Each of you possesses the most powerful, dangerous and subversive trait that natural selection has ever devised. It's a piece of neural audio technology for rewiring other people's minds. I'm talking about your language, of course, because it allows you to implant a thought from your mind directly into someone else's mind, and they can attempt to do the same to you, without either of you having to perform surgery. Instead, when you speak, you're actually using a form of telemetry not so different from the remote control device for your television. It's just that, whereas that device relies on pulses of infrared light, your language relies on pulses, discrete pulses, of sound.
Secili nga ju zotëron tiparin me të fuqishëm, te rrezikshem dhe subversiv që seleksionimi natyror ka hartuar ndonjëherë. Kjo është një pjesë e teknologjisë audio nervore për të modifikuar lidhjet në mendjet e të tjerëve. Po flas për të folurin, sigurisht, sepse ju lejon të ngulisni një mendim nga mendja juaj drejt e në mendjen e dikujt tjetri, dhe ato mund të mundohen të bëjnë të njëjtën gjë tek ju, pa qenë nevoja që askush prej jush te kryej ndërhyrje kirurgjikale. Në vend te kësaj, kur ju flisni, në fakt jeni duke përdorur nje lloj telemetrie jo aq ndryshe nga telekomanda e televizorit tuaj. I vetmi ndryshim është se ndërsa telekomanda juaj operon me impulset e dritës infra të kuqe, gjuha juaj mbështetet në impulse, impulse diskrete, tingujsh.
And just as you use the remote control device to alter the internal settings of your television to suit your mood, you use your language to alter the settings inside someone else's brain to suit your interests. Languages are genes talking, getting things that they want. And just imagine the sense of wonder in a baby when it first discovers that, merely by uttering a sound, it can get objects to move across a room as if by magic, and maybe even into its mouth.
Dhe ashtu si përdorni telekomandën tuaj për të ndryshuar parametrat e brendshëm të televizorit që ti përshaten gjendjes suaj, ju përdorni gjuhën për të ndryshuar parametrat brenda mendjes së dikujt tjetër në mënyrë që të përshtaten me interesat tuaja. Gjuhët janë gjene që flasin, për të marrë atë që ata duan. Dhe imagjinoni çudinë e një foshnjeje kur për herë të parë zbulon se, vetëm duke nxjerre nje tingull, mund të bëjë që objektet të levizin në një dhomë si për magji dhe nganjëherë në gojën e tij.
Now language's subversive power has been recognized throughout the ages in censorship, in books you can't read, phrases you can't use and words you can't say. In fact, the Tower of Babel story in the Bible is a fable and warning about the power of language. According to that story, early humans developed the conceit that, by using their language to work together, they could build a tower that would take them all the way to heaven. Now God, angered at this attempt to usurp his power, destroyed the tower, and then to ensure that it would never be rebuilt, he scattered the people by giving them different languages -- confused them by giving them different languages. And this leads to the wonderful irony that our languages exist to prevent us from communicating. Even today, we know that there are words we cannot use, phrases we cannot say, because if we do so, we might be accosted, jailed, or even killed. And all of this from a puff of air emanating from our mouths.
Tani fuqia subversive e gjuhës ka qenë e njohur gjatë gjithë historisë në censurë, në librat e ndaluar, shprehjet që ju nuk mund të përdorni dhe fjalët që ju nuk mund të thoni. Në fakt, historia e Kullës së Babelit në Bibël eshte nje fabul dhe një paralajmërim mbi fuqinë e gjuhës. Sipas kësaj historie, njerëzit e hershëm ishin të bindur se duke përdorur gjuhën e tyre për të punuar së bashku, mund të ndërtonin një kullë për të arritur deri në parajsë. Perëndia, i zemëruar nga kjo përpjekje për të uzurpuar pushtetin e tij, shkatërroi kullën, dhe më pas, që të sigurohej që të mos rindërtohej kurrë më, ai i shpërndau njerëzit duke u dhënë atyre gjuhë të ndryshme -- i ngatërroi ato duke u dhënë atyre gjuhë të ndryshme. Dhe kjo na sjell në një ironi të mrekullueshme që do të thotë që gjuhët tona ekzistojnë për të na penguar komunikimin. Edhe sot, ne e dimë se janë fjalë që ne nuk mund të përdorim, shprehje të cilat nuk mund ti themi sepse nëse i themi, mund të na qortojnë, të na burgosin, deri dhe të na vrasin. E gjitha kjo si pajosë e një shtëllunge ajri që del nga goja jonë.
Now all this fuss about a single one of our traits tells us there's something worth explaining. And that is how and why did this remarkable trait evolve, and why did it evolve only in our species? Now it's a little bit of a surprise that to get an answer to that question, we have to go to tool use in the chimpanzees. Now these chimpanzees are using tools, and we take that as a sign of their intelligence. But if they really were intelligent, why would they use a stick to extract termites from the ground rather than a shovel? And if they really were intelligent, why would they crack open nuts with a rock? Why wouldn't they just go to a shop and buy a bag of nuts that somebody else had already cracked open for them? Why not? I mean, that's what we do.
Kështu që gjithë kjo bujë per vetëm një tipar tonin na tregon se këtu ka dicka që ja vlen të sqarohet. Dhe kjo është si dhe pse u zhvillua ky tipar i shquar, si dhe pse u zhvillua vetëm brenda species tonë? Është pak sa e papritur që në mënyrë që ti përgjigjemi kësaj pyetje, ne duhet ti drejtohemi përdorimit të veglave tek shimpanzetë. Shimpanzete përdorin vegla, dhe ne e konsiderojmë këtë shenjë inteligjence. Por, po të ishin ato me të vertete inteligjente, pse do të përdorin një shkop për nxjerrjen e termiteve nga toka dhe jo nje lopatë? Dhe po të ishin me të vertetë inteligjent, pse duhet të thyenin arrat me gurë? Pse thjesht nuk shkojnë në dyqan dhe të blejnë një qese me arra që dikush tjetër i ka hapur për ta? Pse jo? Dua te them, ne këtë bëjmë.
Now the reason the chimpanzees don't do that is that they lack what psychologists and anthropologists call social learning. They seem to lack the ability to learn from others by copying or imitating or simply watching. As a result, they can't improve on others' ideas or learn from others' mistakes -- benefit from others' wisdom. And so they just do the same thing over and over and over again. In fact, we could go away for a million years and come back and these chimpanzees would be doing the same thing with the same sticks for the termites and the same rocks to crack open the nuts.
Arsyeja pse shimpanzete nuk e bëjnë këtë është sepse atyre i mungon ajo çka psikologët dhe antropologët e quajnë mesimi social. Duket se atyre i mungon aftësia te mesojne nga të tjerët duke kopjuar apo duke imituar apo thjesht duke vështruar. Si pasojë, ata nuk mund te përmirësojnë mbi idetë e të tjerëve apo të mësojnë nga gabimet e të tjerëve të përfitojnë nga dituritë e te tjerëve. Dhe kështu ata thjesht bëjnë të njëjtën gjë vazhdimisht. Ne fakt, dhe po te kthehemi para nje milion vjetësh këta shimpanze do të ishin duke bërë të njëjtën gjë po me këto shkopinj për termite dhe po me këto gurë për të hapur arrat.
Now this may sound arrogant, or even full of hubris. How do we know this? Because this is exactly what our ancestors, the Homo erectus, did. These upright apes evolved on the African savanna about two million years ago, and they made these splendid hand axes that fit wonderfully into your hands. But if we look at the fossil record, we see that they made the same hand axe over and over and over again for one million years. You can follow it through the fossil record. Now if we make some guesses about how long Homo erectus lived, what their generation time was, that's about 40,000 generations of parents to offspring, and other individuals watching, in which that hand axe didn't change. It's not even clear that our very close genetic relatives, the Neanderthals, had social learning. Sure enough, their tools were more complicated than those of Homo erectus, but they too showed very little change over the 300,000 years or so that those species, the Neanderthals, lived in Eurasia.
Kjo mund të tingëllojë si arrogante, apo pretenciose. Nga e dimë ne këtë? Sepse kjo është e njëjta gjë që paraardhësit tanë, homo erectus, bënë. Këta majmunë të cilët qëndrojnë në këmbë u zhivlluan në savanën afrikane rreth dy milion vjet me parë dhe ato krijuan sëpata të shkëlqyera që i përshtatet dorës suaj në mënyrë të përkryer. Por nëse shikojmë të dhënat e fosileve, ne shohim se ato prodhonin të njëjtin model sëpate përsëri dhe përsëri dhe përsëri për një milion vjet rrjesht. Ata mund të ndjekin të dhënat e fosileve. Ne mund te hamendësojme se per sa kohë Homo Erektus jetoi, cila ishte koha e gjeneratës se tyre, kjo është për rreth 40,000 gjenerata prindërish dhe pasardhësish, dhe individe të tjerë që vështronin në të cilën kjo sopatë dore nuk ndryshoi. Nuk është e qartë qe kushërinjtë tanë shumë te aferm gjenetikisht, njerëzit e Neandertal, zotëronin mësimin social. Sigurisht që veglat e tyre ishin më të ndërlikuara se ato të Homo Erectus, por dhe ato treguan shume pak ndryshime per rreth 300.000 vjetë që kjo specie, Neandertalët, jetuan ne Euroazi.
Okay, so what this tells us is that, contrary to the old adage, "monkey see, monkey do," the surprise really is that all of the other animals really cannot do that -- at least not very much. And even this picture has the suspicious taint of being rigged about it -- something from a Barnum & Bailey circus.
Mirë pra, ajo çfarë na tregon kjo është që në kundërshtim me shprehjen e vjetër të urtë "majmuni sheh, majmuni përqesh" realiteti befasues është që të gjitha kafshët e tjera në të vërtetë nuk mund ta bëjnë atë -- jo dhe aq shumë të paktën. Madje dhe kjo foto ka nje hije dyshimi të jetë e manipuluar-- diçka nga cirku Barnum & Bailey.
But by comparison, we can learn. We can learn by watching other people and copying or imitating what they can do. We can then choose, from among a range of options, the best one. We can benefit from others' ideas. We can build on their wisdom. And as a result, our ideas do accumulate, and our technology progresses. And this cumulative cultural adaptation, as anthropologists call this accumulation of ideas, is responsible for everything around you in your bustling and teeming everyday lives. I mean the world has changed out of all proportion to what we would recognize even 1,000 or 2,000 years ago. And all of this because of cumulative cultural adaptation. The chairs you're sitting in, the lights in this auditorium, my microphone, the iPads and iPods that you carry around with you -- all are a result of cumulative cultural adaptation.
Por në krahasim, ne mund te mësojmë Ne mund të mësojmë duke vështruar njerëz të tjerë dhe duke kopjuar apo imituar ate çfarë bëjnë ata. Ne me pas mund te zgjedhim nga një gamë alternativash, ate më të mirën. Ne mund te përfitojmë nga idete e të tjerëve. Ne mund te ndërtojmë mbi njohuritë e tyre. Dhe si pasojë, idetë tona akumulohen, dhe teknologjija jone përparon. Dhe kjo përshtatje kulturore e grumbulluar, si e quajne antropologët ky akumulim idesh është përgjegjës per çdo gjë rreth e qark jush ne jetët tona të përditëshme plot aktivitet dhe bashkëpunim. Dua te them se bota ka ndryshuar jashtë mase nga ajo që no të njihnim madje dhe 1.000 apo 2.000 vjetë me parë. Dhe e gjitha kjo si pasojë e përshtatjes kulturore të grumbulluar. Këto karrike ku jeni ulur ju, këto drita në auditor mikrofoni im, iPadet dhe iPodet që mbani me vete te gjitha jane rezultate të përshtatjes kulturore të grumbulluar.
Now to many commentators, cumulative cultural adaptation, or social learning, is job done, end of story. Our species can make stuff, therefore we prospered in a way that no other species has. In fact, we can even make the "stuff of life" -- as I just said, all the stuff around us. But in fact, it turns out that some time around 200,000 years ago, when our species first arose and acquired social learning, that this was really the beginning of our story, not the end of our story. Because our acquisition of social learning would create a social and evolutionary dilemma, the resolution of which, it's fair to say, would determine not only the future course of our psychology, but the future course of the entire world. And most importantly for this, it'll tell us why we have language.
për shumë komentatorë, përshtatja kulturore e grumbulluar, apo mësim social, është e mirqënë dhe kaq. Specia jone mund te bëjë gjëra, prandaj dhe ne përparuam në një mënyrë te ndryshme nga çdo specie tjetër. Në fakt, ne mund edhe të bëjmë "gjërat e jetës" -- siç dhe thashë, gjtihçka rreth e qark nesh. Por në fakt, na del që para rreth 200.000 vjetësh kur specia jonë sapo u ngrit dhe përvetësoi mësimin social, kjo ishte në të vertetë fillesa e historisë sonë, jo fundi i historise sonë. Duke qënë se përvetësimi i mësimit social do te krijonte nje dilemë sociale dhe evolucionare, zgjithja e secilës, është e drejtë të thuhet, do te caktonte jo vetëm rrugën e së ardhmes se psikologjisë sonë, por rrugën e se ardhmes se gjithe botës. Dhe ne rradhe te parë, per sa i perket kësaj, do te na thotë arsyen pse ne kemi gjuhën,
And the reason that dilemma arose is, it turns out, that social learning is visual theft. If I can learn by watching you, I can steal your best ideas, and I can benefit from your efforts, without having to put in the time and energy that you did into developing them. If I can watch which lure you use to catch a fish, or I can watch how you flake your hand axe to make it better, or if I follow you secretly to your mushroom patch, I can benefit from your knowledge and wisdom and skills, and maybe even catch that fish before you do. Social learning really is visual theft. And in any species that acquired it, it would behoove you to hide your best ideas, lest somebody steal them from you.
Dhe arsyeja pse doli kjo dilemë na del që është fakti që mësimi social është vjedhje pamore. Nëse mund të mësoj duke të parë ty, unë mund të vjedh idetë e tua më të mira, dhe mund të përfitoje nga përpjekjet e tua, pa patur nevojë ti përkushtoj kohë dhe energji sic bëre ti për ti krijuar ato. Nese mund te shikoj çfarë karremi përdor per të zënë peshk, apo te shikoj se si gdhend ti sopatën tënde në mënyrë që ta përmirësoj, apo nese te ndjek fshehtas te livadhi i kërpudhave, une mund të përfitoj nga dituritë urtësia dhe aftësitë e tua, dhe madje të kap peshkun para teje. Mësimi social në të vertetë është vjedhje pamore. Dhe në çdo specie që e ka përvetësuar, të detyron ta fshehësh idenë tënde më të mirë, në mënyrë që askush të mos ta vjedhë.
And so some time around 200,000 years ago, our species confronted this crisis. And we really had only two options for dealing with the conflicts that visual theft would bring. One of those options was that we could have retreated into small family groups. Because then the benefits of our ideas and knowledge would flow just to our relatives. Had we chosen this option, sometime around 200,000 years ago, we would probably still be living like the Neanderthals were when we first entered Europe 40,000 years ago. And this is because in small groups there are fewer ideas, there are fewer innovations. And small groups are more prone to accidents and bad luck. So if we'd chosen that path, our evolutionary path would have led into the forest -- and been a short one indeed.
Pra, diku rreth 200.000 vjet më parë, speciet tona u përballuan me këto kriza. Dhe kishin vetëm dy mundësi për të trajtuar këto konflikte që vjedhja vizuale mund të sjellë. Njëra nga ato mundësi qe që mund ta ritrajtonim në grupe të vegjël familjeje. Pasi avantazhed e ideve dhe njohurive tona transmetohen vetëm në familjet tona. E zgjodhëm ne këtë variant, aty rreth 200.000 vjet më parë, ishte e mundur që ne jetonim në të njëjtën mënyrë si njerëzit e Neandertalit kur erdhëm në Europë, 40.000 vjet më parë. Dhe kjo sepse në grupe të vegjël ka më pak ide, ka më pak zhvillim, Dhe grupet e vegjël janë më të prirur ndaj aksidenteve apo fatit të keq. Ndaj nëse ne zgjodhëm këtë rrugë, rruga e evolucionit tonë mund të na drejtonte në pyll -- qe vërtet i shkurtër.
The other option we could choose was to develop the systems of communication that would allow us to share ideas and to cooperate amongst others. Choosing this option would mean that a vastly greater fund of accumulated knowledge and wisdom would become available to any one individual than would ever arise from within an individual family or an individual person on their own. Well, we chose the second option, and language is the result.
Mundësia tjetër që mund të zgjidhnim qe zhvillimi i një sistemi komunikimi që do të na lejonte të ndanim idetë tona dhe të kooperonim me njëri-tjetrin. Zgjidhja e këtij opsioni do të nënkuptonte një fond shumë të i madh i dijes dhe urtësisë të akumuluar që bëhen të disponueshme për të gjithë që do të vijnë edhe nga një familje individuale ose për një individ i vetëm. Ne zgjodhëm opsionin e dytë, dhe gjuha është rezultati.
Language evolved to solve the crisis of visual theft. Language is a piece of social technology for enhancing the benefits of cooperation -- for reaching agreements, for striking deals and for coordinating our activities. And you can see that, in a developing society that was beginning to acquire language, not having language would be a like a bird without wings. Just as wings open up this sphere of air for birds to exploit, language opened up the sphere of cooperation for humans to exploit. And we take this utterly for granted, because we're a species that is so at home with language,
Gjuha u zhvillua për zgjidhjen e krizës e vjedhjes vizuale. Gjuha është një element i tekonologjisë sociale për pasurimin e benefiteve të bashkëpunimit -- për të arritur marrëveshje, për të bërë biznes dhe për të koordinuar aktivitetet tona. Ju mund ta vëreni atë, në një shoqëri të zhilluar që fillonte me përvetësimin e gjuhës, dhe duke nuk patur një gjuhë do të ishte si një zog pa krahë. Ashtu si krahët e hapur lejojnë zogjtë të fluturojnë, Gjuha lejon bashkëpunimin për raportet humane. Dhe ne e konsiderojmë atë krejt të mirëqenë, sepse ne jemi një specie shumë e familjarizuar me gjuhën.
but you have to realize that even the simplest acts of exchange that we engage in are utterly dependent upon language. And to see why, consider two scenarios from early in our evolution. Let's imagine that you are really good at making arrowheads, but you're hopeless at making the wooden shafts with the flight feathers attached. Two other people you know are very good at making the wooden shafts, but they're hopeless at making the arrowheads. So what you do is -- one of those people has not really acquired language yet. And let's pretend the other one is good at language skills.
Por duhet të kuptoni se edhe aktet e thjeshta të shkëmbimit që ne angazhohemi janë krejtësisht të varur nga gjuha. Për të parë pse, konsideroni dy skenarë nga faza e hershme në evolucionin tonë. Thonë se ju jeni shumë të aftë në prodhimin e kokave të shigjetave, por jeni të pashpresë në bërjen e bishtave prej druri me pupla bashkangjitur. Dy persona të tjerë që njihni janë shumë të zotë në prodhimin e bishtave prej druri por ata janë të pashpresë në bërjen e kokëve të shigjetave. Atëherë ajo që ju bëni është -- njëri prej tyre nuk ka fituar ende gjuhën. Paramendoni se tjetri ka aftësi të mira gjuhësore.
So what you do one day is you take a pile of arrowheads, and you walk up to the one that can't speak very well, and you put the arrowheads down in front of him, hoping that he'll get the idea that you want to trade your arrowheads for finished arrows. But he looks at the pile of arrowheads, thinks they're a gift, picks them up, smiles and walks off. Now you pursue this guy, gesticulating. A scuffle ensues and you get stabbed with one of your own arrowheads. Okay, now replay this scene now, and you're approaching the one who has language. You put down your arrowheads and say, "I'd like to trade these arrowheads for finished arrows. I'll split you 50/50." The other one says, "Fine. Looks good to me. We'll do that." Now the job is done.
Pra, ajo që bëni ju është një ditë ju merrni një grumbull kokash shigjete dhe gjeni atë që nuk flet shumë mirë, dhe vini kokat e shtizave para tij, me shpresën që ai do të kuptojë që ju po tregtoni kokat e shigjetave tuaja në këmbim me shigjetat. Por ai kur sheh pirgun e kokave të shigjetave, mendon se janë një dhuratë, i mer ato, buzëqesh dhe largohet. Tani ju ndiqni këtë djalë, duke gjestikuluar. Fillon përleshja dhe ju merrni një goditje me njërën nga majat e shigjetave tuaja. Tani luaje sërish skenën: por ju jeni duke folur me atë që mund të flasë. Vendosni kokat e shigjetave dhe thoni, "Unë dua të shkëmbej këto koka me shigjetat tuaja. Do ti ndajmue 50/50. " Tjetri thotë, "Në rregull. Është e përsosur. Le ta bëjmë." Tani puna u krye.
Once we have language, we can put our ideas together and cooperate to have a prosperity that we couldn't have before we acquired it. And this is why our species has prospered around the world while the rest of the animals sit behind bars in zoos, languishing. That's why we build space shuttles and cathedrals while the rest of the world sticks sticks into the ground to extract termites. All right, if this view of language and its value in solving the crisis of visual theft is true, any species that acquires it should show an explosion of creativity and prosperity. And this is exactly what the archeological record shows.
Pasi të kemi gjuhë, ne mund të vënë idetë tona së bashku dhe të bashkëpunojnë të kemi një prosperitet që nuk mund ta kishim para se ta përvetësonim atë. Dhe kjo është arsyeja pse specia jonë ka përparuar nëpër botë ndërsa pjesa tjetër e kafshëve të ulur pas hekurave në kopshte zoologjikë, lëngojnë. Kjo është arsyeja pse ne kemi ndërtuar anije kozmike dhe katedrale ndërsa pjesa tjetër e botës gërrmon me shkopinj në terren të nxjerri termitet. Mirë, nëse kjo pikëpamje e gjuhës dhe vlera e saj zgjidhin krizën e vjedhjes vizuale çdo specie që e përvetëson atë duhet të tregojë një shpërthim të krijimtarisë dhe prosperitetit. Dhe është ekzaktësisht ajo që të dhënat arkeologike tregojnë.
If you look at our ancestors, the Neanderthals and the Homo erectus, our immediate ancestors, they're confined to small regions of the world. But when our species arose about 200,000 years ago, sometime after that we quickly walked out of Africa and spread around the entire world, occupying nearly every habitat on Earth. Now whereas other species are confined to places that their genes adapt them to, with social learning and language, we could transform the environment to suit our needs. And so we prospered in a way that no other animal has. Language really is the most potent trait that has ever evolved. It is the most valuable trait we have for converting new lands and resources into more people and their genes that natural selection has ever devised.
Nëse ju shikoni në paraardhësit tanë, njeriun e Neandertalit dhe Homo Erektusin, paraardhësit tanë të menjëhershëm, ata janë mbyllur në rajone të vogla të botës. Por kur speciet tona u shfaqën rreth 200.000 vjet më parë, shpejt pasi u larguam nga Afrika u përhapëm në të gjithë botën, pushtuam gati çdo vendbanim në Tokë. Tani ndërsa specie të tjera u kufizuan në territore ku gjenet e tyre u përshtatën me ta, me të mësuarit social dhe gjuhën, ne mund të trasformojmë mjedisin që ti përshtatet nevojave tona. Dhe kështu ne përparuam në një mënyrë si asnjë kafshë tjetër. Gjuha është me të vërtetë tipari më i fuqishëm që ka evoluar ndonjëherë. Është tipari më me vlerë që kemi për konvertimin e tokave të reja dhe rezervave në avantazh të shumë njerëzve dhe gjeneve të tyre që seleksionimi natyror ka shpikur ndonjëherë.
Language really is the voice of our genes. Now having evolved language, though, we did something peculiar, even bizarre. As we spread out around the world, we developed thousands of different languages. Currently, there are about seven or 8,000 different languages spoken on Earth. Now you might say, well, this is just natural. As we diverge, our languages are naturally going to diverge. But the real puzzle and irony is that the greatest density of different languages on Earth is found where people are most tightly packed together.
Gjuha është me të vërtetë zëri i gjeneve tona. Tashmë me gjuhë të evoluar, edhe pse, bëmë diçka të veçantë, madje të çuditëshme. Me përhapjen tonë nëpër botë, zhvilluam mijëra gjuhë të ndryshme. Aktualisht, janë rreth shtatë tetë mijë gjuhë të ndryshme në botë. Tani ju mund të thoni, mirë, kjo është e natyrshme. Siç ndryshojmë ne ashtu gjuhët tona natyrisht do të ndryshojnë. Por mister i vërtetë dhe ironi është se dendësia më e madhe e gjuhëve të ndryshme në Tokë është gjetur ku njerëzit janë më fort të mbyllur bashkë.
If we go to the island of Papua New Guinea, we can find about 800 to 1,000 distinct human languages, different human languages, spoken on that island alone. There are places on that island where you can encounter a new language every two or three miles. Now, incredible as this sounds, I once met a Papuan man, and I asked him if this could possibly be true. And he said to me, "Oh no. They're far closer together than that." And it's true; there are places on that island where you can encounter a new language in under a mile. And this is also true of some remote oceanic islands.
Nëse shkojmë në ishullin Papuas Guinea e Re, ne mund të gjeni rreth 800 - 1.000 gjuhë të dallueshme gjuhë të ndryshme, të folura vetëm në këtë ishull. Ka vende në këtë ishull ku ju mund të hasni në një gjuhë të re çdo katër ose pesë km. Tani, e pabesueshme si kjo tingëllon, një herë takova një njeri të Papua, dhe e pyeta nëse kjo ndoshta mund të jetë e vërtetë. Dhe ai më tha: "Oh jo. ata janë në distanca më të vogla se kaq. " Dhe kjo është e vërtetë, ka shumë vende në këtë ishull ku ju mund të hasni në një gjuhë të re në nën një km e gjysëm. Kjo është e vërtetë poashtu për disa ishuj të largët oqeanike.
And so it seems that we use our language, not just to cooperate, but to draw rings around our cooperative groups and to establish identities, and perhaps to protect our knowledge and wisdom and skills from eavesdropping from outside. And we know this because when we study different language groups and associate them with their cultures, we see that different languages slow the flow of ideas between groups. They slow the flow of technologies. And they even slow the flow of genes. Now I can't speak for you, but it seems to be the case that we don't have sex with people we can't talk to. (Laughter) Now we have to counter that, though, against the evidence we've heard that we might have had some rather distasteful genetic dalliances with the Neanderthals and the Denisovans.
Dhe kështu duket se ne përdorim gjuhën tonë, jo vetëm për të bashkëpunuar, por për të krijuar rrethe të grupeve tona bashkëpunuese dhe për të krijuar identitetin, dhe ndoshta për të mbrojtur njohuritë tona dhe zgjuarsitë dhe zotësitë nga përgjimet nga jashtë. Dhe ne e dimë këtë sepse kur ne studiojmë grupe të ndryshme gjuhësore dhe shoqërojmë ato me kulturat e tyre, ne shohim se gjuhë të ndryshme ngadalësojnë rrjedhën e ideve midis grupeve. Ata ngadalësojë rrjedhën e teknologjive. Dhe ata ngadalësojë rrjedhën e gjeneve. Tani unë nuk mund të flas për ju, por kjo duket të jetë rasti se ne nuk bëjmë seks me njerëz, që nuk mund t'u flasim. (Të qeshura) Tani ne kemi për të kundërshtuar atë, edhe pse, kundër provave kemi dëgjuar që ne mund të kemi pasur disa bashkime të shpifura gjenetike me njerëzit e Neandertalit dhe me njerëzit e Denisovansit.
(Laughter)
(Të qeshura)
Okay, this tendency we have, this seemingly natural tendency we have, towards isolation, towards keeping to ourselves, crashes head first into our modern world. This remarkable image is not a map of the world. In fact, it's a map of Facebook friendship links. And when you plot those friendship links by their latitude and longitude, it literally draws a map of the world. Our modern world is communicating with itself and with each other more than it has at any time in its past. And that communication, that connectivity around the world, that globalization now raises a burden. Because these different languages impose a barrier, as we've just seen, to the transfer of goods and ideas and technologies and wisdom. And they impose a barrier to cooperation.
Mirë, kjo tendencë që kemi, kjo tendencë me sa duket e natyrshme që ne kemi, drejt izolimit, drejt ruajtjes së vetes tonë, është në kundërshtim të plotë me botën tonë moderne. Ky imazh i theksuar nuk është harta e botës. Në fakt, është harta e miqësive në Facebook. Dhe me gjurmimin e këtyre miqësive me latituden dhe longitudën, tekstualisht vizatohet një hartë e botës. Bota jonë moderne është komunikimi me vetveten dhe me njëri-tjetrin më shumë se ajo ka çdo herë në të kaluarën. Komunikimi, që lidh mbarë botën, që globalizon tani ngre një barrë. Për shkak se këto gjuhë të ndryshme vendosin një pengesë, si e kemi parë, në lëvizjen e mallrave, ideve dhe teknologjive dhe diturisë. Dhe ato imponojnë një pengesë për bashkëpunim.
And nowhere do we see that more clearly than in the European Union, whose 27 member countries speak 23 official languages. The European Union is now spending over one billion euros annually translating among their 23 official languages. That's something on the order of 1.45 billion U.S. dollars on translation costs alone. Now think of the absurdity of this situation. If 27 individuals from those 27 member states sat around table, speaking their 23 languages, some very simple mathematics will tell you that you need an army of 253 translators to anticipate all the pairwise possibilities. The European Union employs a permanent staff of about 2,500 translators. And in 2007 alone -- and I'm sure there are more recent figures -- something on the order of 1.3 million pages were translated into English alone.
Dhe askund nuk e shohim më qartë se në Bashkimin Europian, ku 27 vende antarë flasin 23 gjuhë zyrtare. BE-ja po shpenzon mbi një miliard euro në vit duke përkthyer 23 gjuhët e saj. Diçka si 1,45 miliard Dollarë amerikan, vetë për përkthimet. Tani mendoni absurditetin të kësaj situate. Nëse 27 individë nga këto 27 shtete anëtare ulur rreth tavolinë, duke folur 23 gjuhët e tyre, me një matematikë të thjeshtë do ju them është e nevojshme një ushtri prej 253 përkthyesish të parashikojnë të gjitha mundësitë. Bashkimi Evropian punëson një staf të përhershëm prej 2.500 përkthyesish. Vetëm në vitin 2007 -- dhe unë jam i sigurt se nuk janë shifrat më të fundit --- diçka si 1,3 milion faqe u përkthyen vetëm për anglishten.
And so if language really is the solution to the crisis of visual theft, if language really is the conduit of our cooperation, the technology that our species derived to promote the free flow and exchange of ideas, in our modern world, we confront a question. And that question is whether in this modern, globalized world we can really afford to have all these different languages.
Dhe kështu që nëse gjuha është me të vërtetë zgjidhje për krizën e vjedhjes vizuale, në qoftë se gjuha është me të vërtetë kanal i bashkëpunimit tonë, teknologji që specia jonë ka përvjedhur për të nxitur lëvizjen e lirë dhe shkëmbimin e ideve, në botën e sotme ne përballemi me një pyetje. Dhe kjo pyetje është nëse në këtë botë, moderne e të globalizuar ne vërtetë mund të përballojmë të gjitha këto gjuhë të ndryshme.
To put it this way, nature knows no other circumstance in which functionally equivalent traits coexist. One of them always drives the other extinct. And we see this in the inexorable march towards standardization. There are lots and lots of ways of measuring things -- weighing them and measuring their length -- but the metric system is winning. There are lots and lots of ways of measuring time, but a really bizarre base 60 system known as hours and minutes and seconds is nearly universal around the world. There are many, many ways of imprinting CDs or DVDs, but those are all being standardized as well. And you can probably think of many, many more in your own everyday lives.
Ta vendosësh në këtë mënyre, natyra nuk njeh rrethana të tjera në të cilat tipare, funksionalisht të barasvlershme bashkëjetojnë. Njëri prej tyre gjithmonë të çon në zhdukjen e tjetrit. Dhe ne shohim atë në marsh të paepur drejt standardizimit. Ka lloj lloj mënyrash për matjen e gjërave -- ti peshosh dhe ti masësh gjatësinë -- por sistemi metric është fitues. Ka lloj lloj mënyrash të masësh kohën, por një sistem shumë i çuditshëm i bazuar tek 60-ta i njohur si orë, minuta, sekonda, është thuajse universal në të gjithë botën. Ka shumë, shumë mënnyra inçizimi të CD-ve apo DVD-ve, por gjithashtu i kanë standartizuar të gjitha. Mund t'ju vijnë në mëndje shumë raste të tjera në jetën tuaj të përditëshme.
And so our modern world now is confronting us with a dilemma. And it's the dilemma that this Chinese man faces, who's language is spoken by more people in the world than any other single language, and yet he is sitting at his blackboard, converting Chinese phrases into English language phrases. And what this does is it raises the possibility to us that in a world in which we want to promote cooperation and exchange, and in a world that might be dependent more than ever before on cooperation to maintain and enhance our levels of prosperity, his actions suggest to us it might be inevitable that we have to confront the idea that our destiny is to be one world with one language.
Pra, bota jonë moderne po përballet me një dilemë. Dilemë me të cilën ky kinez përballet, cila është gjuha më e folur në botë në krahasim me çdo gjuhë tjetër dhe ende i ulur tek dërrasa e zezë e tij përkthen shprehjet kineze në anglisht. Dhe për ne ajo sjell mundësi se në një botë në të cilën ne duam të promovojmë bashkëpunim dhe shkëmbim, dhe në një botë që mund të varet më shumë se kurrë nga kooperimi për të mbajtur dhe fuqizuar nivelet e prosperitetit, këto aksione na sugjerojnë që mund të jetë e pashmangshme ne duhet të përballemi me idenë se fati ynë ka për të qënë një botë me një gjuhë
Thank you.
Faleminerit
(Applause)
(Duartrokitje)
Matt Ridley: Mark, one question. Svante found that the FOXP2 gene, which seems to be associated with language, was also shared in the same form in Neanderthals as us. Do we have any idea how we could have defeated Neanderthals if they also had language?
Matt Ridley: Mark, një pyetje. Svante zbuloi se gjenet e FOXP2, që mesa duket janë të lidhur me gjuhën, gjenden gjithashtu në të njëjtën formë si tek njeriu i Neandertalit dhe tek ne. A kendi ndonje ide si ja arritëm ti mposhtim Neandertalët nëse gjithashtu ata kishin gjuhë të folur?
Mark Pagel: This is a very good question. So many of you will be familiar with the idea that there's this gene called FOXP2 that seems to be implicated in some ways in the fine motor control that's associated with language. The reason why I don't believe that tells us that the Neanderthals had language is -- here's a simple analogy: Ferraris are cars that have engines. My car has an engine, but it's not a Ferrari. Now the simple answer then is that genes alone don't, all by themselves, determine the outcome of very complicated things like language. What we know about this FOXP2 and Neanderthals is that they may have had fine motor control of their mouths -- who knows. But that doesn't tell us they necessarily had language.
Mark Pagel: Kjo është një pyetje shumë e bukur. Shumë prej jush mund të dinë që ekziston një gjen i quajtur FOXP2 i cili duket të jetë i përfshirë disi në kontrollin motorik lidhur me gjuhën. Arsyeja që unë nuk mendoj se kjo na tregon që Neandertalët kishin gjuhë të folur është -- ja një analogji e thjeshtë: Ferrarit janë autovetura me motor. Makina ime ka një motor por nuk është një Ferrari. Përgjigja është se gjenet vetëm, nga ana e tyre, nuk përcaktojnë rezultatin e diçkaje të komplikuar si gjuha. Ajo që ne dimë për FOXP2 dhe Neandertalët është që ata kishin një kontroll motorik të gojës shumë të saktë -- kush e di. Por kjo nuk na tregon se ata kishin një gjuhë të folur.
MR: Thank you very much indeed.
MR: Shumë faleminderit.
(Applause)
(Duartrokitje)