Allow me to start this talk with a question to everyone. You know that all over the world, people fight for their freedom, fight for their rights. Some battle oppressive governments. Others battle oppressive societies. Which battle do you think is harder? Allow me to try to answer this question in the few coming minutes.
Na całym świecie ludzie walczą o wolność, o swoje prawa. Niektórzy walczą z uciskiem rządów inni z uciskiem społeczeństwa. Która walka jest trudniejsza? Za chwilę postaram się odpowiedzieć na to pytanie. Cofnijmy się o dwa lata.
Let me take you back two years ago in my life. It was the bedtime of my son, Aboody. He was five at the time. After finishing his bedtime rituals, he looked at me and he asked a question: "Mommy, are we bad people?"
Mój syn Aboody szykował się do snu. Miał wtedy 5 lat. Leżąc już w łóżku, spojrzał na mnie i zapytał: "Mamusiu, czy jesteśmy złymi ludźmi?". Byłam w szoku.
I was shocked. "Why do you say such things, Aboody?"
"Dlaczego mówisz takie rzeczy, Aboody?". Zauważyłam, że miał posiniaczoną buzię
Earlier that day, I noticed some bruises on his face when he came from school. He wouldn't tell me what happened. [But now] he was ready to tell.
po powrocie ze szkoły. Nie chciał mi powiedzieć, co się stało. Ale teraz był gotów. "Zbili mnie dwaj chłopcy w szkole.
"Two boys hit me today in school. They told me, 'We saw your mom on Facebook. You and your mom should be put in jail.'"
Powiedzieli: «Widzieliśmy twoją mamę na Facebooku. Oboje powinniście iść do więzienia»". Nigdy nie bałam się rozmawiać z synem o wszystkim.
I've never been afraid to tell Aboody anything. I've been always a proud woman of my achievements. But those questioning eyes of my son were my moment of truth, when it all came together. You see, I'm a Saudi woman who had been put in jail for driving a car in a country where women are not supposed to drive cars. Just for giving me his car keys, my own brother was detained twice, and he was harassed to the point he had to quit his job as a geologist, leave the country with his wife and two-year-old son. My father had to sit in a Friday sermon listening to the imam condemning women drivers and calling them prostitutes amongst tons of worshippers, some of them our friends and family of my own father. I was faced with an organized defamation campaign in the local media combined with false rumors shared in family gatherings, in the streets and in schools. It all hit me. It came into focus that those kids did not mean to be rude to my son. They were just influenced by the adults around them. And it wasn't about me, and it wasn't a punishment for taking the wheel and driving a few miles. It was a punishment for daring to challenge the society's rules.
Byłam dumna ze swoich osiągnięć. Ale pytające oczy syna były chwilą prawdy, wtedy wszystko nabrało sensu. Jestem Saudyjką, która trafiła do więzienia za prowadzenie samochodu w kraju, gdzie kobiety nie powinny prowadzić. Za danie mi kluczyków do samochodu brat został zatrzymany dwa razy i był prześladowany tak dalece, że musiał porzucić pracę geologa i opuścić kraj z żoną i 2-letnim synem. Mój ojciec musiał siedzieć na piątkowym kazaniu, słuchając imama potępiającego kobiety kierowców, nazywającego je prostytutkami wobec wielu wiernych, wśród nich byli przyjaciele i rodzina ojca. Spotkała mnie zorganizowana kampania oszczerstw w lokalnych mediach i fałszywych pogłoskach, krążących podczas uroczystości rodzinnych, na ulicach i w szkołach. Wtedy wszystko stało się jasne. Dotarło do mnie, że dzieci w szkole nie chciały być niegrzeczne w stosunku do syna. Były pod wpływem otoczenia dorosłych. Nie chodziło o mnie, nie była to kara za przejechanie za kierownicą kilku kilometrów. To kara za rzucenie wyzwania zasadom społeczeństwa. Moja historia na tym się nie kończy.
But my story goes beyond this moment of truth of mine. Allow me to give you a briefing about my story. It was May, 2011, and I was complaining to a work colleague about the harassments I had to face trying to find a ride back home, although I have a car and an international driver's license. As long as I've known, women in Saudi Arabia have been always complaining about the ban, but it's been 20 years since anyone tried to do anything about it, a whole generation ago.
Pozwólcie, że w skrócie ją opowiem. W maju 2011 r. żaliłam się koledze z pracy na szykany jakie mnie spotykały gdy szukałam kogoś, kto podwiózłby mnie do domu, mimo że mam samochód i międzynarodowe prawo jazdy. Kobiety w Arabii Saudyjskiej zawsze skarżyły się na zakaz, ale minęło 20 lat odkąd próbowano coś z tym zrobić, całe pokolenie temu.
He broke the good/bad news in my face. "But there is no law banning you from driving."
Kolega uzmysłowił mi jedno. "Nie ma prawa zakazującego prowadzenia samochodu".
I looked it up, and he was right. There wasn't an actual law in Saudi Arabia. It was just a custom and traditions that are enshrined in rigid religious fatwas and imposed on women. That realization ignited the idea of June 17, where we encouraged women to take the wheel and go drive. It was a few weeks later, we started receiving all these "Man wolves will rape you if you go and drive." A courageous woman, her name is Najla Hariri, she's a Saudi woman in the city of Jeddah, she drove a car and she announced but she didn't record a video. We needed proof.
Sprawdziłam i miał rację. Nie było takiego prawa w Arabii Saudyjskiej. To tylko zwyczaje i tradycje zapisane w sztywnych religijnych fatwach i narzucane kobietom. Świadomość tego zrodziła akcję 17 czerwca, zachęcającą kobiety do siadania za kierownicą. Kilka tygodni później zaczęły pojawiać się komentarze "Wilkołaki was zgwałcą, jeśli będziecie prowadzić auto". Pewna odważna kobieta, Najla Hariri, Saudyjka z miasta Dżudda, głośno mówiła o prowadzeniu auta, ale nie nagrała filmu. Potrzebowałyśmy dowodu.
So I drove. I posted a video on YouTube. And to my surprise, it got hundreds of thousands of views the first day. What happened next, of course? I started receiving threats to be killed, raped, just to stop this campaign.
Sfilmowałam swoją jazdę i zamieściłam na YouTube. Ku mojemu zdziwieniu, film miał setki tysięcy odsłon w pierwszym dniu. Co było dalej? Zaczęłam dostawać groźby śmierci, gwałtu, mające na celu zatrzymać kampanię.
The Saudi authorities remained very quiet. That really creeped us out. I was in the campaign with other Saudi women and even men activists. We wanted to know how the authorities would respond on the actual day, June 17, when women go out and drive. So this time I asked my brother to come with me and drive by a police car. It went fast. We were arrested, signed a pledge not to drive again, released. Arrested again, he was sent to detention for one day, and I was sent to jail. I wasn't sure why I was sent there, because I didn't face any charges in the interrogation. But what I was sure of was my innocence. I didn't break a law, and I kept my abaya — it's a black cloak we wear in Saudi Arabia before we leave the house — and my fellow prisoners kept asking me to take it off, but I was so sure of my innocence, I kept saying, "No, I'm leaving today." Outside the jail, the whole country went into a frenzy, some attacking me badly, and others supportive and even collecting signatures in a petition to be sent to the king to release me. I was released after nine days.
Władze Arabii Saudyjskiej nie zareagowały. To nas mocno przeraziło. W kampanii brały udział inne Saudyjki, a nawet mężczyzni aktywiści. Chcieliśmy przekonać się, jak władze zareagują 17 czerwca, gdy kobiety wyjadą na ulice. Poprosiłam brata, byśmy razem przejechali obok radiowozu. Poszło szybko. Zostaliśmy aresztowani, podpisaliśmy zobowiązanie, że nie będziemy jeździć, wypuszczono nas. Brata znów aresztowano na jeden dzień, ja trafiłam do więzienia. Nie byłam pewna, dlaczego tam trafiłam, ponieważ nie zostałam o nic oskarżona. Ale byłam pewna, że jestem niewinna. Nie złamałam prawa, nie zdjęłam abaji - to czarny płaszcz, który zakładamy przed wyjściem z domu. Współwięźniarki nalegały, żebym go zdjęła, ale, pewna swojej niewinności, ciągle powtarzałam: "Nie, dziś wychodzę". Cały kraj ogarnęło szaleństwo, niektórzy ostro mnie atakowali, inni wspierali i nawet zbierali podpisy w petycji do króla, aby mnie uwolniono. Zostałam zwolniona po dziewięciu dniach.
June 17 comes. The streets were packed with police cars and religious police cars, but some hundred brave Saudi women broke the ban and drove that day. None were arrested. We broke the taboo.
Nadszedł 17 czerwca. Na ulicach zaroiło się od radiowozów i aut policji religijnej, ale około stu odważnych kobiet złamało zakaz i tego dnia siadło za kierownicą. Nikogo nie aresztowano. Złamałyśmy tabu.
(Applause)
(Oklaski)
So I think by now, everyone knows that we can't drive, or women are not allowed to drive, in Saudi Arabia, but maybe few know why. Allow me to help you answer this question.
Teraz wszyscy już wiedzą, że saudyjskim kobietom nie wolno prowadzić, ale mało kto wie, dlaczego. Odpowiedzią na to pytanie
There was this official study that was presented to the Shura Council -- it's the consultative council appointed by the king in Saudi Arabia — and it was done by a local professor, a university professor. He claims it's done based on a UNESCO study. And the study states, the percentage of rape, adultery, illegitimate children, even drug abuse, prostitution in countries where women drive is higher than countries where women don't drive.
są oficjalne badania przedstawione Radzie Szury, która jest zespołem doradczym, mianowanym przez króla Arabii Saudyjskiej. Badania zrobił lokalny profesor uniwersytecki, który wierdzi, że opierają się na badaniach UNESCO. Według niego, odsetek gwałtów, cudzołóstwa, nieślubnych dzieci, prostytucji i nadużywania narkotyków jest wyższy w krajach, gdzie kobiety prowadzą, niż w krajach, gdzie tego nie robią.
(Laughter)
(Śmiech)
I know, I was like this, I was shocked. I was like, "We are the last country in the world where women don't drive." So if you look at the map of the world, that only leaves two countries: Saudi Arabia, and the other society is the rest of the world.
Też byłam w szoku. "Jesteśmy ostatnim krajem na świecie, gdzie kobiety nie prowadzą auta". Na mapie świata, są tylko dwa kraje: Arabia Saudyjska i reszta świata.
We started a hashtag on Twitter mocking the study, and it made headlines around the world.
Stworzyliśmy hashtag na Twitterze szydzący z badania, który trafił na czołówki gazet na świecie.
[BBC News: 'End of virginity' if women drive, Saudi cleric warns]
[Kobiety za kierownicą to "koniec dziewictwa", ostrzega saudyjski duchowny]
(Laughter)
(Śmiech)
And only then we realized it's so empowering to mock your oppressor. It strips it away of its strongest weapon: fear.
Dopiero wtedy zdaliśmy sobie sprawę, że drwienie z ciemiężców dodaje sił. Odbiera im najsilniejszą broń: strach.
This system is based on ultra-conservative traditions and customs that deal with women as if they are inferior and they need a guardian to protect them, so they need to take permission from this guardian, whether verbal or written, all their lives. We are minors until the day we die. And it becomes worse when it's enshrined in religious fatwas based on wrong interpretation of the sharia law, or the religious laws. What's worst, when they become codified as laws in the system, and when women themselves believe in their inferiority, and they even fight those who try to question these rules.
System opiera się na ultrakonserwatywnych tradycjach i zwyczajach traktujących kobiety jako osoby gorsze, potrzebujące opiekuna do ochrony i jego zgody, ustnej lub pisemnej, przez całe życie. Jesteśmy niepełnoletnie aż do śmierci. Co gorsza pojawiają się zapisy w religijnych fatwach, w oparciu o błędne interpretacje prawa szariatu, przepisów religijnych. W najgorszej sytuacji zostają one skodyfikowane jako prawa, i same kobiety wierzą w swą niższość i walczą z tymi, którzy próbują poddawać te zasady w wątpliwość.
So for me, it wasn't only about these attacks I had to face. It was about living two totally different perceptions of my personality, of my person -- the villain back in my home country, and the hero outside.
Nie chodziło tylko o ataki na mnie, ale o życie w dwóch całkowicie różnych percepcjach mojej osobowości: przestępczyni we własnym kraju i bohaterki za granicą.
Just to tell you, two stories happened in the last two years. One of them is when I was in jail. I'm pretty sure when I was in jail, everyone saw titles in the international media something like this during these nine days I was in jail.
Dwie historie miały miejsce w ostatnich dwóch latach. Jedna z nich to mój pobyt w więzieniu. Jestem pewna, że w tym czasie wszyscy widzieli tytuły w światowych mediach, które ukazały się w ciągu tych dziewięciu dni.
But in my home country, it was a totally different picture. It was more like this: "Manal al-Sharif faces charges of disturbing public order and inciting women to drive."
Ale w moim kraju obraz był zupełnie inny. Nagłówki wyglądały tak: "Manal al-Sharif oskarżona o zakłócanie porządku publicznego i nakłanianie kobiet do jazdy".
I know.
Wiem.
"Manal al-Sharif withdraws from the campaign."
"Manal al-Sharif wycofuje się z kampanii".
Ah, it's okay. This is my favorite.
A to mój ulubiony.
"Manal al-Sharif breaks down and confesses: 'Foreign forces incited me.'"
"Manal al-Sharif załamuje się i wyznaje: "Podburzały mnie obce siły".
(Laughter)
(Śmiech)
And it goes on, even trial and flogging me in public. So it's a totally different picture.
A poza tym proces i publiczna chłosta. To zupełnie inny obraz.
I was asked last year to give a speech at the Oslo Freedom Forum. I was surrounded by this love and the support of people around me, and they looked at me as an inspiration. At the same time, I flew back to my home country, they hated that speech so much. The way they called it: a betrayal to the Saudi country and the Saudi people, and they even started a hashtag called #OsloTraitor on Twitter. Some 10,000 tweets were written in that hashtag, while the opposite hashtag, #OsloHero, there was like a handful of tweets written. They even started a poll. More than 13,000 voters answered this poll: whether they considered me a traitor or not after that speech. Ninety percent said yes, she's a traitor. So it's these two totally different perceptions of my personality.
W zeszłym roku poproszono mnie o wygłoszenie przemówienia podczas Oslo Freedom Forum. Byłam otoczona miłością i wsparciem ludzi wokół mnie, dla których byłam inspiracją. Wróciłam do kraju, gdzie moja przemowa budziła nienawiść. Uznano ją za zdradę Arabii Saudyjskiej i Saudyjczyków. Pojawiło się 10 tys. tweetów z hashtagiem #OsloTraitor natomiast przeciwny hashtag, #OsloHero, miał niewiele wpisów. Zaczęli nawet ankietę, Ponad 13 tys. osób odpowiadało, czy uważają mnie za zdrajczynię, czy nie. 90% uznało mnie za zdrajczynię. To dwa całkowicie różne wyobrażenia mojej osobowości. Uważam się za dumną saudyjską kobietę
For me, I'm a proud Saudi woman, and I do love my country, and because I love my country, I'm doing this. Because I believe a society will not be free if the women of that society are not free. (Applause) Thank you. (Applause) Thank you, thank you, thank you, thank you. (Applause)
i kocham swój kraj, dlatego to robię. Społeczeństwo nie będzie wolne jeśli kobiety nie będą wolne. (Oklaski) Dziękuję. (Oklaski) Dziękuję, dziękuję. (Oklaski) Dziękuję.
Thank you.
Wyciągamy wnioski z doświadczeń.
But you learn lessons from these things that happen to you. I learned to be always there. The first thing, I got out of jail, of course after I took a shower, I went online, I opened my Twitter account and my Facebook page, and I've been always very respectful to those people who are opining to me. I would listen to what they say, and I would never defend myself with words only. I would use actions. When they said I should withdraw from the campaign, I filed the first lawsuit against the general directorate of traffic police for not issuing me a driver's license. There are a lot of people also -- very big support, like those 3,000 people who signed the petition to release me. We sent a petition to the Shura Council in favor of lifting the ban on Saudi women, and there were, like, 3,500 citizens who believed in that and they signed that petition. There were people like that, I just showed some examples, who are amazing, who are believing in women's rights in Saudi Arabia, and trying, and they are also facing a lot of hate because of speaking up and voicing their views.
Nauczyłam się zawsze być obecna. Zaraz po wyjściu z więzienia szybko sprawdziłam konto na Twitterze i stronę na Facebooku. Zawsze szanowałam ludzi, którzy wyrażają o mnie opinie. Słucham, co mówią, i nigdy nie bronię się samymi słowami. Działam. Kiedy radzono mi wycofać się z kampanii, złożyłam pierwszy pozew przeciw dyrekcji policji drogowej za odmowę wydania mi prawa jazdy. Wielu ludzi mocno mnie wspierało, na przykład 3 tys. osób, które podpisały petycję o moje uwolnienie. Wysłaliśmy wniosek do Rady Szury na rzecz zniesienia zakazu dla Saudyjek. Około 3500 przekonanych obywateli podpisało petycję. Byli tam niesamowici ludzie, którzy wierzą w prawa kobiet w Arabii Saudyjskiej, ale także spotykają się z nienawiścią, bo głośno wyrażają poglądy. Arabia Saudyjska stawia małe kroki
Saudi Arabia today is taking small steps toward enhancing women's rights. The Shura Council that's appointed by the king, by royal decree of King Abdullah, last year there were 30 women assigned to that Council, like 20 percent. 20 percent of the Council. (Applause) The same time, finally, that Council, after rejecting our petition four times for women driving, they finally accepted it last February. (Applause) After being sent to jail or sentenced lashing, or sent to a trial, the spokesperson of the traffic police said, we will only issue traffic violation for women drivers. The Grand Mufti, who is the head of the religious establishment in Saudi Arabia, he said, it's not recommended for women to drive. It used to be haram, forbidden, by the previous Grand Mufti.
w kierunku poprawy praw kobiet. Rada Szury, mianowana dekretem króla Abdullaha, w ubiegłym roku przyjęła do swego grona 30 kobiet, to jakieś 20%. 20% Rady. (Oklaski) W końcu ta sama Rada, po 4-krotnym odrzuceniu petycji w sprawie kobiet za kierownicą, wreszcie ją zaakceptowała w lutym. (Oklaski) Po okresie kar więzienia, skazywania na chłostę i wytaczania procesów, rzecznik policji drogowej oznajmił, że na kobiety-kierowców nałoży się jedynie kary naruszenia ruchu drogowego. Wielki Mufti, który przewodniczy ruchowi religijnemu w Arabii Saudyjskiej, powiedział, że prowadzenie auta przez kobiety nie jest zalecane. Bo było "haram", czyli zabronione przez poprzedniego Wielkiego Muftiego. Chodzi nie tylko o te małe kroki,
So for me, it's not about only these small steps. It's about women themselves.
ale o same kobiety. Kiedyś znajoma spytała mnie,
A friend once asked me, she said, "So when do you think this women driving will happen?"
"Kiedy kobiety zaczną jeździć?". Odpowiedziałam, że tylko wtedy, gdy przestaną pytać "Kiedy?"
I told her, "Only if women stop asking 'When?' and take action to make it now."
i podejmą działania, aby stało się to teraz. Chodzi nie tylko o system,
So it's not only about the system, it's also about us women to drive our own life, I'd say.
ale również o same kobiety, ich wpływ na własne życie. Nie mam pojęcia, jak stałam się aktywistką.
So I have no clue, really, how I became an activist. And I don't know how I became one now. But all I know, and all I'm sure of, in the future when someone asks me my story, I will say, "I'm proud to be amongst those women who lifted the ban, fought the ban, and celebrated everyone's freedom."
Nawet teraz tego nie wiem. Ale jestem pewna, że w przyszłości, kiedy ktoś zapyta o moją historię, powiem: "Jestem dumna że jestem jedną z kobiet, które zniosły zakaz, i walczyły o wolność dla wszystkich". Wróćmy do pytania, od którego zaczęłam prelekcję,
So the question I started my talk with, who do you think is more difficult to face, oppressive governments or oppressive societies? I hope you find clues to answer that from my speech.
czy trudniej stawić czoła uciskowi rządu czy uciskowi społeczeństwa. Mam nadzieję, że znajdziecie wskazówki w mojej prelekcji. Dziękuję.
Thank you, everyone.
(Oklaski)
(Applause) Thank you. (Applause) Thank you. (Applause)
Dziękuję. (Oklaski) Dziękuję. (Oklaski)