کیمیازانانی ئۆرگانیک گەردیلە دروست دەکەن گەردیلە زۆر ئاڵۆزەکان، بە پارچەکردنی گەردیلەیەکی گەورە بۆ ناو گەردیلە بچوکەکان و ئەندازیاری پێجەوانە. و وەک کیمیاگەرێک، یەکێک لەو شتانەی کە دەمویست بپرسم لە گروپی توێژینەوەکەم چەند ساڵێک لەمەوبەر ئەوەیە، ئایا دەتوانین سێتێکی کیمیای جیهانی زۆر سارد دروست بکەین؟ لە ڕاستیدا، دەتوانین کیمیای “کاربەرنامە” بکەین؟
Organic chemists make molecules, very complicated molecules, by chopping up a big molecule into small molecules and reverse engineering. And as a chemist, one of the things I wanted to ask my research group a couple of years ago is, could we make a really cool universal chemistry set? In essence, could we "app" chemistry?
ئێستا ئەمە مانای چی دەبێت، وە چۆن بیکەین؟ باشە بۆ دەستپێکردن بەم کارە، چاپکەرێکی سێ ڕەهەندیمان وەرگرت و ئێمە دەستمان کرد بە چاپکردنی کەرەکانمان و تیوبەکانی تاقی کردنەوەمان لە لایەکەوە و پاشان گەردیلەکە چاپ بکە لە هەمان کاتدا لە لایەکی ترەوە هەروەها تێکەڵیان بکەلەو شتانەی پێیدەڵێین کاردانەوە. بۆیە بە چاپکردنی کەشتییەکە و ئەنجامدانی کیمیایی لە هەمان کاتدا، ئێمە لەوانەیە دەست بکەین بە گەیشتن بەم ئامرازە جیهانیەی کیمیا.
Now what would this mean, and how would we do it? Well to start to do this, we took a 3D printer and we started to print our beakers and our test tubes on one side and then print the molecule at the same time on the other side and combine them together in what we call reactionware. And so by printing the vessel and doing the chemistry at the same time, we may start to access this universal toolkit of chemistry.
ئێستا ئەمە مانای چییە؟ باشە ئەگەر بتوانین تۆڕە بایۆلۆجی و کیمیاییەکان وەک بزوێنەری گەڕان دابنێین، کەواتە ئەگەر خانەیەکت هەیە و نەخۆشە پێویستە چارەسەری بکەیت یان بەکتریا کە دەتەوێت بیکوژیت ئەگەر ئەمە لە ئامێرەکەتدا چەسپاوە لە هەمان کاتدا، تۆ کیمیاکە ئەنجام بدەیت تۆ لەوانەیە بتوانیت بە شێوازێکی نوێ دەرمان دروست بکەیت.
Now what could this mean? Well if we can embed biological and chemical networks like a search engine, so if you have a cell that's ill that you need to cure or bacteria that you want to kill, if you have this embedded in your device at the same time, and you do the chemistry, you may be able to make drugs in a new way.
کەواتە ئێمە چۆن ئەم کارە لە تاقیگەکە دەکەین؟ باشە ئەوە پێویستی بە سۆفتوێر هەیە، پێویستی بە هاردوێر هەیە و پێویستی بە مەرەکەبێکی کیمیایی ھەیە. و بۆیە کەمێکی زۆر سارد ئەوەیە، بیرۆکەکە ئەوەیە ئێمە دەمانەوێت کۆمەڵە مەرەکەبێکی جیهانیمان هەبێت کە ئێمە لەگەڵ چاپکەرەکە دەری دێنین، وتۆ نەخشەکە دابەزێنە، کیمیای ئۆرگانیک بۆ ئەو گەردیلە و لە ئامێرەکەدا دروستی دەکەیت. کەواتە دەتوانیت گەردیلەکەت دروست بکەیت لە چاپکەرەکە بە بەکارهێنانی ئەم سۆفتوێرە.
So how are we doing this in the lab? Well it requires software, it requires hardware and it requires chemical inks. And so the really cool bit is, the idea is that we want to have a universal set of inks that we put out with the printer, and you download the blueprint, the organic chemistry for that molecule and you make it in the device. And so you can make your molecule in the printer using this software.
کەواتە ئەمە مانای چیە؟ باشە، لە کۆتاییدا، ئەوە مانای ئەوەیە تۆ دەتوانی دەرمانی خۆت چاپ بکەیت. و ئەمە ئەوە شتەیە ئێمە لە تاقیگەکە دەیکەین لە ئێستادا.
So what could this mean? Well, ultimately, it could mean that you could print your own medicine. And this is what we're doing in the lab at the moment.
بەڵام بۆ ئەوەی هەنگاوی ساوایان بۆ گەیشتن بە ئەوێ بگرین، پێش هەموو شتێک دەبێت سەیری دیزاین و بەرهەمهێنانی دەرمان بکەین یان دۆزینەوەی دەرمان و دروستکردنی. چونکە ئەگەر بتوانین دروستی بکەین دوای ئەوەی کە دۆزیومانەتەوە، ئێمە دەتوانین لە هەر شوێنێک بڵاوی بکەینەوە. تۆ پێویست ناکات چیتر بچیت بۆ کیمستەکە. ئێمە دەتوانین دەرمان چاپ بکەین لە کاتی پێویستدا. ئێمە دەتوانین دۆزینەوەی نوێ دابەزێنین. بڵێ باگێکی نوێی نایاب دەرکەوت. دەیخەیتە ناو بزوێنەری گەڕانەکەتەوە، و تۆ دەرمانەکە دروست دەکەیت بۆ چارەسەرکردنی هەڕەشەکە. کەوایە ئەمە ڕێگەت پێدەدات لە فڕینی کۆگای مۆلکولی.
But to take baby steps to get there, first of all we want to look at drug design and production, or drug discovery and manufacturing. Because if we can manufacture it after we've discovered it, we could deploy it anywhere. You don't need to go to the chemist anymore. We can print drugs at point of need. We can download new diagnostics. Say a new super bug has emerged. You put it in your search engine, and you create the drug to treat the threat. So this allows you on-the-fly molecular assembly.
بەڵام لەوانەیە بۆ من بیتی سەرەکی بچێتە داهاتوو ئەمە بیرۆکەیە بۆ وەرگرتنی خانەی بنەڕەتی خۆت، لەگەڵ جینەکانت و ژینگەکەتدا، و تۆ دەرمانی تایبەتی خۆت چاپ دەکەیت
But perhaps for me the core bit going into the future is this idea of taking your own stem cells, with your genes and your environment, and you print your own personal medicine.
و ئەگەر ئەوە وەک پێویست بە خەیاڵ دەرنەکەوێت، تۆ پێت وایە ئێمە بەرەو کوێ دەڕۆین؟ باشە، تۆ کە بابەتی تایبەتی خۆت هەڵبەستووە. من زۆرم پێ خۆش بوو، سکۆتی.
And if that doesn't seem fanciful enough, where do you think we're going to go? Well, you're going to have your own personal matter fabricator. Beam me up, Scotty.
(چەپڵە لێدان)
(Applause)