Billy Pilgrim can’t sleep because he knows aliens will arrive to abduct him in one hour.
Билли Пилигрим ұйықтай алмай жатыр, өйткені өзге ғаламшарлықтар оны ұрлау үшін бір сағаттың ішінде келетінін біледі.
He knows the aliens are coming because he has become “unstuck” in time, causing him to experience events out of chronological order. Over the course of Kurt Vonnegut’s Slaughterhouse-five, he hops back and forth between a childhood trip to the Grand Canyon, his life as a middle-aged optometrist, his captivity in an intergalactic zoo, the humiliations he endured as a war prisoner, and more.
Ол өзге ғаламшарлықтардың келетінін біледі, өйткені уақыттан «ажырап қалған», ол оқиғаларды хронологиясы, реті бұзылған түрде көре алады. Курт Воннегут Қасапхана №5 жақта өмір сүрген кезде, балалық шақтағы Үлкен каньонға саяхаты мен өмір арасында әрлі-берлі жүреді, оның орта жастағы окулист ретіндегі өмірі, галактикааралық хайуанаттар бағында тұтқында болуы, соғыс тұтқыны ретінде көрген қорлықтарды және т.б.
The title of Slaughterhouse-five and much of its source material came from Vonnegut’s own experiences in World War II. As a prisoner of war, he lived in a former slaughterhouse in Dresden, where he took refuge in an underground meat locker while Allied forces bombed the city. When he and the other prisoners finally emerged, they found Dresden utterly demolished.
Slaughterhouse-five атауы және бастапқы материалдың көп бөлігі Воннегуттың Екінші дүниежүзілік соғыста алған тәжірибесінен алынған. Соғыс тұтқыны болғанда ол Дрездендегі бұрынғы қасапханада тұрған, ол жерасты ет қоймасын паналап жүргенде, одақтас күштер қаланы бомбалап жатады. Ол және басқа тұтқындар соңында паналаған жерлерінен шыққанда, Дрезденнің толығымен қиратылғанын көреді.
After the war, Vonnegut tried to make sense of human behavior by studying an unusual aspect of anthropology: the shapes of stories, which he insisted were just as interesting as the shapes of pots or spearheads. To find the shape, he graphed the main character’s fortune from the beginning to the end of a story. The zany curves he generated revealed common types of fairy tales and myths that echo through many cultures. But this shape can be the most interesting of all.
Соғыстан кейін Воннегут адамдардың мінез-құлқын түсінуге тырысты, антропологияның әдеттен тыс зерттеулерін қолданды: мысалы, әңгіме пішініне сүйенді, кәстрөл не найза ұшының пішіні сияқты әңгіме де дәл солай қызықты деп сендірді. Пішінді табу үшін ол кейіпкер бақытының негізгі жолын құрастырды, әңгіменің басынан аяғына дейін. Ол сипаттаған қисық сызықтар ертегілер мен мифтерде кең таралғанын көреміз, мәдениеттердің көбінде жаңғырады. Бірақ бұл пішін бәрінен де қызықты болуы мүмкін.
In a story like this, it’s impossible to distinguish the character’s good fortune from the bad. Vonnegut thought this kind of story was the truest to real life, in which we are all the victims of a series of accidents, unable to predict how events will impact us long term. He found the tidy, satisfying arcs of many stories at odds with this reality, and he set out to explore the ambiguity between good and bad fortune in his own work.
Осындай әңгімеде, кейіпкердің жолы болғанын не бақытын сәтсіздіктен ажырату мүмкін емес. Воннегут осындай оқиға шынайы өмірге ең қажеттісі деп ойлады, онда біз бәріміз құрбан боламыз айналадағы апат, оқиғалардың қалай өрбіп, ұзақ мерзімде бізге қалай әсер ететінін болжай алмаймыз. Ол бұл шындыққа сәйкес келмейтін ұқыпты, қанағаттандыратын әңгімелер тапты, сосын ойдың екіұштылығын зерттеуге кірісті өз жұмысындағы жақсылық пен жамандықтың арасы қандай екенін зерттеді.
When Vonnegut ditched clear-cut fortunes, he also abandoned straightforward chronology. Instead of proceeding tidily from beginning to end, in his stories “All moments, past, present and future always have existed, always will exist.” Tralfamadorians, the aliens who crop up in many of his books, see all moments at once. They “can see where each star has been and where it is going, so that the heavens are filled with rarefied, luminous spaghetti.” But although they can see all of time, they don’t try to change the course of events.
Воннегут адамның анық көрінетін жай-күйін сипаттаудан бас тартқан кезде, ол анық хронологиядан да бас тартты. Басынан аяғына дейін жүйелі түрде сипаттаудың орнына, оның әңгімелерінде «Өткен, қазір және болашақтың барлық сәті әрқашан болған және әрқашан бола береді». Оның кітаптарында тралфамадорлықтар, өзге ғаламшарлықтар пайда болғанда, барлық сәтті бірден көресіз. Олар «әр жұлдыз қайда орналасқанын және қайда бара жатқанын көре алады, сондықтан аспан сирек, жарқыраған спагеттиге толы». Бірақ олар уақыттың бәрін көре алса да, оқиғалар барысын өзгертуге тырыспайды.
While the Trafalmadorians may be at peace with their lack of agency, Vonnegut’s human characters are still getting used to it. In The Sirens of Titan, when they seek the meaning of life in the vastness of the universe, they find nothing but “empty heroics, low comedy, and pointless death.” Then, from their vantage point within a “chrono-synclastic infundibulum,” a man and his dog see devastating futures for their earthly counterparts, but can’t change the course of events. Though there aren’t easy answers available, they eventually conclude that the purpose of life is “to love whoever is around to be loved.”
Трафальмадорлықтар агенттік болмағандықтан тыныш өмір сүруі мүмкін, Воннегуттың адам кейіпкерлері мұны әлі де үйреніп жатыр. «Титан сиреналарында», ғалам кеңістігінде өмірдің мәнін іздегенде, «бос батырлықтан басқа ештеңе таппайды, сәтсіз комедия және мағынасыз өлім ғана». Содан кейін, олардың пікірінше ішінде бар «хроносинкластикалық шұңқыр арқылы», адам мен иті жердегі әріптестерінің қорқынышты болашағын көреді, бірақ оқиға барысын өзгерте алмайды. Сұрақтарына оңай жауап болмаса да, олар ақырында мынадай қорытынды жасайды өмірдің мақсаты «сүю, айналасында кім болса да соның бәрін сүю».
In Cat’s Cradle, Vonnegut’s characters turn to a different source of meaning: Bokonism, a religion based on harmless lies that all its adherents recognize as lies. Though they’re aware of Bokonism’s lies, they live their lives by these tenets anyway, and in so doing develop some genuine hope. They join together in groups called Karasses, which consist of people we “find by accident but […] stick with by choice”— cosmically linked around a shared purpose. These are not to be confused with Granfalloons, groups of people who appoint significance to actually meaningless associations, like where you grew up, political parties, and even entire nations. Though he held a bleak view of the human condition, Vonnegut believed strongly that “we are all here to help each other get through this thing, whatever it is." We might get pooped and demoralized, but Vonnegut interspersed his grim assessments with more than a few morsels of hope. His fictional alter ego, Kilgore Trout, supplied this parable: two yeast sat “discussing the possible purposes of life as they ate sugar and suffocated in their own excrement. Because of their limited intelligence, they never came close to guessing that they were making champagne.” In spite of his insistence that we’re all here to fart around, in spite of his deep concerns about the course of human existence, Vonnegut also advanced the possibility, however slim, that we might end up making something good. And if that isn’t nice, what is?
«Мысыққа арналған бесікте» кейіпкерлер өмір мәнінің басқа негізіне жүгінеді: ол - Боконизм, зиянсыз өтірікке негізделген дін, ал барлық жақтастары үшін ол - өтірік. Боконизмнің өтірік екенін білсе де, қандай жағдай болса да бәрібір олар өз өмірін сүріп жатыр, және осылайша дами беретініне шынайы үміт бар. Олар Карасс деп аталатын топтарға бірігеді топ адамдарын біз, «кездейсоқ кездесетін, бірақ […] таңдауды ұстанатын»— ортақ мақсат айналасында ғарыштық байланысы бар деп сипаттаймыз. Бұларды Гранфаллундармен шатастырмау керек, олар шын мәнінде мағынасыз ассоциацияларға мән беретін адамдар тобы, өскен жеріңіз, саяси партиялар, тіпті тұтас халықтар деген сияқты. Адам туралы көзқарасы көңілсіз болғанымен, Воннегут мына ойға қатты сенді: «Біз бәріміз бір-бірімізге сынақтан өтуге көмектесу үшін келгенбіз, ол не болса да». Біз мас болып, моральдан ауытқуымыз мүмкін, бірақ Воннегут түңілдіретін, қамықтыратын баға берсе де оның сөзінде аздаған үміт те бар. Оның ойдан шығарылған альтер эгосы, Килгор Форель, мына мысалды келтіреді: екі ашытқы «өмірдің мүмкін болар мақсаттарын талқылап отырады, олар қант жеп, өз нәжісіне тұншығып қалады. Ақыл-ойы шектеулі болғандықтан, олар ешқашан өздері шампан жасап жатқанын болжауға да шамалары келмейді». Біз мұнда жел шығару үшін ғана келгенбіз дегеніне қарамастан, адам өмірі мен тіршілігіне қатты алаңдаушылығына қарамастан, Воннегут мүмкіндік туралы да айтты, қаншалықты нәзік, әлсіз болса да, жақсы нәрсе жасауды аяқтауымыз керек. Ал бұл жақсы болмаса, не болуы мүмкін?