Texnologiya, incəsənət və elm arasındakı kəsişmə nədən ibarətdir? Maraq və təəccüb, çünki o bizi araşdırmağa vadar edir, çünki bizi görə bilmədiyimiz şeylər əhatə edir. İnsanları zamanın və məkanın qapıları arasından səyahət etdirmək, görünməyəni göstərmək üçün filmdən istifadə etməyi xoşlayıram; çünki bu, bizim görüş dairəmizi genişləndirir, dərketmə qabiliyyətimizi artırır, zehnimizi açır və qəlbimizə işləyir. Beləliklə, bunlar mənim 3D İMAX filmim "Görünməz Dünyanın sirləri"-dən bəzi epizodlardır.
What is the intersection between technology, art and science? Curiosity and wonder, because it drives us to explore, because we're surrounded by things we can't see. And I love to use film to take us on a journey through portals of time and space, to make the invisible visible, because what that does, it expands our horizons, it transforms our perception, it opens our minds and it touches our heart. So here are some scenes from my 3D IMAX film, "Mysteries of the Unseen World." (Music)
(Musiqi)
There is movement which is too slow for our eyes to detect,
Burada gözlərimizin aşkar edə bilməyi üçün çox yavaş olan hərəkət vardır, və sürətli çəkiliş bizi kəşf etməyə, həmçinin həyatdakı perspektivlərimizi inkişaf etdirməyə vadar edir. Biz orqanizmlərin necə peyda olduğunu və böyüdüyünü, tənəyin günəş işığına baxmaq üçün torpaqdan başlayaraq necə sarmaşıb həyatına davam etdiyini görə bilərik. Sürətli çəkiliş bizim böyük şkalada planetimizi hərəkət halında görməyimizə imkan yaradır. Biz təkcə əngin təbiət görüntüsünə deyil, həm də bəşəriyyətin aramsız hərəkətinə də baxa bilərik. Hər sayrışan nöqtə bir sərnişin təyyarəsidir və hava nəqliyyatı verilənlərini sürətli çəkiliş görüntüsünə çevirsək, biz daim üzərimizdə olan lakin görünməyən bir şeyin: Birləşmiş Ştatların üzərindəki geniş
and time lapse makes us discover and broaden our perspective of life. We can see how organisms emerge and grow, how a vine survives by creeping from the forest floor to look at the sunlight. And at the grand scale, time lapse allows us to see our planet in motion. We can view not only the vast sweep of nature, but the restless movement of humanity. Each streaking dot represents a passenger plane, and by turning air traffic data into time-lapse imagery, we can see something that's above us constantly but invisible:
hava səyahəti şəbəkəsinin şahidi ola bilərik. Bunu dənizdəki gəmilərə də tətbiq edə bilərik. Məlumatı fəaliyyətdə olan qlobal iqtisadiyyatın sürətli çəkiliş görüntüsünə çevirə bilərik. Onilliklərin məlumatı bizə vahid planetimizin okean boyunca cərəyan edən axınlarla və atmosfer boyu uzanan buludlarla möhkəmlənmiş, ildırımla titrəyən, şimal qütb parıltısı ilə taclanan tək bir orqanizm kimi görüntüsünü verir. Bu, sürətli çəkilişin son həddinin nümunəsi ola bilər: canlandırılmış Yer Kürəsinin anatomiyası.
the vast network of air travel over the United States. We can do the same thing with ships at sea. We can turn data into a time-lapse view of a global economy in motion. And decades of data give us the view of our entire planet as a single organism sustained by currents circulating throughout the oceans and by clouds swirling through the atmosphere, pulsing with lightning, crowned by the aurora Borealis. It may be the ultimate time-lapse image: the anatomy of Earth brought to life.
Digər tərəfdən, gözlərimiz üçün çox cəld hərəkət edən şeylər də mövcuddur, ancaq bizim həmin aləmi də təhlil edən texnologiyamız var. Sürətli kameralarla biz zaman fasiləsinin əksini edə bilərik. Təsəvvürümüzdən min dəfələrlə daha sürətli olan şəkillər çəkə bilərik. Təbiətin bacarıqlı alətlərinin necə çalışdığını görə bilər və hətta bəlkə də onları yamsılaya bilərik. Yanınızda qanad çaldığı zaman siz aydınlaşdıra bilməsəniz də, iynəcə ən yaxşı uçan canlıdır. O pərvaz edə bilər, geriyə doğru, hətta tərsinə uça bilər. Həşəratın qanadlarındakı işarələri izləməklə əmələ gələn hava axınını görə bilərik. Heç kimin bilməməyinə baxmayaraq, yüksək sürət, iynəcənin eyni anda hər dörd qanadını fərqli istiqamətdə hərəkət etdirir. Öyrəndiklərimiz, mühüm və uzaq yerlər haqda təsəvvürümüzü genişləndirən yeni növdə uçucu aparatlara gətirib çıxara bilər.
At the other extreme, there are things that move too fast for our eyes, but we have technology that can look into that world as well. With high-speed cameras, we can do the opposite of time lapse. We can shoot images that are thousands of times faster than our vision. And we can see how nature's ingenious devices work, and perhaps we can even imitate them. When a dragonfly flutters by, you may not realize, but it's the greatest flier in nature. It can hover, fly backwards, even upside down. And by tracking markers on an insect's wings, we can visualize the air flow that they produce. Nobody knew the secret, but high speed shows that a dragonfly can move all four wings in different directions at the same time. And what we learn can lead us to new kinds of robotic flyers that can expand our vision of important and remote places.
Bizlər nəhəngik və görə bilmədiyimiz kiçik şeylərdən bixəbərik. Elektron mikroskop, əşyaları milyon dəfə böyüdə bilən təsvirləri əmələ gətirən elektronları alovlandırır. Bu kəpənək yumurtasıdır. Bədəninizdə bütün ömrünü kirpiklərdə məskunlaşaraq keçirən, gecə isə dərinizdə sürünən mayt kimi görünməz canlılar yaşayır. Tapa bilərsiniz bu nədir? Akula dərisi. Tırtıl ağzı. Meyvə milçəyinin gözü. Yumurta qabığı. Birə. İlbizin dili. Heyvan krallığını tanıdığımızı zənn etməyimizə baxmayaraq, kəşf olunmağı gözləyən milyonlarla kiçik növ ola bilər.
We're giants, and we're unaware of things that are too small for us to see. The electron microscope fires electrons which creates images which can magnify things by as much as a million times. This is the egg of a butterfly. And there are unseen creatures living all over your body, including mites that spend their entire lives dwelling on your eyelashes, crawling over your skin at night. Can you guess what this is? Shark skin. A caterpillar's mouth. The eye of a fruit fly. An eggshell. A flea. A snail's tongue. We think we know most of the animal kingdom, but there may be millions of tiny species waiting to be discovered.
Hörümçəyin də mükəmməl sirləri var: belə ki, onun ipək ipliyi poladdan möhkəm olsa da, tamamilə elastikdir. Bu səyahət bizi bütün mərhələlər boyunca nano aləminə aparacaq. Bu ipək insan saçından 100 dəfə daha nazikdir. Orada bakteriya, yanında isə ondan 10 dəfə kiçik olan virus var. Və bunun içində 10 dəfə kiçik olan üç DNT teli, həmçinin ən güclü mikroskoplarımızın limitinə yaxınlaşdıqca vahid karbon atomları. Əslində biz ən güclü mikroskopun uc nöqtəsiylə atomları hərəkət etdirə və möhtəşəm nano alətlər yarada bilərik. Bəziləri nə vaxtsa bədənimizi
A spider also has great secrets, because spiders' silk thread is pound for pound stronger than steel but completely elastic. This journey will take us all the way down to the nano world. The silk is 100 times thinner than human hair. On there is bacteria, and near that bacteria, 10 times smaller, a virus. Inside of that, 10 times smaller, three strands of DNA. And nearing the limit of our most powerful microscopes, single carbon atoms. With the tip of a powerful microscope, we can actually move atoms and begin to create amazing nano devices. Some could one day patrol our body for all kinds of diseases
hər növ xəstəlikdən qoruya bilər və yol boyunca tıxalı arteriyaları təmizləyə bilər. Gələcəyin kiçik kimyəvi aparatları yəqin ki bir gün DNT hazırlaya bilər. Biz həyat sirlərini açmaq istəyimizdən meydana gələn müstəsna tərəqqinin astanasındayıq.
and clean out clogged arteries along the way. Tiny chemical machines of the future can one day, perhaps, repair DNA. We are on the threshold of extraordinary advances, born of our drive to unveil the mysteries of life.
Beləliklə, sonsuz kosmik toz yağışının altında hava digər planetlərdən gələn tozcuq, mikro-almaz, cəvahirat və supernova püskürmələri ilə doludur. İnsanlar görünməzlə əhatə olunmuş şəkildə həyatlarına davam edirlər. Ətrafımızda görə bildiklərimizdən daha çox şeyin olduğunu bilmək, dünyanı dərketmə səviyyəmizi həmişəlik dəyişir; gizli dünyaya nəzər salmaqla əslində canlı bir kainatda mövcud olduğumuzu görürük və bu yeni perspektiv təəccüb yaratmaqla bizi öz həyətimizin tədqiqatçılarına çevrilməyə sövq edir.
So under an endless rain of cosmic dust, the air is full of pollen, micro-diamonds and jewels from other planets and supernova explosions. People go about their lives surrounded by the unseeable. Knowing that there's so much around us we can't see forever changes our understanding of the world, and by looking at unseen worlds, we recognize that we exist in the living universe, and this new perspective creates wonder and inspires us to become explorers in our own backyards.
Kim bilir hələ nələri görə biləcəyik və hələ hansı təəccüblər həyatımızı dəyişəcək.
Who knows what awaits to be seen and what new wonders will transform our lives.
Bizə isə sadəcə gözləmək qalır. (Alqış) Təşəkkürlər. (Alqış)
We'll just have to see. (Applause) Thank you.