I think it's safe to say that all humans will be intimate with death at least once in their lives. But what if that intimacy began long before you faced your own transition from life into death? What would life be like if the dead literally lived alongside you?
Azt hiszem biztosan állíthatom, hogy minden ember szoros kapcsolatba kerül a halállal legalább egyszer az életben. De mi lenne, ha ez a kapcsolat sokkal előbb kezdődne, mint ahogy szembe kell néznünk a saját átlépésünkkel az életből a halálba? Milyen lenne az élet, ha a holtak szó szerint mellettünk élnének?
In my husband's homeland in the highlands of Sulawesi island in eastern Indonesia, there is a community of people that experience death not as a singular event but as a gradual social process. In Tana Toraja, the most important social moments in people's lives, the focal points of social and cultural interaction are not weddings or births or even family dinners, but funerals. So these funerals are characterized by elaborate rituals that tie people in a system of reciprocal debt based on the amount of animals -- pigs, chickens and, most importantly, water buffalo -- that are sacrificed and distributed in the name of the deceased. So this cultural complex surrounding death, the ritual enactment of the end of life, has made death the most visible and remarkable aspect of Toraja's landscape. Lasting anywhere from a few days to a few weeks, funeral ceremonies are a raucous affair, where commemorating someone who's died is not so much a private sadness but more of a publicly shared transition. And it's a transition that's just as much about the identity of the living as it is about remembrance of the dead.
A férjem szülőhazájában a Celebesz sziget felvidékén Kelet-Indonéziában létezik egy közösség, aminek tagjai a halált nem egyszeri eseményként élik át, hanem mint egy fokozatos társadalmi folyamatot. Tana Torajában a legfontosabb közösségi pillanatok az ember életében, a társadalmi és kulturális interakciók fókuszpontjai nem az esküvők vagy gyermekek születése vagy éppen a családi vacsorák, hanem a temetések. Ezeket a temetéseket hosszas szertartások jellemzik melyek a kölcsönös tartozás rendszerébe kötik az embereket arra alapozva, hogy mennyi állatot -- disznót, csirkét és ami a legfontosabb, vízibivalyt -- áldoznak fel és osztanak szét az elhunyt nevében. Szóval ez a kulturális összesség, ami körbeveszi a halált, az élet végének szertartásos eljátszása tette a halált a Toraja vidék legszembetűnőbb és legfigyelemreméltóbb aspektusává. Tarthatnak néhány napig vagy akár néhány hétig, a temetési szertartások harsány események, ahol valaki haláláról való megemlékezés nem annyira szomorú magánügy mint inkább egy a nyilvánossággal megosztott átmenet. S ez az átmenet éppen annyira szól az élők identitásáról, mint az elhunytról való megemlékezésről.
So every year, thousands of visitors come to Tana Toraja to see, as it were, this culture of death, and for many people these grandiose ceremonies and the length of the ceremonies are somehow incommensurable with the way that we face our own mortality in the West. So even as we share death as a universal experience, it's not experienced the same way the world over. And as an anthropologist, I see these differences in experience being rooted in the cultural and social world through which we define the phenomena around us. So where we see an unquestionable reality, death as an irrefutable biological condition, Torajans see the expired corporeal form as part of a larger social genesis. So again, the physical cessation of life is not the same as death. In fact, a member of society is only truly dead when the extended family can agree upon and marshal the resources necessary to hold a funeral ceremony that is considered appropriate in terms of resources for the status of the deceased. And this ceremony has to take place in front of the eyes of the whole community with everyone's participation.
Tehát minden évben több ezer látogató jön Tana Torajába, hogy lássa a halál kultúráját, és sokaknak ezek a grandiózus ceremóniák és azok időtartama valahogy összeegyeztethetetlen azzal, ahogy mi nézünk szembe a halállal nyugaton. Annak ellenére, hogy a halált mindannyian megtapasztaljuk, nem ugyanúgy éljük át a világ minden részén. Antropológusként látom, hogy a különbségek, ahogy átéljük ezt a kulturális és társadalmi életben gyökereznek, amelyen keresztül meghatározzuk a jelenségeket körülöttünk. Ahol mi egy megkérdőjelezhetetlen valóságot látunk, a halált, mint egy visszafordíthatatlan biológiai állapotot, addig a toraják a kimúlt testet úgy látják, mint egy nagyobb társadalmi eredet részét. Tehát, még egyszer, az élet fizikai megszűnése nem egyenlő a halállal. Sőt, a társadalom egy tagja csak akkor halott igazán, amikor a tágabb család erről megegyezik és megszerzik a szükséges forrásokat, hogy megtartsák a szertartást, ami megfelelőnek mondható az elhunyt státuszára tekintve. S ennek a szertartásnak az egész közösség szeme előtt kell zajlania mindenki részvételével.
So after a person's physical death, their body is placed in a special room in the traditional residence, which is called the tongkonan. And the tongkonan is symbolic not only of the family's identity but also of the human life cycle from birth to death. So essentially, the shape of the building that you're born into is the shape of the structure which carries you to your ancestral resting place. Until the funeral ceremony, which can be held years after a person's physical death, the deceased is referred to as "to makala," a sick person, or "to mama," a person who is asleep, and they continue to be a member of the household. They are symbolically fed and cared for, and the family at this time will begin a number of ritual injunctions, which communicates to the wider community around them that one of their members is undergoing the transition from this life into the afterlife known as Puya.
Tehát egy személy fizikai halála után a test egy különleges szobába kerül a tradicionális lakhelyen, amit tongkonannak neveznek. A tongkonan nem csak a család identitását szimbolizálja, hanem az életciklust is a születéstől a halálig. Lényegében, az épület alakja, amibe születnek az a szerkezeti forma, ami elvezet az ősi nyughelyre. A temetési szertartásig, ami akár évekkel a személy fizikai halála után is következhet, az elhunytat ''to makala''-ként emlitik, ami beteg embert jelent vagy ''to mama''-ként, ami pedig alvó személy jelent és továbbra is a háztartás részeként tekintenek rá. Szimbolikusan etetik és gondoskodnak róla, és a család ebben az időben számos rituális rendelkezésbe kezd, ami azt az üzenet küldi a közösségnek, hogy a család egyik tagja egy átmeneti állapotba lépett e világi életéből a túlvilágiba, amit Puya-nak neveznek.
So I know what some of you must be thinking right now. Is she really saying that these people live with the bodies of their dead relatives? And that's exactly what I'm saying.
Tudom, most sokan mit gondolnak. Tényleg azt mondja, hogy ezek az emberek a halott rokonaik testével élnek együtt? És pontosan ezt mondom.
But instead of giving in to the sort of visceral reaction we have to this idea of proximity to bodies, proximity to death, or how this notion just does not fit into our very biological or medical sort of definition of death, I like to think about what the Torajan way of viewing death encompasses of the human experience that the medical definition leaves out. I think that Torajans socially recognize and culturally express what many of us feel to be true despite the widespread acceptance of the biomedical definition of death, and that is that our relationships with other humans, their impact on our social reality, doesn't cease with the termination of the physical processes of the body, that there's a period of transition as the relationship between the living and the dead is transformed but not ended. So Torajans express this idea of this enduring relationship by lavishing love and attention on the most visible symbol of that relationship, the human body. So my husband has fond memories of talking to and playing with and generally being around his deceased grandfather, and for him there is nothing unnatural about this. This is a natural part of the process as the family comes to terms with the transition in their relationship to the deceased, and this is the transition from relating to the deceased as a person who's living to relating to the deceased as a person who's an ancestor. And here you can see these wooden effigies of the ancestors, so these are people who have already been buried, already had a funeral ceremony. These are called tau tau.
De ahelyett, hogy megadnánk magunkat ennek a zsigeri reakciónak, amit érzünk a hullák közelsége miatt, a halál közelsége miatt vagy amiatt hogy ez a fogalom mennyire nem illeszkedik bele a biológiai vagy orvosi definícióba a halálról, amivel mi rendelkezünk, szeretek arra gondolni, hogy mi az amit a toraják módja magába foglal a halál átélésével kapcsolatban, amit az orvosi meghatározás kihagy. Úgy gondolom, a toraják társadalmilag elismerik és kulturálisan kimutatják, amit talán sokan igaznak érzünk a halál orvosbiológiai meghatározásának széleskörű elfogadottsága ellenére. Ez pedig az, hogy a kapcsolatunk más emberekkel, az ő hatásuk a mi szociális valóságunkra nem szűnik meg a szervezet fizikai folyamatainak véget érésével. Van egy átmeneti periódus, ami közben az élők és holtak kapcsolata átalakul, de nem ér véget. Tehát a toraják úgy fejezik ki ezt a tartós kapcsolatot, hogy elárasztják szeretettel és figyelemmel a kapcsolat legszembetűnőbb szimbólumát, az emberi testet. A férjem kedves emlékeket őriz arról, hogy hogyan beszélt és játszott, és általában hogyan töltötte idejét az elhunyt nagyapjával, és számára nincs ebben semmi természetellenes. Ez egy természetes része a folyamatnak, ahogy a család feldolgozza az átmenetet az elhunyttal való kapcsolatukban és ez az átmenet abból, hogy úgy viszonyulnak hozzá, mint egy élő személyhez abba, hogy az elhunytra úgy tekintenek, mint egy felmenőre. Itt láthatják a fa képmását az ősöknek, ezeket az embereket már eltemették, megtartották a temetési szertartást. Ezeket tau tau-nak nevezik.
So the funeral ceremony itself embodies this relational perspective on death. It ritualizes the impact of death on families and communities. And it's also a moment of self-awareness. It's a moment when people think about who they are, their place in society, and their role in the life cycle in accordance with Torajan cosmology.
Szóval a temetési szertartás magában a halál kapcsolati perspektíváját testesíti meg. Szertartásossá teszi a hatást, ami a halál gyakorol családokra és közösségekre. Az öntudatosság pillanata is ez. Egy pillanat, amikor az emberek elgondolkodnak azon, hogy kik ők, hogy milyen helyet foglalnak el a társadalomban és hogy mi a szerepük az életciklusban a toraja kozmológia szerint.
There's a saying in Toraja that all people will become grandparents, and what this means is that after death, we all become part of the ancestral line that anchors us between the past and the present and will define who our loved ones are into the future. So essentially, we all become grandparents to the generations of human children that come after us. And this metaphor of membership in the greater human family is the way that children also describe the money that they invest in these sacrificial buffaloes that are thought to carry people's soul from here to the afterlife, and children will explain that they will invest the money in this because they want to repay their parents the debt for all of the years their parents spent investing and caring for them.
Létezik egy szólás a toraja nyelven, miszerint minden ember nagyszülő lesz egyszer. Ez azt jelenti, hogy a halál után mind részei leszünk az ősök vonalának, ami lehorgonyoz minket a múltban és a jelenben és meg fogja határozni kik lesznek a szeretteink a jövőben. Tehát lényegében, mi mind nagyszülei leszünk az utánunk következő gyermekek generációinak. A tagságnak ez a metafórája a szélesebb családban az, amit a gyerekek úgy fogalmaznak meg, a pénz, amit befektetnek ezekbe az áldozati bivalyokba amikről úgy gondolják, az emberek lelkét hordozza innen a túlvilágra, és a gyermekek úgy magyarázzák, hogy azért fektetnek ebbe a pénzt, mert vissza akarják fizetni a szüleiknek az adósságot mindazokért az évekért, amit a szüleik beléjük fektettek és gondoskodtak róluk.
But the sacrifice of buffalo and the ritual display of wealth also exhibits the status of the deceased, and, by extension, the deceased's family. So at funerals, relationships are reconfirmed but also transformed in a ritual drama that highlights the most salient feature about death in this place: its impact on life and the relationships of the living.
De az áldozati bivaly és a gazdagság rituális bemutatása az elhunyt társadalmi státuszát is jelzi és ezzel együtt az ő családjáét is. A temetéseken tehát a kapcsolatok megerősödnek de egyben át is alakulnak egy rituális drámában, amely kiemeli a halál legfontosabb jellemzőjét: a hatását az élők életére és kapcsolataira.
So all of this focus on death doesn't mean that Torajans don't aspire to the ideal of a long life. They engage in many practices thought to confer good health and survival to an advanced age. But they don't put much stock in efforts to prolong life in the face of debilitating illness or in old age. It's said in Toraja that everybody has sort of a predetermined amount of life. It's called the sunga'. And like a thread, it should be allowed to unspool to its natural end.
Mindez a halálra való összpontosítás nem azt jelenti, hogy a toraják nem vágynak hosszú életre. Számos módszert gyakorolnak melyekről úgy vélik segítik az egészség megtartását és hosszú életet eredményeznek. De nem tulajdonítanak nagy jelentőséget azon erőfeszítéseknek, hogy meghosszabbítsák az életet, ha maradandó egészségkárosodással vagy idős korral állnak szemben. A toraják azt mondják, hogy mindenkinek megvan az előremeghatározott élettartama. Sunga-nak nevezik. Mint egy szál cérnának, az életnek is meg kell engedni, hogy elérje természetes végét.
So by having death as a part of the cultural and social fabric of life, people's everyday decisions about their health and healthcare are affected. The patriarch of my husband's maternal clan, Nenet Katcha, is now approaching the age of 100, as far as we can tell. And there are increasing signs that he is about to depart on his own journey for Puya. And his death will be greatly mourned. But I know that my husband's family looks forward to the moment when they can ritually display what his remarkable presence has meant to their lives, when they can ritually recount his life's narrative, weaving his story into the history of their community. His story is their story. His funeral songs will sing them a song about themselves. And it's a story that has no discernible beginning, no foreseeable end. It's a story that goes on long after his body no longer does.
Azzal, hogy a halál része a kulturális és társadalmi életnek, hatással van az emberek mindennapi döntéseire az egészségükkel és az egészségügyi ellátásukkal kapcsolatban. A pátriárka a férjem anyai ágáról, Nenet Katcha, a századik évéhez közeledik már amennyire azt meg tudjuk állapítani. Egyre több jel utal arra, hogy nemsokára elindul saját útjára a Puya felé. Halálát nagy gyász fogja kísérni. De tudom, hogy a férjem családja már várja a pillanatot, amikor rituálisan mutathatják be milyen jelentős volt számukra az ő jelenléte az életükben, amikor a szertartás részeként visszaemlékezhetnek az életére, beleszőve az ő történetét a közösség történelmébe. Az ő története az övéké is. A temetésén elhangzó dalok önmagukról dalolnak majd nekik. Ennek a történetnek nem ismert a kezdete és nincsen előrelátható vége sem. Ez a történet sokkal tovább folytatódik még akkor is, mikor a teste már nem létezik.
People ask me if I'm frightened or repulsed by participating in a culture where the physical manifestations of death greet us at every turn. But I see something profoundly transformative in experiencing death as a social process and not just a biological one. In reality, the relationship between the living and the dead has its own drama in the U.S. healthcare system, where decisions about how long to stretch the thread of life are made based on our emotional and social ties with the people around us, not just on medicine's ability to prolong life. We, like the Torajans, base our decisions about life on the meanings and the definitions that we ascribe to death.
Gyakran kérdezik, hogy félek-e vagy irtózom-e attól, hogy egy olyan kultúra részese vagyok, melyben a halál fizikai megnyilatkozása köszönt minden oldalról. De én valami mélységesen átalakítót látok abban, hogy a halált társadalmi folyamatként élem át és nem csak biológiaiként. Valójában az élők és holtak közti kapcsolatnak megvan a maga drámája az amerikai egészségügyi rendszerben, ahol a döntés, hogy meddig nyújtjuk az élet fonalát attól függ, milyen érzelmi és társadalmi kötelék fűz minket az emberekhez körülöttünk s nem csak az orvostudomány képességén az élet meghosszabítására. Mi, akárcsak a toraják, arra alapozzuk az életről hozott döntéseinket, hogy milyen jelentést és meghatározást tulajdonítunk a halálnak.
So I'm not suggesting that anyone in this audience should run out and adopt the traditions of the Torajans. It might be a little bit difficult to put into play in the United States. But I want to ask what we can gain from seeing physical death not only as a biological process but as part of the greater human story. What would it be like to look on the expired human form with love because it's so intimately a part of who we all are? If we could expand our definition of death to encompass life, we could experience death as part of life and perhaps face death with something other than fear. Perhaps one of the answers to the challenges that are facing the U.S. healthcare system, particularly in the end-of-life care, is as simple as a shift in perspective, and the shift in perspective in this case would be to look at the social life of every death. It might help us recognize that the way we limit our conversation about death to something that's medical or biological is reflective of a larger culture that we all share of avoiding death, being afraid of talking about it. If we could entertain and value other kinds of knowledge about life, including other definitions of death, it has the potential to change the discussions that we have about the end of life. It could change the way that we die, but more importantly, it could transform the way that we live.
Nem arra bíztatok bárkit a közönségből, hogy menjen és vegye át a toraják tradícióit. Talán egy kicsit nehézkes lenne megvalósítani az Egyesült Államokban. Azt akarom megkérdezni, hogy mit tanulhatunk abból, hogy a fizikai halált nem csak egy biológiai folyamatként látjuk, hanem egy nagyobb történet részeként. Milyen lenne szeretettel nézni az elenyésző emberi alakra, mert az annyira meghitten része annak, akik vagyunk? Ha ki tudnánk bővíteni a halálról alkotott definíciónkat belevéve az életet is, a halált az élet részeként élhetnénk meg és talán nem félelemtől telve néznénk szembe a halállal. Talán a megoldás arra a kihívásra, amivel az amerikai egészségügyi rendszer néz szembe, a halál előtti gondozást kiemelve, olyan egyszerű, mint a nézőpont megváltoztatása, és a nézőpontváltás ebben az esetben az lenne, hogy figyelembe vennénk minden halál társadalmi életét. Lehet segítene felismerni, hogy az, ahogy a beszélgetésünket a halálról valami csupán orvosira vagy biológiaira korlátozzuk egy nagyobb kultúrát tükröz, amiben mindannyian osztozunk. El akarjuk kerülni a halált és félünk beszélni róla. Ha elgondolkodnánk és megbecsülnénk más ismereteket az életről beleértve a halál más meghatározásait is, meg van rá a lehetőség, hogy megváltoztassa a vitákat, amiket az élet végéről folytatunk. Megváltoztathatná azt, ahogy meghalunk, de ami még fontosabb, hogy megváltoztathatná azt, ahogy élünk.
(Applause)
(Taps)