A few weeks ago, I had a chance to go to Saudi Arabia. And the first thing I wanted to do as a Muslim was to go to Mecca and visit the Kaaba, the holiest shrine of Islam. And I did that; I put on my ritualistic dress, I went to the holy mosque, I did my prayers, I observed all the rituals. And meanwhile, besides all the spirituality, there was one mundane detail in the Kaaba that was pretty interesting for me: there was no separation of sexes. In other words, men and women were worshiping all together. They were together while doing tawāf, the circular walk around the Kaaba. They were together while praying.
Մի քանի շաբաթ առաջ ես հնարավորություն ունեցա այցելել Սաուդյան Արաբիա Եվ առաջին բանը, որ ցանկացա անել որպես մահմեդական, Մեքքա գնալ և Քաաբա այցելելն էր` Իսլամի ամենակարևոր սրբատեղին: Եվ ես արեցի դա. հագա իմ ծիսական հագուստը, գնացի Սուրբ Մզկիթ, աղոթեցի, հետևեցի բոլոր ծեսերին, Եվ միաժամանակ բացի այդ ամբողջ հոգևոր արարողակարգից, Քաաբայում տեսա մի աշխարհիկ երևույթ, որն ինձ շատ հետաքրքրեց: Չկար սեռերի բաժանում: Այլ կերպ ասած, տղամարդիկ և կանայք միասին էին պաշտամունք անում: Նրանք միասին էին Թաուաֆի ժամանակ` Քաաբայի շուրջ քայլելիս: Նրանք միասին էին աղոթելիս:
And if you wonder why this is interesting at all, you have to see the rest of Saudi Arabia, because this a country which is strictly divided between the sexes. In other words: as men, you are simply not supposed to be in the same physical space with women. And I noticed this in a very funny way. I left the Kaaba to eat something in downtown Mecca. I headed to the nearest Burger King restaurant. And I went there -- I noticed that there was a male section, which is carefully separated from the female section. I had to pay, order and eat in the male section. "It's funny," I said to myself, "You can mingle with the opposite sex at the holy Kaaba, but not at the Burger King?"
Եվ եթե մտածում եք` ինչու է սա ընդհանրապես հետաքրքիր, ապա պետք է Սաուդյան Արաբիայի մյուս մասերում լինեք, քանի որ այս երկիրը կտրուկ կերպով բաժանված է սեռերի միջև: Այլ կերպ ասած, որպես տղամարդ, դու ուղղակի չպետք է գտնվես կնոջ հետ միևնույն ֆիզիկական տարածությունում: Եվ դա ես նկատեցի շատ զավեշտալի կերպով: Ես մեկնեցի Քաաբաից Մեքքայի կենտրնում ինչ-որ բան ուտելու համար: Ուղևորվեցի մոտակա Բուրգեր Քինգ ռեստորան: Երբ գնացի այնտեղ, նկատեցի, որ կար տղամարդկանց բաժին, որը զգուշորեն առանձնացված էր կանանց բաժնից: Եվ ես պետք է վճարեի, պատվիրեի և ուտեի տղամարդկանց բաժնում: "Զավեշտալի է", - ասացի ինքս ինձ, - "դու կարող ես խառնվել հակառակ սեռի հետ Սուրբ Քաաբայում, իսկ Բուրգեր Քինգում` ոչ:
(Laughter)
Բավականին հեգնական է:
Quite, quite ironic. Ironic, and it's also, I think, quite telling, because the Kaaba and the rituals around it are relics from the earliest phase of Islam, that of prophet Muhammad. And if there was a big emphasis at the time to separate men from women, the rituals around the Kaaba could have been designed accordingly. But apparently, that was not an issue at the time. So the rituals came that way. This is also, I think, confirmed by the fact that the seclusion of women in creating a divided society is something that you also do not find in the Koran -- the very core of Islam, the divine core of Islam -- that all Muslims, equally myself, believe.
Բացի հեգնական լինելուց, այն նաև իմ կարծիքով շատ բան է ասում: Քանի որ Քաաբան և դրա շուրջ ծեսերը Իսլամի վաղ շրջանի մասունքներ են, Մուհամեդ մարգարեի շրջանից: Եվ եթե այդ ժամանակ մեծ շեշտադրում լիներ առանձնացնելու տղամարդկանց և կանանց, Քաաբայի շուրջ ծեսերը կկատարվեին համապատասխանաբար: Սակայն, ըստ երևույթին, դա հարց չէր այն ժամանակ: Այսպիսով, ծեսերը այդպես էին: Սա նույնպես, կարծում եմ, հաստատվում է այն փաստով, որ կանանց մեկուսացումը բաժանված հասարակություն ստեղծելու գործում չեք գտնի Ղուրանում, իսլամի առանցքում, իսլամի սուրբ առանցքում, որին հավասարապես հավատում են բոլոր մահմեդականները, այդ թվում և ես:
And I think it's not an accident that you don't find this idea in the very origin of Islam, because many scholars who study the history of Islamic thought -- Muslim scholars or Westerners -- think that, actually, the practice of dividing men and women physically came as a later development in Islam, as Muslims adopted some preexisting cultures and traditions of the Middle East. Seclusion of women was actually a Byzantine and Persian practice, and Muslims adopted it and made it a part of their religion.
Եվ կարծում եմ, պատահական չէ, որ դուք չեք գտնի այս գաղափարը իսլամի բուն ծագման մեջ: Որովհետև շատ գիտնականներ, ովքեր ուսումնասիրում են մահմեդական մտքի պատմություն, թե մահմեդական, թե արևմտյան գիտնականներ, կարծում են, որ կանանց և տղամարդկանց ֆիզիկապես բաժանելու սովորությունը եկավ իսլամի հետագա զարգացման արդյունքում, երբ մահմեդականները ընդունեցին Մերձավոր Արևելքի նախկին որոշ մշակույթներ և ավանդույթներ: Կանանց մեկուսացումն իրականում բյուզանդական և պարսկական սովորույթ էր, և մահմեդականներն այն ընդունելով,
Actually, this is just one example of a much larger phenomenon.
դարձրեցին իրենց կրոնի մի մաս:
What we call today Islamic law, and especially Islamic culture -- and there are many Islamic cultures, actually; the one in Saudi Arabia is much different from where I come from in Istanbul or Turkey. But still, if you're going to speak about a Muslim culture, this has a core: the divine message which began the religion. But then many traditions, perceptions, practices were added on top of it. And these were traditions of the Middle East medieval traditions.
Իրականում սա միայն մի օրինակ է շատ ավելի մեծ մի երևույթի: Այն, ինչ այսօր մենք անվանում ենք մահմեդական օրենք կամ հատկապես մահմեդական մշակույթ, և իսկապես գոյություն ունեն բազմաթիվ իսլամական մշակույթներ, Սաուդյան Արաբիայինը շատ տարբեր է այնտեղից, որտեղից ես եմ գալիս` Ստամբուլ կամ Թուրքիա: Այնուամենայնիվ, եթե խոսում եք մահմեդական մշակույթի մասին, այն ունի առանցք, աստվածային հաղորդագրություն, որը հիմք դրեց կրոնին, սակայն հետագայում բազմաթիվ ավանդույթներ, ընկալումներ, շատ սովորույթներ ավելացվեցին դրա վրա: Եվ դրանք Մերձավոր Արևելքի ավանդույթներն էին, միջնադարյան ավանդույթներ:
There are two important messages, or two lessons, to take from that reality. First of all, Muslims -- pious, conservative, believing Muslims who want to be loyal to their religion -- should not cling onto everything in their culture, thinking that that's divinely mandated. Maybe some things are bad traditions and they need to be changed. On the other hand, the Westerners who look at Islamic culture and see some troubling aspects should not readily conclude that this is what Islam ordains. Maybe it's a Middle Eastern culture that became confused with Islam.
Եվ երկու կարևոր հաղորդագրություն կամ երկու դասեր կան, որ պետք է վերցնենք այդ իրականությունից: Նախևառաջ, մահմեդականները, բարեպաշտ, պահպանողական, հավատացյալ մահմեդականները, ովքեր ցանկանում են հավատարիմ լինել իրենց կրոնին, չպետք է կառչեն իրենց մշակույթում առկա ամեն ինչից, մտածելով, որ այն աստվածայնորեն պարտադիր է: Միգուցե որոշ բաներ վատ ավանդույթներ են և պետք է փոխվեն: Մյուս կողմից, Արևմուտքի բնակիչները, ովքեր նայում են մահմեդական մշակույթին, և տեսնում որոշ անհանգստացնող հանգամանքներ, չպետք է պատրաստակամորեն հետևություն անեն, որ սա այն է, ինչ իսլամն է սահմանում: Միգուցե մերձվորարևելյան մշակույթն է, որ շփոթում են իսլամի հետ:
There is a practice called female circumcision. It's something terrible, horrible. It is basically an operation to deprive women of sexual pleasure. And Westerners -- Europeans or Americans -- who didn't know about this before, [saw] this practice within some of the Muslim communities who migrated from North Africa. And they've thought, "Oh, what a horrible religion that is, which ordains something like that." But when you look at female circumcision, you see that it has nothing to do with Islam; it's just a North African practice which predates Islam. It was there for thousands of years. And, quite tellingly, some Muslims do practice it -- the Muslims in North Africa, not in other places. But also the non-Muslim communities of North Africa -- the animists, some Christians and even a Jewish tribe in North Africa -- are known to practice female circumcision. So what might look like a problem within Islamic faith might turn out to be a tradition that Muslims have subscribed to.
Գոյություն ունի սովորույթ, որը կոչվում է կնոջ թլփատում: Սա մի սարսափելի, ահավոր երևույթ է: Իրականում սա վիրահատություն է, որը կանանց զրկում է սեռական հաճույքից: Եվ Արևմուտքի բնակիչները, եվրոպացիներն ու ամերիկացիները, ովքեր նախկինում չգիտեին սրա մասին, հանդիպեցին այս սովորույթին որոշ մահմեդական համայնքներում, ովքեր ներգաղթել էին հյուսիսային Աֆրիկայից: Եվ նրաք մտածեցին. "Օ, ինչ սարսափելի կրոն է սա, որը սահմանում է նման բան": Սակայն երբ նայում եք կնոջ թլփատմանը, տեսնում եք, որ դա իսլամի հետ կապ չունի, այլ ուղղակի հյուսւսաֆրիկյան սովորույթ է, որը նախորդում է իսլամին: Այն գոյություն ուներ հազարավոր տարիներ: Եվ, բնականաբար, որոշ մահմեդականներ հետևում են այդ սովորույթին: Հյուսիսային Աֆրիկայի մահմեդականները, ոչ թե այլ վայրերի: Սակայն Հյուսիսային Աֆրիկայի ոչ-մահմեդական համայնքները` անիմիստները, նույնիսկ որոշ քրիստոնյաներ, և նույնիսկ հրեական մի ցեղ Հյուսիսային Աֆրիկայում հետևում է թլփատման ավանդույթին: Այսպիսով, այն, ինչ թվում է խնդիր իսլամական կրոնի մեջ, կարող է պարզվել, որ ավանդույթ է, որին հետևում են մահմեդականները:
The same thing can be said for honor killings, which is a recurrent theme in the Western media -- and which is, of course, a horrible tradition. And we see, truly, in some Muslim communities, that tradition. But in the non-Muslim communities of the Middle East, such as some Christian communities, Eastern communities, you see the same practice. We had a tragic case of an honor killing within Turkey's Armenian community just a few months ago.
Նույնը կարելի է ասել նաև պատվո սպանությունների մասին, որը արևմտյան լրատվամիջոցների հերթական թեմաներից է, և որը, իհարկե, սարսափելի ավանդույթ է: Եվ մենք իսկապես տեսնում ենք այդ ավանդույթը որոշ մահմեդական համայնքներում: Սակայն Մերձավոր Արևելքի ոչ մահմեդական համայնքներում, ինչպես օրինակ քրիստոնեական կամ արևելյան համայնքում, տեսնում ենք նույն սովորույթը: Մենք ունեցանք պատվո սպանության դժբախտ մի դեպք Թուրքիայի հայկական համայնքում մի քանի ամիս առաջ:
Now, these are things about general culture, but I'm also very much interested in political culture and whether liberty and democracy is appreciated, or whether there's an authoritarian political culture in which the state is supposed to impose things on the citizens. And it is no secret that many Islamic movements in the Middle East tend to be authoritarian, and some of the so-called "Islamic regimes," such as Saudi Arabia, Iran and the worst case, the Taliban in Afghanistan, they are pretty authoritarian -- no doubt about that.
Սրանք ընդհանուր մշակույթի դեպքեր են, բայց ես նաև շատ հետաքրքրված եմ քաղաքական մշակույթով, և արդյոք ազատությունն ու ժողովրդավարությունը գնահատվում են, թե գոյություն ունի ավտորիտար քաղաքական մշակույթ, որի դեպքում պետությունը քաղաքացիներին պարտադրում է որոշ բաներ: Եվ գաղտնիք չէ, որ Մերձավոր Արևելքի բազմաթիվ մահմեդական շարժումներ հակված են լինել ավտորիտար, և որոշ այսպես կոչված "մահմեդական վարչակարգեր", ինչպիսիք են Սաուդյան Արաբիան, Իրանը, և վատագույն դեպքը Թալիբանն էր Աֆղանստանում, կասկած չկա, որ նրանք բավականին ավտորիտար են:
For example, in Saudi Arabia, there is a phenomenon called the religious police. And the religious police imposes the supposed Islamic way of life on every citizen, by force -- like, women are forced to cover their heads -- wear the hijab, the Islamic head cover. Now that is pretty authoritarian, and that's something I'm very much critical of. But when I realized that the non-Muslim, or the non-Islamic-minded actors in the same geography sometimes behaved similarly, I realized that the problem maybe lies in the political culture of the whole region, not just Islam. Let me give you an example: in Turkey, where I come from, which is a very hyper-secular republic, until very recently, we used to have what I call "secularism police," which would guard the universities against veiled students. In other words, they would force students to uncover their heads. And I think forcing people to uncover their head is as tyrannical as forcing them to cover it. It should be the citizen's decision.
Օրինակ, Սաուդյան Արաբիայում գոյություն ունի մի երևույթ, որը կոչվում է կրոնական ոստիկանություն: Եվ այդ կրոնական ոստիկանությունը պարտադրում է մահմեդական ենթադրյալ կենսակերպը բոլոր քաղաքացիներին, ուժով, ինչպես օրինակ կանայք ստիպված են ծածկել իրենց գլուխները, կրել հիջաբ, մահմեդական գլխաշոր: Այսօր դա բավականին ավտորիտար է, և մեկն է այն երևույթներից, որ ես խիստ քննադատում եմ: Բայց երբ գիտակցեցի, որ ոչ մահմեդական կամ ոչ-մահմեդական-մտածելակերպով դերակատարները նույն տարածքում երբեմն նույն կերպ էին վարվում, գիտակցեցի, որ միգուցե խնդիրը կայանում է ողջ տարածաշրջանի քաղաքական մշակույթի մեջ, ոչ թե իսլամի: Թույլ տվեք մի օրինակ բերել. Ես Թուրքիայից եմ, որը գերաշխարհիկ պետություն է, դեռ բոլորովին վերջերս գոյություն ուներ այն, ինչ կոչում եմ աշխարհիկ ոստիկանություն, որը պահպանում էր համալսարանները գլխաշորով ուսանողներից: Այլ կերպ ասած, նրանք պարտադրում էին ուսանողներին գլուխները չծածկել: Եվ ես կարծում եմ, որ ստիպել մարդկանց չծածկել իրենց գլուխները այնքան բռնապետական է, որքան ստիպել ծածկել: Դա պետք է լինի քաղաքացու որոշումը:
But when I saw that, I said, "Maybe the problem is just an authoritarian culture in the region, and some Muslims have been influenced by that. But the secular-minded people can be influenced by that. Maybe it's a problem of the political culture, and we have to think about how to change that political culture." Now, these are some of the questions I had in mind a few years ago when I sat down to write a book. I said, "Well, I will do research about how Islam actually came to be what it is today, and what roads were taken and what roads could have been taken." The name of the book is "Islam Without Extremes: A Muslim Case for Liberty." And as the subtitle suggests, I looked at Islamic tradition and the history of Islamic thought from the perspective of individual liberty, and I tried to find what are the strengths with regard to individual liberty.
Սակայն երբ ես դա տեսա, մտածեցի. "Միգուցե խնդիրը ուղղակի տարածաշրջանում ավտորիտար մշակույթն է, և որոշ մահմեդականներ կրել են այդ ազդեցությունը" Սակայն աշխարհիկ մտածելակերպ ունեցող անձինք ևս կարող են կրել այդ ազդեցությունը: Միգուցե դա քաղաքական մշակույթի հիմնախնդիր է, և մենք պետք է մտածենք ինչպես փոփոխել քաղաքական մշակույթը: Սրանք են այն հարցերից մի քանիսը, որոնք կային իմ մտքում մի քանի տարի առաջ, երբ նստեցի գիրք գրելու: Ես ասացի. "Լավ, ես հետազոտություն կիրականացնեմ, թե ինչպես է իսլամը դարձել այն, ինչ այժմ է, ինչ ճանապարհներ է անցել, և ինչ ճանապարհներ կարող էր անցնել: Գրքի անվանումն է "Իսլամն առանց ծայրահեղությունների. Մահմեդական դեպք ազատության համար": Եվ ինչպես ենթավերնագիրն է հուշում, ես ուսումնասիրեցի իսլամական ավանդույթն ու իսլամական միտքի պատմությունը անհատի ազատության տեսանկյունից և փորձեցի գտնել` որոնք են ուժեղ կողմերը անհատի ազատության տեսանկյունից:
And there are strengths in Islamic tradition. Islam, actually, as a monotheistic religion, which defined man as a responsible agent by itself, created the idea of the individual in the Middle East, and saved it from the communitarianism, the collectivism of the tribe. You can derive many ideas from that. But besides that, I also saw problems within Islamic tradition. But one thing was curious: most of those problems turn out to be problems that emerged later, not from the very divine core of Islam, the Koran, but from, again, traditions and mentalities, or the interpretations of the Koran that Muslims made in the Middle Ages. The Koran, for example, doesn't condone stoning. There is no punishment for apostasy. There is no punishment for personal sins like drinking. These things which make Islamic law, the troubling aspects of Islamic law, were developed into later interpretations of Islam.
Եվ այդ ուժեղ կողմերը գոյություն ունեն իսլամական ավանդույթում: Իսլամը իրականում, որպես միաստված կրոն, որը սահմանեց մարդուն որպես պատասխանատու էակ, ստեղծեց անհատի գաղափարը Մերձավոր Արևելքում և փրկեց այն համայնքայնությունից` կոլեկտիվիզմից ցեղի: Սրանից կարելի է բազմաթիվ մտքեր առանձնացնել: Սակայն, բացի դա, ես նաև նկատեցի հիմնախնդիրներ իսլամական մշակույթի մեջ: Բայց մի բան հետաքրքրաշարժ էր. Պարզվեց, որ այդ խնդիրների մեծ մասը հետագայում են առաջացել, ոչ թե Իսլամի աստվածային հիմքից, Ղուրանից, այլ նորից ավանդույթներից և մտածելակերպից կամ Ղուրանի այն մեկնաբանություններից, որոնք արվել էին մահմեդականների կողմից Միջնադարում: Ղուրանն, օրինակ, չի թույլատրում քարկոծելը: Պատիժ չկա դասալքության համար: Պատիժ չկա անձնական քայլերի համար, ինչպես օրինակ, ալկոհոլային խմիչք օգտագործելը: Նման բաները, որոնք կազմում են Իսլամական Օրենքը, Իսլամական Օրենքի մտահոգիչ կողմերը հետագայում են զարգացել իսլամի հետագա մեկնաբանությունների մեջ:
Which means that Muslims can, today, look at those things and say, "Well, the core of our religion is here to stay with us. It's our faith, and we will be loyal to it. But we can change how it was interpreted, because it was interpreted according to the time and milieu in the Middle Ages. Now we're living in a different world, with different values and political systems." That interpretation is quite possible and feasible.
Սա նշանակում է, որ այսօր մահմեդականները կարող են նայել այդ երևույթնորին և ասել. "Մեր կրոնի բուն հիմքը այստեղ է, մեզ հետ: Դա մեր հավատքն է. և մենք դրան հավատարիմ կլինենք": Բայց մենք կարող ենք փոխել դրա մեկնաբանությունը, քանի որ այն մեկնաբանվել է միջնադարի ժամանակների ու միջավայրի համապատասխան: Հիմա մենք ապրում ենք բազմազան աշխարհում™ տարբեր արժեքներով ու տարբեր քաղաքական համակարգերով: Այդ մեկնաբանությունը բավականին հնարավոր և իրագործելի է:
Now, if I were the only person thinking that way, we would be in trouble. But that's not the case at all. Actually, from the 19th century on, there's a whole revisionist, reformist -- whatever you call it -- tradition, a trend in Islamic thinking. These were intellectuals or statesmen of the 19th century, and later, 20th century, which looked at Europe, basically, and saw that Europe has many things to admire, like science and technology. But not just that; also democracy, parliament, the idea of representation, the idea of equal citizenship. These Muslim thinkers, intellectuals and statesmen of the 19th century, looked at Europe, saw these things, and said, "Why don't we have these things?" And they looked back at Islamic tradition, and saw that there are problematic aspects, but they're not the core of the religion, so maybe they can be re-understood, and the Koran can be reread in the modern world.
Եթե ես լինեի միակը, ով այսպես է մտածում, խնդիրներ կառաջանային: Բայց դա բոլորովին այդպես չէ: Իրականում, 19-րդ դարից սկսած գոյքւթյուն ունի ռևիզիոնիստական, բարեփոխական կոչեք ինչպես ուզում եք, ավանդույթ, միտում իսլամական մտածողության մեջ: Եվ նրանք մտավորականները կամ պետական գործիչներն էին 19րդ, ապա նաև 20-րդ դարերի, ովքեր նայում էին հիմնականում Եվրոպային և տեսնում, որ Եվրոպան հիացմունքի արժանի շատ բաներ ունի, ինչպես օրինակ գիտությունն ու տեխնոլոգիան: Բայց ոչ միայն այդ. նաև ժողովրդավարություն, խորհրդարան,. ներկայացուցչության գաղափարը, հավասար քաղաքացիության գաղափարը: Այդ մահմեդական մտածողները, մտավորականներն ու պետական գործիչները 19-րդ դարի նայում էին Եվրոպային, տեսնում այդ ամենը: Նրանք ասում էին. "Ինչու մենք չունենք այդ ամենը" Եվ նրանք հայացք էին նետում մահմեդական ավանդույթին, տեսնում խնդրահարույց առումները, որոնք, սակայն, կրոնի հիմնաքարը չէն, ուստի կարելի է վերաիմաստավորել, և Ղուրանը կարող է վերընթերցվել ժամանակակից աշխարհում:
That trend is generally called Islamic modernism, and it was advanced by intellectuals and statesmen, not just as an intellectual idea, though, but also as a political program. And that's why, actually, in the 19th century, the Ottoman Empire, which then covered the whole Middle East, made very important reforms -- reforms like giving Christians and Jews an equal citizenship status, accepting a constitution, accepting a representative parliament, advancing the idea of freedom of religion. That's why the Ottoman Empire, in its last decades, turned into a proto-democracy, a constitutional monarchy, and freedom was a very important political value at the time.
Այդ միտումն ընդհանուր առմամբ կոչվում է իսլամական մոդեռնիզմ, և այն զարգացվել է մտավորականների ու պետական գործիչների կողմից սակայն ոչ թե որպես միայն ինտելեկտուալ գաղափար, այլ նաև որպես քաղաքական ծրագիր: Ահա թե ինչու փաստորեն 19-րդ դարում Օսմանյան կայսրությունը, որն այն ժամանակ ընդգրկում էր ողջ Մերձավոր Արևելքը, շատ կարևոր բարեփոխումներ արեց, ինչպես օրինակ քրիստոնյաներին ու հրեաներին հավասար քաղաքացիություն տալը, սահնամադրություն ընդունելը, ներկայացուցչական խորհրդարան ընդունելը, կրոնի ազատության գաղափարը զարգացնելը: Ահա թե ինչու Օսմանյան կայսրությունն իր վերջին տասնամյակներում վերածվեց նախա-ժողովրդավարության, սահմանադրական միապետության: Եվ ազատությունն այդ ժամանակ շատ կարևոր քաղաքական արժեք էր:
Similarly, in the Arab world, there was what the great Arab historian Albert Hourani defines as the Liberal Age. He has a book, "Arabic Thought in the Liberal Age," and the Liberal Age, he defines as 19th century and early 20th century. Quite notably, this was the dominant trend in the early 20th century among Islamic thinkers and statesmen and theologians. But there is a very curious pattern in the rest of the 20th century, because we see a sharp decline in this Islamic modernist line. And in place of that, what happens is that Islamism grows as an ideology which is authoritarian, which is quite strident, which is quite anti-Western, and which wants to shape society based on a utopian vision.
Նմանապես, արաբական աշխարհում կար այն, ինչ մեծ արաբ պատմաբան Ալբերտ Հուրանին սահմանում է որպես Ազատական Դարաշրջան: Նա ունի գիրք ` "Արաբական միտքն Ազատական դարաշրջանում": Եվ Ազատական դարաշրջան ասելով նա նկատի ունի 19-րդ և վաղ 20-րդ դարերը: Սա հատկապես գերիշխող ուղղություն էր 20-րդ դարի սկզբին իսլամական մտածողների, պետական գործիչների և աստվածաբանների շրջանում: Սակայն մի շատ հետաքրքիր մոդել կա 20-րդ դարի մյուս ժամանակահատվածում, քանի որ մենք տեսնում ենք սուր հետընթաց իսլամական մոդեռնիստական ուղղությունում: Եվ տվյալ դեպքում Իսլամիզմն աճում է որպես մի գաղափարախոսություն, որն ավտորիտար է, որը բավականին սուր է, բավականին հակաարևմտյան և որը փորձում է ձևավորել հասարակություն ուտոպիական տեսլականի հիման վրա:
So Islamism is the problematic idea that really created a lot of problems in the 20th-century Islamic world. And even the very extreme forms of Islamism led to terrorism in the name of Islam -- which is actually a practice that I think is against Islam, but some, obviously, extremists, did not think that way. But there is a curious question: If Islamic modernism was so popular in the 19th and early 20th centuries, why did Islamism become so popular in the rest of the 20th century? And this is a question, I think, which needs to be discussed carefully. In my book, I went into that question as well. And actually, you don't need to be a rocket scientist to understand that. Just look at the political history of the 20th century, and you see things have changed a lot. The contexts have changed.
Այսպիսով, իսլամիզմը խնդրահարույց գաղափար է, որն առաջացրեց բազմաթիվ հիմնախնդիրներ 20-րդ դարի իսլամական աշխարհում: Եվ նույնիսկ իսլամիզիմի ամենածայրահեղ ձևերը հանգեցրին ահաբեկչության ` հանուն իսլամի, որն իմ կարծիքով իրականում դեմ է իսլամին, սակայն, որոշ ակնհայտորեն ծայրահեղականներ այդպես չէին կարծում: Սակայն այստեղ կա մի հետաքրքիր հարց. եթե իսլամական մոդեռնիզմն այդքան հայտնի էր 19-րդ և վաղ 20-րդ դարերում, ինչու իսլամիզմը դարձավ այսքան հայտնի 20-րդ դարի մյուս ժամանակահատվածում: Եվ կարծում եմ այս հարցը անհրաժեշտ է զգուշորեն քննարկել: Եվ իմ գրքում ես այդ հարցին ևս անդրադարձել եմ: Եվ ընդհանրապես, պետք չէ լինել հրթիռային գիտնական` դա հասկանալու համար: Պետք է ուղղակի նայել 20-րդ դարի քաղաքական պատմությունը և կտեսնեք, որ շատ բան է փոխվել: Համատեքստն է փոխվել:
In the 19th century, when Muslims were looking at Europe as an example, they were independent; they were more self-confident. In the early 20th century, with the fall of the Ottoman Empire, the whole Middle East was colonized. And when you have colonialization, what do you have? You have anti-colonialization. So Europe is not just an example now to emulate; it's an enemy to fight and to resist. So there's a very sharp decline in liberal ideas in the Muslim world, and what you see is more of a defensive, rigid, reactionary strain, which led to Arab socialism, Arab nationalism and ultimately to the Islamist ideology. And when the colonial period ended, what you had in place of that was generally secular dictators, which say they're a country, but did not bring democracy to the country, and established their own dictatorship. And I think the West, at least some powers in the West, particularly the United States, made the mistake of supporting those secular dictators, thinking that they were more helpful for their interests. But the fact that those dictators suppressed democracy in their country and suppressed Islamic groups in their country actually made the Islamists much more strident.
19-րդ դարում, երբ մահմեդականները որպես օրինակ Եվրոպային էին նայում, նրանք անկախ էին, ավելի ինքնավստահ: Վաղ 20-րդ դարում, Օսմանյան կայսրության անկմահ հետ, ողջ Մերձավոր Արևելքը գաղութացվեց: Եվ երբ ունենք գաղութատիրություն, ի՞նչ ունենք։ Ունենք հակա-գաղութատիրություն: Այսպիսով, Եվրոպան այլևս նախանձի առարկա չէ, այն մի թշնամի է, որին պետք է ընդդիմանալ և որի դեմ պետք է պայքարել: Այսպիսով, կա շատ սուր մի հետընթաց մահմեդական աշխարհի ազատախոհ հայացքներում և այն, ինչ տեսնում եք, ավելի շատ պաշտպանական, կոշտ, ռեակցիոն լարվածություն է, որը բերեց Արաբական սոցիալիզմի, արաբական նացիոնալիզմի, և վերջապես, իսլամական գաղափարախոսության: Եվ երբ ավարտվեց գաղութատիրական շրջանը, այն, ինչ ստացվեց, ընդհանուր առմամբ աշխարհիկ դիկտատորներն էին. ովքեր ասում են` իրենք են երկիրը սակայն չբերեցին ժողովրդավարություն երկրին և հիմնեցին իրենց դիկտատուրան: Եվ ես կարծում եմ Արևմուտքը կամ որոշ ուժեր Արևմուտքում, մասնավորապես ԱՄՆ-ը, գործեցին այդ դիկտատորներին աջակցելու սխալ քայլը` նրանց համարելով իրենց շահերի համար ավելի օգտակար: Բայց այն փաստը, որ այդ դիկտատորները ճնշում էին ժողովրդավարությունն իրենց երկրում, և ճնշում էին իսլամական խմբերն իրենց երկրում, փաստորեն իսլամիստներին շատ ավելի կոշտ դարձրեց:
So in the 20th century, you had this vicious cycle in the Arab world, where you have a dictatorship suppressing its own people, including the Islamic pious, and they're reacting in reactionary ways. There was one country, though, which was able to escape or stay away from that vicious cycle. And that's the country where I come from, Turkey. Turkey has never been colonized, so it remained as an independent nation after the fall of the Ottoman Empire. That's one thing to remember; it did not share the same anti-colonial hype that you can find in some other countries in the region. Secondly, and most importantly, Turkey became a democracy earlier than any of the countries we are talking about. In 1950, Turkey had the first free and fair elections, which ended the more autocratic secular regime, which was in the beginning of Turkey. And the pious Muslims in Turkey saw that they could change the political system by voting. And they realized that democracy is something compatible with Islam, compatible with their values, and they've been supportive of democracy. That's an experience that not every other Muslim nation in the Middle East had, until very recently.
Այսպիսով, 20-րդ դարում արաբական աշխարհում ստացվեց այս արատավոր շրջանը, որտեղ բռնապետությունը ճնշում է իր իսկ ժողովրդին, ներառյալ իսլամական բարեպաշտներին, և նրանք արձագանքում են ռեակցիոն կերպով: Սակայն կար մի երկիր, որը կարողացավ խուսափել կամ զերծ մնալ այդ թունավոր շրջանից: Եվ դա այն երկիրն է, որտեղից ես եմ. Թուրքիան: Թուրքիա երբեք չի գաղութացվել, և մնաց անկախ ազգ Օսմանյան կայսրության անկումից հետո: Սա մեկ: Նրանք չէին կիսում նույն հակա-գաղութային հուզումները, որոնք տեսնում ենք տարածաշրջանի մյուս երկրներում: Երկրորդ, որն ամենակարևորն է, Թուրքիան դարձավ ժողովրդավար ավելի վաղ, քան այդ մյուս երկրները: 1950 թ Թուրքիայում ացկացվեցին առաջին ազատ և արդար ընտրությունները, ինչը վերջ դրեց ավելի միահեծան աշխարհիկ ռեժիմին, որը Թուրքիայի սկիզբն էր: Եվ Թուրքիայում բարեպաշտ մահմեդականները տեսան, որ կարող են ընտրելու միջոցով փոխել քաղաքական համակարգը: Եվ գիտակցեցին, որ ժողովրդավարությունը համատեղելի է իսլամի հետ, համատեղելի իրենց արժեքների հետ, և նրանք աջակցեցին ժողովրդավարությանը: Սա մի փորձ է, որ Մերձավոր Արևելքի ոչ բոլոր մահմեդական ազգերն են ունեցել մինչև բոլորովին վերջերս:
Secondly, in the past two decades, thanks to globalization, thanks to the market economy, thanks to the rise of a middle class, we in Turkey see what I define as a rebirth of Islamic modernism. Now, there's the more urban middle-class pious Muslims who, again, look at their tradition and see that there are some problems in the tradition, and understand that they need to be changed and questioned and reformed. And they look at Europe, and see an example, again, to follow. They see an example, at least, to take some inspiration from. That's why the EU process, Turkey's effort to join the EU, has been supported inside Turkey by the Islamic pious, while some secular nationalists were against it. Well, that process has been a little bit blurred by the fact that not all Europeans are that welcoming, but that's another discussion. But the pro-EU sentiment in Turkey in the past decade has become almost an Islamic cause and supported by the Islamic liberals and the secular liberals as well, of course.
Երկրորդ, անցած երկու տասնամյակներում շնորհիվ գլոբալիզացիայի և շուկայական տնտեության, շնորհիվ միջին խավի աճի, մենք Թուրքիայում տեսնում ենք այն, ինչ ես սահմանում եմ որպես իսլամական մոդեռնիզմի վերածնունդ: Ավելանում են այն քաղաքային միջին խավի բարեպաշտ մահմեդականները, ովքեր, նորից, նայում են իրենց ավանդույթին և տեսնում, որ մի շարք խնդիրներ կան այդ ավանդույթում: Եվ հասկանում են, որ դրանք պետք է փոխվեն, կասկածի տակ առնվեն և բարեփոխվեն: Եվ նրանք նայում են Եվրոպային, և կրկին տեսնում մի օրինակ, որին կարելի է հետևել: Նրանք տեսնում են մի օրինակ, որից կարելի է ոգեշնչվել: Ահա թե ինչու ԵՄ գործընթացը` Թուրքիայի ջանքերը միանալու Եվրոմիությանը, աջակցություն ունի Թուրքիայի ներսում իսլամական բարեպաշտների կողմից, մինչդեռ որոշ աշխարհիկ ազգեր դեմ էին դրան: Այս գործընթացը մի փոքր մշուշվել է այն հանգամաքով, որ ոչ բոլոր եվրոպացիներն են այդքան հյուրընկալ, բայց սա մեկ այլ քննարկման թեմա է: Սակայն պրո-ԵՄ զգացմունքները Թուրքիայում վերջին տասնամյակի արդյունքում դարձել են գրեթե մահմեդական ուղղվածության, և աջակցություն ունեն իսլամական լիբերալների կողմից, և իհարկե, աշխարհիկ լիբերալների կողմից ևս:
And thanks to that, Turkey has been able to reasonably create a success story in which Islam and the most pious understandings of Islam have become part of the democratic game, and even contributes to the democratic and economic advance of the country. And this has been an inspiring example right now for some of the Islamic movements or some of the countries in the Arab world.
Եվ, դրա շնորհիվ, Թուրքիան կարողացավ ստեղծել հաջողված պատմության օրինակ, որում իսլամը և դրա ամենաբարեպաշտ հասկացությունները դարձել են ժողովրդավարական խաղի մի մաս, և նույնիսկ նպաստում են ժողովրդավարական և տնտեսական զարգացմանը երկրի: Եվ սա ոգեշնչող օրինակ է հենց հիմա որոշ իսլամական շարժումների համար կամ արաբական աշխարհի որոշ երկրների համար:
You must have all seen the Arab Spring, which began in Tunis and in Egypt. Arab masses just revolted against their dictators. They were asking for democracy; they were asking for freedom. And they did not turn out to be the Islamist boogeyman that the dictators were always using to justify their regime. They said, "We want freedom; we want democracy. We are Muslim believers, but we want to be living as free people in free societies." Of course, this is a long road. Democracy is not an overnight achievement; it's a process. But this is a promising era in the Muslim world.
Պետք է տեսնեիք Արաբական Գարունը, որը սկիզբ առավ Թունիսում և Եգիպտոսում: Արաբական զանգվածները ուղղակի ընդվզեցին իրենց դիկտատորների դեմ: Նրանք ժողովրդավարություն էին ուզում, ազատություն էին ուզում: Եվ պարզվեց, որ նրանք իսլամիստական հրեշներ չէին, որ դիկտատորներն անընդհատ օգտագործում էին իրենց վարչակաչգն արդարացնելու համար: Նրանք ասում էին . "Մենք ցանկանում ենք ազատություն, մենք ցանկանում ենք ժողովրդավարություն: Մենք մահմեդական հավատացյալներ ենք, բայց մենք ցանկանում ենք ապրել որպես ազատ մարդիկ ազատ հասարակությունում": Իհարկե, սա երկար ճանապարհ է, Ժողովրդավարության մեկ գիշերում չես հասնի, այն գործընթաց է: Սակայն սա խոստումնալից ժամանակաշրջան է մահմեդական աշխարհում:
And I believe that the Islamic modernism which began in the 19th century, but which had a setback in the 20th century because of the political troubles of the Muslim world, is having a rebirth. And I think the takeaway message from that would be that Islam, despite some of the skeptics in the West, has the potential in itself to create its own way to democracy, create its own way to liberalism, create its own way to freedom. They just should be allowed to work for that.
Եվ ես հավատում եմ, որ իսլամական մոդեռնիզմը, որը սկիզբ առավ 19-րդ դարում, բայց որը հետընթաց ունեցավ 20-րդ դարում մահմեդական աշխարհի քաղաքական խնդիրների պատճառով, վերածնունդ է ապրում: Եվ կարծում եմ, դրանից բխող հաղորդագրություն կլինի այն, որ իսլամը, չնայած Արևմուտքի որոշ թերահավատների, իր մեջ ունի պոտենցիալ ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի ժողովրդավարություն, ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի լիբերալիզմ, ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի ազատություն: Նրանց պետք է թույլ տալ աշխատել դրա համար:
Thanks so much.
Անչափ շնորհակալություն:
(Applause)
(Ծափահարություններ)