1970-ci illərdə Çinin Hunan şəhərində iki il müddətində gimnastika ilə məşğul olmuşdum. Birinci sinifdə oxuyanda atletika məktəbinə köçürülməyim üçün bütün xərclərin dövlət tərəfindən ödənəcəyi təklifini aldım. Ancaq aslan anam "Yox" dedi. Valideynlərim mənim də onlar kimi mühəndis olmağımı istəyirdilər. Mədəni İnqilabdan sonra yaranan bir inam idi ki, yaxşı gəlirli və təhlükəsiz iş xoşbəxtliyə gedən tək yoldur. İşimi sevib-sevməməyim elə də vacib deyil.
So I was trained to become a gymnast for two years in Hunan, China in the 1970s. When I was in the first grade, the government wanted to transfer me to a school for athletes, all expenses paid. But my tiger mother said, "No." My parents wanted me to become an engineer like them. After surviving the Cultural Revolution, they firmly believed there's only one sure way to happiness: a safe and well-paid job. It is not important if I like the job or not.
Lakin mənim arzum Çin opera müğənnisi olmaq idi. Bu şəkildə xəyali pianinomu çalıram. Opera müğənnisi olmaq üçün gənc yaşlardan akrobatika ilə məşğul olmaq lazımdır. Mən də opera məktəbinə gedə bilmək üçün əlimdən gələni etdim. Hətta məktəb müdirimizə radio şou hazırlaması üçün məktub da yazdım. Ancaq böyüklər mənim fikrimi bəyənmədilər. Ciddi olduğuma heç kəs inanmadı. Ancaq dostlarım mənə dəstək olurdu ki, onlar da mənim kimi gücsüz uşaqlar idilər. Beləliklə, 15 yaşıma çatanda məşq etmək üçün gec olduğunu başa düşdüm. Arzum heç vaxt reallaşası deyildi. Həyatımın sonuna kimi ikinci sinif xoşbəxtliyin əldə edəcəyim tək xoşbəxtlik olacağından qorxurdum.
But my dream was to become a Chinese opera singer. That is me playing my imaginary piano. An opera singer must start training young to learn acrobatics, so I tried everything I could to go to opera school. I even wrote to the school principal and the host of a radio show. But no adults liked the idea. No adults believed I was serious. Only my friends supported me, but they were kids, just as powerless as I was. So at age 15, I knew I was too old to be trained. My dream would never come true. I was afraid that for the rest of my life some second-class happiness would be the best I could hope for.
Ancaq bu ədalətsizlik idi. Başqa bir yol tapmağa qərar vermişdim. Mənə yol göstərəcək heç kəs yoxdur? Eybi yox. Kitablara müraciət etdim.
But that's so unfair. So I was determined to find another calling. Nobody around to teach me? Fine. I turned to books.
Valideyn məsləhətini əvəz etmək üçün musiqiçi ailəsi tərəfindən yazılan bu kitaba müraciət etdim. ["Fou Lei ailəsinin yazışmaları."]
I satisfied my hunger for parental advice from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]
Konfutsi ənənəsi qadından mütilik tələb etsə də azad qadın modelini bu əsərdən götürdüm. ["Jen Eyr."]
I found my role model of an independent woman when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]
Bu kitabdan bacarıqlı olmağı öyrəndim.[ "Düjünü daha ucuz" əsl adı: "Cheaper by the Dozen"]
And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]
Bu kitablar məni xaricdə oxumağa həvəsləndirdi.
And I was inspired to study abroad after reading these.
["Sanmao-nın əsərləri toplusu" (digər adı Echo Chan)] ["Tarixdən çıxarılan dərslər" yazıçı: Nan Huaijin]
["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]
1995-ci ildə ABŞ-a gəldikdə ilk hansı kitabları oxudum? Əlbəttə ki, Çində qadağan olunmuş kitabları. "Bərəkətli Torpaq" çinli kəndli həyatı haqdadır. Propaqanda üçün heç bir faydası yoxdur. Başa düşürəm. Bibliya maraqlıdır, bir az da qəribə. (Gülüş) Bu başqa günün mövzusudur. Ancaq beşinci ehkam mənə aydınlıq gətirdi. Ehkamda "Ata və anana hörmət edəcəksən." deyilir. Fikirləşdim ki, "Hörmət" " İtaətdən fərqli və daha yaxşıdr." Bu yolla mən Konfutsiçilikdəki günahkarlıq hissindən qurtulub valideynlərimlə münasibətimi yenidən qurmağıma şans qazandım.
I came to the U.S. in 1995, so which books did I read here first? Books banned in China, of course. "The Good Earth" is about Chinese peasant life. That's just not convenient for propaganda. Got it. The Bible is interesting, but strange. (Laughter) That's a topic for a different day. But the fifth commandment gave me an epiphany: "You shall honor your father and mother." "Honor," I said. "That's so different, and better, than obey." So it becomes my tool to climb out of this Confucian guilt trap and to restart my relationship with my parents.
Yeni mədəniyyətlə üzləşməyim mənə oxuduqlarımı müqayisə etmək imkanı da verdi. Bu sizə çox şey öyrədə bilər. Məsələn, bu xəritə ilk başda mənə qəribə göründü, çünki Çində biz bu xəritəni öyrənərək böyüyürük. Heç vaxt fikirləşməmişdim ki, Çinin dünyanın mərkəzində olmağı şərt deyil. Əslində, xəritə dünyaya baxışı göstərir. Müqayisəli mütailə yeni bir şey deyil. Bu elm dünyasında standart bir praktikadır. Hətta, burada müqayisəli din və müqayisəli ədəbiyyat kimi elm sahələri də var.
Encountering a new culture also started my habit of comparative reading. It offers many insights. For example, I found this map out of place at first because this is what Chinese students grew up with. It had never occurred to me, China doesn't have to be at the center of the world. A map actually carries somebody's view. Comparative reading actually is nothing new. It's a standard practice in the academic world. There are even research fields such as comparative religion and comparative literature.
Müqayisə və qarşılaşdırma alimlərə mövzunun tam anlaşılmasında kömək edir. Mən də fikirləşdim ki, müqayisəli mütailə tədqiqat üçün işə yarayırsa, niyə də gündəlik həyatda yaramasın? Beləliklə, kitabları cütlüklər halında oxumağa başladım. Deyək ki, eyni hadisədə iştirak etmiş insanlar ["Benjamin Franklin" yazıcı: Walter Isaacson]["John Adams" yazıçı: David McCullough] və yaxud eyni əhavalatın hissəsi olmuş dostlar haqda olsun. ["Şəxsi Tarix" yazıçı: Katharine Graham] ["Qartopu: Warren Buffett və Həyat adlı İş" yazıçı: Alice Schroeder] Mən bir hekayəni bir neçə janrda müqayisəli oxumağı da sevirəm- (Gülüş) [Müqəddəs Bibliya: Kral James Versiyası] ["Qoyun" yazıçı: Christopher Moore] Yaxud Joseph Campbell-in öz gözəl əsərində etdiyi kimi eyni hekayələrin müxtəlif mədəniyyətlədə təsviri.["Mifin Gücü" yazıçı: Joseph Campbell] Misal üçün; İsa peyğəmbər və Budda hər ikisi 3 cazibədən boyun qaçırmışdılar. İsa peyğəmbər üçün bunlar iqtisadi, siyasi və ruhi idi. Budda üçün maraqlıdır ki, bunlar hamısı psixoloji idi: ehtiras, qorxu və sosial öhdəlik.
Compare and contrast gives scholars a more complete understanding of a topic. So I thought, well, if comparative reading works for research, why not do it in daily life too? So I started reading books in pairs. So they can be about people -- ["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] -- who are involved in the same event, or friends with shared experiences. ["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder] I also compare the same stories in different genres -- (Laughter) [Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] -- or similar stories from different cultures, as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell] For example, both the Christ and the Buddha went through three temptations. For the Christ, the temptations are economic, political and spiritual. For the Buddha, they are all psychological: lust, fear and social duty -- interesting.
Xarici dil bilirsinizsə sevdiyiniz kitabları iki dildə oxumaq da maraqlıdır. ["Chuang Tzu Yolu" yazıçı: Thomas Merton]["Tao: Su axarı" yazıçı: Alan Watts] Tərcümədə mənanın itməsini deyil, başqa maraqlı faktları aşkar etdim. Məsələn, tərcümələrin köməyi ilə başa düşdüm ki, Çin dilində xoşbəxtlik hərfi mənada "sürətli sevinc" deməkdir. Çin dilində gəlin sözü "yeni ana" kimi ifadə edilir. Bəli! (Gülüş)
So if you know a foreign language, it's also fun to read your favorite books in two languages. ["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts] Instead of lost in translation, I found there is much to gain. For example, it's through translation that I realized "happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh! "Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh. (Laughter)
Kitablar keçmiş və indiki zamandakı insanlarla əlaqə saxlaya bildiyim sehrli portal rolunu oynayır. Bir daha heç vaxt yalnız yaxud gücsüz olmayacağımı bilirəm. Arzunuzun reallaşmaması digər insanların çətinlikləri ilə müqayisədə heçnədir. İnanmağa başlamışam ki, arzunun tək məqsədi reallaşmaq deyil. Arzunun əsas məqsədi arzuların, həvəsin və xoşbəxtliyin yarandığı nöqtə ilə əlaqə saxlamağımızı təmin etməsidir. Reallaşmamış arzu da bunu etməyə qadirdir.
Books have given me a magic portal to connect with people of the past and the present. I know I shall never feel lonely or powerless again. Having a dream shattered really is nothing compared to what many others have suffered. I have come to believe that coming true is not the only purpose of a dream. Its most important purpose is to get us in touch with where dreams come from, where passion comes from, where happiness comes from. Even a shattered dream can do that for you.
Kitablara görədir ki, bu gün mən buradayam və xoşbəxtəm. Və çox vaxt da aydın bir məqsədlə yaşayıram. Sizə də "Kitablar həmişə sizinlə olsun!" deyirəm.
So because of books, I'm here today, happy, living again with a purpose and a clarity, most of the time. So may books be always with you.
Sağ olun.
Thank you.
(Alqış)
(Applause)
Sağ olun. (Alqış)
Thank you. (Applause)
Sağ olun. (Alqış)
Thank you. (Applause)