Let's pretend right here we have a machine. A big machine, a cool, TED-ish machine, and it's a time machine. And everyone in this room has to get into it. And you can go backwards, you can go forwards; you cannot stay where you are. And I wonder what you'd choose, because I've been asking my friends this question a lot lately and they all want to go back. I don't know. They want to go back before there were automobiles or Twitter or "American Idol." I don't know. I'm convinced that there's some sort of pull to nostalgia, to wishful thinking. And I understand that.
Įsivaizduokime, kad čia yra mašina - didelė, šauni, TEDiška laiko mašina. Visi šioje salėje turi į ją įlipti. Įsivaizduokite, kad su ja galite keliauti į praeitį arba į ateitį, bet negalite pasilikti, kur esate. Man smalsu, ką jūs pasirinktumėte, nes aš vis klausiu to savo draugų ir jie visi norėtų nukeliauti į praeitį. Nežinau. Jie nori grįžti į tuos laikus, kai dar nebuvo automobilių, Twitter'io ar "Amerikos dievaičio". Nežinau. Aš įsitikinęs, kad juos traukia nostalgija, svajonės. Ir man tai suprantama.
I'm not part of that crowd, I have to say. I don't want to go back, and it's not because I'm adventurous. It's because possibilities on this planet, they don't go back, they go forward. So I want to get in the machine, and I want to go forward. This is the greatest time there's ever been on this planet by any measure that you wish to choose: health, wealth, mobility, opportunity, declining rates of disease ... There's never been a time like this. My great-grandparents died, all of them, by the time they were 60. My grandparents pushed that number to 70. My parents are closing in on 80. So there better be a nine at the beginning of my death number. But it's not even about people like us, because this is a bigger deal than that.
Bet aš nesu šios žmonių grupės dalis. Aš nenoriu grįžti į praeitį - ne todėl, kad aš nuotykių ieškotojas, bet todėl, kad galimybės šioje planetoje negrįžta atgal, jos juda į priekį. Tad aš noriu įlipti į laiko mašiną ir keliauti į ateitį. Mes gyvename geriausiais laikais, kokie tik yra buvę šiame pasaulyje vertinant bet kuriuo aspektu: sveikata, turtu, mobilumu, galimybėmis, mažėjančiu ligų rodikliu. Niekada dar taip nebuvo. Mano visi proseneliai mirė nesulaukę 60 metų. Mano seneliai išgyveno iki 70. Mano tėvai artėja prie 80. Tad tikėtina, kad mano mirties amžius prasidės skaičiumi 9. Bet tai liečia ne tik mus, tai daug didesnis dalykas.
A kid born in New Delhi today can expect to live as long as the richest man in the world did 100 years ago. Think about that, it's an incredible fact. And why is it true? Smallpox. Smallpox killed billions of people on this planet. It reshaped the demography of the globe in a way that no war ever has. It's gone. It's vanished. We vanquished it. Puff. In the rich world, diseases that threatened millions of us just a generation ago no longer exist, hardly. Diphtheria, rubella, polio ... does anyone even know what those things are? Vaccines, modern medicine, our ability to feed billions of people, those are triumphs of the scientific method. And to my mind, the scientific method -- trying stuff out, seeing if it works, changing it when it doesn't -- is one of the great accomplishments of humanity.
Kūdikis šiandien gimęs Naujajame Delyje gali tikėtis išgyventi taip ilgai kaip turtingiausiais pasaulio žmogus prieš 100 metų. Pagalvokite apie tai. Tai neįtikėtinas faktas. Ir kodėl taip yra? Raupai. Raupai pražudė milijardus žmonių šioje planetoje. Jie pakeitė pasaulio demografiją taip, kaip nė vienas karas nėra pakeitęs. Dabar raupų nebeliko. Jie išnyko. Mes juos išnaikinome. Pokšt. Turtingame pasaulyje ligos, kurios grėsė milijonams žmonių tik prieš keletą kartų jau beveik nebeegzistuoja. Difterija, raudoniukė, poliomielitas... Ar kas nors dar žino, kas tai per dalykai? Skiepai, modernioji medicina, galimybės išmaitinti milijardus žmonių - tai yra mokslinio metodo triumfas. Mano manymu, mokslinis metodas, bandymai, stebėjimas, kas veikia ir pakeitimas to, kas neveikia yra vienas iš didžiųjų žmonijos pasiekimų.
So that's the good news. Unfortunately, that's all the good news because there are some other problems, and they've been mentioned many times. And one of them is that despite all our accomplishments, a billion people go to bed hungry in this world every day. That number's rising, and it's rising really rapidly, and it's disgraceful. And not only that, we've used our imagination to thoroughly trash this globe. Potable water, arable land, rainforests, oil, gas: they're going away, and they're going away soon, and unless we innovate our way out of this mess, we're going away too.
Tai yra gerosios naujienos. Deja, tai visos geros naujienos, nes yra kitų problemų, kurios buvo minėtos daug kartų ir viena iš jų yra ta, kad nepaisant visų mūsų pasiekimų, milijardas žmonių eina miegoti alkani kiekvieną dieną šiame pasaulyje. Šis skaičius didėja, didėja tikrai greitai ir tai nedovanotina. Ir ne tik tai - mes panaudojome savo vaizduotę, kad sunaikintume šią planetą. Geriamas vanduo, dirbama žemė, atogrąžų miškas, nafta, dujos - šie dalykai nyksta ir greitai išnyks. Ir nebent mes sugalvosime, kaip išsisukti iš šitos situacijos, mes irgi išnyksime.
So the question is: Can we do that? And I think we can. I think it's clear that we can make food that will feed billions of people without raping the land that they live on. I think we can power this world with energy that doesn't also destroy it. I really do believe that, and, no, it ain't wishful thinking. But here's the thing that keeps me up at night -- one of the things that keeps me up at night: We've never needed progress in science more than we need it right now. Never. And we've also never been in a position to deploy it properly in the way that we can today. We're on the verge of amazing, amazing events in many fields, and yet I actually think we'd have to go back hundreds, 300 years, before the Enlightenment, to find a time when we battled progress, when we fought about these things more vigorously, on more fronts, than we do now.
Tad klausimas - ar mes galime tai padaryti? Manau, kad galime. Manau, yra aišku, kad mes galime pagaminti maisto, kuris pamaitintų milijardus žmonių neišsekindamas žemės, kurioje jie gyvena. Manau, kad mes galime aprūpinti šį pasaulį energija, kuri jo nesunaikins. Aš tikrai tuo tikiu ir tai nėra vien tik svajonė. Bet štai kas man neduoda užmigti naktimis (tai yra, vienas iš dalykų, neduodančių man užmigti) - niekad anksčiau mums nereikėjo mokslinio progreso taip, kaip mums jo reikia dabar ir mes niekad nebuvome taip gerai pasiruošę panaudoti šį progresą, kaip esame dabar. Mes esame ties nuostabių įvykių riba daugelyje sričių. Vistik aš manau, kad mes turėtume grįžti šimtus, 300 metų, prieš Švietimo erą, kad pamatytume laikus kai mes kovojome su progresu, kai mes priešinomės šiems dalykams daug įnirtingiau nei dabar, keliais frontais.
People wrap themselves in their beliefs, and they do it so tightly that you can't set them free. Not even the truth will set them free. And, listen, everyone's entitled to their opinion; they're even entitled to their opinion about progress. But you know what you're not entitled to? You're not entitled to your own facts. Sorry, you're not. And this took me awhile to figure out.
Žmonės apsišarvuoja savo įsitikinimais taip tvirtai, kad jų neįmanoma išlaisvinti. Net tiesa jų neišlaisvina. Žinoma, kiekvienas turi teisę į savo nuomonę, netgi į nuomonę apie progresą. Bet žinote, į ką jūs neturite teisės? Jūs neturite teisės išgalvoti faktus. Atsiprašau, bet jūs neturite tokios teisės. Aš ilgokai užtrukau, kol tai supratau.
About a decade ago, I wrote a story about vaccines for The New Yorker. A little story. And I was amazed to find opposition: opposition to what is, after all, the most effective public health measure in human history. I didn't know what to do, so I just did what I do: I wrote a story and I moved on. And soon after that, I wrote a story about genetically engineered food. Same thing, only bigger. People were going crazy. So I wrote a story about that too, and I couldn't understand why people thought this was "Frankenfoods," why they thought moving molecules around in a specific, rather than a haphazard way, was trespassing on nature's ground. But, you know, I do what I do. I wrote the story, I moved on. I mean, I'm a journalist. We type, we file, we go to dinner. It's fine.
Prieš dešimtmetį aš rašiau straipsnį apie skiepus "The New Yorker" žurnalui - tai buvo nedidelis straipsnelis. Ir aš buvau pritrenktas sužinojęs, kad yra prieš juos nusistačiusių žmonių - nusistačiusių prieš dalyką, kuris yra veiksmingiausia visuomenės sveikatos priemonė žmonijos istorijoje. Aš nežinojau, ką daryti, tad padariau paprastai - parašiau straipsnį ir palikau šį reikalą ramybėj. Netrukus po to aš rašiau straipsnį apie genetiškai modifikuotą maistą. Ta pati istorija, tik didesniu mastu - žmonės kraustėsi dėl to iš proto. Taigi, aš rašiau apie tai ir negalėjau suprasti kodėl žmonės vadino šį dalyką "frankenmaistu", kodėl jie galvojo, kad perrikiuojant molekules suplanuotai, o ne atsitiktinai yra ėjimas prieš gamtą. Bet, žinote, toks mano darbas. Aš parašiau straipsnį ir palikau tai ramybėj. Suprantate, aš žurnalistas. Mes rašome tekstą, jį priduodame, tada einame vakarienės - toks gyvenimas.
(Laughter)
(Juokas)
But these stories bothered me, and I couldn't figure out why, and eventually I did. And that's because those fanatics that were driving me crazy weren't actually fanatics at all. They were thoughtful people, educated people, decent people. They were exactly like the people in this room. And it just disturbed me so much. But then I thought, you know, let's be honest. We're at a point in this world where we don't have the same relationship to progress that we used to. We talk about it ambivalently. We talk about it in ironic terms with little quotes around it: "progress." Okay, there are reasons for that, and I think we know what those reasons are. We've lost faith in institutions, in authority, and sometimes in science itself, and there's no reason we shouldn't have. You can just say a few names and people will understand. Chernobyl, Bhopal, the Challenger, Vioxx, weapons of mass destruction, hanging chads. You know, you can choose your list. There are questions and problems with the people we used to believe were always right, so be skeptical. Ask questions, demand proof, demand evidence. Don't take anything for granted. But here's the thing: When you get proof, you need to accept the proof, and we're not that good at doing that. And the reason that I can say that is because we're now in an epidemic of fear like one I've never seen and hope never to see again.
Bet šios istorijos mane neramino. Aš negalėjau suprasti, kodėl, bet galiausiai supratau. Taip yra todėl, kad tie fanatikai, kurie vedė mane iš proto iš tikrųjų visiškai nėra fanatikai. Jie yra sumanūs, išsilavinę, padorūs žmonės. Jie yra visiškai tokie pat kaip žmonės šioje salėje. Ir tai mane taip neramino... Bet tada aš pagalvojau - būkime teisingi: šiuolaikiniame pasaulyje mes pasiekėme ribą, nuo kurios mes nebežiūrime į progesą kaip anksčiau. Mes kalbame apie jį dvejopai. Mes kalbame apie jį ironiškai, su kabutėmis: "Progresas". Tam yra priežastys, ir aš manau, jog žinau kokios tai priežastys. Mes praradome pasitikėjimą institucijomis, valdžia, ir kartais pačiu mokslu. Ir kodėl gi neturėtume prarasti pasitikėjimo? Užtenka paminėti kelis pavadinimus ir žmonės supras. Černobylis, Bopalas, Čelendžeris, Vioxx vaistai, masinio naikinimo ginklai, sumaištis dėl kompiuterizuoto balsų skaičiavimo per rinkimus. Jūs galite pasidaryti savo sąrašą. Yra neaiškumų ir problemų su tais žmonėmis, kuriuos mes visada laikydavome teisiais. Tad būkite skeptiški. Klauskite, reikalaukite įrodymų. Nepriimkite visko už gryną pinigą. Be štai kas: kai jūs gaunate įrodymų, jums reikia priimti tuos įrodymus, o mes nesame linkę to daryti. To priežastis, manau, yra ta, kad mes esame apimti baimės epidemijos, kokios aš dar nesu matęs ir kokios tikiuosi nebepamatysiąs.
About 12 years ago, there was a story published, a horrible story, that linked the epidemic of autism to the measles, mumps and rubella vaccine shot. Very scary. Tons of studies were done to see if this was true. Tons of studies should have been done; it's a serious issue. The data came back. The data came back from the United States, from England, from Sweden, from Canada, and it was all the same: no correlation, no connection, none at all. It doesn't matter. It doesn't matter because we believe anecdotes, we believe what we see, what we think we see, what makes us feel real. We don't believe a bunch of documents from a government official giving us data, and I do understand that, I think we all do. But you know what? The result of that has been disastrous. Disastrous because here's a fact: The United States is one of the only countries in the world where the vaccine rate for measles is going down. That is disgraceful, and we should be ashamed of ourselves. It's horrible. What kind of a thing happened that we could do that?
Maždaug prieš 12 metų buvo išleistas straipsnis, siaubingas straipsnis, kuris susiejo autizmo paplitimą su tymų, kiaulytės ir raudoniukės skiepais. Labai baisu. Daugybė tyrimų buvo atlikta siekiant patikrinti, ar tai tiesa. Daugybė tyrimų ir turėjo būti atlikta, nes tai rimtas reikalas. Buvo gauti tų tyrimų atsakymai. Tyrimų atsakymai atėjo iš Jungtinių Valstijų, Anglijos, Švedijos, Kanados mokslininkų. Ir visi jie buvo vieningi: nėra koreliacijos, nėra sąsajos, visiškai jokios. Nesvarbu. Nesvarbu, nes mes tikime išgalvotomis istorijomis, mes tikime tuo, ką matome, ką esame įsitikinę matantys, tuo, kas mums atrodo tikra. Mes netikime krūva dokumentų iš valdžios pareigūnų, pateikiančių mums duomenis. Ir aš tai suprantu, manau, mes visi suprantame. Bet žinote ką? To pasekmės yra siaubingos, nes štai faktas: Jungtinės Valstijos yra vienintelė pasaulio šalis, kurioje skiepų nuo tymų dažnis mažėja. Tai nedovanotina ir mums turėtų būti gėda. Tai siaubinga. Kas atsitiko, kaip mes prie to priėjome?
Now, I understand it. I do understand it. Because, did anyone have measles here? Has one person in this audience ever seen someone die of measles? Doesn't happen very much. Doesn't happen in this country at all, but it happened 160,000 times in the world last year. That's a lot of death of measles -- 20 an hour. But since it didn't happen here, we can put it out of our minds, and people like Jenny McCarthy can go around preaching messages of fear and illiteracy from platforms like "Oprah" and "Larry King Live." And they can do it because they don't link causation and correlation. They don't understand that these things seem the same, but they're almost never the same. And it's something we need to learn, and we need to learn it really soon.
Dabar aš suprantu. Aš tai suprantu. Juk nejaugi kas nors čia serga tymais? Ar kas nors šioje salėje kada nors matė ką nors mirštantį nuo tymų? Tai neatsitinka dažnai. Šioje šalyje tai išvis nebeatsitinka, bet tai atsitiko 160 tūkstančių kartų pasaulyje pernai. Tai daugybė mirčių nuo tymų. 20 per valandą. Bet kadangi tai neatsitinka čia, mes galime apie tai negalvoti ir tokie žmonės kaip Jenny McCarthy gali skleisti savo įsitikinimus, pagrįstus baime ir neapsiskaitymu, per tokias laidas kaip Oprah ir Larry King Live. Jie tai daro, nes jie neskiria priežasties nuo koreliacijos. Jie nesupranta, kad šios dvi sąvokos gali atrodyti tapačios, bet jos beveik niekada nebūna tapačios. Tai dalykas, kurį mums reikia įsisąmoninti kuo greičiau.
This guy was a hero, Jonas Salk. He took one of the worst scourges of mankind away from us. No fear, no agony. Polio -- puff, gone. That guy in the middle, not so much. His name is Paul Offit. He just developed a rotavirus vaccine with a bunch of other people. It'll save the lives of 400 to 500,000 kids in the developing world every year. Pretty good, right? Well, it's good, except that Paul goes around talking about vaccines and says how valuable they are and that people ought to just stop the whining. And he actually says it that way. So, Paul's a terrorist. When Paul speaks in a public hearing, he can't testify without armed guards. He gets called at home because people like to tell him that they remember where his kids go to school. And why? Because Paul made a vaccine.
Toks vyrukas, Jonas Salk, buvo didvyris. Jis išlaisvino mus nuo vieno iš baisiausių žmonijos prakeiksmų. Nebeliko baimės, nebeliko agonijos, nes poliomielitas - pokšt - išnyko. Kitas vyrukas nebe taip gerbiamas. Jo vardas Paul Offit. Jis kartu su kitais neseniai sukūrė vakciną nuo rotaviruso. Ji kasmet išgelbėja 400-500 tūkstančių vaikų gyvybių besivystančiame pasaulyje. Gana šaunu, tiesa? Šaunu, bet problema tame, kad Paul'as keliauja ir pasakoja apie skiepus, apie jų naudą ir ragina žmones nustoti burbėti. Jis būtent taip ir pasako. Taigi, Paul'as laikomas teroristu. Kai Paul'as liudija viešame teisme, jis negali to daryti be ginkluotų asmens sargybinių. Jis sulaukia skambučių į namus iš žmonių, kurie jam primena, jog jie žino, į kurią mokyklą eina jo vaikai. Ir kodėl? Todėl, kad Paul'as sukūrė vakciną.
I don't need to say this, but vaccines are essential. You take them away, disease comes back, horrible diseases. And that's happening. We have measles in this country now. And it's getting worse, and pretty soon kids are going to die of it again because it's just a numbers game. And they're not just going to die of measles. What about polio? Let's have that. Why not? A college classmate of mine wrote me a couple weeks ago and said she thought I was a little strident. No one's ever said that before. She wasn't going to vaccinate her kid against polio, no way. Fine. Why? Because we don't have polio. And you know what? We didn't have polio in this country yesterday. Today, I don't know, maybe a guy got on a plane in Lagos this morning, and he's flying to LAX, right now he's over Ohio. And he's going to land in a couple of hours, he's going to rent a car, and he's going to come to Long Beach, and he's going to attend one of these fabulous TED dinners tonight. And he doesn't know that he's infected with a paralytic disease, and we don't either because that's the way the world works. That's the planet we live on. Don't pretend it isn't.
Nereikia nė sakyti, kad skiepai yra būtini. Jei jų nebūtų, ligos sugrįžtų, siaubingos ligos, ir tai jau vyksta. Šioje šalyje dabar mes jau turime tymus. Ir situacija blogėja - greitai vaikai vėl mirs nuo jų, nes esmė tik sergančiųjų skaičiuje. Ir jie mirs ne tik nuo tymų. Kaip dėl poliomielito? Sugrąžinkime ir jį. Kodėl gi ne? Prieš kelias savaites aš gavau laišką iš savo koledžo grupiokės. Ji parašė, kad aš šiek tiek rėksmingas. Niekas man nėra to anksčiau sakęs. Ji sakė neskiepysianti savo vaiko nuo poliomielito. Jokiu būdu. Gerai. Kodėl? Todėl, kad mūsų šalyje nebėra poliomielito. Bet žinote ką? Vakar mūsų šalyje nebuvo poliomielito. Šiandien - nežinau, gal šįryt vyrukas įsėdo į lėktuvą Lagose ir skrenda į Los Andželo tarptautinį oro uostą. Šiuo metu jis virš Ohajaus. Jis nusileis po kelių valandų, išsinuomos automobilį ir atvyks į Long Byčą, kur jis dalyvaus vienoje iš šių nuostabių TED vakarienių šį vakarą. Ir jis nežino, jog yra užsikrėtęs paralyžiuojančia liga. O mes to irgi nežinome, nes taip sutvarkytas pasaulis. Tokiame pasaulyje mes gyvename. Neapsimeskime, jog tai netiesa.
Now, we love to wrap ourselves in lies. We love to do it. Everyone take their vitamins this morning? Echinacea, a little antioxidant to get you going. I know you did because half of Americans do every day. They take the stuff, and they take alternative medicines, and it doesn't matter how often we find out that they're useless. The data says it all the time. They darken your urine. They almost never do more than that. (Laughter) It's okay, you want to pay 28 billion dollars for dark urine? I'm totally with you. (Laughter) Dark urine. Dark. Why do we do that? Why do we do that? Well, I think I understand, we hate Big Pharma. We hate Big Government. We don't trust the Man. And we shouldn't: Our health care system sucks. It's cruel to millions of people. It's absolutely astonishingly cold and soul-bending to those of us who can even afford it. So we run away from it, and where do we run? We leap into the arms of Big Placebo. (Laughter) That's fantastic. I love Big Placebo. (Applause)
Na, mums patinka įsisupti į melo skraistę. Mes tai dieviname. Visi šįryt išgėrėte savo vitaminus? Ežiuolės, truputį antioksidantų savijautai pagerinti. Žinau, kad išgėrėte, nes pusė amerikiečių daro tai kasdien. Jie geria maisto papildus, taip pat netradicinius vaistus. Ir nesvarbu, kaip dažnai mes sužinome, jog jie yra beverčiai. Moksliniai duomenys tai patvirtina nuolat. Tie preparatai patamsina jūsų šlapimą. Beveik niekad jie neturi jokio kito poveikio. (Juokas) Na, puiku, jūs norite mokėti 28 milijardus dolerių už tamsų šlapimą, aš jus visiškai suprantu. (Juokas) Tamsus šlapimas. Tamsus. Kodėl mes tai darome? Kodėl mes tai darome? Manau, aš suprantu: mes nekenčiame didžiųjų farmacijos kompanijų. Mes nekenčiame aukštosios valdžios. Mes nepasitikime valdininkais. Ir neturėtume. Mūsų sveikatos apsaugos sistema niekam tikusi. Ji žiauriai elgiasi su milijonais žmonių. Ji visiškai pribloškiančiai šalta ir slegianti netgi tuos, kurie gali sau ją leisti. Tad mes bėgame nuo jos, o kur gi mes bėgame? Mes puolame į didžiojo placebo glėbį. (Juokas) Fantastiška. Man patinka didysis placebas. (Plojimai)
But, you know, it's really a serious thing because this stuff is crap, and we spend billions of dollars on it. And I have all sorts of little props here. None of it ... ginkgo, fraud; echinacea, fraud; acai -- I don't even know what that is but we're spending billions of dollars on it -- it's fraud. And you know what? When I say this stuff, people scream at me, and they say, "What do you care? Let people do what they want to do. It makes them feel good." And you know what? You're wrong. Because I don't care if it's the secretary of HHS who's saying, "Hmm, I'm not going to take the evidence of my experts on mammograms," or some cancer quack who wants to treat his patient with coffee enemas. When you start down the road where belief and magic replace evidence and science, you end up in a place you don't want to be. You end up in Thabo Mbeki South Africa. He killed 400,000 of his people by insisting that beetroot, garlic and lemon oil were much more effective than the antiretroviral drugs we know can slow the course of AIDS. Hundreds of thousands of needless deaths in a country that has been plagued worse than any other by this disease. Please, don't tell me there are no consequences to these things. There are. There always are.
Bet, žinote, tai rimtas dalykas, nes tie preparatai yra mėšlas, o mes jiems išleidžiame milijardus dolerių. Ir jų yra pačių įvairiausių. Visi: ginko - neveiksmingas, ežiuolė - neveiksminga, acai uogos (aš net nežinau, kas tai yra, bet mes joms išleidžiame milijardus dolerių) - irgi neveiksmingos. Ir žinote ką? Kai aš taip kalbu, žmonės šaukia ant manęs. Jie sako: "Koks tavo reikalas? Tegu žmonės daro, ką nori, jei jie nuo to geriau jaučiasi." Žinote ką? Jūs klystate. Nes man nesvarbu, ar tai Sveikatos departamento sekretorius sakantis "Hm, aš neatsižvelgsiu į mamogramų ekspertų parodymus", ar koks kvanktelėjęs vėžio žynys, gydantis savo pacientus kavos klizmomis. Kai jūs pradedate eiti keliu, kuriame įsitikinimai ir magija pakeičia įrodymus ir mokslą, jūs prieinate tašką, kuriame jūs nenorėtumėte būti. Jūs tampate Pietų Afrikos Tabo Mbekiu. Jis numarino 400 tūkstančių savo žmonių primygtinai teigdamas, jog burokėliai, česnakas ir citrinų aliejus yra daug veiksmingesni nei antiretrovirusiniai vaistai, pristabdantys AIDS progresavimą. Šimtai tūkstančių beprasmių mirčių šalyje, kuri labiausiai yra paveikta šios ligos. Tik nesakykite man, kad tokie dalykai neturi pasekmių. Pasekmės yra. Jos visada yra.
Now, the most mindless epidemic we're in the middle of right now is this absurd battle between proponents of genetically engineered food and the organic elite. It's an idiotic debate. It has to stop. It's a debate about words, about metaphors. It's ideology, it's not science. Every single thing we eat, every grain of rice, every sprig of parsley, every Brussels sprout has been modified by man. You know, there weren't tangerines in the garden of Eden. There wasn't any cantaloupe. (Laughter) There weren't Christmas trees. We made it all. We made it over the last 11,000 years. And some of it worked, and some of it didn't. We got rid of the stuff that didn't. Now we can do it in a more precise way -- and there are risks, absolutely -- but we can put something like vitamin A into rice, and that stuff can help millions of people, millions of people, prolong their lives. You don't want to do that? I have to say, I don't understand it.
Šiuo metu kvailiausia epidemija, į kurią esame įtraukti, yra tas absurdiškas mūšis tarp palaikančiųjų genetiškai modifikuotą maistą ir ekologinio maisto elito. Tai idiotiški ginčai. Jie turi liautis. Tai ginčai dėl žodžių, dėl metaforų. Tai ideologija, ne mokslas. Kiekvienas dalykas, kurį valgome, kiekvienas ryžio grūdelis, kiekviena petražolės šakelė, kiekvienas Briuselio kopūstas yra žmogaus modifikuotas. Žinokite, Rojaus sode nebuvo mandarinų. Nebuvo ir melionų. Nebuvo Kalėdinių eglučių. Mes tai sukūrėme. Mes juos atrinkome per paskutinius 11 tūkstančių metų. Kai kurie atrankos produktai mums tiko, kai kurie - ne. Mes atsikratėme tų, kurie netiko. Dabar mes galime vykdyti tokią atranką daug tiksliau. Žinoma, tame yra rizikos. Bet mes galime ryžius praturtinti vitaminu A ir tai padės milijonams, milijonams žmonių prailginti jų gyvenimą. Jūs nenorite to daryti? Turiu pasakyti, aš to nesuprantu.
We object to genetically engineered food. Why do we do that? Well, the things I constantly hear are: Too many chemicals, pesticides, hormones, monoculture, we don't want giant fields of the same thing, that's wrong. We don't companies patenting life. We don't want companies owning seeds. And you know what my response to all of that is? Yes, you're right. Let's fix it. It's true, we've got a huge food problem, but this isn't science. This has nothing to do with science. It's law, it's morality, it's patent stuff. You know science isn't a company. It's not a country. It's not even an idea; it's a process. It's a process, and sometimes it works and sometimes it doesn't, but the idea that we should not allow science to do its job because we're afraid, is really very deadening, and it's preventing millions of people from prospering.
Mes priešinames genetiškai modifikuotam maistui. Kodėl mes tai darome? Aš nuolat girdžiu tokius dalykus: per daug chemikalų, pesticidų, hormonų, monokultūrų, mes nenorime didžiulių plotų su tomis pačiomis kultūroms, tai negerai. Mes nenorime, kad kompanijos užpatentuotų gyvybę. Mes nenorime, kad sėklos būtų kompanijų nuosavybė. Žinote, kaip aš į tai atsakysiu? Taip, jūs teisūs. Ištaisykime tai. Tai tiesa, mes turime didžiulę problemą su maistu, bet tai nėra mokslas. Tai neturi nieko bendro su mokslu. Tai teisė, tai moralė, tai patentai. Jūs žinote, kad mokslas tai nėra kompanija. Tai nėra šalis. Tai netgi nėra idėja. Tai - procesas. Tai procesas, kuris kartais veikia, kartais ne. Bet mintis, kad mes turime neleisti mokslui atlikti savo darbo, nes mes bijome, yra tikrai pražūtinga ir neleidžia išbristi iš skurdo milijonams žmonių.
You know, in the next 50 years we're going to have to grow 70 percent more food than we do right now, 70 percent. This investment in Africa over the last 30 years. Disgraceful. Disgraceful. They need it, and we're not giving it to them. And why? Genetically engineered food. We don't want to encourage people to eat that rotten stuff, like cassava for instance. Cassava's something that half a billion people eat. It's kind of like a potato. It's just a bunch of calories. It sucks. It doesn't have nutrients, it doesn't have protein, and scientists are engineering all of that into it right now. And then people would be able to eat it and they'd be able to not go blind. They wouldn't starve, and you know what? That would be nice. It wouldn't be Chez Panisse, but it would be nice.
Po 50 metų mes turėsime užauginti 70 procentų daugiau maisto nei dabar. 70 procentų. Kiek investuota į Afriką per pastaruosius 30 metų... Apgailėtina. Apgailėtina. Jiems to reikia, bet mes jiems to neduodame. O kodėl? Genetiškai modifikuotas maistas. Mes nenorime raginti žmonių valgyti tokį nepilnavertį maistą, kaip, pavyzdžiui, kasava. Kasavą valgo pusė milijardo žmonių. Ji panaši į bulvę. Tai tik krūva kalorijų. Nieko gero. Joje nėra maistingų medžiagų, nėra baltymų. Mokslininkai šiuo metu visą tai įterpinėja į kasavą. Po to žmonės galėtų ją valgyti ir neapaktų. Jie nebadautų. Žinote ką? Tai būtų puiku. Tai nebūtų kaip restorane Chez Panisse, bet tai būtų neblogai.
And all I can say about this is: Why are we fighting it? I mean, let's ask ourselves: Why are we fighting it? Because we don't want to move genes around? This is about moving genes around. It's not about chemicals. It's not about our ridiculous passion for hormones, our insistence on having bigger food, better food, singular food. This isn't about Rice Krispies, this is about keeping people alive, and it's about time we started to understand what that meant. Because, you know something? If we don't, if we continue to act the way we're acting, we're guilty of something that I don't think we want to be guilty of: high-tech colonialism. There's no other way to describe what's going on here. It's selfish, it's ugly, it's beneath us, and we really have to stop it.
Viskas, ką aš galiu pasakyti apie tai: kodėl mes su tuo kovojame? Paklauskime savęs pačių: kodėl mes su tuo kovojame? Todėl, kad nenorime perkėlinėti genų? Visa tai yra genų perkėlinėjimas. Tai ne dėl chemikalų. Tai ne dėl mūsų juokingos aistros hormonams, mūsų primygtino noro užauginti didesnius produktus, pagaminti geresnį maistą, neįprastą maistą. Kalba eina ne apie ryžių javainius, kalbama apie žmonių išgyvenimą ir mums metas suprasti, ką tai reiškia. Nes žinote, ką? Jei mes nesuprasime, mes ir toliau elgsimės taip pat. Mes esame kalti dėl kai ko, dėl ko mes nenorime būti kalti - aukštųjų technologijų kolonializmo. Nėra kito būdo apibrėžti tam, kas čia vyksta. Tai savanaudiška, bjauru, žema ir mums reikia liautis.
So after this amazingly fun conversation, (Laughter) you might want to say, "So, you still want to get in this ridiculous time machine and go forward?" Absolutely. Absolutely, I do. It's stuck in the present right now, but we have an amazing opportunity. We can set that time machine on anything we want. We can move it where we want to move it, and we're going to move it where we want to move it. We have to have these conversations and we have to think, but when we get in the time machine and we go ahead, we're going to be happy we do. I know that we can, and as far as I'm concerned, that's something the world needs right now.
Tad po šio nuostabiai linksmo pokalbio (Juokas) jūs galbūt norite pasakyti: "Tai tu vis dar nori įlipti į tą juokingą laiko mašiną ir keliauti į ateitį?" Be abejo. Be abejo, aš noriu. Šiuo metu mes esame įstrigę dabartyje, bet prieš mus atsiveria nuostabios galimybės. Mes galime sureguliuoti tą laiko mašiną kaip tik norime. Mes galime ją nukreipti, kur tik norime. Ir mes ją nukreipsime, kur mes norime. Mes turime apie tai kalbėtis, turime mąstyti, bet kai mes įlipsime į tą laiko mašiną ir keliausime į ateitį, mes džiaugsimes tuo. Žinau, kad mes galime tai padaryti ir, mano supratimu, tai yra tai, ko reikia pasauliui šiuo metu.
(Applause)
Ačiū.
Thank you.
(Plojimai)
Thank you.
Ačiū.
Thank you. Thank you.
(Plojimai)