It is almost the end of the winter, and you've woken up to a cold house, which is weird, because you left the heater on all night. You turn on the light. It's not working. Actually, the coffee maker, the TV -- none of them are working. Life outside also seems to have stopped. There are no schools, most of the businesses are shut, and there are no working trains. This is not the opening scene of a zombie apocalypse movie.
Është gati fundi i dimrit dhe zgjohesh në një shtëpi të ftohtë që është e çuditshme, sepse e kishe lënë ngrohësen ndezur gjatë gjithë natës. Ti ndez dritën, nuk punon. Në fakt, makina e kafes, televizori, asnjë prej tyre nuk punon. Jeta jashtë duket sikur ka ndaluar. Shkollat janë të mbyllura, shumica e bizneseve gjithashtu, trenat nuk punojnë. Kjo nuk është skena hyrëse e ndonjë filmi me apokalips mumjesh.
This is what happened in March 1989 in the Canadian province of Quebec, when the power grid lost power. The culprit? A solar storm.
Kjo është ajo që ndodhi në mars të 1989 në rajonin e Kuebekut (Quebec), Kanada, kur rrjeti elektrik pushoi së funksionuari. Shkaku? Një stuhi diellore.
Solar storms are giant clouds of particles escaping from the Sun from time to time, and a constant reminder that we live in the neighborhood of an active star. And I, as a solar physicist, I have a tremendous chance to study these solar storms. But you see, "solar storm chaser" is not just a cool title. My research helps to understand where they come from, how they behave and, in the long run, aims to mitigate their effects on human societies, which I'll get to in a second.
Stuhia diellore është një grumbull grimcash, të cilat shkëptuten nga Dielli herë pas here, dhe një dukuri që na kujton vazhdimisht se jetojmë në zonën e një ylli aktiv. Dhe mua, si një fizikante diellore, më është dhënë mundësia më e madhe të studioj këto stuhi diellore. Por siç e shikoni, të jesh "gjahtar i stuhive diellore" nuk është thjesht një titull interesant. Kërkimet e mia ndihmojnë që të kuptohet nga vijnë ato, si veprojnë dhe, pas një kohe të gjatë, qëllimi im është të zvogëloj efektin e stuhive në shoqërinë njerëzore. për të cilën do të flas më vonë.
At the beginning of the space exploration age 50 years ago only, the probes we sent in space revealed that the planets in our Solar System constantly bathe in a stream of particles that are coming from the Sun and that we call the solar wind. And in the same way that global wind patterns here on Earth can be affected by hurricanes, the solar wind is sometimes affected by solar storms that I like to call "space hurricanes." When they arrive at planets, they can perturb the space environment, which in turn creates the northern or southern lights, for example, here on Earth, but also Saturn and also Jupiter.
Në fillesat e kërkimeve hapësinore, pra vetëm 50 vjet më parë, sondat që dërguam në hapësirë zbuluan se planetet e Sistemit Diellor preken gjatë gjithë kohës nga rryma e grimcave që vijnë nga Dielli, dhe kjo është ajo që ne e quajmë era diellore. Dhe të njëjtën strukturë që ka era globale këtu në Tokë e cila mund të ndikohet nga stuhitë, po ashtu edhe era diellore ndikohet nga stuhitë diellore, kjo është ajo që mua më pëlqen ta quaj "stuhi diellore". Kur këto stuhi arrijnë tek planetet, ato mund të turbullojnë hapësirën rrethuese, dhe më pas të krijojnë dritat veriore apo jugore për shembull, këtu në Tokë në Saturn gjithashtu por edhe në Jupiter.
Luckily, here on Earth, we are protected by our planet's natural shield, a magnetic bubble that we call the magnetosphere and that you can see here on the right side. Nonetheless, solar storms can still be responsible for disrupting satellite telecommunications and operations, for disrupting navigation systems, such as GPS, as well as electric power transmission. All of these are technologies on which us humans rely more and more. I mean, imagine if you woke up tomorrow without a working cell phone -- no internet on it, which means no social media. I mean, to me that would be worse than the zombie apocalypse.
Fatmirësisht, këtu në Tokë, ne jemi të mbrojtur nga mburoja natyrale e planeti tonë një flluskë magnetike që ne e quajmë magnetosferë dhe që ju mund ta shikoni këtu në anën e djathtë. Megjithatë, stuhia diellore mbetet përgjegjëse për ndërprerjen e veprimit të telekomunikacionit satelitor, për ndërprerjen e sistemeve drejtuese, siç është GPS, po ashtu edhe për shpërndarjen e energjisë elektrike. Të gjitha këto teknologji në të cilat njerëzimi mbështet gjithnjë e më shumë. Imagjinoni sikur të zgjoheni nesër me një celular që nuk punon, që nuk ka internet, që do të thotë s'ka as media sociale. Kjo për mua do të ishte më keq se sa një apokalips mumjesh.
(Laughter)
(Të qeshura)
By constantly monitoring the Sun, though, we now know where the solar storms come from. They come from regions of the Sun where a tremendous amount of energy is being stored. You have an example here, as a complex structure hanging above the solar surface, just on the verge of erupting. Unfortunately, we cannot send probes in the scorching hot atmosphere of the Sun, where temperatures can rise up to around 10 million degrees Kelvin. So what I do is I use computer simulations in order to analyze but also to predict the behavior of these storms when they're just born at the Sun.
Megjithatë, duke vëzhguar në mënyrë të vazhdueshme diellin, ne e dimë tani nga vijnë stuhitë diellore. Ajo vijnë nga shtresat e Diellit ku ruhet një sasi e madhe e energjisë. Ju mund të shikoni një shembull Se si një strukturë komplekse qëndron pezull mbi sipërfaqen diellore, gati për të shpërthyer. Fatkeqësisht, ne nuk mundemi të dërgojmë sonda në atmosferën përvëluese të Diellit, ku temperaturat mund të arrijnë mbi 10 milion gradë Kelvin. Kështu që unë përdor ilustrimet në kompjuter në mënyrë që të analizoj por edhe të shpjegoj sjelljen e këtyre stuhive kur ato sapo kanë lindur në sipërfaqen diellore.
This is only one part of the story, though. When these solar storms are moving in space, some of them will inevitably encounter space probes that we humans have sent in order to explore other worlds. What I mean by other worlds is, for example, planets, such as Venus or Mercury, but also objects, such as comets. And while these space probes have been made for different scientific endeavors, they can also act like tiny cosmic meteorological stations and monitor the evolution of these space storms. So I, with a group of researchers, gather and analyze this data coming from different locations of the Solar System. And by doing so, my research shows that, actually, solar storms have a generic shape, and that this shape evolves as solar storms move away from the Sun. And you know what? This is key for building tools to predict space weather.
Megjithëse, kjo është vetëm njëra pjesë e historisë. Kur stuhitë diellore qarkullojnë në hapësirë disa prej tyre ndeshen në mënyrë të pashmangshme me sondat hapësinore që ne njerëzit i kemi dërguar të zbulojnë botë të tjera. Kur them "botë të tjera" i referohem planeteve, për shembull siç është Venusi apo Mërkuri, por edhe objekteve, siç janë kometat. E teksa këto sonda hapësinore janë bërë për përpjekje të ndryshme shkencore, ato mund të shërbejnë edhe si stacione të vogla meteorologjike dhe të vëzhgojnë zhvillimin e këtyre stuhive hapësinore. Unë, së bashku me një grup kërkuesish, u mblodhëm dhe analizuam këto të dhëna që vinin nga zona të ndryshme të Sistemit Diellor Duke bërë këtë, kërkimet e mia treguan që, në fakt, stuhitë diellore kanë një formë të përgjithshme, dhe kjo formë zhvillohet si stuhi diellore që largohet nga Dielli. Dhe e dini çfarë? Ky është sekreti për të ndërtuar mjetet që parashikojnë motin hapësinor.
I would like to leave you with this beautiful image. This is us here on Earth, this pale blue dot. And while I study the Sun and its storms every day, I will always have a deep love for this beautiful planet -- a pale blue dot indeed, but a pale blue dot with an invisible magnetic shield that helps to protect us.
Po ju lë me një pamje të mrekullueshme. Këtu jemi ne në Tokë, Kjo pika blu e zbehtë. Dhe teksa jam duke studiuar Diellin dhe stuhitë e tij çdo ditë, do të kem gjithmonë një dashuri të madhe për këtë planet të bukur, me të vërtetë një pikë blu e zbehtë, por një pikë blu e zbehtë me një mburojë të padukshme magnetike që na mbron ne.
Thank you.
Ju falemnderit.
(Applause)
(Duartrokitje)