So many of you have probably seen the movie "The Martian." But for those of you who did not, it's a movie about an astronaut who is stranded on Mars, and his efforts to stay alive until the Earth can send a rescue mission to bring him back to Earth. Gladly, they do re-establish communication with the character, astronaut Watney, at some point so that he's not as alone on Mars until he can be rescued. So while you're watching the movie, or even if you haven't, when you think about Mars, you're probably thinking about how far away it is and how distant.
Valószínűleg önök közül sokan látták a "Marslakó" című filmet. Akik pedig nem látták: ez a film egy űrhajósról szól, aki a Marson ragadt, és az életben maradásért küzd amíg útnak indítják a mentőakciót, hogy visszahozzák őt a Földre. Szerencsére a mentőalakulat újra fel tudta venni a kapcsolatot az űrhajóssal, Watney-val, bizonyos idő után, így már nincs annyira egyedül a Marson megmentéséig. Miközben nézzük a filmet, mikor a Marsra gondolunk, valószínűleg olyanok jutnak eszünkbe, mint hogy milyen messze van.
And, what might not have occurred to you is, what are the logistics really like of working on another planet -- of living on two planets when there are people on the Earth and there are rovers or people on Mars? So think about when you have friends, families and co-workers in California, on the West Coast or in other parts of the world. When you're trying to communicate with them, one of the things you probably first think about is: wait, what time is it in California? Will I wake them up? Is it OK to call? So even if you're interacting with colleagues who are in Europe, you're immediately thinking about: What does it take to coordinate communication when people are far away? So we don't have people on Mars right now, but we do have rovers. And actually right now, on Curiosity, it is 6:10 in the morning. So, 6:10 in the morning on Mars. We have four rovers on Mars. The United States has put four rovers on Mars since the mid-1990s, and I have been privileged enough to work on three of them. So, I am a spacecraft engineer, a spacecraft operations engineer, at NASA's Jet Propulsion Laboratory in Los Angeles, California. And these rovers are our robotic emissaries. So, they are our eyes and our ears, and they see the planet for us until we can send people. So we learn how to operate on other planets through these rovers. So before we send people, we send robots. So the reason there's a time difference on Mars right now, from the time that we're at is because the Martian day is longer than the Earth day. Our Earth day is 24 hours, because that's how long it takes the Earth to rotate, how long it takes to go around once. So our day is 24 hours. It takes Mars 24 hours and approximately 40 minutes to rotate once. So that means that the Martian day is 40 minutes longer than the Earth day. So teams of people who are operating the rovers on Mars, like this one, what we are doing is we are living on Earth, but working on Mars. So we have to think as if we are actually on Mars with the rover. Our job, the job of this team, of which I'm a part of, is to send commands to the rover to tell it what to do the next day. To tell it to drive or drill or tell her whatever she's supposed to do. So while she's sleeping -- and the rover does sleep at night because she needs to recharge her batteries and she needs to weather the cold Martian night. And so she sleeps. So while she sleeps, we work on her program for the next day. So I work the Martian night shift. (Laughter) So in order to come to work on the Earth at the same time every day on Mars -- like, let's say I need to be at work at 5:00 p.m., this team needs to be at work at 5:00 p.m. Mars time every day, then we have to come to work on the Earth 40 minutes later every day, in order to stay in sync with Mars. That's like moving a time zone every day. So one day you come in at 8:00, the next day 40 minutes later at 8:40, the next day 40 minutes later at 9:20, the next day at 10:00. So you keep moving 40 minutes every day, until soon you're coming to work in the middle of the night -- the middle of the Earth night. Right? So you can imagine how confusing that is. Hence, the Mars watch. (Laughter) This weights in this watch have been mechanically adjusted so that it runs more slowly. Right? And we didn't start out -- I got this watch in 2004 when Spirit and Opportunity, the rovers back then. We didn't start out thinking that we were going to need Mars watches. Right? We thought, OK, we'll just have the time on our computers and on the mission control screens, and that would be enough. Yeah, not so much. Because we weren't just working on Mars time, we were actually living on Mars time. And we got just instantaneously confused about what time it was. So you really needed something on your wrist to tell you: What time is it on the Earth? What time is it on Mars? And it wasn't just the time on Mars that was confusing; we also needed to be able to talk to each other about it. So a "sol" is a Martian day -- again, 24 hours and 40 minutes. So when we're talking about something that's happening on the Earth, we will say, today. So, for Mars, we say, "tosol." (Laughter) Yesterday became "yestersol" for Mars. Again, we didn't start out thinking, "Oh, let's invent a language." It was just very confusing. I remember somebody walked up to me and said, "I would like to do this activity on the vehicle tomorrow, on the rover." And I said, "Tomorrow, tomorrow, or Mars, tomorrow?" We started this terminology because we needed a way to talk to each other. (Laughter) Tomorrow became "nextersol" or "solorrow." Because people have different preferences for the words they use. Some of you might say "soda" and some of you might say "pop." So we have people who say "nextersol" or "solorrow." And then something that I noticed after a few years of working on these missions, was that the people who work on the rovers, we say "tosol." The people who work on the landed missions that don't rove around, they say "tosoul." So I could actually tell what mission you worked on from your Martian accent. (Laughter) So we have the watches and the language, and you're detecting a theme here, right? So that we don't get confused. But even the Earth daylight could confuse us. If you think that right now, you've come to work and it's the middle of the Martian night and there's light streaming in from the windows that's going to be confusing as well. So you can see from this image of the control room that all of the blinds are down. So that there's no light to distract us. The blinds went down all over the building about a week before landing, and they didn't go up until we went off Mars time. So this also works for the house, for at home. I've been on Mars time three times, and my husband is like, OK, we're getting ready for Mars time. And so he'll put foil all over the windows and dark curtains and shades because it also affects your families. And so here I was living in kind of this darkened environment, but so was he. And he'd gotten used to it. But then I would get these plaintive emails from him when he was at work. Should I come home? Are you awake? What time is it on Mars? And I decided, OK, so he needs a Mars watch. (Laughter) But of course, it's 2016, so there's an app for that. (Laughter) So now instead of the watches, we can also use our phones. But the impact on families was just across the board; it wasn't just those of us who were working on the rovers but our families as well. This is David Oh, one of our flight directors, and he's at the beach in Los Angeles with his family at 1:00 in the morning. (Laughter) So because we landed in August and his kids didn't have to go back to school until September, they actually went on to Mars time with him for one month. They got up 40 minutes later every day. And they were on dad's work schedule. So they lived on Mars time for a month and had these great adventures, like going bowling in the middle of the night or going to the beach. And one of the things that we all discovered is you can get anywhere in Los Angeles at 3:00 in the morning when there's no traffic.
És talán eszünkbe sem jut, hogy milyen szervezést igényel, ha egy másik bolygón dolgozunk - két bolygón élni, miközben emberek élnek a Földön és marsjárók vagy emberek vannak a Marson? Gondoljunk bele, amikor barátaink, családtagjaink és munkatársaink Kaliforniában, a Nyugati Parton vagy a világ más részein élnek. Amikor beszélni szeretnénk velük, elsőre valószínűleg erre gondolunk: mennyi is az idő Kaliforniában? Fel fogom ébreszteni őket? Felhívhatom őket most? Még akkor is, ha az európai kollégáinkkal beszélünk, azonnal elgondolkodunk: hogy tartsuk a kapcsolatot tőlünk távol levő emberekkel? Egyelőre még nem élnek emberek a Marson, de vannak marsjárók. Éppen most, a Curiosity marsjárón reggel 6:10 van. Reggel 6:10 a Marson. Négy marsjárónk van a Marson. Az Egyesült Államok négy marsjárót küld a Marsra körülbelül 1995 óta, és annyira kiváltságos helyzetben vagyok, hogy hármukon én dolgozom. Tehát űrhajómérnök vagyok a NASA Sugármeghajtású Laboratóriumában, Los Angelesben, Kaliforniában. És ezek a marsjárók a mi robot megbízottjaink. Ők a mi szemeink és füleink, és segítségükkel látjuk a bolygót, amíg nem tudunk embereket küldeni. Segítségükkel megtanuljuk, hogyan működjünk más bolygókon. Tehát az emberek előtt robotokat küldünk. Azért van időeltolódás a Marson most a mi időzónánkhoz képest, mert a Marson hosszabb egy nap, mint a Földön. A Földön egy nap 24 órából áll, mert ennyi idő alatt fordul körbe a Föld, 24 óra alatt fordul körbe egyszer. Tehát 24 órából áll egy napunk. A Mars 24 óra és körülbelül 40 perc alatt fordul körbe egyszer. Tehát ez azt jelenti, egy nap a Marson 40 perccel hosszabb, mint a Földön. A csapatok, akik ilyen robotokat működtetnek a Marson, tehát mi azt csináljuk, hogy a Földön élünk, de a Marson dolgozunk. Így erre gondolnunk kell, ha épp a Marsra küldöttekkel foglalkozunk. A mi munkánk, ennek a csapatnak a munkája, aminek én is részese vagyok, utasításokat küldeni a robotoknak, hogy megmondjuk a holnapi feladatait. Elmondani, vezetni, képezni őket, hogy tudják, mit kell csinálniuk. Tehát miközben alszik - és a marsjáró alszik éjszaka, mert szüksége van rá, hogy feltöltse az elemeit és hogy túlélje a hideg éjszakát a Marson. Szóval alszik. Miközben alszik, mi dolgozunk a következő napi programján. Szóval én a marsi idő szerint éjszakai műszakban dolgozok. (Nevetés) Azért, hogy a marsi idő szerint mindig ugyanakkor menjek dolgozni a Földön, például délután 5-kor a munkahelyemen kell lennem, a csapatnak marsi idő szerint minden nap délután 5-kor dolgoznia kell, így minden nap 40 perccel később kell elkezdenünk a munkát a Földön, hogy szinkronban legyünk a Marssal. Ez olyan, mint utazni az időzónák között mindennap. Egyik nap reggel 8-kor kezdünk, másik nap 40 perccel később, 8:40-kor. következő nap ismét 40 perccel később, 9:20-kor, majd azt követő nap már 10-kor. Így mindennap 40 perccel később kezdünk mindaddig, amíg már az éjszaka közepén jövünk dolgozni - a Föld ideje szerint az éjszaka közepén. El tudjuk képzelni, mennyire zavaró ez. Segítségünk: a Mars-óra. (Nevetés) Az órában a súlyokat mechanikusan úgy állították be, hogy lassabban járjon. És még alig kezdtük el - 2004-ben kaptam ezt az órát, amikor a Spirit és Opportunity nevű marsjárók visszakerültek. Nem gondolkodtunk arról, hogy szükségünk lesz Mars-órákra. Azt gondoltuk, megfelelő, ha látjuk az időt a számítógépünkön és az irányítóközpont képernyőin, és mindez elég is. Hát nem igazán. Mivel nem csak dolgoztunk a marsi idő szerint, igazából marsi idő szerint éltünk. Ez azonnal megzavart minket, hogy mennyi is az idő. Valóban szükségünk volt valamire a csuklónkon, ami megmutatta: Mennyi az idő a Földön? Mennyi az idő a Marson? És nem csak a marsi idő volt zavaró; tudnunk kellett egymással beszélni is róla. Így a "sol" a marsi napot jelenti - 24 óra és 40 percet. Amikor valamiről beszélünk, ami a Földön történik, azt mondjuk, ma. Ami a Marson történik, arra azt mondjuk, "masol". (Nevetés) A tegnap a Marson "tegnapsol". Nem kezdtünk el azon gondolkodni, hogy "találjunk ki egy nyelvet". Egyszerűen csak zavaró volt. Emlékszem, amikor valaki azt mondta nekem: "Ezt a tevékenységet a roboton holnap szeretném megcsinálni." Azt feleltem, holnap holnap, vagy a marsi idő szerint holnap? Elkezdtük használni ezt a szókincset, hogy tudjunk egymással beszélni. (Nevetés) A holnapból "holnapsol" vagy "solholnap" lett. Az embereknek különböző preferenciáik vannak a szavak használatára. Néhányan azt mondanák "szénsavas", míg néhányan pedig azt: "buborékos". Így vannak emberek, akik azt mondják: "holnapsol" vagy "solholnap". És még valami, amit ezeken a küldetéseken töltött évek után észrevettem: azok az emberek, akik a marsjárókon dolgoznak, azt mondjuk "masol". Azok, akik azokon a robotokon dolgoznak, amelyek nem járnak körbe, ők azt mondják "maszul". Szóval a marsi akcentusból megállapítható, hogy melyik küldetésen dolgozol. (Nevetés) Szóval van karóránk és van a nyelvünk, felismerjük a témát? Nem zavarodunk össze. De még a nappali fény a Földön is összezavar minket. Ha arra gondolunk, hogy most kell mennünk dolgozni, és a marsi idő szerint ez az éjszaka közepe, de az ablakokon keresztül beszűrődik a napfény, ez ugyanúgy zavaró tud lenni. A vezérlőközpontról készült képen látjuk, hogy a sötétítők le vannak engedve. Így nem szűrődik be semmi fény, ami megzavarna minket. A leszállást megelőző héten már minden sötétítőt leengedünk az épületben, és addig nem is húzzuk fel, amíg el nem hagyjuk a marsi időt. Ez ugyanúgy érvényes otthonra. Már háromszor éltem otthon marsi idő szerint, már a férjem is tudja, amikor marsi időre készülünk. Így ő is minden helyiséget elsötétít, mert ez a családunkra is hatással van. Szóval így éltem ebben a sötét környezetben, ahogy a férjem is. Már hozzászokott. Ilyenkor kapom tőle azokat a panaszos emaileket, amikor ő dolgozik. Hazajöhetek? Ébren vagy? Mennyi az idő a Marson? És akkor döntöttem: neki is kell egy Mars óra. (Nevetés) De mivel 2016 van, természetesen erre a célra már van applikáció. (Nevetés) Szóval az óráink helyett már a mobiljainkat is használhatjuk. De még így is mindenkit érintett a családban; nem csak minket, akik a marsjárókon dolgoztak, hanem a családjainkat is. Ő David Oh, egyik repülési igazgatónk, a Los Angelesi tengerparton a családjával hajnali 1:00-kor. (Nevetés) Mivel augusztusban szálltunk le és a gyerekeinek nem kellett iskolába menni szeptemberig, így a család egy hónapig marsi idő szerint élt. Mindennap 40 perccel később keltek fel. Így a család az apa munkaidejéhez igazodott. A család egy hónapig marsi idő szerint élt és nagyszerű élményekben volt részük, mint bowlingozni menni az éjszaka közepén, vagy a tengerpartra. Egyetlen dolog volt, amit mindannyian felfedeztünk, hogy bárhova el tudunk jutni Los Angelesben hajnali 3 órakor, amikor egyáltalán nincs forgalom.
(Laughter)
(Nevetés)
So we would get off work, and we didn't want to go home and bother our families, and we were hungry, so instead of going locally to eat something, we'd go, "Wait, there's this great all-night deli in Long Beach, and we can get there in 10 minutes!" So we would drive down -- it was like the 60s, no traffic. We would drive down there, and the restaurant owners would go, "Who are you people? And why are you at my restaurant at 3:00 in the morning?" So they came to realize that there were these packs of Martians, roaming the LA freeways, in the middle of the night -- in the middle of the Earth night. And we did actually start calling ourselves Martians. So those of us who were on Mars time would refer to ourselves as Martians, and everyone else as Earthlings.
Amikor befejeztük a munkát, és nem akartunk hazamenni és felkelteni a családunkat, és éhesek voltunk, ahelyett, hogy a közelben ettünk volna: azt mondtuk: "Van egy szuper éjjel-nappali étterem a Long Beachen, és 10 perc alatt oda tudunk érni!" Levezettünk a tengerpartra - egy percnek tűnt forgalom nélkül. Megérkeztünk, és az étterem tulajdonos megkérdezte: "Kik vagytok ti? És miért vagytok hajnali 3-kor az éttermemben?" Akkor jöttek rá, hogy vannak a Marslakók csoportjai, akik a Los Angelesi autópályákon kóborolnak az éjszaka közepén - a földi idő szerint az éjszaka közepén. Ekkor kezdtük el Marslakóknak hívni magunkat. Akik a marsi idő szerint éltek, mint mi, Marslakóként beszéltünk magunkról, és mindenki más Földlakó.
(Laughter)
(Nevetés)
And that's because when you're moving a time-zone every day, you start to really feel separated from everyone else. You're literally in your own world. So I have this button on that says, "I survived Mars time. Sol 0-90." And there's a picture of it up on the screen. So the reason we got these buttons is because we work on Mars time in order to be as efficient as possible with the rover on Mars, to make the best use of our time. But we don't stay on Mars time for more than three to four months. Eventually, we'll move to a modified Mars time, which is what we're working now. And that's because it's hard on your bodies, it's hard on your families. In fact, there were sleep researchers who actually were studying us because it was so unusual for humans to try to extend their day. And they had about 30 of us that they would do sleep deprivation experiments on. So I would come in and take the test and I fell asleep in each one. And that was because, again, this eventually becomes hard on your body. Even though it was a blast. It was a huge bonding experience with the other members on the team, but it is difficult to sustain. So these rover missions are our first steps out into the solar system. We are learning how to live on more than one planet. We are changing our perspective to become multi-planetary. So the next time you see a Star Wars movie, and there are people going from the Dagobah system to Tatooine, think about what it really means to have people spread out so far. What it means in terms of the distances between them, how they will start to feel separate from each other and just the logistics of the time. We have not sent people to Mars yet, but we hope to. And between companies like SpaceX and NASA and all of the international space agencies of the world, we hope to do that in the next few decades. So soon we will have people on Mars, and we truly will be multi-planetary. And the young boy or the young girl who will be going to Mars could be in this audience or listening today. I have wanted to work at JPL on these missions since I was 14 years old and I am privileged to be a part of it. And this is a remarkable time in the space program, and we are all in this journey together. So the next time you think you don't have enough time in your day, just remember, it's all a matter of your Earthly perspective. Thank you. (Applause)
Mivel az időzónák között mozgunk mindennap, elkezdjük mindenki mástól elkülönítve érezni magunkat. A szó szoros értelmében a saját világunkban élünk. Van ez a kitűzőm, amire az van írva: "Túléltem a marsi időt. Sol 0-90." Itt van egy kép róla. Azért kaptuk ezeket a kitűzőket, mert a marsi idő szerint dolgozunk annak érdekében, hogy minél hatékonyabbak legyünk a marsjárókkal, hogy a legjobban kihasználjuk az időnket. De 3-4 hónapnál tovább nem dolgozunk a marsi idő szerint. Végül egy módosított marsi időzónába fogunk lépni, amin most dolgozunk. És mivel ez megterhelő a szervezetnek, ugyanolyan megterhelő a családodnak is. Sőt alváskutatók tanulmányoztak minket, mivel ez annyira szokatlan volt, hogy az ember megpróbálja hosszabbítani a napját. Körülbelül harmincan voltunk, akiken az alváskutatók alváshiány kísérleteket végeztek. Így rám is sor került a teszten, és mindegyiken elaludtam. Mindez azért volt, mert ez megterhelő a szervezet számára. De hatalmas élmény volt. Ez az élmény összehozta a csapat többi tagjait is, de ezt nehéz fenntartani. Ezek a marsjáró-kísérletek az első lépéseink a naprendszerbe. Tanuljuk, hogyan éljünk több bolygón. Új távlatok nyílnak előttünk arról, hogyan váljunk több bolygón élővé. Szóval legközelebb, amikor Star Wars filmet nézünk, és az emberek a Dagobah rendszerből mennek a Tattoine-ra, gondoljunk bele, valójában mit is jelent, ha embereket küldünk oda. Mit is jelent közöttük a távolság, mint fogalom, mennyire érzik magukat elkülönítve a többiektől, és csupán az idő szervezését is. Mi még nem küldtünk a Marsra embereket, de reméljük, hogy fogunk. Az olyan vállalatoknál, mint a SpaceX és a NASA, és a világon az összes nemzetközi űrügynökségnél reméljük, hogy az elkövetkező évtizedekben már megtehetjük. Hamarosan lesznek embereink a Marson, és valóban több bolygójúvá válunk. A fiatal fiú vagy fiatal lány, aki a Marsra fog menni, talán itt van a nézőtéren vagy a hallgatóság között. Én a JPL-nél ezeken a küldetéseken akartam dolgozni 14 éves korom óta, és kiváltságos vagyok, hogy a részese lehetek. Ez figyelemre méltó idő az űrprogramban, és mindannyian együtt megyünk ezen az úton. Legközelebb, amikor azt gondoljuk, nincs elég időnk a napunk során, emlékezzünk rá, hogy mindez csak a földi megközelítés. Köszönöm. (Taps)