So many of you have probably seen the movie "The Martian." But for those of you who did not, it's a movie about an astronaut who is stranded on Mars, and his efforts to stay alive until the Earth can send a rescue mission to bring him back to Earth. Gladly, they do re-establish communication with the character, astronaut Watney, at some point so that he's not as alone on Mars until he can be rescued. So while you're watching the movie, or even if you haven't, when you think about Mars, you're probably thinking about how far away it is and how distant.
Многи међу вама су вероватно гледали филм „Марсовац“. Међутим, за оне међу вама који нису, то је филм о астронауту који је заглављен на Марсу и о његовим покушајима да преживи док Земља не пошаље мисију за спашавање која ће га одвести натраг на Земљу. На срећу, они поново успостављају комуникацију са ликом, астронаутом Ватнијем у једном тренутку, тако да он није толико усамљен на Марсу до тренутка када га могу спасити. Дакле, док гледате филм, па чак и ако га нисте одгледали, када размишљате о Марсу, вероватно мислите на то колико је далеко и удаљен.
And, what might not have occurred to you is, what are the logistics really like of working on another planet -- of living on two planets when there are people on the Earth and there are rovers or people on Mars? So think about when you have friends, families and co-workers in California, on the West Coast or in other parts of the world. When you're trying to communicate with them, one of the things you probably first think about is: wait, what time is it in California? Will I wake them up? Is it OK to call? So even if you're interacting with colleagues who are in Europe, you're immediately thinking about: What does it take to coordinate communication when people are far away? So we don't have people on Mars right now, but we do have rovers. And actually right now, on Curiosity, it is 6:10 in the morning. So, 6:10 in the morning on Mars. We have four rovers on Mars. The United States has put four rovers on Mars since the mid-1990s, and I have been privileged enough to work on three of them. So, I am a spacecraft engineer, a spacecraft operations engineer, at NASA's Jet Propulsion Laboratory in Los Angeles, California. And these rovers are our robotic emissaries. So, they are our eyes and our ears, and they see the planet for us until we can send people. So we learn how to operate on other planets through these rovers. So before we send people, we send robots. So the reason there's a time difference on Mars right now, from the time that we're at is because the Martian day is longer than the Earth day. Our Earth day is 24 hours, because that's how long it takes the Earth to rotate, how long it takes to go around once. So our day is 24 hours. It takes Mars 24 hours and approximately 40 minutes to rotate once. So that means that the Martian day is 40 minutes longer than the Earth day. So teams of people who are operating the rovers on Mars, like this one, what we are doing is we are living on Earth, but working on Mars. So we have to think as if we are actually on Mars with the rover. Our job, the job of this team, of which I'm a part of, is to send commands to the rover to tell it what to do the next day. To tell it to drive or drill or tell her whatever she's supposed to do. So while she's sleeping -- and the rover does sleep at night because she needs to recharge her batteries and she needs to weather the cold Martian night. And so she sleeps. So while she sleeps, we work on her program for the next day. So I work the Martian night shift. (Laughter) So in order to come to work on the Earth at the same time every day on Mars -- like, let's say I need to be at work at 5:00 p.m., this team needs to be at work at 5:00 p.m. Mars time every day, then we have to come to work on the Earth 40 minutes later every day, in order to stay in sync with Mars. That's like moving a time zone every day. So one day you come in at 8:00, the next day 40 minutes later at 8:40, the next day 40 minutes later at 9:20, the next day at 10:00. So you keep moving 40 minutes every day, until soon you're coming to work in the middle of the night -- the middle of the Earth night. Right? So you can imagine how confusing that is. Hence, the Mars watch. (Laughter) This weights in this watch have been mechanically adjusted so that it runs more slowly. Right? And we didn't start out -- I got this watch in 2004 when Spirit and Opportunity, the rovers back then. We didn't start out thinking that we were going to need Mars watches. Right? We thought, OK, we'll just have the time on our computers and on the mission control screens, and that would be enough. Yeah, not so much. Because we weren't just working on Mars time, we were actually living on Mars time. And we got just instantaneously confused about what time it was. So you really needed something on your wrist to tell you: What time is it on the Earth? What time is it on Mars? And it wasn't just the time on Mars that was confusing; we also needed to be able to talk to each other about it. So a "sol" is a Martian day -- again, 24 hours and 40 minutes. So when we're talking about something that's happening on the Earth, we will say, today. So, for Mars, we say, "tosol." (Laughter) Yesterday became "yestersol" for Mars. Again, we didn't start out thinking, "Oh, let's invent a language." It was just very confusing. I remember somebody walked up to me and said, "I would like to do this activity on the vehicle tomorrow, on the rover." And I said, "Tomorrow, tomorrow, or Mars, tomorrow?" We started this terminology because we needed a way to talk to each other. (Laughter) Tomorrow became "nextersol" or "solorrow." Because people have different preferences for the words they use. Some of you might say "soda" and some of you might say "pop." So we have people who say "nextersol" or "solorrow." And then something that I noticed after a few years of working on these missions, was that the people who work on the rovers, we say "tosol." The people who work on the landed missions that don't rove around, they say "tosoul." So I could actually tell what mission you worked on from your Martian accent. (Laughter) So we have the watches and the language, and you're detecting a theme here, right? So that we don't get confused. But even the Earth daylight could confuse us. If you think that right now, you've come to work and it's the middle of the Martian night and there's light streaming in from the windows that's going to be confusing as well. So you can see from this image of the control room that all of the blinds are down. So that there's no light to distract us. The blinds went down all over the building about a week before landing, and they didn't go up until we went off Mars time. So this also works for the house, for at home. I've been on Mars time three times, and my husband is like, OK, we're getting ready for Mars time. And so he'll put foil all over the windows and dark curtains and shades because it also affects your families. And so here I was living in kind of this darkened environment, but so was he. And he'd gotten used to it. But then I would get these plaintive emails from him when he was at work. Should I come home? Are you awake? What time is it on Mars? And I decided, OK, so he needs a Mars watch. (Laughter) But of course, it's 2016, so there's an app for that. (Laughter) So now instead of the watches, we can also use our phones. But the impact on families was just across the board; it wasn't just those of us who were working on the rovers but our families as well. This is David Oh, one of our flight directors, and he's at the beach in Los Angeles with his family at 1:00 in the morning. (Laughter) So because we landed in August and his kids didn't have to go back to school until September, they actually went on to Mars time with him for one month. They got up 40 minutes later every day. And they were on dad's work schedule. So they lived on Mars time for a month and had these great adventures, like going bowling in the middle of the night or going to the beach. And one of the things that we all discovered is you can get anywhere in Los Angeles at 3:00 in the morning when there's no traffic.
Оно што вам можда није пало на памет је каква је заиста логистика када радите на другој планети, када живите на две планете, када постоје људи на Земљи и ровери или људи на Марсу. Па, размислите о томе када имате пријатеље, породицу или колеге у Калифорнији, на Западној обали или другим местима света. Када покушавате да комуницирате са њима, једна од ствари на коју ћете прво помислити је: „Чекај, колико је сати у Калифорнији? Да ли ћу их пробудити? Да ли је у реду да зовем?“ Дакле, чак и ако комуницирате са колегама који су у Европи, истог тренутка помишљате: „Шта је потребно за координацију комуникације када су људи удаљени?“ Тренутно немамо људе на Марсу, али имамо ровере. Заправо је на Кјуриоситију управо сада 6:10 ујутру. Значи, 6:10 ујутру на Марсу. Имамо четири ровера на Марсу. Сједињене Државе су поставиле 4 ровера на Марс од средине 90-их година, а ја имам привилегију да радим на три међу њима. Дакле, ја сам инжењер за свемирске летелице и њихове операције у Насиној Лабораторији за млазни погон у Лос Анђелесу у Калифорнији. А ови ровери су наши роботски изасланици. Дакле, они су наше очи и уши и посматрају планету за нас док не пошаљемо људе. Дакле, учимо како да функционишемо на другим планетама кроз ове ровере. Пре него што пошаљемо људе, шаљемо роботе. Разлог због ког у овом тренутку постоји временска разлика на Марсу у односу на време у коме смо је зато што је марсовски дан дужи од дана на Земљи. Наш дан на Земљи траје 24 часа јер је Земљи толико потребно да се ротира, да се окрене једном. Тако наш дан траје 24 часа. Марсу је потребно 24 часа и око 40 минута да се једном окрене. То значи да је марсовски дан 40 минута дужи од дана на Земљи. Тако, тимови људи који управљају роверима на Марсу, као што је овај, ми живимо на Земљи, али радимо на Марсу. Значи, морамо да размишљамо као да смо заправо на Марсу са ровером. Наш посао, посао овог тима чији сам део је да пошаље команде роверу да бисмо му казали шта да ради следећег дана, да му кажемо да вози или буши или било шта што треба да ради. Тако, док спава - а ровер спава ноћу јер треба да напуни батерије и да преживи хладну ноћ на Марсу, па тако спава. Док спава, ми радимо на његовом програму за следећи дан. Тако, радим током марсовске ноћне смене. (Смех) Да бисмо дошли на посао на Земљи у исто време сваког дана на Марсу - рецимо, треба да сам на послу у 5 послеподне, овај тим треба да је на послу у 5 послеподне по марсовском времену сваког дана, морамо да долазимо на посао на Земљи 40 минута касније сваког дана да бисмо остали усклађени са Марсом. То је као да мењате временску зону сваког дана. Тако, једног дана дођете у 8:00, следећег 40 минута касније, у 8:40, онда следећег дана 40 минута касније, у 9:20, следећег дана у 10:00. Значи, померате време за 40 минута сваког дана док ускоро не почнете да долазите на посао усред ноћи, усред ноћи на Земљи. Зар не? Можете онда замислити колико је то збуњујуће. Одатле - марсовски сат. (Смех) Тежина у овом сату је механички подешена да мери време спорије. У реду? И нисмо кренули - Добила сам овај сат 2004. године са Спиритом и Опортјунитијем, тадашњим роверима. Нисмо кренули уз помисао да ће нам требати марсовски сатови. У реду? Мислили смо: „Добро, само ћемо проводити време на компјутерима и на контролним екранима мисије и то ће бити довољно.“ Па, и не баш. Нисмо само радили према времену на Марсу; заправо смо живели према марсовском времену. У тренутку бисмо се збунили око тога колико је сати. Зато вам је заиста било потребно нешто на ручном зглобу да вам каже колико је сати на Земљи, колико је сати на Марсу. Није само време на Марсу било збуњујуће; требало је да можемо да разговарамо о њему. Тако је „сол“ марсовски дан. Да поновим, 24 сати и 40 минута. Тако, када разговарамо о нечему што се дешава на Земљи, рећи ћемо „данас“. За Марс кажемо „дансол“. (Смех) „Јуче“ је постало „јусол“ за Марс. Поново, нисмо кренули у ово мислећи: „О, хајде да измислимо нови језик.“ Било је просто врло збуњујуће. Сећам се да ми је неко пришао и рекао: „Желео бих да урадим ово сутра на роверу.“ Рекох: „Сутра-сутра, или сутра на Марсу?“ Покренули смо ово терминологију јер нам је требао начин да разговарамо. (Смех) „Сутра“ је постало „следећсол“ или „солсутра“, јер се људима свиђа да користе различите речи. Неки од вас ће рећи „кола“, а неки „црни сок“. Тако имамо људе који кажу „следећсол“ или „солсутра“. Затим, приметила сам да, након неколико година рада на овим мисијама, људи који раде на роверима, ми кажемо „сутсол“. Људи који раде на мисијама на Земљи и не лутају около, кажу „сатсол“. Тако сам заправо могла да погодим на којој мисији радите према марсовском акценту. (Смех) Дакле, имамо сатове и језик и уочавате главну нит овде, зар не? Да се не збунимо. Међутим, чак нас је и дневна светлост могла збунити. Ако замислите да сте управо сада дошли на посао и да је то усред ноћи на Марсу, а светло улази кроз прозоре, то ће, такође, бити збуњујуће. Тако, можете да видите на овој слици контролне собе да су све ролетне спуштене, да не би било светла да нас омета. Спустили смо ролетне на целој згради око недељу дана пре слетања и нисмо их подигли док нисмо престали да користимо марсовско време. Исто ово важи и за домове, када сте кући. Три пута користим марсовско време, а мој муж је у фазону: „Добро, спремамо се за марсовско време.“ Ставља фолију преко прозора, тамне завесе и ролетне, јер то утиче и на вашу породицу. Дакле, ја сам живела у овом мрачном окружењу, али и он, и навикао се на то. Међутим, добијала сам тужне мејлове од њега док сам била на послу. „Да ли да дођем кући? Да ли си будна? Колико је сати на Марсу?“ Тако рекох: „Добро, треба му марсовски сат.“ (Смех) Наравно, 2016. година је, па постоји апликација за то. (Смех) Тако сада, уместо сатова, можемо да користимо и телефоне. Међутим, утицај на породице био је исти за све; није утицало само на нас који смо радили на роверима, већ и на наше породице. Ово је Дејвид Оу, један од наших директора лета, а налази се на плажи у Лос Анђелесу са својом породицом у 1:00 ноћу. (Смех) Пошто смо слетели у августу, а његова деца нису морала да се врате у школу до септембра, прешли су са њим на марсовско време током једног месеца. Устајали су 40 минута касније сваког дана и усвојили су татин распоред рада. Живели су према марсовском времену месец дана и имали сјајне авантуре, као што је одлазак на куглање усред ноћи или одлазак на плажу. Једна од ствари коју смо сви открили је да можете да стигнете било где у Лос Анђелесу у 3:00 ујутру, када нема саобраћаја.
(Laughter)
(Смех)
So we would get off work, and we didn't want to go home and bother our families, and we were hungry, so instead of going locally to eat something, we'd go, "Wait, there's this great all-night deli in Long Beach, and we can get there in 10 minutes!" So we would drive down -- it was like the 60s, no traffic. We would drive down there, and the restaurant owners would go, "Who are you people? And why are you at my restaurant at 3:00 in the morning?" So they came to realize that there were these packs of Martians, roaming the LA freeways, in the middle of the night -- in the middle of the Earth night. And we did actually start calling ourselves Martians. So those of us who were on Mars time would refer to ourselves as Martians, and everyone else as Earthlings.
Завршили бисмо са послом, а нисмо хтели да идемо кући и малтретирамо своје породице, а били смо гладни, те бисмо, уместо да одемо негде близу да једемо, рекли: „Чекај, постоји сјајан ресторан на Лонг Бичу и можемо да стигнемо тамо за 10 минута!“ Тако бисмо се одвезли тамо; као у 60-има, нема саобраћаја. Одвезли бисмо се тамо, а власници ресторана су били у фазону: „Ко сте ви, народе? И зашто сте у мом ресторану у 3:00 ујутру?“ Тако су схватили да постоје чопори Марсоваца који лутају ауто-путевима Лос Анђелеса, усред ноћи, усред ноћи на Земљи. Заправо смо почели и да сами себе називамо Марсовцима. Они међу нама који су користили марсовско време звали су се Марсовци, а све друге су називали Земљанима.
(Laughter)
(Смех)
And that's because when you're moving a time-zone every day, you start to really feel separated from everyone else. You're literally in your own world. So I have this button on that says, "I survived Mars time. Sol 0-90." And there's a picture of it up on the screen. So the reason we got these buttons is because we work on Mars time in order to be as efficient as possible with the rover on Mars, to make the best use of our time. But we don't stay on Mars time for more than three to four months. Eventually, we'll move to a modified Mars time, which is what we're working now. And that's because it's hard on your bodies, it's hard on your families. In fact, there were sleep researchers who actually were studying us because it was so unusual for humans to try to extend their day. And they had about 30 of us that they would do sleep deprivation experiments on. So I would come in and take the test and I fell asleep in each one. And that was because, again, this eventually becomes hard on your body. Even though it was a blast. It was a huge bonding experience with the other members on the team, but it is difficult to sustain. So these rover missions are our first steps out into the solar system. We are learning how to live on more than one planet. We are changing our perspective to become multi-planetary. So the next time you see a Star Wars movie, and there are people going from the Dagobah system to Tatooine, think about what it really means to have people spread out so far. What it means in terms of the distances between them, how they will start to feel separate from each other and just the logistics of the time. We have not sent people to Mars yet, but we hope to. And between companies like SpaceX and NASA and all of the international space agencies of the world, we hope to do that in the next few decades. So soon we will have people on Mars, and we truly will be multi-planetary. And the young boy or the young girl who will be going to Mars could be in this audience or listening today. I have wanted to work at JPL on these missions since I was 14 years old and I am privileged to be a part of it. And this is a remarkable time in the space program, and we are all in this journey together. So the next time you think you don't have enough time in your day, just remember, it's all a matter of your Earthly perspective. Thank you. (Applause)
А то је због тога што, када свакодневно мењате временску зону, почнете да се осећате издвојено од свих осталих. Буквално сте у свом свету. Зато имам овај беџ који каже: „Преживела сам марсовско време. Сол 0-90“, а постоји и слика тога горе на екрану. Разлог због ког смо добили ове беџеве је што радимо по марсовском времену да бисмо били што ефикаснији у раду са роверима на Марсу, да најбоље искористимо своје време. Међутим, не управљамо се према марсовском времену дуже од три до четири месеца. На крају ћемо сви прећи на модификовано марсовско време, а то је нешто на чему управо радимо. То је зато што је то тешко за ваше тело, тешко пада вашим породицама. Заправо, постојали су истраживачи сна који су нас проучавали јер је било врло необично за људе да покушају да продуже свој дан. Имали су тридесетак нас на којима су изводили експерименте везане за недостатак сна. Тако, дошла бих и урадила тест, а у сваком од њих бих се успавала, а то је, опет, због тога што ово, на крају, тешко пада вашем телу, иако је било лудило. Било је то сјајно искуство повезивања са другим члановима тима, али је то веома тешко одржати. Дакле, ове мисије ровера наши су први кораци у соларни систем. Учимо како да живимо на више од једне планете. Мењамо своје виђење ствари да бисмо постали вишепланетарни. Дакле, следећи пут када гледате „Ратове звезда“, а људи прелазе са система Дегобе на Татуинов систем, размислите о томе шта заправо значи толико далеко распрострањивање људи, шта значи у смислу удаљености између њих, како ће почети да се осећају удаљено једни од других, као и о самој логистици времена. Нисмо још увек послали људе на Марс, али се надамо да хоћемо, а са компанијама као што су Спејс икс и НАСА, као и свим интернационалним свемирским агенцијама света, надамо се да ћемо то учинити током неколико наредних деценија. Тако ћемо ускоро имати људе на Марсу и заиста ћемо бити вишепланетарни, а младић или девојка који ће отићи на Марс су можда у овој публици или слушају ово данас. Желела сам да радим на овим мисијама у Лабораторији за млазни погон од када сам имала 14 година и привилегована сам што сам део тога. Ово је изузетно време у свемирском програму и ово путовање је заједничко свима нама. Тако, следећи пут када помислите да немате довољно времена у току дана, сетите се, то је само питање вашег земаљског виђења ствари. Хвала вам. (Аплауз)