George and Charlotte Blonsky, who were a married couple living in the Bronx in New York City, invented something. They got a patent in 1965 for what they call, "a device to assist women in giving birth." This device consists of a large, round table and some machinery. When the woman is ready to deliver her child, she lies on her back, she is strapped down to the table, and the table is rotated at high speed. The child comes flying out through centrifugal force. If you look at their patent carefully, especially if you have any engineering background or talent, you may decide that you see one or two points where the design is not perfectly adequate. (Laughter)
George és Charlotte Blonsky New York bronxi részén élő házaspár volt, s feltalált valamit. 1965-ben szabadalmaztattak egy berendezést, s így nevezték el: "szüléssegítő készülék". A készülék egy nagy, kerek asztalból és némi gépezetből állt. Ha itt az idő, a szülő nő felfekszik az asztalra, leszíjazzák, majd nagy sebességgel megpörgetik az asztalt. A gyerek pedig kirepül a centrifugális erő hatására. (Nevetés) Ha alaposan megvizsgáljuk a szabadalmukat, főleg, ha van némi mérnöki képzettségünk vagy készségünk, előfordulhat, hogy szemet szúr egy-két részlet, ahol az elgondolás úgymond tökéletlen. (Nevetés)
Doctor Ivan Schwab in California is one of the people, one of the main people, who helped answer the question, "Why don't woodpeckers get headaches?" And it turns out the answer to that is because their brains are packaged inside their skulls in a way different from the way our brains, we being human beings, true, have our brains packaged. They, the woodpeckers, typically will peck, they will bang their head on a piece of wood thousands of times every day. Every day! And as far as anyone knows, that doesn't bother them in the slightest.
Dr. Ivan Schwab kaliforniai lakos egyike a kutatóknak, akik e kérdésre kerestek választ: "Miért nem fájdul meg a harkályok feje?" Kiderült, a válasz az, hogy a harkályok agya máshogyan ágyazódik koponyájukba, mint például a miénk, azaz az embereké. Valóban, a mi agyunk másképp ágyazódik. A harkályok jellemzően kopácsolnak, tehát fába verik a fejüket akár naponta több ezerszer. Naponta! Viszont tudomásunk szerint ez cseppet sem zavarja őket.
How does this happen? Their brain does not slosh around like ours does. Their brain is packed in very tightly, at least for blows coming right from the front. Not too many people paid attention to this research until the last few years when, in this country especially, people are becoming curious about what happens to the brains of football players who bang their heads repeatedly. And the woodpecker maybe relates to that.
S hogy miért? Nem lötyög ide-oda az agyuk, mint a miénk. Szorosan ágyazódik koponyájukba, legalábbis a szemből kapott ütések ellen. Ez a kutatás szinte senkit sem izgatott egészen addig, amíg pár évvel ezelőtt – főleg a mi országunkban – kíváncsiak lettünk arra, mi lesz az amerikai focisták agyával, akiket gyakran érnek a fejükön ütések. Kapóra jöhet nekünk itt a harkály.
There was a paper published in the medical journal The Lancet in England a few years ago called " A man who pricked his finger and smelled putrid for 5 years." Dr. Caroline Mills and her team received this patient and didn't really know what to do about it. The man had cut his finger, he worked processing chickens, and then he started to smell really, really bad. So bad that when he got in a room with the doctors and the nurses, they couldn't stand being in the room with him. It was intolerable. They tried every drug, every other treatment they could think of. After a year, he still smelled putrid. After two years, still smelled putrid. Three years, four years, still smelled putrid. After five years, it went away on its own. It's a mystery.
Megjelent egy tanulmány a The Lancet c. orvosi folyóiratban néhány éve Angliában, címe: "A férfit, aki megszúrta az ujját, majd 5 évig rohadás bűze lengte körül". Dr. Caroline Mills és csapata megvizsgálta ugyan a beteget, de nem tudott vele mit kezdeni. A férfi megvágta az ujját – baromfi-feldolgozással foglalkozott –, majd hirtelen orrfacsaró szaga támadt. Olyan, hogy a rendelőben az orvosok és a nővérkék nem bírtak vele egy fedél alatt maradni. Elviselhetetlen volt a bűz. Gyógyszeres kezeléssel, minden ismert módszerrel próbálkoztak. Egy év elteltével még mindig bűzlött. Két év múlva is. Három, sőt négy év múlva sem sikerült semmit elérni. Az ötödik évben a betegség magától megszűnt. Rejtélyes eset.
In New Zealand, Dr. Lianne Parkin and her team tested an old tradition in her city. They live in a city that has huge hills, San Francisco-grade hills. And in the winter there, it gets very cold and very icy. There are lots of injuries. The tradition that they tested, they tested by asking people who were on their way to work in the morning, to stop and try something out. Try one of two conditions. The tradition is that in the winter, in that city, you wear your socks on the outside of your boots. And what they discovered by experiment, and it was quite graphic when they saw it, was that it's true. That if you wear your socks on the outside rather than the inside, you're much more likely to survive and not slip and fall.
Új-Zélandon dr. Lianne Parkin és csapata városuk egy régi hagyományát vizsgálta. Méretes dombokra épült a város, olyanokra, mint a San Franciscóiak. Ebben a városban zord a tél, mindent jég borít. Sok hát a sérülés. Úgy vizsgálták a hagyományt, hogy megkérték a reggel munkába siető embereket, próbáljanak ki valamit. Válasszanak két lehetőség közül. A hagyomány szerint télen, legalábbis ebben a városban, a zoknit a bakancsra húzzák. A kísérlet során kiderült, mondhatni látványosan, hogy a szokásnak van értelme. Ha zoknit a bakancson hordják, s nem a bakancsban, sokkal nagyobb az esélye, hogy nem esnek el, s nem törik össze magukat.
Now, I hope you will agree with me that these things I've just described to you, each of them, deserves some kind of prize. (Laughter) And that's what they got, each of them got an Ig Nobel prize. In 1991, I, together with bunch of other people, started the Ig Nobel prize ceremony. Every year we give out 10 prizes. The prizes are based on just one criteria. It's very simple. It's that you've done something that makes people laugh and then think. What you've done makes people laugh and then think. Whatever it is, there's something about it that when people encounter it at first, their only possible reaction is to laugh. And then a week later, it's still rattling around in their heads and all they want to do is tell their friends about it. That's the quality we look for.
Remélem, egyetértenek velem, hogy ezek a kutatások, melyeket ismertettem, megérdemelnek valamiféle díjat. (Nevetés) S meg is kapták. Mindegyikük Ig Nobel-díjban részesült. 1991-ben én és sokan mások életre hívtuk az Ig Nobeldíj-átadást. Minden évben tíz díjat osztunk ki. Egyetlen feltétele van annak, hogy egy kutatás díjat nyerjen. Roppant egyszerű: a kutatás először derültségre, majd gondolkodásra ingereljen. Nevettessen meg bennünket a téma, de legyen gondolatkeltő is. Akármi legyen is az, lehet benne valami, ha első hallásra a nevetés az egyetlen lehetséges reakciónk. Aztán egy hét múlva a téma még mindig ott motoszkál a fejünkben, s a barátainknak is csak róla mesélünk. Ilyen dolgok érdekelnek bennünket.
Every year, we get in the neighborhood of 9,000 new nominations for the Ig Nobel prize. Of those, consistently between 10 percent and 20 percent of those nominations are people who nominate themselves. Those self-nominees almost never win. It's very difficult, numerically, to win a prize if you want to. Even if you don't want to, it's very difficult numerically. You should know that when we choose somebody to win an Ig Nobel prize, We get in touch with that person, very quietly. We offer them the chance to decline this great honor if they want to. Happily for us, almost everyone who's offered a prize decides to accept.
Minden évben mintegy 9000 új nevezést kapunk Ig Nobel-díjra. Ezeknek minden évben 10-20%-a olyan nevezés, ahol a szerzők magukat jelölték díjra. Ők szinte soha nem nyernek. Elenyésző esélyünk van nyerésre, ha törjük magunkat a díjért. Ha eszünk ágában sincs megnyerni, még akkor is kicsi az esély a díjra. Tudják, mikor kiválasztjuk az Ig Nobel-díj nyertesét, diszkréten kapcsolatba lépünk vele. Így van esélyük visszautasítani ezt a hatalmas megtiszteltetést. Szerencsénkre szinte mindenki, aki Ig Nobel-díjat nyer, elfogadja a kitüntetést.
What do you get if you win an Ig Nobel prize? Well, you get several things. You get an Ig Nobel prize. The design is different every year. These are always handmade from extremely cheap materials. You're looking at a picture of the prize we gave last year, 2013. Most prizes in the world also give their winners some cash, some money. We don't have any money, so we can't give them. In fact, the winners have to pay their own way to come to the Ig Nobel ceremony, which most of them do. Last year, though, we did manage to scrape up some money. Last year, each of the 10 Ig Nobel prize winners received from us 10 trillion dollars. A $10 trillion bill from Zimbabwe. (Laughter) You may remember that Zimbabwe had a little adventure for a few years there of inflation. They ended up printing bills that were in denominations as large as 100 trillion dollars. The man responsible, who runs the national bank there, by the way, won an Ig Nobel prize in mathematics.
S hogy mit kapnak az Ig Nobel nyertesei? Nos, jó néhány dolgot. Először is magát a díjat. Minden évben változik a kivitelezése. De mindig kézi munka, rendkívül olcsó anyagokból. A képen éppen a 2013-ban átadott díjat láthatják. A világon átadott legtöbb díjjal némi pénzjutalom is jár. Nekünk egy lyukas vasunk sincs, tőlünk egy fillért sem kapnak. Sőt, maguk fizetik az útiköltségüket is, ha ott akarnak lenni az átadáson. A legtöbben eljönnek. Tavaly azonban sikerült összeszednünk egy kis pénzt. Tavaly mind a tíz Ig Nobel-nyertes 10 billió dolláros jutalomban részesült. Egy db. 10 billiós címletű zimbabwei bankjegyben! (Nevetés) Biztosan emlékeznek Zimbabwe néhány éves inflációs kalandjára. A vége felé már 100 billió dolláros címletű bankjegyeket nyomtak. A fickó, aki az ottani nemzeti bank elnöke, matematikai Ig Nobel-díjat nyert.
The other thing you win is an invitation to come to the ceremony, which happens at Harvard University. And when you get there, you come to Harvard's biggest meeting place and classroom. It fits 1,100 people, it's jammed to the gills, and up on the stage, waiting to shake your hand, waiting to hand you your Ig Nobel prize, are a bunch of Nobel prize winners. That's the heart of the ceremony. The winners are kept secret until that moment, even the Nobel laureates who will shake their hand don't know who they are until they're announced.
Nyerteseink kapnak ezen kívül egy meghívást az átadásra, amelyet a Harvard Egyetemen tartunk. S mikor odaérnek, a Harvard legnagyobb előadótermében találják magukat. Az 1100 férőhelyes terem zsúfolásig van nézőkkel, s az emelvényen – a nyertesek barátságos kézrázására, s a díj átadására várva –, ott áll egy csomó Nobel-díjas tudós. Ez a ceremónia csúcspontja. A nyertesek neve mindaddig rejtély, még a Nobel-díjasok sem tudják, kivel fognak kezet, amíg ki nem hirdetik a díjazottakat.
I am going to tell you about just a very few of the other medical-related prizes we've given. Keep in mind, we've given 230 prizes. There are lots of these people who walk among you. Maybe you have one. A paper was published about 30 years ago called "Injuries due to Falling Coconuts." It was written by Dr. Peter Barss, who is Canadian. Dr. Barss came to the ceremony and explained that as a young doctor, he wanted to see the world. So he went to Papua New Guinea. When he got there, he went to work in a hospital, and he was curious what kinds of things happen to people that bring them to the hospital. He looked through the records, and he discovered that a surprisingly large number of people in that hospital were there because of injuries due to falling coconuts. One typical thing that happens is people will come from the highlands, where there are not many coconut trees, down to visit their relatives on the coast, where there are lots. And they'll think that a coconut tree is a fine place to stand and maybe lie down. A coconut tree that is 90 feet tall, and has coconuts that weigh two pounds that can drop off at any time.
Szeretnék kicsit mesélni néhány orvosi jellegű díjazottunkról. Ne feledjék, már több mint 230 díjat adtunk át. Az önök soraiban is lehet már díjnyertes. Vagy talán már önök is díjnyertesek. 30 évvel ezelőtt megjelent egy tanulmány "Lehulló kókuszok által okozott sérülések" címmel. Egy bizonyos Dr. Peter Barss írta, kanadai állampolgár. Dr. Barss eljött a díjátadásra, s elmesélte, hogy fiatal orvosként szeretett volna világot látni. Elment hát Pápua Új-Guineába. Ott egy kórházban kapott munkát, s kíváncsi volt, mi okozza a kórházi páciensei sérüléseit. A kartonokból rájött, hogy a kórházi páciensek közül meglepően sokan lehulló kókuszok okozta sérülések miatt kerültek oda. Szokásuk szerint a felföldekről érkezők, ahol ugye nincs kókuszpálma, meglátogatják parton élő rokonaikat, ahol rengeteg kókuszpálma nő. A felföldiek pedig szívesen állnak be vagy akár be is fekszenek kókuszpálmák alá. Egy kókuszpálma 28 méteresre is megnőhet, diói akár a kilós súlyt is elérhetik. Bármikor lepottyanhatnak.
A team of doctors in Europe published a series of papers about colonoscopies. You're all familiar with colonoscopies, one way or another. Or in some cases, one way and another. They, in these papers, explained to their fellow doctors who perform colonoscopies, how to minimize the chance that when you perform a colonoscopy, your patient will explode. (Laughter) Dr. Emmanuel Ben-Soussan one of the authors, flew in from Paris to the ceremony, where he explained the history of this, that in the 1950s, when colonoscopies were becoming a common technique for the first time, people were figuring out how to do it well. And there were some difficulties at first. The basic problem, I'm sure you're familiar with, that you're looking inside a long, narrow, dark place. And so, you want to have a larger space. You add some gas to inflate it so you have room to look around. Now, that's added to the gas, the methane gas, that's already inside. The gas that they used at first, in many cases, was oxygen. So they added oxygen to methane gas. And then they wanted to be able to see, they needed light, so they'd put in a light source, which in the 1950s was very hot. So you had methane gas, which is flammable, oxygen and heat. They stopped using oxygen pretty quickly. (Laughter) Now it's rare that patients will explode, but it does still happen.
Egy európai orvoscsoport a vastagbéltükrözésről írt egy tanulmánysorozatot. Bizonyára ismerik az eljárást már valamilyen okból. Esetleg akár több okból is. Az orvoscsoport tagjai elmagyarázzák béltükrözést végző munkatársaiknak, hogyan csökkenthető az esélye, hogy béltükrözés során felrobbanjon a páciens. (Nevetés) Dr. Emmanuel Ben-Soussan, a szerzők egyike Párizsból repült az átadásra, s elmesélte a kutatás előzményeit. Az 1950-es években mikor először vált rutineljárássá a vastagbéltükrözés, az orvosok igyekeztek minél jobban elvégezni. Persze, volt egy-két kezdeti gubanc. Az egyik alapvető gond az, nyilván hallottak már róla, hogy egy hosszú, keskeny, sötét helyre akarnak bekukucskálni. Több helyre van szükség. Egy kis gázzal felfújhatjuk ugyan a belet, így jobban körül lehet nézni. Ez a gáz keveredik a metángázzal, ami ugye már bent van. De kezdetben gyakran használtak oxigént. Oxigénnel keveredett tehát a metángáz. S persze körül is akartak nézni, szóval fény kellett. Nosza, felnyomták azt is. Az akkori fényforrások forrók voltak. Szóval volt metángáz, ami gyúlékony, oxigén meg hő is. Nem sokáig használtak oxigént. (Nevetés) Ma már ritkaság a robbanó páciens, de azért előfordul.
The final thing that I want to tell you about is a prize we gave to Dr. Elena Bodnar. Dr. Elena Bodnar invented a brassiere that in an emergency can be quickly separated into a pair of protective face masks. One to save your life, one to save the life of some lucky bystander. (Laughter) Why would someone do this, you might wonder. Dr. Bodnar came to the ceremony and she explained that she grew up in Ukraine. She was one of the doctors who treated victims of the Chernobyl power plant meltdown. And they later discovered that a lot of the worst medical problems came from the particles people breathed in. So she was always thinking after that about could there be some simple mask that was available everywhere when the unexpected happens. Years later, she moved to America. She had a baby, One day she looked, and on the floor, her infant son had picked up her bra, and had her bra on his face. And that's where the idea came from. She came to the Ig Nobel ceremony with the first prototype of the bra and she demonstrated: (Laughter) (Applause) ["Paul Krugman, Nobel laureate (2008) in economics"] ["Wolfgang Ketterle, Nobel laureate (2001) in physics"]
Végül szeretném még Dr. Elena Bodnar díját megemlíteni. Dr. Elena Bodnar feltalált egy melltartót, amely vészhelyzet esetén gyorsan kettévehető. Mindkét rész védőálarc. Az egyikkel a saját életünket, a másikkal pedig egy másik szerencsés flótás életét menthetjük meg. (Nevetés) No, de mire is kell ez, kérdezhetik. Dr. Bodnar eljött a díjkiosztó ünnepségre, s elmesélte, hogy Ukrajnában nőtt fel. Azon orvosok egyike volt, akik a csernobili atomkatasztrófa áldozatait kezelték. Kis idő múlva rájöttek, hogy a legsúlyosabb panaszokat a belélegzett részecskék okozták. Emiatt ezután mindig azon tűnődött, van-e olyan egyszerű védőálarc, amely bárhol elérhető váratlan esemény bekövetkeztekor. Pár év múlva Amerikába költözött. Szült, majd egy nap észrevette, hogy a fia talált egy melltartót, és az arcára illesztette. Ez adta az ötletet. Az Ig Nobeldíj-átadásra már a melltartó első prototípusával érkezett. Be is mutatta a használatát: (Nevetés) (Taps) [Paul Krugman, Nobel-emlékdíjas (2008) közgazdász] [Wolfgang Ketterle, Nobel-díjas (2001) fizikus]
I myself own an emergency bra. (Laughter) It's my favorite bra, but I would be happy to share it with any of you, should the need arise. Thank you. (Applause)
Ma már nekem is van vészhelyzetre melltartóm. (Nevetés) A kedvenc melltartóm, s szívesen megfelezem bármelyikükkel, ha szükség lenne rá. Köszönöm. (Taps)