I have a studio in Berlin -- let me cue on here -- which is down there in this snow, just last weekend. In the studio we do a lot of experiments. I would consider the studio more like a laboratory. I have occasional meetings with scientists. And I have an academy, a part of the University of Fine Arts in Berlin. We have an annual gathering of people, and that is called Life in Space. Life in Space is really not necessarily about how we do things, but why we do things.
Kam një studio në Berlin -- më lejoni të aktivizoj monitorin -- që është aty prapa në atë borë, javën e kaluar. Në këtë studio bëjmë shumë eksperimente. E konsideroj këtë studio më shumë si laborator. Kam takime të rastit me shkencëtarë. Kam një akademi, që është pjesë e Universitetit të Arteve të Bukura në Berlin. Kemi një grumbullim vjetorë të njerëzve, që quhet Jeta në Hapësirë. Jeta në Hapësirë nuk ka të bëjë pikvrisht me mënyrën se si ne bëjmë gjërat, por përse bëjmë gjëra.
Do you mind looking, with me, at that little cross in the center there? So just keep looking. Don't mind me. So you will have a yellow circle, and we will do an after-image experiment. When the circle goes away you will have another color, the complementary color. I am saying something. And your eyes and your brain are saying something back. This whole idea of sharing, the idea of constituting reality by overlapping what I say and what you say -- think of a movie.
A e keni bezdi ti hidhni një shikim këtij kryqi në mes? Vetëm shikojeni. Mos ma vini mendjen mua. Do shihni një rreth të verdhë, dhe do bëjmë një eksperiment pasi ta shihni. Kur rrethi të largohet do shihni një ngjyrë tjetër, ngjyra plotësuese. Une po them dicka. Dhe sytë e truri juaj po kundërpërgjigjen. ideja e shkëmbimit, ideja e themelimit të realitetit duke mbivendosur atë cfarë them unë dhe cfarë thoni ju -- mendoni për një film.
Since two years now, with some stipends from the science ministry in Berlin, I've been working on these films where we produce the film together. I don't necessarily think the film is so interesting. Obviously this is not interesting at all in the sense of the narrative. But nevertheless, what the potential is -- and just keep looking there -- what the potential is, obviously, is to kind of move the border of who is the author, and who is the receiver. Who is the consumer, if you want, and who has responsibility for what one sees? I think there is a socializing dimension in, kind of, moving that border. Who decides what reality is?
Prej dy vitesh tashmë, me disa bursa nga ministria e shkencës në Berlin, jam duke punuar në këta filma ku ne prodhojmë filmin së bashku. Nuk mendoj që filmi është aq interesant. Nuk është aspak interesant nga pikëpamja e treguesit. Prapseprapë, potenciali është -- vazhdoni të shikoni aty -- potenciali është të lëvizim pikën kufitare dhe të ndajmë autorin nga marrësi. Kush është konsumuesi dhe kush është përgjegjës për atë cfarë shohim? besoj se ka një dimension shoqërues në përpjekjet për të lëvizur atë kufi. Kush vendos se cfarë është realiteti?
This is the Tate Modern in London. The show was, in a sense, about that. It was about a space in which I put half a semi-circular yellow disk. I also put a mirror in the ceiling, and some fog, some haze. And my idea was to make the space tangible. With such a big space, the problem is obviously that there is a discrepancy between what your body can embrace, and what the space, in that sense, is. So here I had the hope that by inserting some natural elements, if you want -- some fog -- I could make the space tangible.
Kjo është Tate Modern në Londër. Shfaqja ishte në një mënyrë për atë. Ishte rreth një hapësire ku unë vendos një disk të verdhë gjysmërrethorrë. Poashtu vë një pasqyrë në tavan, pak mjegull, pak tym. Ideja ishte tëbëja hapësirën të qartë. me një hapësirë aq të madhe, problemi qëndron në mospërputhjet mes asaj cfarë trupi juaj mund të përvetësojë dhe cfarë është hapësira në atë kuptim. Shpresoja që duke futur disa elemente natyrale, si p.sh. mjegull -- do mund ta bëj hapësirën të qartë.
And what happens is that people, they start to see themselves in this space. So look at this. Look at the girl. Of course they have to look through a bloody camera in a museum. Right? That's how museums are working today. But look at her face there, as she's checking out, looking at herself in the mirror. "Oh! That was my foot there!" She wasn't really sure whether she was seeing herself or not. And in that whole idea, how do we configure the relationship between our body and the space? How do we reconfigure it? How do we know that being in a space makes a difference?
Ndodh që njerëzit fillojnë të shohin vetveten në hapësirë. Shikoni këtë. Shikoni këtë vajzë. Duhet të shikosh pvrmes një kamere të gjakosur në muse. Apo jo? Kështu funksionojnë muzetë në ditët e sotme. Por shikojeni fytyrën e saj atje, përderisa e shikon veten në pasqyrë. "Oh, ajo ishte këmba ime!" Ajo nuk ishte e sigurtë nëse po shikonte vetveten apo jo. Në tërë këtë ide, si e konfigurojmë marrëdhënien mes trupit tonë dhe hapësirës? Si e rikonfigurojmë? Si mund ta dimë se është ndryshe nëse jemi në hapësirë?
Do you see when I said in the beginning, it's about why, rather than how? The why meant really, "What consequences does it have when I take a step?" "What does it matter?" "Does it matter if I am in the world or not?" "And does it matter whether the kind of actions I take filter into a sense of responsibility?" Is art about that? I would say yes. It is obviously about not just about decorating the world, and making it look even better, or even worse, if you ask me.
Në fillim kur ju thashë se cështja është rreth pyetjes pse në vend se si? "Pse-ja" nënkupton "Cilat janë pasojat kur bëj një hap para?" "Përse ka rëndësi kjo?" "A ka rëndësi nëse jam në botë ose jo?" "Dhe a ka rëndësi nëse veprimet e mia shëndërrohen në një ndjenjë të përgjegjësisë?" A ka arti lidhje me këtë? Do thoja që po. Nuk ka të bëjë vetëm me dekorimin e botës dhe ta bësh të duket më e mirë, ose më keq.
It's obviously also about taking responsibility, like I did here when throwing some green dye in the river in L.A., Stockholm, Norway and Tokyo, among other places. The green dye is not environmentally dangerous, but it obviously looks really rather frightening. And it's on the other side also, I think, quite beautiful, as it somehow shows the turbulence in these kind of downtown areas, in these different places of the world.
Ka të bëjë me marrjen e përgjegjësisë, sic bëra këtu kur po hidhja ngjyrë të gjelbër në lum në LA, Stokholm, Norvegji dhe Tokio, mes vendeve tjera. Ngjyra e gjelbër nuk është e rrezikshme për ambientin, por duket mjaft e frikshme. Poashtu besoj që është mjaft e bukur sepse vë në pah trazirat në këto zona të qendrës së qytetit, në vende të ndryshme të botës.
The "Green river," as a kind of activist idea, not a part of an exhibition, it was really about showing people, in this city, as they walk by, that space has dimensions. A space has time. And the water flows through the city with time. The water has an ability to make the city negotiable, tangible. Negotiable meaning that it makes a difference whether you do something or not. It makes a difference whether you say, "I'm a part of this city. And if I vote it makes a difference. If I take a stand, it makes a difference."
"Lumi i gjelbër" si ide aktiviste, dhe jo pjesë e një ekspozite, kishte për qëllim tu tregonte njerëzve, në këtë qytet përderisa i kalojnë pranë, se hapësira ka dimenzione. Hapësira ka kohë. Me kohë uji rrjedh përmes qytetit. Uji ka aftësi të bëjë qytetin të kalueshëm dhe të qartë. Kur them të kalueshëm po flas për fakin që ka dallim nëse bën dicka apo jo. Ka dallim nëse thua "Jam pjesë e këtij qyteti. Dhe nëse votoj do sjellë ndryshime. Nëse marr një qëndrim, do sjellë ndryshime.
This whole idea of a city not being a picture is, I think, something that art, in a sense, always was working with. The idea that art can actually evaluate the relationship between what it means to be in a picture, and what it means to be in a space. What is the difference? The difference between thinking and doing. So these are different experiments with that. I won't go into them. Iceland, lower right corner, my favorite place.
Në njëfarë mënyre arti gjithmonë hulumton idenë qytetit si të mos ishte një fotografi. Ideja që arti mund të vlerësoj marrëdhënien mes asaj se cfarë do të thotë të jesh në një foto, dhe cfarë do thotë të jetë në hapësirë. Ku qëndron dallimi? Dallimi mes të menduarit dhe të bërit. Këto janë experimente tjera dhe nuk do ju kushtohem shume. Islanda, këtu në këndin e poshtëm në të majtë, është vendi im i preferuar.
These kinds of experiments, they filter into architectural models. These are ongoing experiments. One is an experiment I did for BMW, an attempt to make a car. It's made out of ice. A crystalline stackable principle in the center on the top, which I am trying to turn into a concert hall in Iceland. A sort of a run track, or a walk track, on the top of a museum in Denmark, which is made of colored glass, going all around. So the movement with your legs will change the color of your horizon. And two summers ago at the Hyde Park in London, with the Serpentine Gallery: a kind of a temporal pavilion where moving was the only way you could see the pavilion. This summer, in New York: there is one thing about falling water which is very much about the time it takes for water to fall. It's quite simple and fundamental.
Këto lloj ekperimentesh filtrohen në modele arkitekturale. Këto janë eksperimente në vazhdim. Unë bëra një eksperiment për BMW, në përpjekje për të krijuar një makinë. Eshtë i bërë nga akulli. Një përbërës kristalor në qendër, të cilën jam duke u përpjekur ta shëndërroj në një sallë koncertesh në Islandë. Një lloj piste vrapimi, ose ecjeje, në majë të një muzeu në Danimarkë, i ndërtuar nga qelqi me ngjyrë përreth. Andaj kur të lëvizësh këmbët ngjyra e horizontit ndryshon. Para dy verash në Hyde Park në Londër, me Galerinë Serpentine: një lloj tende e përkohshme ku mënyra e vetme për të parë tendën është të qëndrosh në lëvizje. Këtë verë, në Nju Jork: një gjë shumë interesante lidhur me ujëvarat ka të bëjë me kohën që i merr ujit për të rënë. Eshtë mjaft e thjeshtë dhe rrënjësore.
I've walked a lot in the mountains in Iceland. And as you come to a new valley, as you come to a new landscape, you have a certain view. If you stand still, the landscape doesn't necessarily tell you how big it is. It doesn't really tell you what you're looking at. The moment you start to move, the mountain starts to move. The big mountains far away, they move less. The small mountains in the foreground, they move more. And if you stop again, you wonder, "Is that a one-hour valley? Or is that a three-hour hike, or is that a whole day I'm looking at?"
Kam ecur shumë nëpër malet e Islandës. Kur i afrohesh një lugine të re, një peisazhi të ri, ke jë pamje specifike. Po të qëndrosh pa lëvizur, peisazhi nuk ështv e thënë të ta bëj me dije se sa i madh është. Nuk të ofron ndonjë ide se cfarë je duke parë. Castin që fillon që lëvizësh, malet fillojnë të lëvizin. Malet në distancë, lëvizin më pak. Malet e vogla që gjenden në vende të dukshme, lëvizin më shumë. Po të ndalosh përsëri, të bën të mendosh me vete "Eshtë ajo luginë vetëm një orë largë? Apo është udhëtim me këmbë 3 orësh, apo ditor?"
If you have a waterfall in there, right out there at the horizon; you look at the waterfall and you go, "Oh, the water is falling really slowly." And you go, "My god it's really far away and it's a giant waterfall." If a waterfall is falling faster, it's a smaller waterfall which is closer by -- because the speed of falling water is pretty constant everywhere. And your body somehow knows that. So this means a waterfall is a way of measuring space.
Nëse ka ujëvarë aty, në horizonin e gjerë; shikon ujëvarën dhe thua, "Oh, uji po rrjesh shumë ngadalë." "Eshtë shumë largë që këtu dhe është një ujëvarë gjigante." Nëse ujëvara rrjedh më shpejtë, gjendet më pranë dhe është më e vogël -- sepse shpejtësia e ujit në rënie është e pandryshueshme kudo. Në njëfarë mënyre trupi yt e di atë. Kjo do të thotë që ujëvara është një mënyrë për matjen e hapësirës.
Of course being an iconic city like New York, that has had an interest in somehow playing around with the sense of space, you could say that New York wants to seem as big as possible. Adding a measurement to that is interesting: the falling water suddenly gives you a sense of, "Oh, Brooklyn is exactly this much -- the distance between Brooklyn and Manhattan, in this case the lower East River is this big."
Për Nju Jorku, si qytet ikon, që ka shfaqur një lloj interesi të merret me kuptimin e hapësirës, mund të thuash që dëshiron të duket sa më i madh që është e mundur. Ti shtosh një mënyrë matjeje kësaj është mjaft interesante: papritmas uji në rënie të jep një ndjenjë të tillë që të bën të thuash "Oh, Brookly ka pikërisht këtë madhësi -- largësia mes Brooklyn dhe Manhattan, në këtë rast East River i poshtëm është kaq i madh."
So it was not just necessarily about putting nature into the cities. It was also about giving the city a sense of dimension. And why would we want to do that? Because I think it makes a difference whether you have a body that feels a part of a space, rather than having a body which is just in front of a picture. And "Ha-ha, there is a picture and here is I. And what does it matter?" Is there a sense of consequences?
Andaj nuk ka të bëj gjithsesi me natyrën në qyetete. Ka po ashtu të bëjë me idenë dimensionit në qytet. Por përse do donim të bëjmë këtë? Sepse mendoj që bën një dallim nëse ke një trup që ndihet si pjesë a hapësirës, në vend se të kesh një trup që thjeshtë ndodhet përballë një fotografie. "Ha-ha, ja ku është një fotografi dhe ja ku jam unë. Po c' rëndësi ka kjo? A ka pasoja?
So if I have a sense of the space, if I feel that the space is tangible, if I feel there is time, if there is a dimension I could call time, I also feel that I can change the space. And suddenly it makes a difference in terms of making space accessible. One could say this is about community, collectivity. It's about being together.
Nëse kam një ndjesi për hapësirën, nëse e ndjejë se hapësira është e prekshme, në se ndjejë se koha ekziston, nëse ekziston një dimension që mund ta quaj kohë, gjithashtu besoj se mund ta ndryshoj hapësirën. Kjo ndryshon gjërat lidhur me idenë e shëndërrimit të hapësirës në dicka të arritshme. Kjo mund të jetë lidhur me komunitetin, me dicka të përbashkët. Ka të bëjë me të qenit së bashku.
How do we create public space? What does the word "public" mean today anyway? So, asked in that way, I think it raises great things about parliamentary ideas, democracy, public space, being together, being individual. How do we create an idea which is both tolerant to individuality, and also to collectivity, without polarizing the two into two different opposites? Of course the political agendas in the world has been very obsessed, polarizing the two against each other into different, very normative ideas.
Si mund të krijojmë hapësirë publike? Cfarë kuptimi ka fjala "publike" në ditët e sotme? Nëse pyesim në atë mënyrë, besoj që ngjall bisedime rreth ideve parlamentare, demokracisë, hapsirës publike, të qenit së bashku, të qenit individ. Si mund të krijojmë një ide që është tolerante ndaj individualitetit, dhe përbashkësisë, duke mos i polarizuar në dy drejtime të kunderta? Natyrisht që agjendat politike në botë janë të obsesionuara, dhe polarizojnë këto dy gjëra kundër njëra tjetrës në ide të ndryshme dhe standarde.
I would claim that art and culture, and this is why art and culture are so incredibly interesting in the times we're living in now, have proven that one can create a kind of a space which is both sensitive to individuality and to collectivity. It's very much about this causality, consequences. It's very much about the way we link thinking and doing. So what is between thinking and doing? And right in-between thinking and doing, I would say, there is experience. And experience is not just a kind of entertainment in a non-casual way. Experience is about responsibility. Having an experience is taking part in the world. Taking part in the world is really about sharing responsibility. So art, in that sense, I think holds an incredible relevance in the world in which we're moving into, particularly right now. That's all I have. Thank you very much. (Applause)
Do pohoja që arti dhe kultura, dhe kjo është arsyeja përse arti dhe kultura janë interesante në periudhën në të cilën po jetojmë tani, kanë vërtetuar se njeriu mund të krijojë një lloj hapësire që është e ndjeshme ndaj individualitetit dhe përbashkësisë. Ka të bëjë shumë me këtë shkaktësi, me pasojat. Ka të bëjë me mënyrën se si ne ndërlidhim të menduarit me të vepruarit. Cili është dallimi me të menduarit dhe të vepruarit? Në mes të menduarit dhe vepruarit, ekziston përvoja. Përvoja nuk është vetëm një lloj dëfrimi në mënyrë jo-rastësore. Përvoja ka të bëjë me përgjegjësinë. Të kesh përvojë do të thotë të jesh pjesë e botës. Të jesh pjesë e botës ka të bëjë me ndarjen e përgjegjësisë. Andaj arti, në atë kuptim, besoj ka rëndësi të madhe në botën drejt së cilës jemi duke ecur, pikërisht tani. Kjo është e tëra. Faleminderit. (Duartrokitje)