Well, I'm involved in other things, besides physics. In fact, mostly now in other things.
Вклучен сум и во други работи освен физика. Всушност, сега и повеќе во други работи.
One thing is distant relationships among human languages. And the professional, historical linguists in the U.S. and in Western Europe mostly try to stay away from any long-distance relationships, big groupings, groupings that go back a long time, longer than the familiar families. They don't like that. They think it's crank. I don't think it's crank. And there are some brilliant linguists, mostly Russians, who are working on that, at Santa Fe Institute and in Moscow, and I would love to see where that leads.
Една од нив е далечната врска меѓу човечките јазици. Професионалните, историски лингвисти во САД и во Западна Европа најчесто се трудат да останат подалеку од било какви врски на далечина; големи групирања, групирања кои постојат долго време, подолго од препознатливите фамилии. Тие не го сакаат тоа; мислат дека тоа е кочење. Јас не сметам дека тоа е така. И има некои брилијантни лингвисти, најчесто Руси, кои работат на тоа во институтот Санта Фе и во Москва, и би сакал да видам каде тоа води.
Does it really lead to a single ancestor some 20, 25,000 years ago? And what if we go back beyond that single ancestor, when there was presumably a competition among many languages? How far back does that go? How far back does modern language go? How many tens of thousands of years does it go back?
Дали навистина води кон еден предок пред некои 20, 25,000 години? И што ако одиме назад кон тој единствен предок, кога се претпоставува дека постоело соперништво помеѓу многу јазици? Колку одамна се случувало тоа ? Колку одамна започнал модерниот јазик ? Колку десетици илјади години да гледаме наназад ?
Chris Anderson: Do you have a hunch or a hope for what the answer to that is?
Крис Андерсон: Дали имате претпоставка или надеж за тоа кој е одговорот?
Murray Gell-Mann: Well, I would guess that modern language must be older than the cave paintings and cave engravings and cave sculptures and dance steps in the soft clay in the caves in Western Europe, in the Aurignacian Period some 35,000 years ago, or earlier. I can't believe they did all those things and didn't also have a modern language. So, I would guess that the actual origin goes back at least that far and maybe further.
Мури Гел-Ман: Па, претпостаувам дека модерниот јазик мора да е постар од пештерските цртежи, резби и скулптури и чекорите од танцовите во меката глина во пештерите во Западна Европа од Ауригнацијанскиот период од пред некои 35,000 години или порано. Не верувам дека ги правеле сите тие работи а исто така немале модерен јазик. Така да, претпоставувам дека вистинските корени одат барем до таму а можеби и подалеку.
But that doesn't mean that all, or many, or most of today's attested languages couldn't descend perhaps from one that's much younger than that, like say 20,000 years, or something of that kind. It's what we call a bottleneck.
Но тоа не значи дека сите, или многу, или повеќето од денешните присутни јазици не можеле да израснат можеби од еден кој е многу помлад од тоа, да речеме некои 20,000 години, или нешто од тој тип. Тоа е она што го нарекуваме тесно грло.
CA: Well, Philip Anderson may have been right. You may just know more about everything than anyone. So, it's been an honor. Thank you Murray Gell-Mann. (Applause)
КА: па Филип Андерсон можеби беше во право. Вие можеби знаете повеќе за се од сите нас. Ми беше чест. Ви благодарам Мури Гел-Ман. (Аплауз)