How many of you have seen the Alfred Hitchcock film "The Birds"? Any of you get really freaked out by that? You might want to leave now.
Koľko z Vás videlo film Alfreda Hitchcocka "Vtáky"? Vydesilo to poriadne niekoho z Vás? Možno budete chcieť teraz odísť.
(Laughter)
(Smiech)
So this is a vending machine for crows. Over the past few days, many of you have been asking, "How did you come to this? How did you get started doing this?" It started, as with many great ideas, or many ideas you can't get rid of, anyway, at a cocktail party. About 10 years ago, I was at a cocktail party with a friend of mine. We were sitting there, and he was complaining about the crows that were all over his yard and making a big mess. And he was telling me we ought to eradicate these things, kill them, because they're making a mess. I said that was stupid, maybe we should just train them to do something useful. And he said that was impossible.
Tak toto je predajný automat pre vrany. A v posledných dňoch sa ma mnohí z vás pýtali: "Ako si k tomuto dospel? Ako si to začal robiť?" A začalo to, ako mnoho skvelých nápadov, alebo takých, ktorých sa nemôžete len tak zbaviť, na koktail party. Asi pred 10 rokmi som bol s priateľom na koktail party a ako sme tam tak sedeli, on sa mi sťažoval na vrany, ktoré boli všade na jeho dvore, a robili mu veľký neporiadok. A vravel mi, že by sme sa mali posnažiť a vyhubiť tieto veci. Musíme ich zabiť, pretože robia neporiadok. Povedal som mu, že je to hlúposť, vieš, možno by sme ich mali len vytrénovať, aby robili niečo užitočné. Povedal mi, že je to nemožné.
And I'm sure I'm in good company in finding that tremendously annoying, when someone tells you it's impossible. So I spent the next 10 years reading about crows in my spare time.
A som si istý, že budete súhlasiť, že je nesmierne otravné, keď Vám niekto povie, že to je nemožné. A preto som najbližších 10 rokov strávil čítaním o vranách vo svojom voľnom čase.
(Laughter)
(Smiech)
And after 10 years of this, my wife said, "You've got to do this thing you've been talking about, and build the vending machine." So I did. But part of the reason I found this interesting is, I started noticing that we're very aware of all the species that are going extinct on the planet as a result of human habitation expansion, and no one seems to be paying attention to all the species that are actually living; they're surviving. And I'm talking specifically about synanthropic species, which have adapted specifically for human ecologies, species like rats and cockroaches and crows.
A po týchto 10tich rokoch, mi moja žena nakoniec povedala: "Pozri, musíš spraviť tú vec o ktorej rozprávaš, a postaviť ten predajný automat." A tak sa stalo. Ale jedným z dôvodov, prečo som to považoval za zaujímavé je, že som si začal všímať, že všetci sme si dobre vedomí všetkých druhov, ktoré sú na planéte na pokraji vyhynutia v dôsledku rozšírenia ľudského osídlenia, ale nikto, ako sa zdá, nevenuje pozornosť všetkým tým druhov, ktoré skutočne žijú -- ktoré úspešne prežívajú. Hovorím konkrétne o synantropných druhoch, čo sú druhy, ktoré sa prispôsobili špecificky ľudskému prostrediu. Druhy ako potkany a šváby a vrany. A ako som si ich začal všímať, zistil som, že sa hyper-adaptovali.
And as I started looking at them, I was finding that they had hyper-adapted. They'd become extremely adept at living with us. And in return, we just tried to kill them all the time.
Stali sa veľmi dobre prispôsobené na život s nami. A na oplátku, sme sa ich, po celú tú dobu, pokúšali zbaviť.
(Laughter)
And in doing so, we were breeding them for parasitism. We were giving them all sorts of reasons to adapt new ways. So, for example, rats are incredibly responsive breeders. And cockroaches, as anyone who's tried to get rid of them knows, have become really immune to the poisons that we're using. So I thought, let's build something that's mutually beneficial; something that we can both benefit from, and find some way to make a new relationship with these species. So I built the vending machine.
A tým ako sme sa o to pokúšali, sme ich vycvičili k parazitizmu. Dávali sme im najrôznejšie dôvody, aby sa prispôsobili novým podmienkam. Tak napríklad, potkany sú neuveriteľne vnímavý druh. A šváby, ako ktokoľvek, kto sa ich snažil zbaviť, vie, sa stali skutočne imúnne voči jedom, ktoré používame. Tak som si pomyslel, poďme postaviť niečo, čo je vzájomne prospešné. Nuž, poďme postaviť niečo, z čoho môžeme obaja profitovať, a nájsť nejaký spôsob, akým si vybudovať nový vzťah s týmito druhmi. A tak som postavil predajný automat.
But the story of the vending machine is a little more interesting if you know more about crows. It turns out, crows aren't just surviving with human beings; they're actually thriving. They're found everywhere on the planet except for the Arctic and the southern tip of South America. And in all that area, they're only rarely found breeding more than five kilometers away from human beings. So we may not think about them, but they're always around. And not surprisingly, given the human population growth, more than half of the human population is living in cities now. And out of those, nine-tenths of the human growth population is occurring in cities. We're seeing a population boom with crows. So bird counts are indicating that we might be seeing up to exponential growth in their numbers. So that's no great surprise.
Ale príbeh predajného automatu je o trochu zaujímavejší, ak vrany spoznáte bližšie. Ukazuje sa, že vrany nielen prežívajú v okolí ľudí -- v skutočnosti sa im darí až veľmi dobre. Sú všade na svete, s výnimkou Arktídy a južného cípu Južnej Ameriky. A všade tam, sa len zriedka množia ďalej než päť kilometrov od ľudí. Takže možno o nich neuvažujeme, ale sú vždy nablízku. A nie je divu, vzhľadom k rastu ľudskej populácie -- viac ako polovica obyvateľstva žije teraz v mestách. A z toho, 9/10 všetkého nárastu počtu obyvateľov pripadá na mestá. Spoločne s týmto nárastom vidíme populačný boom i u vrán. Sčítania vtákov naznačujú, že by sme mohli byť svedkami dokonca exponenciálneho nárastu v počte. Nie je to žiadnym veľkým prekvapením.
But what was really interesting to me was to find out that the birds were adapting in a pretty unusual way. And I'll give you an example of that. This is Betty. She's a New Caledonian crow. And these crows use sticks in the wild to get insects and whatnot out of pieces of wood. Here, she's trying to get a piece of meat out of a tube. But the researchers had a problem. They messed up and left just a stick of wire in there. And she hadn't had the opportunity to do this before. You see, it wasn't working very well. So she adapted.
Ale čo bolo pre mňa naozaj zaujímavé, bolo zistenie, že vtáky sa prispôsobovali dosť neobvyklým spôsobom. A dám vám príklad akým. Toto je Betty. Je to kaledónská vrana. Tieto vrany využívajú paličky v prírode, aby získali hmyz a ktovie čo ešte z kusov dreva. Tu sa snaží získať kus mäsa z tuby. Ale výskumníci mali problém. Spackali to a zabudli tam kúsok drôtu. A vrana nemala dovtedy príležitosť niečo také robiť. Vidíte, nefungovalo to veľmi dobre. A tak sa prispôsobila.
Now, this is completely unprompted; she had never seen this done before. No one taught her to bend this into a hook or had shown her how it could happen. But she did it all on her own. So keep in mind -- she's never seen this done.
Toto je úplne spontánne. Ešte to predtým nikdy nevidela nikoho robiť. Nikto ju nenaučil ohnúť to do háku, či jej len ukázať, ako by to bolo možné. Urobila to všetko sama. Takže majte na pamäti, že to nikdy nikoho nevidela robiť.
(Laughter)
Takže.
Right.
(Laughter)
(Smiech)
Yeah. All right.
Áno. V poriadku.
(Applause)
(Potlesk)
So that's the part where the researchers freak out.
Takže to je tá časť, kde výskumníci šaleli.
(Laughter)
(Smiech)
It turns out, we've been finding more and more that crows are really intelligent. Their brains are in the same proportion as chimpanzee brains are. There's all kinds of anecdotes for the different kinds of intelligence they have. For example, in Sweden, crows will wait for fishermen to drop lines through holes in the ice. And when the fishermen move off, the crows fly down, reel up the lines, and eat the fish or the bait. It's pretty annoying for the fishermen.
Ukazuje sa, že nachádzame viac a viac dôkazov o tom, že vrany sú naozaj, ale naozaj inteligentné. Ich mozgy sú primerané, v rovnakej proporcii k telu ako je mozog šimpanzov. Existujú rôzne druhy anekdot na rôzne druhy vynaliezavosti, ktorými prekypujú. Napríklad, vo Švédsku budú vrany čakať na rybárov pokiaľ nespustia vlasec skrz diery v ľade. A keď sa rybári vzdialia, vrany priletia, navinú vlasec, a zjedia rybu alebo návnadu. Je to dosť nepríjemné pre rybárov.
On an entirely different tack, at University of Washington a few years ago, they were doing an experiment where they captured some crows on campus. Some students went out, netted some crows, brought them in, weighed and measured them, and let them back out again. And they were entertained to discover that for the rest of the week, whenever these particular students walked around campus, these crows would caw at them and run around, and make their life kind of miserable.
Z iného súdka, z Washingtonskej Univerzity -- pred pár rokmi, robili experiment, pri ktorom chytili nejaké vrany v univerzitnom parku. Niektorí študenti vyšli von a pochytali nejaké vrany, priniesli ich dnu, vážili ich, merali, a ktovie čo ešte, a potom ich vypustili. A boli pobavený zistením, že po zvyšok týždňa, tieto vrany, kedykoľvek títo konkrétny študenti chodili kolo parku, tak tieto vrany na nich krákali, lietali okolo nich a robili im život nepríjemným.
(Laughter)
Už o trochu menej sa bavili, keď tomu tak bolo i ďalší týždeň.
They were significantly less entertained when this went on for the next week. And the next month. And after summer break. Until they finally graduated and left campus, and -- glad to get away, I'm sure -- came back sometime later, and found the crows still remembered them.
Ďalší mesiac. A i po letných prázdninách. Až do doby, kedy nakoniec vyštudovali a opustili vysokú školu -- a boli radi, že sa dostanú preč, som si tým istý -- po nejakom čase sa vrátili, a zistili, že vrany si ich stále pamätali. Takže -- pointa je, nechcite nasrať vrany.
(Laughter)
So, the moral being: don't piss off crows. So now, students at the University of Washington that are studying these crows, do so with a giant wig and a big mask.
Takže teraz, tí študenti na Washingtonskej Univerzite, ktorí študujú tieto vrany, to robia s obrími parochňami a veľkými maskami.
(Laughter)
(Smiech)
It's fairly interesting.
Je to celkom zaujímavé.
(Laughter)
Takže vieme, že tieto vrany sú naozaj chytré,
So we know these crows are really smart, but the more I dug into this, the more I found that they actually have an even more significant adaptation.
ale čím viac som do toho vŕtal, tým viac som zisťoval, že v skutočnosti majú ešte významnejšiu adaptáciu.
Video: Crows have become highly skilled at making a living in these new urban environments. In this Japanese city, they have devised a way of eating a food that normally they can't manage: drop it among the traffic. The problem now is collecting the bits, without getting run over. Wait for the light to stop the traffic. Then, collect your cracked nut in safety.
Video: Vrany sa stali veľmi obratné v zarábaní si na živobytie v týchto nových mestských oblastiach. V tomto japonskom meste, vymysleli spôsob, ako jesť potraviny, ktoré by normálne nemohli -- upustením ich na cestu. Problémom je pozbierať tieto kúsky bez toho, aby ich zrazilo auto. Počkajú na semafor, až dôjde k zastaveniu dopravy. Potom pozbierajú svoje popraskané oriešky v bezpečí.
(Laughter)
(Smiech)
(Applause)
(Potlesk)
Joshua Klein: Yeah, pretty interesting. What's significant about this isn't that crows are using cars to crack nuts. In fact, that's old hat for crows. This happened about 10 years ago in a place called Sendai City, at a driving school in the suburbs of Tokyo. And since that time, all the crows in the neighborhood are picking up this behavior. Now every crow within five kilometers is standing by a sidewalk, waiting to collect its lunch.
Joshua Klein: Áno, áno. Vskutku zaujímavé. Takže, čo je na tom zaujímavého, nie je to, že vrany s pomocou automobilov rozbíjajú orechy. V skutočnosti, pre vrany to nie je nič nového. Toto sa stalo asi pred 10 rokmi v mieste zvanom Sendai City, v autoškole na predmestí Tokia. A od tej doby si všetky vrany v okolí osvojujú toto správanie. A teraz, každá vrana v okruhu piatich kilometrov stojí pri chodníku čakajúc až si pozbiera svoj obed.
So they're learning from each other. And research bears this out. Parents seem to be teaching their young. They learn from their peers, they learn from their enemies. If I have a little extra time, I'll tell you about a case of crow infidelity that illustrates that nicely. The point being, they've developed cultural adaptation. And as we heard yesterday, that's the Pandora's box that's getting human beings in trouble, and we're starting to see it with them. They're able to very quickly and very flexibly adapt to new challenges and new resources in their environment, which is really useful if you live in a city.
Takže učia sa od seba navzájom.A výskum to len potvrdil. Rodičia ako sa zdá, učia ich mladé. Učia sa taktiež od svojich rovesníkov; učia sa i od svojich nepriateľov. Ak by som mal trochu viac času, povedal by som vám o prípade nevery u vrán, ktorá to dobre ilustruje. Pointa je ale tá, že sa u nich rozvíja kultúrna adaptácia. A ako sme včera počuli, to je Pandorinou skrinkou, to, čo dostáva ľudské bytosti do problémov, a to isté začíname vidieť i u nich. Sú schopné veľmi rýchlo a veľmi pružne reagovať na nové situácie a na nové zdroje vo svojom okolí, čo je naozaj užitočné, ak žijete v meste.
So we know that there's lots of crows. We found out they're really smart and they can teach each other. When all this became clear, I realized the only obvious thing to do is build a vending machine. So that's what we did. This is a vending machine for crows. And it uses Skinnerian training to shape their behavior over four stages. It's pretty simple. Basically, what happens is that we put this out in a field or someplace where there's lots of crows. We put coins and peanuts all around the base of the machine. Crows eventually come by, eat the peanuts, and get used to the machine being there. Eventually, they eat all the peanuts. Then they see peanuts here on the feeder tray, and hop up and help themselves. Then they leave, the machine spits up more coins and peanuts, and life is dandy if you're a crow -- you can come back anytime and get yourself a peanut.
Takže vieme, že je tam veľa vrán. Zistili sme, že sú naozaj šikovné, a zistili sme, že sa môžu učiť jedna od druhej. A keď mi toto všetko už bolo jasné, uvedomil som si, že zostáva už len postaviť predajný automat. Takže to je to, čo sme urobili. Toto je predajný automat pre vrany. Používa Skinnerov koncept učenia na formovanie ich správanie v priebehu štyroch fáz. Je to celkom jednoduché. V podstate, čo sa stane, je, že postavíme automat vonku, alebo niekde, kde je množstvo vrán, a položíme mince a arašidy všade okolo neho. A vrany nakoniec dorazia, jedia arašidy a časom si zvyknú na prítomnosť stroja. Až nakoniec zjedia všetky arašidy. A potom uvidia, že tam sú ďalšie arašidy tu na podávači, a povyskočia a dopomôžu si sami. A potom odídu, a stroj ,,vypľuje" viac mincí a arašid, a život je naozaj úžasný, ak ste vrana. Kedykoľvek sa môžete vrátiť a dostanete arašid.
So when they get really used to that, we move on to the crows coming back. Now they're used to the sound of the machine; they keep coming back and digging out peanuts from the pile of coins that's there. When they get really happy about this, we stymie them.
Takže, keď si na to naozaj privykli, prešli sme na skúmanie vrán, ktoré sa vracali. Teraz si privykli i na zvuk stroja, vracajú sa, a dolujú tieto arašidy z hromady mincí, ktoré tam sú. A keď už z toho majú naozaj radosť, postúpime vpred a zmaríme im to.
We move to the third stage, where we only give them a coin. Now, like most of us who have gotten used to a good thing, this really pisses them off. So they do what they do in nature when they're looking for something: sweep things out of the way with their beak. They do that here, and that knocks the coins down the slot. When that happens, they get a peanut. This goes on for some time. The crows learn that all they have to do is show up, wait for the coin to come out, put it in the slot, then get their peanut.
Presunieme sa do tretej etapy, kde im dáme iba mince. Teraz, podobne ako väčšinu z nás, ktorí si zvykli na dobrú vec, aj ich to naozaj vytočí. Takže urobia to, čo robievajú i v prírode, keď niečo hľadajú -- vymetajú veci z cesty zobákom. A urobia to i tu, až tým nepošlú mincu dolu otvorom, a keď sa to stane, dostanú arašid. A tak to pokračuje po určitú dobu. Vrany sa naučia, že všetko to, čo musíte urobiť, je ukázať sa, počkať si na mincu, štuchnúť mincu do otvoru, a potom dostanú arašid. A keď si i na toto privyknú,
When they're good and comfortable with that, we move to the final stage, where they show up and nothing happens. This is where we see the difference between crows and other animals. Squirrels, for example, would show up, look for the peanut, go away. Come back, look for the peanut, go away. They do this maybe half a dozen times before they get bored, and then they go off and play in traffic.
prejdeme k poslednej fáze, v ktorej, keď sa ukážu, tak sa nič nestane. A to je bod, u ktorého vidíme rozdiel medzi vranami a inými zvieratami. Veveričky, napríklad, tie by sa ukázali, hľadali by arašid, a odišli preč. Vrátili sa, hľadali arašid, odišli preč. Robili by to možno poltucetkrát, než by ich to omrzelo, až by potom zmizli a našli si inú činnosť. Vrany, naopak, tie sa ukážu, a snažia sa tomu prísť na kĺb.
Crows, on the other hand, show up and they try and figure it out. They know this machine has been messing with them through three different stages of behavior.
Vedia, že tento stroj sa s nimi pohráva, a to prostredníctvom troch rôznych štádií chovania. (Smiech)
(Laughter)
Zistili, že za tým musí byť niečo viac.
They figure there must be more to it. So they poke at it and peck at it. And eventually some crow gets a bright idea: "Hey, there's lots of coins lying around from the first stage, hops down, picks it up, drops it in the slot, and we're off to the races. That crow enjoys a temporary monopoly on peanuts, until his friends figure out how to do it, and then there we go.
Takže štúrajú do toho a ďobajú do toho a ktovie čo ešte. Až nakoniec nejaká vrana dostane nápad, že: "Hej, veď je tu veľa mincí povaľujúc sa z prvej etapy, povaľujúc sa priamo na zemi," -- len zoskočiť, zdvihnúť ich, a vhodiť do otvoru na mince. A preteky sa začínajú. Táto vrana si tak užíva dočasný monopol na arašidy, a to do doby pokiaľ i jej priatelia nepochopia, a potom to už ide jedna radosť.
So, what's significant about this to me isn't that we can train crows to pick up peanuts. Mind you, there's 216 million dollars' worth of change lost every year, but I'm not sure I can depend on that ROI from crows.
Takže, čo je pre mňa na tomto významného, nie je to, že je možne vycvičiť vrany aby zbierali arašidy. Nezabúdajme, že je tu 216 miliónov dolárov v drobných, ktoré sa stratia každý rok, ale nie som si istý, že sa môžem odkázať na návratnosť investícii od vrán.
(Laughter)
Instead, I think we should look a little bit larger. I think crows can be trained to do other things. For example, why not train them to pick up garbage after stadium events? Or find expensive components from discarded electronics? Or maybe do search and rescue? The main point of all this for me is, we can find mutually beneficial systems for these species. We can find ways to interact with these other species that doesn't involve exterminating them, but involves finding an equilibrium with them that's a useful balance.
Namiesto toho si myslím, že by sme sa mali porozhliadnuť trochu inde. Myslím si, že vrany môžu byť trénované robiť iné veci. Napríklad, prečo ich nevyužiť na zber odpadkov po štadiónových akciách? Alebo na hľadanie drahých komponentov z vyradenej elektroniky? Alebo možno na pátranie a záchranu? Hlavná vec, hlavný význam toho všetkého pre mňa je, že môžeme nájsť vzájomne prospešné systémy pre tieto druhy. Môžeme nájsť spôsob, ako žiť s týmito druhmi, ktorý nezahŕňa ich vyhladzovanie, ale zahŕňa nájdenie rovnováhy, čo je užitočnou harmóniou.
Thanks very much.
Ďakujem veľmi pekne.
(Applause)
(Potlesk)