandparents and even their great-grandparents. It's not necessary to tell you how important it is to be able to communicate across generations.
Үнэндээ, арай удах л санаатай байнадаа. Би Персийн булан-д багшлаад, амьдраад 30-аад жил болж байна. (Алга ташилт) Энэ туршид би олон зүйл өөрчлөгдөхийг үзлээ. Статистик үзүүлэлтийг харвал үнэхээр алмайрмаар. Тэгээд өнөөдөр би тантай хэл ярианы усдаж үгүй болж байгаа болон Англи хэлний глобалчлалын талаар ярья. Би та нарт Абу Дабигийн насанд хүрэгсдийн Англи хэлний багш хийдэг байсан найзынхаа талаар ярьмаар байна. Тэрээр нэгэн сайхан өдөр сурагчиддаа байгалийн холбогдолтой нэр томъё заахаар цэцэрлэгт хүрээлэнд дагуулан авч явав. Гэтэл сүүлдээ багш маань өөрөө тэнд байсан ургамлуудын Араб нэр томъёо, болон тэдгээрийн хэрэглээ, анагаах ухаан, гоо сайхан, хоол, өвсөн эмчилгээ болох ашиглалтуудыг сурч авчээ. Тэр сурагчид яаж тэр их мэдлэгийг олж авсан юм бэ? Мэдээж, эмээ өвөө эмэг эцэг өвгөдөөсөө л тэр. Үе үеээс дамжих мэдээлэл харилцаа холбоо хэр чухал болохыг танд хэлэх шаардлагагүй бизээ.
But sadly, today, languages are dying at an unprecedented rate. A language dies every 14 days. Now, at the same time, English is the undisputed global language. Could there be a connection? Well I don't know. But I do know that I've seen a lot of changes. When I first came out to the Gulf, I came to Kuwait in the days when it was still a hardship post. Actually, not that long ago. That is a little bit too early. But nevertheless, I was recruited by the British Council, along with about 25 other teachers. And we were the first non-Muslims to teach in the state schools there in Kuwait. We were brought to teach English because the government wanted to modernize the country and to empower the citizens through education. And of course, the U.K. benefited from some of that lovely oil wealth.
Гэвч гунигтай нь өнөөдөр хэл өмнө нь байгаагүйгээр хурдан мөхөж байна. 14 хоногт нэг хэл мөхөж байна. Хажуугаар нь Англи хэл маргаангүйгээр дэлхийн хэл болжээ. Энэ хоёрын хооронд уялдаа холбоо байна уу? Би ч мэдэхгүйлдээ Гэхдээ би олон зүйл өөрчлөгдсөн гэдгийг мэдэж байна. Анх Персийн буланд ирэхдээ би Кувэйтэд ирсэн юм бас л хэцүү байсан үед. Үнэндээ тийм ч урт хугацааны өмнө бишээ Намайг ирэхээс өмнө бүүр ч хэцүү байсан. За тэр яахав, би Их Британы Консулын газраас 25 багштай хамт уригдан ирэв. Бид улсын сургуульд багшлах анхны Муслим шашингүй багш нар байлаа. Бидний тэнд Англи хэл заах болсон учир нь засгийн газраас улсаа шинэчлэн хөгжүүлэх, иргэдээ боловсролоор хангах зорилгын дагуу байсан юм. Мэдээж, Их Британи тэр сайхан тосны баялгаас ашиг хүртсэн нь ойлгомжтой.
Okay. Now this is the major change that I've seen -- how teaching English has morphed from being a mutually beneficial practice to becoming a massive international business that it is today. No longer just a foreign language on the school curriculum, and no longer the sole domain of mother England, it has become a bandwagon for every English-speaking nation on earth. And why not? After all, the best education -- according to the latest World University Rankings -- is to be found in the universities of the U.K. and the U.S. So everybody wants to have an English education, naturally. But if you're not a native speaker, you have to pass a test.
За тэгэхээр. Миний харсан хамгийн томоохон өөрчлөлт гэвэл-- Англи хэл заах нь харилцан ашигтай үйл хэрэг байсан бол өнөөдөр агуу том олон улсын бизнес болон хувирсан байна. Сургалтын хөтөлбөр дэх гадаад хэл гэдэг утгаар байхаа больж. Ганц эх Англи улсын хүрээнд ч байхаа больж. Дэлхий дээр Англиар яридаг бүх улсуудын даган дууриах үзэгдэл болсон байна. Тэхээр яагаад болохгүй гэж? Эцсийн эцэст, хамгийн шилдэг боловсролыг -- хамгийн сүүлийн Дэлхийн Их Сургуулиудын зэрэглэлийн дагуу-- Их Британи, АНУ-гийн Их Сургуулиудаас олгож байна. Тиймээс угаасаа бүгд л Англи боловсрол олохыг хүсч байна. Гэвч та ууган хэлтэй л биш бол, шалгалтанд тэнцэх хэрэгтэй болно.
Now can it be right to reject a student on linguistic ability alone? Perhaps you have a computer scientist who's a genius. Would he need the same language as a lawyer, for example? Well, I don't think so. We English teachers reject them all the time. We put a stop sign, and we stop them in their tracks. They can't pursue their dream any longer, 'til they get English. Now let me put it this way: if I met a monolingual Dutch speaker who had the cure for cancer, would I stop him from entering my British University? I don't think so. But indeed, that is exactly what we do. We English teachers are the gatekeepers. And you have to satisfy us first that your English is good enough. Now it can be dangerous to give too much power to a narrow segment of society. Maybe the barrier would be too universal.
Ингэхэд сурагчийг хэлнийх нь чадвараас нь зөвхөн шалтгаалж тэдэнд хориг тавих нь зөв үү? Магадгүй тэр дунд сод ухаантай компьютерийн мэргэжилтэн байх ч юм билүү. Тэр хүнд хуульчтай адил төвшний хэл хэрэгтэй юу? Би тэгж бодохгүй л байна. Англи хэлний багш бид нар үргэлж тэднийг няцаах болдог. Бид тэдний өмнө зогсох тэмдэг тавьж явж байгаа замд нь зогсоож орхидог. Англи хэл эзэмшихээс нааш тэд мөрөөдлөө биелүүлж болохгүй. Ингээд хараад үзье, жишээлбэл, хэрвээ би ганц Дач хэл мэддэг, гэвч хорт хавдарыг анагааах чадалтай хүнтэй уулзсан бол түүнийг би Британий сургуульд орохыг нь хориглох уу? Тэгж бодохгүй л байна шүү. Гэвч бид яг л ийм зүйл хийгээд байна. Англи хэлний багш бид нар хаалганы хамгаалагчид шиг л. Эхлээд бидэнд өөрсдийн Англи хэл хангалттай сайн гэдгийг харуулах ёстой. Нийгмийн жижиг хэсэгт дэндүү их эрх мэдэл өгөхөөр аюултай ч байж мэднэ шүү. Магадгүй энэ нь дэндүү нийтлэг саад тотгор болох байх.
Okay. "But," I hear you say, "what about the research? It's all in English." So the books are in English, the journals are done in English, but that is a self-fulfilling prophecy. It feeds the English requirement. And so it goes on. I ask you, what happened to translation? If you think about the Islamic Golden Age, there was lots of translation then. They translated from Latin and Greek into Arabic, into Persian, and then it was translated on into the Germanic languages of Europe and the Romance languages. And so light shone upon the Dark Ages of Europe. Now don't get me wrong; I am not against teaching English, all you English teachers out there. I love it that we have a global language. We need one today more than ever. But I am against using it as a barrier. Do we really want to end up with 600 languages and the main one being English, or Chinese? We need more than that. Where do we draw the line? This system equates intelligence with a knowledge of English, which is quite arbitrary.
За. Та "Гэхдээ эрдэм шинжилгээ "судалгааны ажлууд яах вэ"? Бүгд Англи хэл дээр хийгддэг шүүдээ" гэх байх л даа. Тэхээр номнууд нь Англи хэл дээр, тэмдэглэлүүдээ Англиар хийнэ, гэвч энэ бол бүгд сэтгэлээ дагаад л болдог зүйл. Англи хэлний шаардлагыг хангадаг юм. Гэх мэтчилэн л үргэлжилнэ. Би танаас асууя, орчуулга хийдэг байсан хаачсан юм бэ? Исламын Алтан Үеийг бодоод үзэхэд, тэр үед орчуулга олноор хийгддэг байжээ. Тэр үед Латин болон Грек хэлүүдээс Араб, Перс хэл рүү тэгээд дараа нь Европын Германик хэлүүд, Романс хэлүүд рүү орчуулдаг байсан байна. Тэгээд Европын Хар эрин үед гэрэл туссан юм. Ингээд хэлэхээр та намайг битгий буруугаар ойлгоорой. Би Англи хэл заахыг эсэргүүцээгүй ээ, бүх Англи хэлний багш нарт хандахад. Бид үндсэн нэг хэлтэй байгаад би дуртай. Бидэнд одоо үндсэн нэг хэл өмнөхөөс илүүгээр хэрэгтэй. Гэхдээ би Англи хэл аливаад саад тотгор болох ёсгүй гэж үзэж байна. Бид үнэхээр 600хан хэлтэй, үндсэн хэл нь Англи, юмуу Хятад байлгахыг хүсч байна гэж үү? Бидэнд энэнээс олон хэл хэрэгтэй. Хаагуур нь зураас татах вэ? Одоогийн энэ тогтолцоо нь оюун ухааныг Англи хэлний мэдлэгтэй адилтгаж байгаа нь арай л утгагүй юм.
(Applause)
(Алга ташилт)
And I want to remind you that the giants upon whose shoulders today's intelligentsia stand did not have to have English, they didn't have to pass an English test. Case in point, Einstein. He, by the way, was considered remedial at school because he was, in fact, dyslexic. But fortunately for the world, he did not have to pass an English test. Because they didn't start until 1964 with TOEFL, the American test of English. Now it's exploded. There are lots and lots of tests of English. And millions and millions of students take these tests every year. Now you might think, you and me, "Those fees aren't bad, they're okay," but they are prohibitive to so many millions of poor people. So immediately, we're rejecting them.
Танд би нэг юм сануулмаар байна өнөөдрийн дээд давхаргынханыг энэ зэрэгт хүргэсэн агуу хүмүүс Англи хэлтэй байгаагүй, Англи хэлний шалгалтанд тэнцэх шаардлагагүй байсан. Тод жишээ, Эйнштейн. Тэр, унших чадварын доголдолоосоо болоод сургуульдаа тусгай бүлэгийн хүүхдэд тооцогддог байв. Гэвч азаар дэлхийн төлөө, тэр Англи хэлний шалгалтанд тэнцэх хэрэггүй байсан юм. Учир нь 1964 он хүртэл TOEFL, Америкийн Англи хэлний шалгалтыг өгдөггүй байлаа. Одоо бол хаа сайгүй л тархаж. Англи хэлний олон олон шалгалтууд байх болж. Сая сая сурагчид тэр шалгалтуудыг жил болгон өгч байна. Та бид хоёр, за яахав тэр шалгалтууд тийм ч үнэтэй биш л юм байна, гайгүй гэж бодож магадгүй гэвч сая сая ядуу хүмүүст бол дийлэхээргүй үнэтэй. Тэгээд л шууд тэр хүмүүсийг няцааж байна гэсэн үг.
(Applause)
(Алга ташилт)
It brings to mind a headline I saw recently: "Education: The Great Divide." Now I get it, I understand why people would want to focus on English. They want to give their children the best chance in life. And to do that, they need a Western education. Because, of course, the best jobs go to people out of the Western Universities, that I put on earlier. It's a circular thing.
Гэхээр надад сүүлд харсан нэгэн гарчиг санагдлаа: "Боловсрол; Агуу хуваагдал" гэж Би үүнийг одоо л ойлгож байна, Би яагаад хүмүүс Англи хэлийг чухалчлаад байдгийг мэдлээ. Тэд хүүхдүүддээ амьдралд нь илүү боломж олгохыг хүссэн л тэр. Тэгэхийн тулд, барууны боловсрол эзэмших хэрэгтэй болно. Яагаад гэвэл, мэдээж, хамгийн сайн ажлын байр Барууны Их Дээд сургууль төгсөгчидөд олдож байна, түрүүн дурдсанчлан. Ингээд л эргэлдсэн тойрог болж байна.
Okay. Let me tell you a story about two scientists, two English scientists. They were doing an experiment to do with genetics and the forelimbs and the hind limbs of animals. But they couldn't get the results they wanted. They really didn't know what to do, until along came a German scientist who realized that they were using two words for forelimb and hind limb, whereas genetics does not differentiate and neither does German. So bingo, problem solved. If you can't think a thought, you are stuck. But if another language can think that thought, then, by cooperating, we can achieve and learn so much more.
За тэхээр. Би танд хоёр эрдэмтдийн нэг түүх ярья, Английн хоёр эрдэмтэд юм. Тэд нэгэн туршилт явуулж байлаа Гентэй холбоотой, амьтны урд хөл, хойд хөлтэй холбоотой туршилт байв. Гэвч тэд хүлээсэн үр дүнгээ гаргаж чадахгүй байв. Тэд үнэхээр яахаа мэдэхгүй болсон байтал, Германы эрдэмтэн ирээд тэднийг урд хөл, хойд хөл хоёр гэж тусад нь авч үзээд байсны учир болохыг олжээ. Генетикт урд хөл, хойд хөл хоёр ялгаагүй юмсанж. Бас Герман хэлэнд ч тэр. Тэгээд л бинго асуудал шийдвэрлэгдэв. Хэрэв та юм бодож олж чадахгүй бол тэгээд л гацчихдаг. Харин өөр хэлэнд бодож чадвал, хамтын ажиллагааны улмаас бид илүү ихийг олж, танин мэдэж болох юм.
My daughter came to England from Kuwait. She had studied science and mathematics in Arabic. It's an Arabic-medium school. She had to translate it into English at her grammar school. And she was the best in the class at those subjects. Which tells us that when students come to us from abroad, we may not be giving them enough credit for what they know, and they know it in their own language. When a language dies, we don't know what we lose with that language.
Миний охин, Кувайтаас Англи рүү ирсэн үе. Охин минь шинжлэх ухаан, математикийг Арабаар Арабын дунд сургуульд сурсан юм. Ахлах сургуульдаа тэр Англи хэл рүү орчуулах хэрэгтэй болсон юм. Тэр хичээлүүд дээрээ миний охин хамгийн сайн нь байв. Энэ юу хэлж байна гэхээр гадаадаас сурагчид ирэхэд тэдгээр сурагчид, тэдний мэдэх зүйлст зохих ач холбогдолыг өгөхгүй байна гэдгийг хэлж байна. Тэд өөрсдийхөө хэл дээрээ мэдлэгтэй. Аливаа хэл мөхөхөд, тэр хэлтэй хамт юуг бид алдаж байна вэ гэдгийг мэддэггүй.
This is -- I don't know if you saw it on CNN recently -- they gave the Heroes Award to a young Kenyan shepherd boy who couldn't study at night in his village, like all the village children, because the kerosene lamp, it had smoke and it damaged his eyes. And anyway, there was never enough kerosene, because what does a dollar a day buy for you? So he invented a cost-free solar lamp. And now the children in his village get the same grades at school as the children who have electricity at home. (Applause) When he received his award, he said these lovely words: "The children can lead Africa from what it is today, a dark continent, to a light continent." A simple idea, but it could have such far-reaching consequences.
Энэ бол -- саяхан СNN-ээр гарсан та үзсэнүү үгүй юу-- тэд Баатарын Шагналыг Кенийн нэгэн малчин хүүд өгөв. Тэр тосгоны бүх хүүхдүүдийн адил орой суугаад хичээлээ хийж чадахгүй. Учир нь керосин чийдэнгийн гэрэл утаатай бөгөөд, түүний нүдийг гэмтээсэн аж. Гэлээ ч гэсэн, тэнд хангалттай керосин байхгүй юмсанж. Өдөрт нэг доллараар ер нь юу авч болдог билээдээ Иймээс тэр үнэгүй нарны энергийн гэрэл бүтээжээ. Одоо тэр тосгоны хүүхдүүд гэртээ тог чийдэнтэй хүүхдүүдтэй адил дүн авдаг болжээ. (Алга ташилт) Тэр хүү шагналаа авахдаа ийм хэдэн сайхан үгсийг хэлсэн юм "Хүүхдүүд бид нар Африк тивийг өнөөдөрийн энэ байдлаас нь, энэ хар тивийг, гэрэлтэй тив болгож чадна" гэж хэлсэн юм Энгийн л санаа, гэхдээ үнэхээр холын үр дагавартай байж болно.
People who have no light, whether it's physical or metaphorical, cannot pass our exams, and we can never know what they know. Let us not keep them and ourselves in the dark. Let us celebrate diversity. Mind your language. Use it to spread great ideas.
Гэрэлгүй хүмүүс, шууд болон далд утгаар хэлэхэд, бидний шалгалтуудад тэнцэхгүй, бид тэр хүмүүсийн юу мэддэгийг хэзээ ч мэдэж чадахгүй үлдэнэ. Бид бүгдээрээ тэр хүмүүсийг болон өөрсдийгөө энэ харанхуйд байлгахаа больё. Олон талтай үзэлийг бүгд дэмжицгээе. Өөрийхөө хэлийг хамгаал. Хэлээ агуу санаа бодлыг түгээхэд ашигла.
(Applause)
(Алга ташилт)
Thank you very much.
Маш их баярлалаа.
(Applause)
(Алга ташилт)