“ئێمە پیاوین. دڕەندە نین بۆ ئەوە دروست نەکراوین لێمان بدرێت یان بەم شێوەیە مامەڵەمان لەگەڵ بکرێ ئەوەی ڵێڕە ڕوودەدات لەبەرئەوەیە کە ڕووبەرووی ئازار و ئەشکەنجە بۆتنەوە“. ئەوانە قسە باوەکانی ساڵی ١٩٧١ی یاخبووەکانی زیندانی ئەتیکا بوون کە لەلایەن یەکێک لە سەرکردەکەیانەوە کرا، بەناوی ئیلیەت بارکلی.
“We are men. We are not beasts and we do not intend to be beaten or driven as such... What has happened here is but the sound before the fury of those who are oppressed.” These words were spoken during the 1971 Attica Prison Rebellion by one of its leaders, Elliott Barkley.
لەم کاتەدا، زیندانی ئەتیکا زۆڕ قەڕەبالخ بوو. هەمیشەش ڕەش پێست و لاتینیەکان ڕووبەرووی گێچەڵی جەستەیی و زارەکی دەبوونەوە. هەموو پاسەوانەکانی زیندانەکەش سپی پێست بوون. هەندێکیان لایەنگری سپی پێستەکان بوون و ڕقیان لە ئەوانیتر دەبۆوە. پاسەوانەکان ئەو نامانەیان فڕێدەدا کە بە ئینگلیزی نەنووسرابوون ڕێگەیان بە موسڵمانەکان نەدادا بۆ ئەنجامدانی ئەرکە ئاینیەکانیان. سزایی پیاوە سپی پێستەکانیان دەدا بەوەی هاوڕێیەتی ڕەش پێستەکان دەکەن. زیندانیەکان یەک ڕۆژ لە هەفتەداخۆیان دەشۆری و تۆپە کلێنکسیش لە مانێکدا.
At the time, Attica prison was severely overcrowded. Its majority Black and Latino population faced constant physical and verbal abuse. All prison guards were white. Some were members of white supremacist hate groups. Guards threw away letters that weren’t written in English and prohibited Muslim religious services. They punished white prisoners for fraternizing with non-white men. Prisoners were allowed one shower a week and one roll of toilet paper a month.
لەگەڵ ئەم زیندانی کراوانە ئیلیەت بارکلی، فرانک سمیس، و هێڕبێت ئێکس بلایدن لە زیندانی ئەتاکا بوون. بارکلی بۆ دایکی نووسی بوو “من وردە وردە لێڕەدا دەمرم...” دایکی دەوڵەتی ڵێ ئاگەدارکردەوە بەڵام هیچ شتێک نەگۆڕا. بۆیە دەستی بە نووسینی پەڕتووکێک کرد دەربارەی ژیانی لە ئەتیکا. لەم کاتەشدا، سمیس بووە چاودێڕی بەشی جلشۆڕدن ڕۆژی بە ٣٠ سەنت. داپیری بوو بە کۆیلە. لەبەرئەوەی سمیس و ئەوانتری مامەڵەیان وەکو مڕۆڤێک لەگەڵ نەدەکرا بەهۆی کارەکانیانەوە، زیندانیان بە شوێنی بە کۆیلەکردن دەبینی. بلایدن بەشداری یاخبوون و مانگڕتنەکانی ناو زیندانی دەکرد. ئەو توندوتیژیەی ناو زیندانیان وەکو دیاردەیەکی خڕاپی ناو کۆمەڵگا دەبینی کە تاکەکان بەپێی چین و نەژادەوە جیاوازیان لەگەڵ دەکرا. پێیان وابوو کە خەڵکەکە نابێت واز لە مافی سەلامەتی و شکۆداری خۆیان بهێنن تەنها لەبەرئەوەی زیندانیکراون. لە جیاتی ئەوە، پێوێستە ڵێکۆڵەرەوەکان سەردانی ئەم خەڵکە بکەن بە مەبەستی ڕێگڕیکردن لەم تاوانە.
Among those imprisoned at Attica were Elliott Barkley, Frank Smith, and Herbert X. Blyden. “I’m dying here little by little every day...” Barkley wrote his mother. She contacted authorities, but nothing changed. He began writing a book about life at Attica. Meanwhile, Smith worked a position called the “warden’s laundry boy” for 30 cents day. His grandmother had been enslaved. Because Smith and others were treated as less-than-human at the will of their keepers, they viewed prison as an extension of slavery. And Blyden had participated in prison strikes and rebellions. He and others saw the violence of prison as symptomatic of a societal problem where individuals are denied justice based on their class and race. They felt people shouldn’t be stripped of their rights to health and dignity upon being sentenced. Instead, resources should go towards meeting people’s basic needs to prevent crime in the first place.
لە هاوینی ساڵی ١٩٧١، بلایدن ڕێکخڕاوی مافی بە ئازادیبوونی لە ئەتیکا دامەرەزاند. کۆمەڵەکە چەند یاسایەکیان دەرکرد و داوایان لە بەرپرسی سزادەر رەسول ئۆسوالد و دادوەر نێلسن رۆکەفێلەر کرد بۆئەوەی باشتر مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت. هەرچەندە ئەوە وەلانرا، بەڵام ئەوان هەر بەردەوام بوون لە چالاکی. دوای ئەوەی چالاکوان جۆرج جاکسەن لە زیندانی کالیفۆرنیا کوژرا، ٧٠٠ پیاو لە زیندانی ئەتیکا بەشداریان لە چالاکیەکی نهێنی کرد.
In the summer of 1971, Blyden co-founded the Attica Liberation Faction. The group compiled a manifesto and petitioned Corrections Commissioner Russell Oswald and Governor Nelson Rockefeller for better treatment. Though largely ignored, they continued organizing. After activist George Jackson was killed at a California prison, 700 men at Attica participated in a silent fast.
تەنها دووای چەند هەفتەیەک، لە ٩ ئەیلولدا گەورەترین خۆپیشاندا بەرێوەچوو. کۆمەڵیک لە زیندانیەکان شکستیان بە پاسەوان- ەکان هێنا و کودەتاکەی ئەتیکایان هەڵگیرساند پەنجەرەکانیان دەشکاند، ئاگریان دەکردەوە، دەستیان بەسەر پێداویستیەکان دادەگرت. لە زۆڕینەی پاسەوانەکانیشیان دەدا. یەکێکیان، ولیلیام گوێن خەریک بوو بەهۆی برینەکانیەوە بمرێت. زوو، ١٢٠٠ زایندانی لەگەڵ ٤٢ بە دیلگیراو چوونە حەوشەی زیندانەکە، و داوای گۆڕانکاریان دەکرد. بەم هۆیەوە چاودێڕی پزیشکی و نوێنەریان بۆ ئامادەکردن و دابەشکردنی خۆڕاک دامەزراند، پاسەوانەکانیشان پاراست و ڕێخراوی نوێنەراتیان دامەزراند. بلایدنیان وەکو سەرکردەی نوێنەراتیەکە، سمیسیش وەکو سەرکردەی ئاسایش، و بارکلی وەکو قسەکەر دانا.
Just weeks later, on September 9th, a spontaneous uprising began. A group of prisoners overpowered guards, sparking the Attica Rebellion. Prisoners broke windows, started fires, and captured supplies. They beat many guards. One of them, William Quinn, would die from his injuries. Soon, over 1,200 prisoners had assembled in the yard with 42 hostages, preparing to demand change. They established a medical bay, delegated men to prepare and ration food, protected and sheltered guards, and elected a negotiating committee. They appointed Blyden chief negotiator, Smith as security chief, and Barkely as a speaker.
دوای ئەم ڕۆژە، بارکلی داواکارییەکانی خۆیانی بە میدیایەکان ڕاگەیاند. کاتێک دایکی لە تەلەفیزیۆن بینی زۆڕ ترسا. چونکە تەنها چەند ڕۆژێکی مابوو بۆ ئازادکردنی. بەڵام باوڕی وابوو کە دەسەڵات سزایان دەدات.
Later that day, Barkley presented their demands to the press. When his mother saw him on TV, she was terrified. He was just days from being released. But she believed authorities would want retribution.
دوای چوار ڕۆژ، زیندانیەکان گفتۆگۆیان لەگەڵ بەرپرسەکان کرد. داوای مووچەیەکی کەم، خۆشگوزەرانی، سیستەمەکی پەروەردەی باشتر و شتی زیاترین دەکرد. بەڵێنیشیاندا کە هەموو بە دیلگیراوەکان بە سەلامەتی بمێنەوە ئەگەر ئەوان داوای ڵێخۆشبوون بکەن لەسەر ئەو تاوانانەی لە کاتی یاخیبوونەکە کردۆتیان.
Over the next four days, prisoners held negotiations with officials. They called for a minimum wage, rehabilitation programs, better education, and more. They promised all remaining hostages would be safe if they were given amnesty for crimes committed during the uprising.
بەم هۆیەوە، دادوەر رۆکفێلەر گفتۆگەیەکی نا بەدڵی لەگەڵ سەڕۆک نیکسن کرد. سەڕۆک بە دادوەرەکەی گووت کە یاخبووەکان پێویستە سزا بدرێن هەتا ببنە نموونەیەک بۆ چالاکوانە ڕەش پێستەکانی تر. بەرپرس ئۆسولد ئەوەی ڕاگەیاند کە چاوە پێکەوتن لەگەڵ مانگرتووەکان دەکات، بەڵام ڵێیان خۆش نابێت. زیندانیەکان ڕەتیان کردەوە کە خۆیان بە دەستەوە بدەن. بە مەبەستی ئاگادارکردنەوەی بەرپرسەکان، هەڕەشی ئەویان کرد کە ٨ لە بە دیلگیراوەکان دەکوژن ئەگەر هێڕش بکەن. لەگەڵ ئەوەشدا، رۆکفێلەر فەرمانی ئەوەی کرد کە دەست بەسەر زیندانەکە دابگرنەوە.
Meanwhile, Governor Rockefeller began crisis talks with President Nixon. The president told his chief of staff that the rebellion should be quelled to set an example for other Black activists. Commissioner Oswald announced he’d meet a number of the demands, but refused to guarantee amnesty. Prisoners refused to surrender. As warnings of an imminent siege mounted, they threatened to kill 8 hostages if attacked. Nevertheless, Rockefeller ordered troops to retake the prison.
هەلیکۆپتەرەکان گازی فرمێسک ڕژیان دەڕژاندە سەریان. چەکدارەکان ٢٠٠٠ فیشەکیان بە چەکی جیاواز تەقاند بوو، بەهۆی ئەمەشەوە ٢٩ زیندانی و ١٠ پاسەوانیان کوشت، زۆڕی تریشیان بریندارکرد. شایەدومانەکان دەڵێن چەکدارەکان بارکلی دۆزیوەتەوە و کوشتۆتیان. ئەفسەرەکان پیاوە ڕزگاربووەکانیان ڕووت کردۆتەوە و ئەشکەنجەیان داون، هیچ چارەسەرێکی پزیشکیشیان پێنەداون. بلایدن بۆ چەندین ڕۆژ خەریک بوو لە برسا دەمرد. سمیس گێچەڵی سێکسی کرایە سەر و بە جگەرە سوتێندرا، لە ژووری تاکە کەسیان دان و ڵێیان دەدا.
Helicopters tear-gassed the yard. Troopers shot over 2,000 rounds of ammunition, killing 29 prisoners and 10 guards, and wounding many others. Witnesses say troopers found Barkley and shot him in the back. Officers stripped surviving men naked, tortured them, and deprived them of medical attention. Blyden was starved for days. Smith was sexually violated, burned with cigarettes, dragged into isolation, and beaten.
ڕاستەوخۆ دوای هێڕشەکە، دادوەر رۆکفێلەر پێ وابوو زیندانیەکان بەرپرسیارن لە مردنی ئەم ١٠ پاسەوانە. ئەمەشی بە ئۆپراسۆنێکی مەزن ناوزەند کرد. سەرۆک نیکسن پیڕۆزبایی لە رۆکفێلەر کرد و بە ڕاوێژکارەکەی گووت بۆ وەستاندنی پشێوویی پێویستە هەندێک بکوژرێن. بەڵام توێکارە جەستەیەکان ئەوەیان سەلماند کە زیندانیەکان هیچ پاسەوانەکیان نەکوشتووە لە کاتی هێڕشەکەدا وەکو ئەوەی هەڕەشەیان دەکرد. بەڵکو چەکدارانی دەوڵەت بۆتن. نیکسن بە رۆکفێلەری گووت کە پێویستە ئەو بەهێز بێت.
Directly after the attack, Governor Rockefeller thought prisoners were responsible for the deaths of the 10 guards. He called it “a beautiful operation.” President Nixon congratulated Rockefeller and told his chief of staff that the way to stop “radicals” was to “kill a few.” But autopsies soon confirmed that prisoners hadn’t killed any guards during the attack, as threatened. Government forces had. Nixon told Rockefeller to stand his ground.
ئەوانەی لەم هێڕشە ڕزگاریان بوو بوو بەردەم بوون لە بەدەستهێنانی مافەکانیان. دوای ئەوەی ئازادکران، سمیس و بلایدن لە هەوڵی بەدەستهێنانی داتپەروەری و مافی زیندانیکراوەکان بوون. ئەو داوایانەی پیاوەکان لە ساڵی ١٩٧١ داوایانکرد بووە گرینگترین شتی گڵەیی و گازندەکانی ناوەوە و دەرەوەی زیندانەکان.
Those who survived the massacre continued fighting for revolutionary change. Long after being released, Smith and Blyden campaigned for social justice and prison abolition. The demands men made at Attica in 1971 remain at the core of ongoing protests— within and beyond prison walls.