When a team of archaeologists recently came across some 15,000 year-old human remains, they made an interesting discovery. The teeth of those ancient humans were riddled with holes. Their cavities were caused by the same thing that still plagues us today, specific tiny microbes that live in our mouths. These microbes are with us soon after birth. We typically pick them up as babies from our mothers' mouths. And as our teeth erupt, they naturally begin to accumulate communities of bacteria. Depending on what we eat, and specifically how much sugar we consume, certain microbes can overpopulate and cause cavities. Diets high in sugary foods cause an explosion of bacteria called mutans streptococci in our mouths. Like humans, these microorganisms love sugar, using it as a molecular building block and energy source. As they consume it, the bacteria generate byproducts in the form of acids, such as lactic acid. Mutans streptococci are resistant to this acid, but unfortunately, our teeth aren't. While each human tooth is coated in a hardy, protective layer of enamel, it's no match for acid. That degrades the armor over time, leaching away its calcium minerals. Gradually, acid wears down a pathway for bacteria into the tooth's secondary layer called the dentin. Since blood vessels and nerves in our teeth are enclosed deep within, at this stage, the expanding cavity doesn't hurt. But if the damage extends beyond the dentin, the bacterial invasion progresses causing excruciating pain as the nerves become exposed. Without treatment, the whole tooth may become infected and require removal all due to those sugar-loving bacteria. The more sugar our food contains, the more our teeth are put at risk. Those cavemen would hardly have indulged in sugary treats, however, so what caused their cavities? In meat-heavy diets, there would have been a low-risk of cavities developing because lean meat contains very little sugar, but that's not all our early human ancestors ate. Cavemen would also have consumed root vegetables, nuts, and grains, all of which contain carbohydrates. When exposed to enzymes in the saliva, carbohydrates get broken down into simpler sugars, which can become the fodder for those ravenous mouth bacteria. So while ancient humans did eat less sugar compared to us, their teeth were still exposed to sugars. That doesn't mean they were unable to treat their cavities, though. Archaeological remains show that about 14,000 years ago, humans were already using sharpened flint to remove bits of rotten teeth. Ancient humans even made rudimentary drills to smooth out the rough holes left behind and beeswax to plug cavities, like modern-day fillings. Today, we have much more sophisticated techniques and tools, which is fortunate because we also need to contend with our more damaging, sugar-guzzling ways. After the Industrial Revolution, the human incidence of cavities surged because suddenly we had technological advances that made refined sugar cheaper and accessible. Today, an incredible 92% of American adults have had cavities in their teeth. Some people are more susceptible to cavities due to genes that may cause certain weaknesses, like softer enamel, but for most, high sugar consumption is to blame. However, we have developed other ways of minimizing cavities besides reducing our intake of sugar and starch. In most toothpastes and many water supplies, we use tiny amounts of fluoride. That strengthens teeth and encourages the growth of enamel crystals that build up a tooth's defenses against acid. When cavities do develop, we use tooth fillings to fill and close off the infected area, preventing them from getting worse. The best way to avoid a cavity is still cutting down on sugar intake and practicing good oral hygiene to get rid of the bacteria and their food sources. That includes regular tooth brushing, flossing, and avoiding sugary, starchy, and sticky foods that cling to your teeth between meals. Gradually, the population of sugar-loving microbes in your mouth will decline. Unlike the cavemen of yesteryear, today we have the knowledge required to avert a cavity calamity. We just need to use it.
لەو دواییانەدا کاتێك کۆمەڵەیەك لە شوێنەوارناسەکان هەندێك پاشماوەی مرۆڤیان دۆزییەوە کە هی ١٥،٠٠٠ ساڵ پێش ئێستا بوو، هەڵسان بە دۆزینەوەیەکی بە بایەخ. ددانی ئەو مرۆڤە کۆنانە کون کون بوون. هۆکاری کلۆر بوونی ددانیان هەمان هۆکارەکانی ئەمڕۆن، میکرۆبە زۆر بچوکە دیاریکراوەکان کە لەناو دەمماندا دەژین. دوای لە دایکبوونمان، ئەم میکرۆبانەش لە دایک دەبن. ئێمە ئاساییانە لە دەمی دایکمانەوە وەکو منداڵە ساواکان هەڵیان دەگرین. کاتێك ددانەکانمان سەرهەڵدەدەن، ئەوان سروشتیانە دەست دەکەن بە دروستکردنی چەند کۆمەڵەیەك لە بەکتریا. پشت بەست بەوەی دەیخۆین، و بە دیاریکراوی چەند شەکر بەکاردێنین، هەندێک میکرۆبەکان دەتوانن بەڕێژەیەکی زۆر زیاد بکەن و ببنە هۆی کلۆری. سیستەمی خۆراکی کە ڕێژەیەکی شەکری بەرزی هەبێت دەبێتە هۆی تەقینەوەی بەکتریا کە پێی دەگوترێت گرێی گۆیی گۆڕاو لە ناو دەمماندا. وەکو مرۆڤەکان، ئەو ئۆرگانیزمە بچووکانە حەز بە شەکر دەکەن، وەکو پارچەی بنیاتنانی گەردیلەیی و سەرچاوەی وزە بەکاری دەهێنن. کاتێك بەکاری دەهێنن، بەکتریا بەرهەمە ناوەندییەکان پێک دێنێت لەسەر شێوەی ترشەکان، وەکو ترشی لاکتیك (ترشی شیر). گرێیە گۆییە گۆڕاوەکان بەرگری دەکەن لەو ترشانە، بەڵام بە داخەوە، ددانەکانمان ئەوە ناکەن. کاتێك ددانی هەر مرۆڤێك ڕووپۆشکراوە بە توێژاڵێکی پتەو، پارێزەری مینای ددان، ئەوە بۆ ترش گونجاو نییە. بە تێپەڕینی کات قەڵغانەکەی دادەخورێنێت، خوێیە کالسیۆمییەکەی دادەشۆرێت. بەهێواشی، ترش ڕێگە بۆ بەکتریا دەکاتەوە بەناو توێژاڵی دووەمی ددان پێی دەگوترێت کەڵبە. کاتێك خوێنبەرەکان و دەمارەکان لە ددانەکانماندا بە قوڵی لەناوەوە بەرگکراون، لەو قۆناغەدا، فراوانبوونی کلۆر بە ئازار نییە. بەڵام ئەگەر زیانەکە لەولای کەڵبەکە فراوان بوو، پێشکەوتنی هێرشە بەکتریاییەکە دەنێتە هۆی ئازارێکی سەخت دەمارەکان دەردەکەون. بەبێ چارەسەرکردن، دەکرێت تەواوی ددانەکە ژەهراوی ببێت و پێویست بە دەرهێنانی بکات هەمووی بەهۆی ئەو بەکتریا شەکر ویستانە. هەتا خواردنەکانمان زیاتر شەکر تێدا بێت، زیاتر ددانەکانمان لە مەترسیدا دەبن. ئەو پیاوانەی ئەشکەوت بە دەگمەن سەرقاڵ بوون بە مامەڵە شەکرییەکان، هەرچۆنێك بێت، کەواتە چی بۆتە هۆکاری کلۆری ئەوان؟ لە سیستەمە خۆراکیە پڕ گۆشتەکاندا، مەترسی گەشەکردنی کلۆری زۆر کەم بوو چونکە گۆشتی کەم چەوری ڕێژەیەکی زۆر کەم شەکر لەخۆ دەگرێت، بەڵام ئەوە هەموو شتێك نییە کە بابو باپیرانمان زوو خواردوویانە. پیاوانی ئەشکەوت بەهەمان شێوە سەوزە ڕەگییەکان، چەرەسات، و دانەوێڵەیان خواردووە کە هەموو ئەوانە کاربۆهیدرایت لەخۆ دەگرن. کاتێك ڕووبەڕووی ئەنزیمەکانی لیك دەبێتەوە، کاربۆهیدرایتەکان بۆ شەکری سادەتر شیدەبنەوە کە دەتوانن ببن ئالیك بۆ ئەو بەکتریا برسیانەی دەم. کەواتە سەرەڕای ئەوەی مرۆڤی کۆن شەکری کەمتریان خواردووە بە بەراورد بە ئێمە، ددانەکانیان بەرکەوتەیان لەگەڵ شەکر هەر هەبووە. هەرچەنە ئەوە ناگەیەنێت کە توانایان نەبووە چارەسەری کلۆریەکەیان بکەین. پاشماوە شوێنەواریەکان ئەوە نیشان دەدات کە نزیکی ١٤,٠٠٠ ساڵ پێش ئێستا، مرۆڤەکان بەردی تیژکراویان بەکار هێناوە بۆ لابردنی چەند پارچەیەك لە ددانی خراپ بوو. هەروەها ئەوان هەڵکۆڵەری سەرەتاییان دروستکردووە بۆ لووس کردنی کونە زبرە جێماوەکان و مۆمی هەنگ بۆ پڕکردنەوەی کلۆریەکان وەکو ئەمڕۆ. ئەمڕۆ، ئێمە ژمارەیەکی زۆر تەکنیک و ئامێری کارامەمان هەیە، کە وەکو سامانە چونکە ئێمە پێویستە بە هەمان شێوە مامەڵە بکەین لەگەڵ زیانەکانمان، و شێوەکانی بەکارهێنانی شەکر. دوای شۆڕشی پیشەسازی، ڕێژەی توشبوونی مرۆڤ بە کلۆری ددان زیادی کرد چونکە لەناکاو پێشکەوتنی تەکنەلۆجیمان هەبوو کە وای کرد شەکری دووبارە بووەوە هەرزانتر بێت و دەست بکەوێت ئەمڕۆ، ٩٢% کەسە پێگەشتووە ئەمریکییەکان کلۆریان هەیە لە ددانەکانیان دا. هەندێك مرۆڤ زیاتر ئەگەری توشبوون بە کلۆری هەیە بەهۆی جیناتەوە کە ڕەنگە ببێتە هۆی لاوازی تەواو، وەکو مینای ددانی لووستر، بەڵام زۆربەی تاوانەکە دەکەوێتە سەر بەکارهێنانی ڕێژەی زۆری شەکر. لەگەڵ ئەوەشدا، ئێمە رێگەی دیکەمان دۆزیەوە بۆ بچوک کردنەوەی کلۆری سەرەڕای کەمکردنەوەی بڕی وەرگیراو لە شەکر و نیشاستە. لە زۆربەی هەویرەکانی ددان و زۆربەی سامانەکانی ئاودا، ئێمە بڕێکی کەم لە فلۆرید بەکار دەهێنین. ئەوە ددانەکە بەهێز دەکات و هانی گەشەکردنی بلوری مینا دەدات کە پاڵپشتی بەرگری ددانەکە دەکات دژ بە ترش. کاتێك کلۆریەکە زیاد دەکات، ئێمە پڕکەرەوەی ددان بەکاردێنین بۆ پڕکردنەوە و داخستنی ناوچە توش بووەکە، ئەمە ڕێ دەگرێت لە خراپتر بوونیان. باشترین ڕێگە بۆ خۆ دوورخستنەوە لە کلۆری هەر کەمکردنەوەی بڕی وەرگیراوی شەکر و پاراستنی و خاوێندکردنەوەی ددانەکانە بۆ ڕزگار بوون لە بەکتریا و سەرچاوەکانی خواردنیان. ئەوەش شوشتنی ڕێکوپێکی ددانی پێویستە وەکو پاککردنەوە بە پەت، خۆپاراستن لە شەکر و نیشاستە و و خواردنە لکێنەرەکان کە کە دەلکێت بە ددانەکاتەوە لە نێوان ژەمەکاندا. بەهێواشی، ڕێژەی میکرۆبە شەکر- -ویستەکان لە ناو دەمتدا کەم دەبێتەوە. جیاواز لە پیاوانی ئەشکەوتی جاری جاران، ئەمڕۆ ئێمە زانیاری پێویستمان هەیە بۆ خۆ دوورگرتن لە کارەساتی کلۆری. تەنها پێویستە بەکاری بهێنین.