Allow me to start this talk with a question to everyone. You know that all over the world, people fight for their freedom, fight for their rights. Some battle oppressive governments. Others battle oppressive societies. Which battle do you think is harder? Allow me to try to answer this question in the few coming minutes.
Cho phép tôi mở đầu buổi nói chuyện bằng một câu hỏi. Các bạn biết rằng trên khắp thế giới, người ta đấu tranh cho tự do, cho quyền lợi của mình. Một số đấu tranh với chính quyền áp bức, số khác lại đấu tranh với xã hội áp bức. Vậy theo bạn cuộc đấu tranh nào là gian khổ hơn? Cho phép tôi được trả lời câu hỏi này trong vài phút tới.
Let me take you back two years ago in my life. It was the bedtime of my son, Aboody. He was five at the time. After finishing his bedtime rituals, he looked at me and he asked a question: "Mommy, are we bad people?"
Hãy để tôi đưa các bạn quay về 2 năm trước. Khi ấy, đến giờ đi ngủ của Aboody, con trai tôi. Lúc ấy, thằng bé mới 5 tuổi. Sau khi kết thúc giờ đọc kinh tối, nó nhìn tôi và hỏi: “Mẹ à, chúng ta là người xấu phải không?”
I was shocked. "Why do you say such things, Aboody?"
Tôi sửng sốt. “Tại sao con lại nói vậy, Aboody?”
Earlier that day, I noticed some bruises on his face when he came from school. He wouldn't tell me what happened. [But now] he was ready to tell.
Trước đó vài ngày, tôi thấy trên mặt thằng bé có vết thâm tím sau giờ tan học. Nó không nói cho tôi biết chuyện gì đã xảy ra. Nhưng giờ nó đã sẵn sàng kể lại.
"Two boys hit me today in school. They told me, 'We saw your mom on Facebook. You and your mom should be put in jail.'"
“Hôm nay có 2 thằng đánh con ở trường. Chúng nó bảo con, “Bọn tao đã thấy mẹ mày trên Facebook. Mày và mẹ mày phải vào tù.”
I've never been afraid to tell Aboody anything. I've been always a proud woman of my achievements. But those questioning eyes of my son were my moment of truth, when it all came together. You see, I'm a Saudi woman who had been put in jail for driving a car in a country where women are not supposed to drive cars. Just for giving me his car keys, my own brother was detained twice, and he was harassed to the point he had to quit his job as a geologist, leave the country with his wife and two-year-old son. My father had to sit in a Friday sermon listening to the imam condemning women drivers and calling them prostitutes amongst tons of worshippers, some of them our friends and family of my own father. I was faced with an organized defamation campaign in the local media combined with false rumors shared in family gatherings, in the streets and in schools. It all hit me. It came into focus that those kids did not mean to be rude to my son. They were just influenced by the adults around them. And it wasn't about me, and it wasn't a punishment for taking the wheel and driving a few miles. It was a punishment for daring to challenge the society's rules.
Tôi chưa bao giờ ngại nói với con điều gì cả. Tôi luôn tự hào về những gì mình đã làm. Nhưng đôi mắt nghi hoặc của con đã làm tôi nhận ra sự thật khi mà tất cả mọi thứ lại cùng lúc xảy ra. Tôi một phụ nữ Ả rập từng vào tù vì đã lái xe ôtô ở một đất nước mà người ta cho rằng phụ nữ không được lái xe. Chỉ vì đưa chìa khóa xe cho tôi mà anh trai tôi đã bị bắt giữ hai lần, và bị quấy rối nơi làm việc đến nỗi anh phải từ bỏ công việc là một nhà địa lý, cùng với vợ và con trai mới lên hai di cư sang nước ngoài để sinh sống. Bố tôi phải tham dự buổi thuyết giáo ngày thứ Sáu nghe thầy tư tế lên án những phụ nữ lái xe và gọi họ là gái điếm giữa hàng triệu các tín đồ khác, một số họ là bạn bè và người thân của ông. Tôi buộc phải đối mặt với sự phỉ báng có tổ chức trên các phương tiện truyền thông địa phương cùng những lời đồn đặt trong các cuộc họp mặt gia đình, trên đường phố và trong các trường học. Tất cả đều nhằm vào tôi. Xin lưu ý rằng mấy đứa trẻ không cố ý xúc phạm con trai tôi. Chúng chỉ bị ảnh hưởng bởi người lớn xung quanh. Và việc đó chẳng phải là về tôi cũng chẳng phải là sự trừng phạt vì đã cầm vô lăng và lái xe đi vài dặm. Đó là sự trừng phạt cho việc dám thách thức các quy tắc xã hội.
But my story goes beyond this moment of truth of mine. Allow me to give you a briefing about my story. It was May, 2011, and I was complaining to a work colleague about the harassments I had to face trying to find a ride back home, although I have a car and an international driver's license. As long as I've known, women in Saudi Arabia have been always complaining about the ban, but it's been 20 years since anyone tried to do anything about it, a whole generation ago.
Nhưng câu chuyện của tôi còn đi xa hơn sự thật đó. Hãy để tôi kể tóm tắt câu chuyện của mình. Vào tháng 5 năm 2011, tôi than phiền với một anh bạn đồng nghiệp về sự phiền toái khi phải bắt xe về nhà, trong khi tôi có một chiếc ôtô và bằng lái xe quốc tế hẳn hoi. Từ khi tôi có nhận thức phụ nữ ở Ả rập Xê út luôn phàn nàn về lệnh cấm lái xe, nhưng 20 năm trôi qua không một ai cố gắng làm bất cứ điều gì để thay đổi bộ luật được ban hành cách đây một thế hệ.
He broke the good/bad news in my face. "But there is no law banning you from driving."
Anh bạn đồng nghiệp của tôi gần như gào lên: “Chẳng có luật nào cấm chị lái xe cả.”
I looked it up, and he was right. There wasn't an actual law in Saudi Arabia. It was just a custom and traditions that are enshrined in rigid religious fatwas and imposed on women. That realization ignited the idea of June 17, where we encouraged women to take the wheel and go drive. It was a few weeks later, we started receiving all these "Man wolves will rape you if you go and drive." A courageous woman, her name is Najla Hariri, she's a Saudi woman in the city of Jeddah, she drove a car and she announced but she didn't record a video. We needed proof.
Tôi nhìn lên, và nhận ra anh ta nói đúng. Thực sự chẳng có luật nào như thế ở Ả rập Xê út này. Đó chỉ là phong tục tập quán được lưu truyền trong sắc lệnh Hồi giáo cứng nhắc và áp đặt lên phụ nữ. Nhận thức đó thổi bùng lên ý tưởng của ngày 17 tháng Sáu, ngày mà chúng tôi khuyến khích chị em cầm lấy vô-lăng và lái xe đi. Vài tuần sau, chúng tôi bắt đầu nhận được những thứ đai loại như: “Những con sói đực sẽ cưỡng hiếp cô nếu cô lái xe" Một người phụ nữ rất can đảm tên là Najla Hariri, sống ở thành phố Jeddah, đã cầm lấy vô-lăng và kể lại cho tôi nghe nhưng chị ấy không quay lại cảnh ấy. Chúng tôi cần bằng chứng để thuyết phục.
So I drove. I posted a video on YouTube. And to my surprise, it got hundreds of thousands of views the first day. What happened next, of course? I started receiving threats to be killed, raped, just to stop this campaign.
Vì thể, tôi đã cầm lái. Tôi gửi video lên kênh Youtube. Và thật ngạc nhiên, có hàng trăm ngàn người theo dõi ngay ngày đầu tiên. Điều gì xảy ra sau đó nhỉ? Tôi bắt đầu nhận được lời đe dọa giết chết, cưỡng bức nhằm mục đích ngăn cản chiến dịch này.
The Saudi authorities remained very quiet. That really creeped us out. I was in the campaign with other Saudi women and even men activists. We wanted to know how the authorities would respond on the actual day, June 17, when women go out and drive. So this time I asked my brother to come with me and drive by a police car. It went fast. We were arrested, signed a pledge not to drive again, released. Arrested again, he was sent to detention for one day, and I was sent to jail. I wasn't sure why I was sent there, because I didn't face any charges in the interrogation. But what I was sure of was my innocence. I didn't break a law, and I kept my abaya — it's a black cloak we wear in Saudi Arabia before we leave the house — and my fellow prisoners kept asking me to take it off, but I was so sure of my innocence, I kept saying, "No, I'm leaving today." Outside the jail, the whole country went into a frenzy, some attacking me badly, and others supportive and even collecting signatures in a petition to be sent to the king to release me. I was released after nine days.
Chính quyền Ả rập vẫn im lặng. Chúng tôi nóng lòng như lửa đốt. Trong chương trình đó có tôi và mấy phụ nữ Ả rập, và có các nhà hoạt động là nam giới nữa. Chúng tôi muốn xem các nhà chức trách sẽ phản ứng ra sao về ngày 17 tháng Sáu khi mà các chị em sẽ ra đường và lái xe. Vì thế lần này tôi nhờ anh trai đi cùng tôi và lái một chiếc xe cảnh sát. Xe đang chạy thì chúng tôi bị bắt, ký vào giấy cam kết không tái phạm rồi được tha. Khi bị bắt lần nữa, anh trai tôi bị đưa tới phòng tạm giam một ngày và tôi bị nhốt vào tù. Tôi không chắc tại sao mình bị giam, bởi vì tôi không phải đối mặt với cáo buộc nào trong buổi thẩm vấn. Nhưng tôi biết mình vô tội. Tôi không vi phạm pháp luật và vẫn mặc chiếc áo abaya chiếc áo choàng đen người Ả rập Xê út vẫn thường mặc khi ra khỏi nhà và những tù nhân ở đó cứ khuyên tôi cởi nó ra, nhưng tôi tin mình vô tội, tôi vẫn nói: “Không, hôm nay tôi sẽ được thả ra”. Bên ngoài nhà tù, cả đất nước phẫn nộ, người thì chỉ trích tôi nặng nề, người khác lại ủng hộ và còn thu thập các chữ ký vào đơn thỉnh cầu gửi cho nhà vua xin thả tôi ra. Sau chín ngày tôi được thả ra.
June 17 comes. The streets were packed with police cars and religious police cars, but some hundred brave Saudi women broke the ban and drove that day. None were arrested. We broke the taboo.
Ngày 17 tháng 6 đến. Đường phố chật ních xe cảnh sát và xe cảnh vệ nhà thờ nhưng hàng trăm chị em Ả rập dũng cảm đã phá bỏ lệnh cấm và lái xe đi ngày đó. Không ai bị bắt cả. Chúng tôi đã phá bỏ được điều cấm kỵ ấy.
(Applause)
(Vỗ tay)
So I think by now, everyone knows that we can't drive, or women are not allowed to drive, in Saudi Arabia, but maybe few know why. Allow me to help you answer this question.
Vì thế tôi nghĩ lúc này, mọi người chỉ biết chúng tôi không thể lái xe, hoặc phụ nữ ở Ả rập Xê út không được phép lái xe, nhưng có lẽ ít ai biết tại sao. Cho phép tôi trả lời giúp bạn câu hỏi này.
There was this official study that was presented to the Shura Council -- it's the consultative council appointed by the king in Saudi Arabia — and it was done by a local professor, a university professor. He claims it's done based on a UNESCO study. And the study states, the percentage of rape, adultery, illegitimate children, even drug abuse, prostitution in countries where women drive is higher than countries where women don't drive.
Có một nghiên cứu chính thức được trình lên Hội đồng Shura hội đồng tư vấn được chỉ định bởi nhà vua Ả rập Xê út - và được thực hiện bởi một vị giáo sư trong nước, một giáo sư đại học. Ông khẳng định rằng nghiên cứu của ông dựa trên nghiên cứu của UNESCO. Và theo nghiên cứu, tỉ lệ các vụ cưỡng hiếp, ngoại tình, con ngoài giá thú, cả lạm dụng ma túy, mại dâm ở các nước có phụ nữ lái xe cao hơn các nước không có phụ nữ lái xe.
(Laughter)
(cười)
I know, I was like this, I was shocked. I was like, "We are the last country in the world where women don't drive." So if you look at the map of the world, that only leaves two countries: Saudi Arabia, and the other society is the rest of the world.
Tôi biết, tôi cũng vậy, bị sốc. Giống như là “Ả Rập Xê Út là quốc gia cuối cùng trên thế giới không có phụ nữ lái xe." Vậy nếu lúc này bạn nhìn vào bản đồ thế giới, thì chỉ còn lại 2 quốc gia: Ả rập Xê út và một nước khác là toàn bộ phần còn lại của thế giới.
We started a hashtag on Twitter mocking the study, and it made headlines around the world.
Chúng tôi tạo ra một hashtag trên Twitter để châm biếm bài nghiên cứu và nó trở thành tin nóng trên toàn thế giới.
[BBC News: 'End of virginity' if women drive, Saudi cleric warns]
Tờ BBC News: Nếu phụ nữ lái xe thì sẽ ‘mất trinh tiết’ – Tu sĩ Ả rập cảnh báo
(Laughter)
Chỉ khi đó chúng tôi mới nhận ra
And only then we realized it's so empowering to mock your oppressor. It strips it away of its strongest weapon: fear.
việc nhạo báng kẻ áp bức cho chúng tôi sức mạnh nhiều đến nhường nào. Nó quét sạch vũ khí mạnh mẽ nhất của họ: nỗi sợ.
This system is based on ultra-conservative traditions and customs that deal with women as if they are inferior and they need a guardian to protect them, so they need to take permission from this guardian, whether verbal or written, all their lives. We are minors until the day we die. And it becomes worse when it's enshrined in religious fatwas based on wrong interpretation of the sharia law, or the religious laws. What's worst, when they become codified as laws in the system, and when women themselves believe in their inferiority, and they even fight those who try to question these rules.
Chế độ này dựa trên các truyền thống và phong tục bảo thủ cực đoan đối xử với phụ nữ như thể họ là hạ đẳng và phải được giám hộ vì thế họ cần được sự cho phép từ người giám hộ bằng lời nói hay các bộ luật, trong suốt cuộc đời họ. Chúng tôi chỉ là thứ yếu cho đến ngày chết đi. Càng tồi tệ hơn khi nó được bảo vệ bởi sắc lệnh tôn giáo dựa trên cách giải thích sai lầm của luật Hồi Giáo, hay luật lệ tôn giáo. Điều tồi tệ nhất là khi chúng lại được biên soạn thành luật lệ và chính chị em phụ nữ cũng tin vào sự thấp kém của mình, và thậm chí họ chống lại cả những người cố gắng phản bác những luật lệ này.
So for me, it wasn't only about these attacks I had to face. It was about living two totally different perceptions of my personality, of my person -- the villain back in my home country, and the hero outside.
Vì thế với tôi, đây không chỉ là vấn đề về sự công kích. Mà là về việc sống với hai quan điểm hoàn toàn khác biệt về nhân phẩm, con người - trong nước tôi là kẻ tội đồ nhưng ở ngoài nước tôi lại là anh hùng.
Just to tell you, two stories happened in the last two years. One of them is when I was in jail. I'm pretty sure when I was in jail, everyone saw titles in the international media something like this during these nine days I was in jail.
Tôi muốn kể với các bạn 2 câu chuyện xảy ra trong hai năm qua. Một là khi tôi ở tù. Tôi rất chắc chắn khi ở trong tù, mọi người đã đọc các bài báo trên tin tức quốc tế nói về tôi trong chín ngày bị giam.
But in my home country, it was a totally different picture. It was more like this: "Manal al-Sharif faces charges of disturbing public order and inciting women to drive."
Nhưng ở nước tôi, đó lại là một bức tranh hoàn toàn khác. Như thế này: “Manal al-Sharif đối mặt với các cáo buộc vi phạm an ninh công cộng và xúi giục phụ nữ lái xe."
I know.
Tôi biết.
"Manal al-Sharif withdraws from the campaign."
“Manal al-Sharif từ bỏ chiến dịch."
Ah, it's okay. This is my favorite.
À, đây rồi. Đây là cái tôi thích.
"Manal al-Sharif breaks down and confesses: 'Foreign forces incited me.'"
“Manal al-Sharif suy sụp và thú nhận: Thế lực ngoại quốc xúi giục tôi.”
(Laughter)
(Cười)
And it goes on, even trial and flogging me in public. So it's a totally different picture.
Điều tồi tệ tiếp diễn, tôi bị đem ra xét xử và bị đánh bằng roi trước công chúng. Vậy đấy một bức tranh hoàn toàn khác biệt.
I was asked last year to give a speech at the Oslo Freedom Forum. I was surrounded by this love and the support of people around me, and they looked at me as an inspiration. At the same time, I flew back to my home country, they hated that speech so much. The way they called it: a betrayal to the Saudi country and the Saudi people, and they even started a hashtag called #OsloTraitor on Twitter. Some 10,000 tweets were written in that hashtag, while the opposite hashtag, #OsloHero, there was like a handful of tweets written. They even started a poll. More than 13,000 voters answered this poll: whether they considered me a traitor or not after that speech. Ninety percent said yes, she's a traitor. So it's these two totally different perceptions of my personality.
Năm ngoái tôi được mời diễn thuyết tại Diễn Đàn Tự Do Oslo. Tôi được bao bọc bởi tình yêu và sự ủng hộ của mọi người và họ xem tôi như là một nguồn cảm hứng. Cùng thời gian đó, tôi trở về quê nhà, người ta căm ghét bài diễn thuyết của tôi. Họ gọi đó là: sự phản bội với đất nước và nhân dân Ả rập, và thậm chí họ đã tạo hashtag #Kẻ Phản Bội Oslo trên Twitter Có khoảng 10,000 người bình luận về điều này. trong khi đó lại một hashtag trái ngược #Người Hùng Oslo đã dấy lên cơn bão bình luận trên Twitter. Họ thậm chí còn mở cuộc bình chọn. Hơn 13,000 người tham gia: liệu họ có coi tôi là kẻ phản bội bài diễn thuyết kia. 90% trả lời có, cô ta là kẻ phản bội. Đó là hai quan điểm hoàn toàn trái ngược về nhân phẩm của tôi.
For me, I'm a proud Saudi woman, and I do love my country, and because I love my country, I'm doing this. Because I believe a society will not be free if the women of that society are not free. (Applause) Thank you. (Applause) Thank you, thank you, thank you, thank you. (Applause)
Tôi tự hào là phụ nữ Ả rập, và tôi yêu đất nước mình, và bởi thế, tôi mới làm việc này. Bởi tôi tin một xã hội sẽ không có tự do nếu phụ nữ trong xã hội đó không được tự do. (Vỗ tay) Cảm ơn. (Vỗ tay) Cảm ơn. (Vỗ tay) Cảm ơn.
Thank you.
But you learn lessons from these things that happen to you. I learned to be always there. The first thing, I got out of jail, of course after I took a shower, I went online, I opened my Twitter account and my Facebook page, and I've been always very respectful to those people who are opining to me. I would listen to what they say, and I would never defend myself with words only. I would use actions. When they said I should withdraw from the campaign, I filed the first lawsuit against the general directorate of traffic police for not issuing me a driver's license. There are a lot of people also -- very big support, like those 3,000 people who signed the petition to release me. We sent a petition to the Shura Council in favor of lifting the ban on Saudi women, and there were, like, 3,500 citizens who believed in that and they signed that petition. There were people like that, I just showed some examples, who are amazing, who are believing in women's rights in Saudi Arabia, and trying, and they are also facing a lot of hate because of speaking up and voicing their views.
Các bạn sẽ học được nhiều thứ từ những điều xảy đến với bạn. Tôi đã rút ra được bài học là hãy luôn đứng vững. Điều đầu tiên tôi làm sau khi ra tù, dĩ nhiên sau khi tắm rửa, tôi lên mạng, mở trang Twitter và Facebook của mình, và tôi luôn tôn trọng những người đang chia sẻ quan điểm với tôi. Tôi sẽ lắng nghe những gì họ nói, và sẽ không bao giờ bào chữa cho bản thân chỉ bằng những lời nói suông. Tôi sẽ dùng hành động. Khi họ cho rằng tôi nên rút khỏi chiến dịch, tôi đã nộp lá đơn đầu tiên khởi kiện ban giám đốc cảnh sát giao thông vì đã không cấp cho tôi bằng lái xe. Rất nhiều người ủng hộ tôi, như lúc 3.000 người ký vào đơn đệ trình phóng thích tôi. Chúng tôi gửi đơn đệ trình tới Hội đồng Shura yêu cầu dỡ bỏ lệnh cấm đối với phụ nữ Ả rập, và có khoảng 3,500 công dân ký vào đơn đệ trình. Những người như trong các ví dụ tôi vừa chiếu lên họ vẫn tin vào quyền lợi của phụ nữ ở Ả rập Xê út, họ nỗ lực tranh đấu và cũng đối mặt với nhiều sự thù ghét vì dám lên tiếng và bày tỏ quan điểm của mình.
Saudi Arabia today is taking small steps toward enhancing women's rights. The Shura Council that's appointed by the king, by royal decree of King Abdullah, last year there were 30 women assigned to that Council, like 20 percent. 20 percent of the Council. (Applause) The same time, finally, that Council, after rejecting our petition four times for women driving, they finally accepted it last February. (Applause) After being sent to jail or sentenced lashing, or sent to a trial, the spokesperson of the traffic police said, we will only issue traffic violation for women drivers. The Grand Mufti, who is the head of the religious establishment in Saudi Arabia, he said, it's not recommended for women to drive. It used to be haram, forbidden, by the previous Grand Mufti.
Ngày nay, Ả rập Xê út đang từng bước củng cố quyền lợi của phụ nữ. Về hội đồng Shura được chỉ định bởi nhà vua theo sắc lệnh của nhà vua Abdullaah, năm ngoái có 30 phụ nữ làm việc trong Hội đồng, chiếm 20% Hội đồng. (Vỗ tay) Cùng lúc đó, Hội đồng sau bốn lần từ chối đơn đệ trình chấp thuận quyền lái xe của phụ nữ cuối cùng đã chấp nhận đề nghị vào cuối tháng Hai vừa qua. (Vỗ tay) Sau khi bị đưa vào tù, bị cáo buộc kích động quần chúng, bị đưa ra xét xử, người phát ngôn của cục cảnh sát giao thông phát biểu chúng tôi sẽ chỉ phát hành giấy vi phạm giao thông cho nữ tài xế. Giáo chủ Grand Mufti, người đứng đầu giáo quyền ở Ả rập Xê út, từng khyến cáo phụ nữ không nên lái xe. Nó từng bị cấm đoán bởi Giáo chủ đời trước.
So for me, it's not about only these small steps. It's about women themselves.
Vì thế với tôi, điều quan trọng không chỉ nằm ở những bước tiến nhỏ này mà còn ở chính bản thân người phụ nữ.
A friend once asked me, she said, "So when do you think this women driving will happen?"
Một người bạn từng hỏi tôi, “Vậy bạn nghĩ khi nào việc phụ nữ lái xe sẽ thành hiện thực?”
I told her, "Only if women stop asking 'When?' and take action to make it now."
Tôi trả lời, “Chỉ khi họ ngừng hỏi ‘Khi nào?’ và bắt tay hành động.”
So it's not only about the system, it's also about us women to drive our own life, I'd say.
Vậy không phải do chế độ, mà do chính phụ nữ chúng ta quyết định cuộc đời của mình.
So I have no clue, really, how I became an activist. And I don't know how I became one now. But all I know, and all I'm sure of, in the future when someone asks me my story, I will say, "I'm proud to be amongst those women who lifted the ban, fought the ban, and celebrated everyone's freedom."
Tôi không thể lý giải việc mình trở thành nhà hoạt động như thế nào. Và không biết làm cách nào tôi trở thành được bây giờ. Nhưng tất cả những gì tôi biết, và chắc chắn, trong tương lai khi ai đó hỏi về câu chuyện của tôi, tôi sẽ nói, “Tôi tự hào là một trong những phụ nữ tiên phong dỡ bỏ lệnh cấm, chống lại lệnh cấm và vui sướng vì sự tự do của mỗi người.”
So the question I started my talk with, who do you think is more difficult to face, oppressive governments or oppressive societies? I hope you find clues to answer that from my speech.
Hãy quay trở lại câu hỏi ban đầu, bạn nghĩ cái nào sẽ khó để đối mặt hơn chính quyền đàn áp hay xã hội đàn áp? Tôi hy vọng các bạn sẽ tìm ra được câu trả lời từ câu chuyện của tôi.
Thank you, everyone.
Cảm ơn các bạn.
(Applause) Thank you. (Applause) Thank you. (Applause)
(Vỗ tay) Cảm ơn. (Vỗ tay) Cảm ơn.