If you've watched the news or followed politics chances are you've heard the term Orwellian thrown around in one context or another. But have you ever stopped to think about what it really means, or why it's used so often?
Nếu thường xuyên đọc tin tức hay theo dõi chính trị bạn chắc hẳn đã bắt gặp thuật ngữ "Orwellian" xuất hiện tràn lan trong các nội dung. Nhưng đã bao giờ bạn thắc mắc rốt cuộc "Orwellian" có nghĩa gì hay tại sao nó được sử dụng nhiều như thế hay chưa?
The term was named after British author Eric Blair known by his pen name George Orwell. Because his most famous work, the novel "1984," depicts an oppressive society under a totalitarian government, "Orwellian" is often used simply to mean authoritarian. But using the term in this way not only fails to fully convey Orwell's message, it actually risks doing precisely what he tried to warn against.
Thuật ngữ này được đặt theo tên tác gia người Anh Eric Blair được biết tới với bút danh George Orwell. Vì tác phẩm nổi tiếng nhất của ông - tiểu thuyết "1984" miêu tả một xã hội bị áp bức dưới chính quyền độc tài toàn trị nên "Orwellian" được sử dụng để hàm ý sự độc tài chuyên chế. Nhưng sử dụng thuật ngữ theo cách này không chỉ diễn đạt không trọn ý của Orwell mà không khéo còn làm sai lệch điều ông muốn gửi gắm.
Orwell was indeed opposed to all forms of tyranny, spending much of his life fighting against anti-democratic forces of both the left-wing and the right. But he was also deeply concerned with how such ideologies proliferate. And one of his most profound insights was the importance that language plays in shaping our thoughts and opinions.
Orwell thực chất luôn chống lại mọi hình thức độc tài, dành hầu hết cuộc đời mình để chống lại các thế lực phi dân chủ ở cả cánh tả và cánh hữu đồng thời quan tâm sâu sắc đến cách thức sinh sôi của các hệ tư tưởng đó. Và một trong những hiểu biết sâu sắc nhất của ông là về tầm quan trọng của ngôn ngữ trong việc định hình tư duy và quan điểm của chúng ta.
The government of "1984"'s Oceania controls its people's actions and speech in some ways that are obvious. Their every move and word is watched and heard, and the threat of what happens to those who step out of line is always looming overhead.
Chính phủ Oceania trong "1984" kiểm soát hành động và ngôn luận của người dân bằng những phương cách rất rõ ràng. Mọi cử chỉ và phát ngôn của họ đều bị theo dõi, và mối đe dọa dành cho những kẻ dám bước ra ngoài khuôn khổ luôn như thòng lọng treo trên cổ.
Other forms of control are not so obvious. The population is inundated with a constant barrage of propaganda made up of historical facts and statistics manufactured in the Ministry of Truth. The Ministry of Peace is the military. Labor camps are called "Joycamps." Political prisoners are detained and tortured in the Ministry of Love. This deliberate irony is an example of doublespeak, when words are used not to convey meaning but to undermine it, corrupting the very ideas they refer to.
Nhưng một số hình thức kiểm soát khác lại không hẳn rõ ràng. Người dân bị nhấn chìm dưới sự tấn công liên tục của bộ sưu tập các sự kiện và số liệu lịch sử được sáng tác và tuyên truyền bởi Bộ Sự thật. Bộ Hoà Bình chính là lực lượng quân sự. Trại Lao động được gọi là "Trại Vui vẻ". Tù nhân chính trị bị giam cầm và tra tấn trong Bộ Tình yêu. Sự mỉa mai cố ý này là một ví dụ của lối nói "doublespeak" khi ngôn ngữ không được dùng để truyền tải ý nghĩa đích thực của nó mà bị bóp méo khiến thay đổi sắc thái và ngữ nghĩa câu văn để lừa bịp người khác.
The regime's control of language goes even further, eliminating words from the English language to create the official dialect of Newspeak, a crudely limited collection of acronyms and simple concrete nouns lacking any words complex enough to encourage nuanced or critical thought.
Để kiểm soát ngôn luận, chế độ này thậm chí còn xoá bỏ những từ ngữ bắt nguồn từ tiếng Anh để hình thành nên ngôn ngữ chính thức "Newspeak" - bộ sưu tập cực kì ít ỏi các từ viết tắt và những danh từ vô cùng đơn giản, thiếu đi những từ ngữ phức tạp để khuyến khích tư duy sắc bén và phản biện.
This has an effect on the psyche Orwell calls, "Doublethink," a hypnotic state of cognitive dissonance in which one is compelled to disregard their own perception in place of the officially dictated version of events, leaving the individual completely dependent on the State's definition of reality itself. The result is a world in which even the privacy of one's own thought process is violated, where one may be found guilty of thoughtcrime by talking in their sleep, and keeping a diary or having a love affair equals a subversive act of rebellion.
Điều này tác động lên tâm lí mà Orwell gọi là "doublethink", một trạng thái thôi miên của xung đột nhận thức khi một người bị buộc phải lờ đi nhận thức của chính mình và tuân theo một phương cách phát ngôn được ban hành chính thức, khiến mỗi cá nhân phụ thuộc hoàn toàn vào mọi định nghĩa của Nhà nước về hiện thực. Kết quả là nó sinh ra một thế giới mà ngay cả quyền suy nghĩ riêng tư của cá nhân cũng bị xâm phạm khi một người có thể bị gán "tội nhận thức" khi nói trong lúc ngủ, còn viết nhật kí hoặc yêu một ai đó là đồng nghĩa với phản động.
This might sound like something that can only happen in totalitarian regimes, but Orwell was warning us about the potential for this occurring even in democratic societies. And this is why "authoritarian" alone does not "Orwellian" make.
Tưởng đâu việc này chỉ có thể xảy ra ở chế độ chuyên quyền, nhưng Oewell cho chúng ta biết rằng nó có thể xảy ra ngay cả trong xã hội dân chủ. Và đây là lí do "độc tài chuyên chế" không "Orwellian" diễn ra.
In his essay, "Politics and the English Language," he described techniques like using pretentious words to project authority, or making atrocities sound acceptable by burying them in euphemisms and convoluted sentence structures. But even more mundane abuses of language can affect the way we think about things. The words you see and hear in everyday advertising have been crafted to appeal to you and affect your behavior, as have the soundbites and talking points of political campaigns which rarely present the most nuanced perspective on the issues. And the way that we use ready-made phrases and responses gleaned from media reports or copied from the Internet makes it easy to get away with not thinking too deeply or questioning your assumptions.
Trong bài luận "Chính trị và Ngôn ngữ Anh" của mình, ông miêu tả về nghệ thuật sử dụng ngôn từ bóng bẩy để thao túng quyền lực hay khiến những tội ác trở nên dễ chấp nhận hơn bằng việc dùng uyển ngữ và những cấu trúc câu phức tạp. Ngay cả lạm dụng ngôn ngữ đời thường cũng có thể ảnh hưởng đến cách ta suy nghĩ. Những từ bạn tiếp xúc hằng ngày trong các quảng cáo đã được "chế biến" để thu hút và tác động lên hành vi của bạn, tương tự những khẩu hiệu và luận điểm trong các chiến dịch chính trị rất hiếm khi thể hiện đầy đủ các khía cạnh sâu xa của vấn đề. Và cách ta dùng những khẩu ngữ có sẵn và câu trả lời lượm lặt từ các trang tin hay copy từ internet dễ dàng hạn chế ta khỏi tư duy sâu sắc hoặc tự nghi ngờ chính những kết luận của mình.
So the next time you hear someone use the word Orwellian, pay close attention. If they're talking about the deceptive and manipulative use of language, they're on the right track. If they're talking about mass surveillance and intrusive government, they're describing something authoritarian but not necessarily Orwellian. And if they use it as an all-purpose word for any ideas they dislike, it's possible their statements are more Orwellian than whatever it is they're criticizing.
Vì thế lần sau nếu bạn nghe ai đó dùng từ "Orwellian", hãy chú ý. Nếu họ nói về việc sử dụng ngôn ngữ một cách lừa bịp và thao túng, họ đang đi đúng hướng. Nếu họ nói về giám sát hàng loạt và chính phủ áp đặt, họ đang miêu tả về sự chuyên quyền nhưng đó không hẳn là Orwellian. Và nếu họ sử dụng từ này cho những ý kiến họ không thích thì có thể chính phát ngôn của họ còn "Orwellian" hơn cả bất cứ thứ gì họ đang chỉ trích.
Words have the power to shape thought. Language is the currency of politics, forming the basis of society from the most common, everyday interactions to the highest ideals. Orwell urged us to protect our language because ultimately our ability to think and communicate clearly is what stands between us and a world where war is peace and freedom is slavery.
Từ ngữ có khả năng hình thành tư tưởng. Ngôn ngữ là tiền tệ của chính trị, định hình nên xã hội từ những điều căn bản nhất, những trao đổi thường ngày cho đến những lí tưởng cao vời nhất. Orwell kêu gọi chúng ta bảo vệ ngôn ngữ của chính mình vì cho đến cùng, khả năng suy nghĩ và giao tiếp một cách rõ ràng là thứ ngăn cách chúng ta với một thế giới mà ở đó chiến tranh là hoà bình còn tự do chính là nô lệ.