Are you sleeping restlessly, feeling irritable or moody, forgetting little things, and feeling overwhelmed and isolated? Don't worry. We've all been there. You're probably just stressed out. Stress isn't always a bad thing. It can be handy for a burst of extra energy and focus, like when you're playing a competitive sport, or have to speak in public. But when its continuous, the kind most of us face day in and day out, it actually begins to change your brain. Chronic stress, like being overworked or having arguments at home, can affect brain size, its structure, and how it functions, right down to the level of your genes. Stress begins with something called the hypothalamus pituitary adrenal axis, a series of interactions between endocrine glands in the brain and on the kidney, which controls your body's reaction to stress. When your brain detects a stressful situation, your HPA axis is instantly activated and releases a hormone called cortisol, which primes your body for instant action. But high levels of cortisol over long periods of time wreak havoc on your brain. For example, chronic stress increases the activity level and number of neural connections in the amygdala, your brain's fear center. And as levels of cortisol rise, electric signals in your hippocampus, the part of the brain associated with learning, memories, and stress control, deteriorate. The hippocampus also inhibits the activity of the HPA axis, so when it weakens, so does your ability to control your stress. That's not all, though. Cortisol can literally cause your brain to shrink in size. Too much of it results in the loss of synaptic connections between neurons and the shrinking of your prefrontal cortex, the part of your brain the regulates behaviors like concentration, decision-making, judgement, and social interaction. It also leads to fewer new brain cells being made in the hippocampus. This means chronic stress might make it harder for you to learn and remember things, and also set the stage for more serious mental problems, like depression and eventually Alzheimer's disease. The effects of stress may filter right down to your brain's DNA. An experiment showed that the amount of nurturing a mother rat provides its newborn baby plays a part in determining how that baby responds to stress later in life. The pups of nurturing moms turned out less sensitive to stress because their brains developed more cortisol receptors, which stick to cortisol and dampen the stress response. The pups of negligent moms had the opposite outcome, and so became more sensitive to stress throughout life. These are considered epigenetic changes, meaning that they effect which genes are expressed without directly changing the genetic code. And these changes can be reversed if the moms are swapped. But there's a surprising result. The epigenetic changes caused by one single mother rat were passed down to many generations of rats after her. In other words, the results of these actions were inheritable. It's not all bad news, though. There are many ways to reverse what cortisol does to your stressed brain. The most powerful weapons are exercise and meditation, which involves breathing deeply and being aware and focused on your surroundings. Both of these activities decrease your stress and increase the size of the hippocampus, thereby improving your memory. So don't feel defeated by the pressures of daily life. Get in control of your stress before it takes control of you.
Անհանգի՞ստ եք քնում, դյուրագրգիռ եք և անտրամադի՞ր, աննշան բաներն անգամ մոռանու՞մ եք և ճնշված ու մեկուսացած եք զգում Հոգ չէ: Բոլորս էլ անցնել ենք դրա միջով: Դուք ուղղակի լարված եք: Եվ այն միշտ չէ ,որ վատ է: Դա գուցե խթանի կենտրոնացումը և էներգիայի հոսքը, ինչպես մրցակցային խաղեր խաղալիս կամ հրապարակավ խոսելիս: Բայց երբ այն շարունակական բնույթ է կրում, մեզանից շատերը առնչվում են դրա հետ ամեն օր . այն իսկապես սկսում է ձևափոխել քո ուղեղը: Տևական լարվածությունը ինչպես շատ աշխատելիս կամ տանը վիճաբանություն ունենալուց, կարող է ազդել ուղեղի ծավալի վրա, նրա կառուցվածքի, և նրա աշխատանքի վրա ներթափանցելով գեների մեջ: Ստրեսն առաջանում է մի երևույթից. "ենթաթմբային հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի" մի շարք փոխազդեցություններ ուղեղի և երիկամի էնդոկրին խցանների միջև , ինչը կառավարում է մարմնի հակազդեցությունը սթրեսի հանդեպ: Երբ ուղեղում նկատվում է լարված իրավիճակ, հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքը ակնթարթորեն ակտիվանում է և առաջացնում է մի հորմոն , որը կոչվում է "կորտիզոլ", որն էլ նախապատրաստում է մարմինը ակնթարթային գործողության: Բայց կորտիզոլի բարձր մակարդակը երկար ժամանակի ընթացքում վնաս է հասցնում ուղեղին: Օրինակ, քրոնիկ սթրեսը բարձրացնում է ակտիվության մակարդակը և նեյրոնային հյուսվածքների թիվը նշագեղձում` ուղեղի այն կենտրոնում, որը կարգավորում է վախը: Եվ կորտիզոլի մակարդակի բարձրացման հետ մեկտեղ էլեկտրական ազդանշանները ենթաթմբում` ուղեղի այն հատվածում, որը կապված է սովորելու, հիշողության և սթրեսը կառավարելու հետ, քայքայվում է: Ենթաթումբը նույնպես խոչընդոտ է հանդիսանում հիպոֆիզար համակարգի վերերիկամային առանցքի ակտիվության համար, ուստի երբ այն թուլանում է, թուլանում է նաև սթրեսը կառավարելու ընդունակությունը: Սակայն սա դեռ ամենը չէ: Կորտիզոլը կարող է բառացիորեն քո ուղեղի ծավալը փոքրացնել: Դրա չափազանց շատ քանակությունը հանգեցնում է նեյրոնների միջև սինապտիկ հյուսվածքների կորստին և նախաճակատային ուղեղային կեղևի կրճատմանը, ուղեղի այն մասը, որը կարգավորում է այնպիսի դրսևորումներ, ինչպիսիք են կենտրոնանալը, որոշումներ կայացնելը, դատողություններ անելը, սոցիալական շփումը: Այն նաև տանում է դեպի ուղեղի նոր բջիջների սակավ գոյացմանը ենթաթմբում: Սա նշանակում է, որ քրոնիկ սթրեսը կդժվարացնի սովորելը և ինչ-որ բաներ մտապահելը, նաև ճանապարհ կհարթի ավելի լուրջ մտավոր խնդիրների ձևավորման համար, ինչպիսիք են ընկճախտը է և Ալցհեյմերի հիվանդությունը: Եվ սթրեսի փոխազդեցությամբ կարող է ներթափանցել հենց ուղեղի ԴնԹ: Փորձը ցույց է տալիս, որ մայր առնետը նորածին ձագին ապահովելով սննդով, դեր է խաղում որոշման մեջ, թե ինչպես երեխան կարձագանքի սթրեսին հետագա կյանքում: Կերակրող մայրերի ձագերը, պարզվում է, ավելի քիչ զգայուն են ստրեսի նկատմամբ, որովհետև նրանց ուղեղը առաջացնում է ավելի շատ կորտիզոլային ընկալիչներ, որոնք կցվում են կորտիզոլին և ճնշում սթրեսի հակազդումը: <<Անփույթ >> մայրերի ձագերի մոտ դիտվում է հակառակ արդյունքը. նրանք դառնում են ավելի զգայուն սթրեսի նկատմամբ իրենց ողջ կյանքի ընթացքում: Սրանք համարվում են էպիգենետիկ փոփոխություններ, ինչն էլ նշանակում է, որ վերջիններս ազդում են, այն բանի վրա, թե որ գեներն են արտահայտվում՝ առանց գենետիկ կոդի անմիջական փոփոխման: Եվ այս փոփոխությունները կարող են լինել անդառնալի, եթե մայրերը չեն փոխվում: Բայց կա մի զարմանալի արդյունք: Մեկ մայր առնետի կողմից առաջացրած էպիգենետիկ փոփոխությունները իրենից հետո փոխանցվում են առնետների շատ սերունդների: Այլ կերպ ասած` այս գործողությունների արդյունքը ժառանգական է: Սակայն ամեն ինչ այնդան էլ վատ չէ: Լարված ուղեղի վրա կորտիզոլի ազդեցությունը փոփոխելու շատ միջոցներ կան: Ամենահզոր զենքերը վարժություններն են և մեդիտացիան, որոնք ենթադրում են խորը շնչել, իրազեկ լինել, կենտրոնանալ շրջակա միջավայրի վրա: Այս գործողություններից յուրաքանչյուրը թուլացնում է լարվածությունը և մեծացնում ենթաթմբի ծավալը' այդպիսով բարելավելով հիշողությունը: Ուստի պետք չէ պարտված զգալ առօրյա կյանքի ճնշման տակ: Հսկողության տակ պահի'ր սթրեսը, քանի դեռ սթրեսը չի վերցրել քեզ իր հսկողության տակ: