I'm a neuroscientist, and I study decision-making. I do experiments to test how different chemicals in the brain influence the choices we make.
Мен - нейрохурургпін, шешім қабылдауды зерттеймін. Таңдау жасауға мидағы әртүрлі химикаттардың қалай әсер ететінін түсіну үшін тәжірибе жүргіземін.
I'm here to tell you the secret to successful decision-making: a cheese sandwich. That's right. According to scientists, a cheese sandwich is the solution to all your tough decisions.
Ал қазір сіздерге ірімшікті бутербродтың шешімді дұрыс қабылдатудағы құпиясын ашып көрсетемін. Нақ өзі. Ғалымдардың пікірінше, ірімшікті бутерброд - барлық қиын шешімдерді қабылдаудың кілті.
How do I know? I'm the scientist who did the study.
Мұны қалай білемін? Дәл осы зерттеуді өзім жүргізгенмін.
A few years ago, my colleagues and I were interested in how a brain chemical called serotonin would influence people's decisions in social situations. Specifically, we wanted to know how serotonin would affect the way people react when they're treated unfairly.
Бірнеше жыл бұрын, әріптестерімізбен мидың химиялық қосылысы – серотониннің шешім қабылдауға қалай әсер ететінін зерттеп көргіміз келді. Әсіресе, әділетсіз қарым-қатынас жасағанда адамдар көңіл-күйіне серотониннің қалай әсер ететінін білгіміз келді.
So we did an experiment. We manipulated people's serotonin levels by giving them this really disgusting-tasting artificial lemon-flavored drink that works by taking away the raw ingredient for serotonin in the brain. This is the amino acid tryptophan. So what we found was, when tryptophan was low, people were more likely to take revenge when they're treated unfairly.
Осы мақсатта тәжірибе жүргіздік. Адамдарға миындағы серотониннің қалыптасуы үшін қажетті бастапқы заттекті жоятын, жиіркенішті, дәмі хош иістендірілген лимон сусынын беріп, әртүрлі адамның серотонин деңгейіне әсер етумен бастадық. Бұл - триптофан аминқышқылы. Сөйтіп, триптофан аз болғанда, адамдардың әділетсіз қарым-қатынас үшін өш алуға бейім болатынын анықтадық.
That's the study we did, and here are some of the headlines that came out afterwards.
Осындай зерттеу жүргіздік, ал алдыңғы кейбір мақалалар осыдан кейін жарық көрді.
("A cheese sandwich is all you need for strong decision-making")
«Ірімшікті бутерброд—дұрыс шешім қабылдау үшін қажет»
("What a friend we have in cheeses")
(«Ірімшік — біздің нағыз досымыз»)
("Eating Cheese and Meat May Boost Self-Control") At this point, you might be wondering, did I miss something?
(Ірімшік пен ет жеу жақсы) Мүмкін, бірдеңені ұмытты дейсіздер
("Official! Chocolate stops you being grumpy") Cheese? Chocolate? Where did that come from? And I thought the same thing myself when these came out, because our study had nothing to do with cheese or chocolate. We gave people this horrible-tasting drink that affected their tryptophan levels. But it turns out that tryptophan also happens to be found in cheese and chocolate. And of course when science says cheese and chocolate help you make better decisions, well, that's sure to grab people's attention. So there you have it: the evolution of a headline.
(Шоколад күйгелектіктен арылтады) Ірімшік? Шоколад? Олар қайдан пайда болды? Мақала атауларын көргенде, ойланып қалдым, себебі зерттеуіміздің ірімшік пен шоколадқа ешқандай қатысы болмаған еді. Адамдардың триптофан деңгейіне әсер ету үшін тек дәмі жиіркенішті сусын бергенбіз. Алайда триптофанның ірімшік пен шоколад құрамында да бар екені рас. Әрине, ғалымдар ірімшік пен шоколад дәйекті шешім қабылдауға көмектесcе, міндетті түрде назар аудартатыны сөзсіз. Ендеше мақала тақырыбының өзгергенін көреміз.
When this happened, a part of me thought, well, what's the big deal? So the media oversimplified a few things, but in the end, it's just a news story. And I think a lot of scientists have this attitude. But the problem is that this kind of thing happens all the time, and it affects not just the stories you read in the news but also the products you see on the shelves. When the headlines rolled, what happened was, the marketers came calling. Would I be willing to provide a scientific endorsement of a mood-boosting bottled water? Or would I go on television to demonstrate, in front of a live audience, that comfort foods really do make you feel better? I think these folks meant well, but had I taken them up on their offers, I would have been going beyond the science, and good scientists are careful not to do this.
Осы оқиға болған кезде, ең әуелі: «жарайды, ештеңе етпес» деп ойладым. Бұқаралық ақпарат құралдары біршама жеңілдетіп берді, шындығында, бұл тек мақала ғана. Көп ғалымдардың ойы да осындай деп ойлаймын. Дегенмен мәселенің түйіні мынада: үнемі осындай болады және бұл жаңалықтар шолуларында ғана сөз етіліп қойылмайды, дүкен сөрелеріндегі азық-түлікке де әсерін тигізеді. Осындай тақырыпты мақалалардан соң, маған маркетологтар хабарласты. Бөтелкедегі көңіл-күйді көтеретін судың әрекетін ғылыми тұрғыдан растап немесе телевизияға барып, адамдар алдында, аудиторияда дәмді тағамның шынымен де көңіл-күйді жақсартатынын көрсете аламын ба? Бұл адамдар жақсы нәрсе болғанын қалайды деп ойлаймын, алайда, егер олардың ұсынысын қабылдасам, ғылым шеңберінен шығып кетер едім, ал нағыз ғалымдар бұлай істемейді.
But nevertheless, neuroscience is turning up more and more in marketing. Here's one example: Neuro drinks, a line of products, including Nuero Bliss here, which according to its label helps reduce stress, enhances mood, provides focused concentration, and promotes a positive outlook. I have to say, this sounds awesome. (Laughter) I could totally have used this 10 minutes ago. So when this came up in my local shop, naturally I was curious about some of the research backing these claims. So I went to the company's website looking to find some controlled trials of their products. But I didn't find any.
Одан қала берді, ми зерттеуін маркетингте өте көп қолданады. Бір мысал: «Ми шаттығын» өз ішіне қамтитын азық-түліктер қатарындағы миға арналған сусындар. Сусын сытртындағы жазуына қарағанда, күйзелісті төмендетіп, көңіл-күйді көтереді, зейінді арттырып, өмірге дұрыс көзқарас қалыптастырады. Керемет естіледі, иә? (Күлкі) 10 минут бұрын оны рақаттанып тұрып іштім. Осы сусындар біздің жақтағы дүкенге түскенде, шындығында, қандай зерттеулер сусынның осы қасиетін растайтынын білгім келді. Осы компанияның сайтына кірдім, ондағы ойым осы өнімдердің бақыланған клиникалық зерттеулер нәтижесін табу болатын. Бірақ ол жайлы ештеңе таба алмадым.
Trial or no trial, these claims are front and center on their label right next to a picture of a brain. And it turns out that pictures of brains have special properties. A couple of researchers asked a few hundred people to read a scientific article. For half the people, the article included a brain image, and for the other half, it was the same article but it didn't have a brain image. At the end — you see where this is going — people were asked whether they agreed with the conclusions of the article. So this is how much people agree with the conclusions with no image. And this is how much they agree with the same article that did include a brain image. So the take-home message here is, do you want to sell it? Put a brain on it.
Ал осы мәлімет тура этикетканың ортасында бейнеленген мидың дәл қасында орналасқан. Ал, шындығында, мидың суреті ерекше қасиетке ие екен. Екі зерттеуші жүзден аса адамнан ғылыми мақаланы оқып шығуды өтінді. Олардың жартысына ұсынылған мақалада мидың суреті салынған, ал екінші жартысына берілген мақалалар мазмұны дәл сол, бірақ ми суреті берілмеген. Мұның нәтижесін көресіздер- адамдардан "мақаладағы тұжырымдармен келісесіз бе?" деп сұрады. Міне, мақаламен келісетіндігін білдірген адамдар Бұл-мидың суретінсіз мақаланы оқығандар. Ал бұл мақала тұжырымдарымен келісетін, мидың суреті берілген мақаланы оқыған адамдар саны. Міне, осы зерттеудің негізгі қорытындысы: егер бірнәрсе сатқыңыз келсе, оған мидың суретін салдырыңыз.
Now let me pause here and take a moment to say that neuroscience has advanced a lot in the last few decades, and we're constantly discovering amazing things about the brain. Like, just a couple of weeks ago, neuroscientists at MIT figured out how to break habits in rats just by controlling neural activity in a specific part of their brain. Really cool stuff. But the promise of neuroscience has led to some really high expectations and some overblown, unproven claims.
Енді тақырыптан ауытқып, соңғы онжылдықта миды зерттеуде үлкен істер атқарылғандығын айтуға рұқсат етіңіздер және мұнымен тоқталмай, үнемі ми туралы таңғажайып жаңалықтар ашудамыз. Мысалы, бірнеше апта бұрын МТИ зерттеушілері мидың белгілі бір бөлігіндегі нейрондардың белсенділігін бақылай отырып, егеуқұйрықтардың дағдыларын қалай қойдыруға болатындығын анықтады. Бұл тамаша жайт! Алайда миды зерттеумен байланысты күтілген үміт жалған нәтижелерге және негізделмеген мәлімдемелер жасауға әкелуде.
So what I'm going to do is show you how to spot a couple of classic moves, dead giveaways, really, for what's variously been called neuro-bunk, neuro-bollocks, or, my personal favorite, neuro-flapdoodle.
Сондықтан сіздерге мимен байланысты дәйексіз мәлімдемелерді: бос сөздерді, сандырақтарды ( жақсы көретін сөзім) немесе шатпақ сөздерді анықтаудың бірнеше классикалық әдістерін көрсеткім келеді.
So the first unproven claim is that you can use brain scans to read people's thoughts and emotions. Here's a study published by a team of researchers as an op-ed in The New York Times. The headline? "You Love Your iPhone. Literally." It quickly became the most emailed article on the site.
Бірінші дәйексіз мәлімдеме: миының суреті бойынша адамдардың ойын оқуға және эмоциясын анықтауға болады. Міне, мынау, бір топ зерттеушілер жариялаған The New York Times бас мақаласы. «iPhone-ыңызды жақсы көресіз. Шындық!» деген тақырыпта. Бұл мақала аз уақытта, сайтта жиі бөлісетін мақала болды.
So how'd they figure this out? They put 16 people inside a brain scanner and showed them videos of ringing iPhones. The brain scans showed activation in a part of the brain called the insula, a region they say is linked to feelings of love and compassion. So they concluded that because they saw activation in the insula, this meant the subjects loved their iPhones. Now there's just one problem with this line of reasoning, and that's that the insula does a lot. Sure, it is involved in positive emotions like love and compassion, but it's also involved in tons of other processes, like memory, language, attention, even anger, disgust and pain. So based on the same logic, I could equally conclude you hate your iPhone. The point here is, when you see activation in the insula, you can't just pick and choose your favorite explanation from off this list, and it's a really long list. My colleagues Tal Yarkoni and Russ Poldrack have shown that the insula pops up in almost a third of all brain imaging studies that have ever been published. So chances are really, really good that your insula is going off right now, but I won't kid myself to think this means you love me.
Зерттеушілер мұны қалай тапты? Олар 16 адамның миын сканерден өткізіп және сол кезде оларға қоңырау шалып жатқан өз iPhone-дарының бейнежазбасын көрсетеді. Ми суреті, олар өздері айтатындай, махаббат және қайғы сезімдерімен байланысты мидағы «инсула» деп аталатын аймақта белсенділіктің артқанын көрсетеді. Олар инсула белсенділігінің артуы тәжірибеге қатысушылардың өз iPhone-дарын жақсы көретіндігін білдіреді деген тұжырым жасайды. Дегенмен, бұл логикада бір мәселе бар: шындығында, инсуланың қызметі өте көп. Иә, ол оң әсерлерге, махабббат және қайғы секілді көңіл-күйлеріне қатысты. Алайда ол, сонымен бірге, жад, тіл, зейін, ашу, жиіркену,ауырсынумен байланысты өзге де көп үдерістерге қатысады. Ендеше осы логикаға сүйенер болсақ, мұндай сәтті тәжірибеге байланысты «өз iPhone-ыңызды жек көресіз деп еркін айта аламын. Мәселе мынада: инсуланың белсенділігі артқанын көргенде, осы тізімдегі қажетті түсіндірмені таңдап, ала салуға болмайды, себебі тізім өте ұзақ. Әріптестерім Таль Яркони мен Расс Полдрэк инсуланың осы кезге дейін жарияланған ми туралы зерттеулердің үштен бірінде дерлік ескерілетінін көрсетті. Ендеше инсулаңыздың дәл қазір «белсену» жағдайында болуы әбден мүмкін, бірақ бұл мені жақсы көретіндіктеріңіздің белгісі деп өз-өзімді алдағым келмейді.
So speaking of love and the brain, there's a researcher, known to some as Dr. Love, who claims that scientists have found the glue that holds society together, the source of love and prosperity. This time it's not a cheese sandwich. No, it's a hormone called oxytocin. You've probably heard of it. So, Dr. Love bases his argument on studies showing that when you boost people's oxytocin, this increases their trust, empathy and cooperation. So he's calling oxytocin "the moral molecule."
Айтпақшы, махаббат пен ми туралы айтып тұрып, «ғалымдар, махаббаттың қайнар көзі мен өркендеудің қоғамды біріктіретіндігін тапты» деп жар салған, «Махаббат докторы» ретінде танымал зерттеуші есіме түсіп кетті. Бұл ретте ірімшікті бутерброд емес. Жоқ, бұл окситоцин деп аталатын гормон. Бұл жайлы естіген боларсыз?! «Махаббат докторы» тұжырымдарын, окситоцин деңгейінің көтерілуі, қайғыға ортақ болу, сенімнің және адамдар арасында әріптестіктің артуын тудырады деген зерттеу қорытындыларына негіздейді. Сондықтан да ол окситоцинді «мораль молекуласы» деп атайды.
Now these studies are scientifically valid, and they've been replicated, but they're not the whole story. Other studies have shown that boosting oxytocin increases envy. It increases gloating. Oxytocin can bias people to favor their own group at the expense of other groups. And in some cases, oxytocin can even decrease cooperation. So based on these studies, I could say oxytocin is an immoral molecule, and call myself Dr. Strangelove. (Laughter)
Бұл зерттеулер ғылыми негізделген және олар іске де асқан, алайда барлығы емес. Басқа зерттеулер окситоцин деңгейінің көтерілуі қызғаныш пен табалаушылық сезімін көтеретіндігін көрсетті. Окситоцин адамдардың өзге топтардан өз тобы пайдасына бұра тартушылық қасиетіне ие болуына әсер етуі мүмкін. Ал кейбір жағдайларда окситоцин әріптестікті әлсіретуі де мүмкін. Осы зерттеулерді негіздей отырып, окситоцин – «бимроальдық молекула» және өзімді «Махаббатсыз доктор» деп атауға негіз бар деп. (Күлкі)
So we've seen neuro-flapdoodle all over the headlines. We see it in supermarkets, on book covers. What about the clinic?
Ми туралы бос сөздер газеттерде көп жарияланатынын көріп отырмыз. Мұны супермаркеттерде және кітап мұқабаларынан байқаймыз. Ал медицина мекемелерінде ше?
SPECT imaging is a brain-scanning technology that uses a radioactive tracer to track blood flow in the brain. For the bargain price of a few thousand dollars, there are clinics in the U.S. that will give you one of these SPECT scans and use the image to help diagnose your problems. These scans, the clinics say, can help prevent Alzheimer's disease, solve weight and addiction issues, overcome marital conflicts, and treat, of course, a variety of mental illnesses ranging from depression to anxiety to ADHD. This sounds great. A lot of people agree. Some of these clinics are pulling in tens of millions of dollars a year in business.
Бір фотонды эмиссионды компьютерлік томография — бұл, мидағы қанауға бейім аймақты зерделеу үшін радиоактивті индикаторды пайдаланатын сканерлеу әдісі. АҚШ-та қолайлы бағаға – бірнеше мың долларға осындай сканерлеуді атқаратын және алынған бейнені диагностикаға пайдаланатын клиникалар бар. Олар мұндай сканерлеудің Альцгеймер ауруының алдын алуға, артық салмақ, есірткіге құмарлық мәселесін шешуге және жұбайлық кикілжіңдердің басылуына, сондай-ақ, әрине, әртүрлі: күйзелістен, гиперактивті зейін тапшылығы синдромына дейінгі үрейленуден болатын психикалық ауруларды емдеуге көмектеседі дейді. Қызығарлықтай естіледі және көбі мұнымен келіседі де. Кейбір клиникалар осымен-ақ жылына ондаған миллион доллар табады.
There's just one problem. The broad consensus in neuroscience is that we can't yet diagnose mental illness from a single brain scan. But these clinics have treated tens of thousands of patients to date, many of them children, and SPECT imaging involves a radioactive injection, so exposing people to radiation, potentially harmful.
Тек бір мәселе бар. Неврологияда жалпыға ортақ келісім бар: қазірше, тек миды сканерлеудің бір қорытындысы негізінде психикалық ауруларға диагностика жасау мүмкін емес. Дегенмен, осы клиникалардан дәл осы кезеңге дейін он мыңдаған адам тексерістен өтті, оның көбі балалар. Ал енді осылай сканерлеу салдарынан радиоактивті заттек бөлінеді де, адамдар зиян келтірерлік радиация әсеріне ұшырайды.
I am more excited than most people, as a neuroscientist, about the potential for neuroscience to treat mental illness and even maybe to make us better and smarter. And if one day we can say that cheese and chocolate help us make better decisions, count me in. But we're not there yet. We haven't found a "buy" button inside the brain, we can't tell whether someone is lying or in love just by looking at their brain scans, and we can't turn sinners into saints with hormones. Maybe someday we will, but until then, we have to be careful that we don't let overblown claims detract resources and attention away from the real science that's playing a much longer game.
Миды зерттеуші ретінде, басқалар тәрізді, психикалық ауруларды емдеу үшін де, тіпті жетілу, ақылды бола түсу үшін де ғылым жетістіктерін пайдаланғым келеді. Тамаша, бір күнде ірімшік пен шоколад дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі дей аламыз. Маған сенсеңіздер болады. Бірақ бүгін емес. Мидағы «сатып ал» деп айтатын түймені әзірге таппадық. Адам миының суретіне қарап тұрып, оның өтірік айтып тұрғанын, не жақсы көріп қалғанын анықтай алмаймыз. Біз гормондар көмегімен күнәһарды әулиеге айналдыра алмаймыз. Мүмкін, бірігіп мұны жасай алармыз, алайда оған өте сақ болуымыз керек және көп уақыт талап ететін нағыз ғылымнан ресурстар мен адам зейінін дәйексіз мәлімдемелердің бұрып алып кетуіне мүмкіндік бермеуіміз керек.
So here's where you come in. If someone tries to sell you something with a brain on it, don't just take them at their word. Ask the tough questions. Ask to see the evidence. Ask for the part of the story that's not being told. The answers shouldn't be simple, because the brain isn't simple. But that's not stopping us from trying to figure it out anyway.
Сонымен, осылайша әрекет етуіміз керек. Егер сізге мидың суреті салынған бірдеңені сатуға тырысса, ешбір сөзіне сенбеңіз. Қиын сұрақтар қойыңыз. Дәлел талап етіңіз. Жасырып тұрғанын айтқызуға тырысыңыз. Жауаптар қарапайым болуы тиіс емес,себебі миды қарапайым деуге мүлдем болмайды. Бірақ бұл - оны түсінуге тырысуға тиіс емеспіз деген сөз емес.
Thank you. (Applause)
Рақмет. (Қол соғу)