To many, one of the coolest things about "Game of Thrones" is that the inhabitants of the Dothraki Sea have their own real language. And Dothraki came hot on the heels of the real language that the Na'vi speak in "Avatar," which, surely, the Na'vi needed when the Klingons in "Star Trek" have had their own whole language since 1979. And let's not forget the Elvish languages in J.R.R. Tolkien's "Lord of the Rings" trilogy, especially since that was the official grandfather of the fantasy conlangs. "Conlang" is short for "constructed language." They're more than codes like Pig Latin, and they're not just collections of fabricated slang like the Nadsat lingo that the teen hoodlums in "A Clockwork Orange" speak, where "droog" from Russian happens to mean "friend." What makes conlangs real languages isn't the number of words they have. It helps, of course, to have a lot of words. Dothraki has thousands of words. Na'vi started with 1,500 words. Fans on websites have steadily created more. But we can see the difference between vocabulary alone and what makes a real language from a look at how Tolkien put together grand old Elvish, a conlang with several thousands words. After all, you could memorize 5,000 words of Russian and still be barely able to construct a sentence. A four-year-old would talk rings around you. That's because you have to know how to put the words together. That is, a real language has grammar. Elvish does. In English, to make a verb past, you add an "-ed." Wash, washed. In Elvish, "wash" is "allu" and "washed" is "allune." Real languages also change over time. There's no such thing as a language that's the same today as it was a thousand years ago. As people speak, they drift into new habits, shed old ones, make mistakes, and get creative. Today, one says, "Give us today our daily bread." In Old English, they said, "Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg." Things change in conlangs, too. Tolkien charted out ancient and newer versions of Elvish. When the first Elves awoke at Cuiviénen, in their new language, the word for "people" was "kwendi," but in the language of one of the groups that moved away, Teleri, over time, "kwendi" became "pendi," with the "k" turning into a "p." And just like real languages, conlangs like Elvish split off into many. When the Romans transplanted Latin across Europe, French, Spanish, and Italian were born. When groups move to different places, over time, their ways of speaking grow apart, just like everything else about them. Thus, Latin's word for hand was "manus," but in French, it became "main," while in Spain it became "mano." Tolkien made sure Elvish did the same kind of thing. While that original word "kwendi" became "pendi" among the Teleri, among the Avari, who spread throughout Middle Earth, it became "kindi" when the "w" dropped out. The Elvish varieties Tolkien fleshed out the most are Quenya and Sindarin, and their words are different in the same way French and Spanish are. Quenya has "suc" for "drink," Sindarin has "sog." And as you know, real languages are messy. That's because they change, and change has a way of working against order, just like in a living room or on a bookshelf. Real languages are never perfectly logical. That's why Tolkien made sure that Elvish had plenty of exceptions. Lots of verbs are conjugated in ways you just have to know. Take even the word "know." In the past, it's "knew," which isn't explained by any of the rules in English. Oh well. In Elvish, "know" is "ista," but "knew" is "sinte." Oh well. The truth is, though, that Elvish is more a sketch for a real language than a whole one. For Tolkien, Elvish was a hobby rather than an attempt to create something people could actually speak. Much of the Elvish the characters in the "Lord of the Rings" movies speak has been made up since Tolkien by dedicated fans of Elvish based on guesses as to what Tolkien would have constructed. That's the best we can do for Elvish because there are no actual Elves around to speak it for us. But the modern conlangs go further. Dothraki, Na'vi, and Klingon are developed enough that you can actually speak them. Here's a translation of "Hamlet" into Klingon, although performing it would mean getting used to pronouncing "k" with your uvula, that weird, cartoony thing hanging in the back of your throat. Believe it or not, you actually do that in plenty of languages around the world, like Eskimo ones. Pronouncing Elvish is much easier, though. So, let's take our leave for now from this introduction to conlangs in Elvish and the other three conlangs discussed with a heartfelt quad-conlangual valedictory: "A Na Marie!" "Hajas!" Na'vi's "Kiyevame!" "Qapla!" and "Goodbye!"
Một trong những điều tuyệt nhất của "Game of Thrones" là các cư dân vùng Biển Dothraki có ngôn ngữ thực sự của họ. Tiếng Dothraki xuất hiện ngay sau một ngôn ngữ khác mà người Na'vi sử dụng trong "Avatar", người Na'vi cần có ngôn ngữ riêng vì người Klingon trong "Star Trek" đã có ngôn ngữ của riêng mình từ năm 1979. Và cũng đừng quên tiếng Elvish trong bộ ba tiểu thuyết "Lord of the Rings" của J.R.R. Tolkien, nhất là khi nó chính là cha đẻ của "conlang" (ngôn ngữ nhân tạo). "Conlang" là viết tắt của "contructed language". Chúng không chỉ gồm những mật mã như Pig Latin, và cũng không chỉ là những tiếng lóng như biệt ngữ Nadsat mà bọn lưu manh tuổi teen trong "A Clockword Orange" sử dụng, với từ "droog" trong tiếng Nga nghĩa là "friend" (bạn bè). Điều khiến "conlang" thực sự trở thành ngôn ngữ không phải ở số lượng từ vựng. Dù tất nhiên nó cũng có nhiều từ hữu ích. Tiếng Dothraki có hàng ngàn từ. Tiếng Na'vi khởi đầu với 1.500 từ. Sau đó, fan đã dần tạo thêm nhiều từ mới. Nhưng chúng ta có thể thấy sự khác biệt giữa từ vựng nói riêng với điều tạo ra một ngôn ngữ thực bằng cách xem làm thế nào Tolkien tạo ra tiếng Elvish, một "conlang" gồm hàng ngàn từ. Rốt cuộc thì bạn có thể nhớ 5.000 từ tiếng Nga mà vẫn hầu như không thể nói thành câu. Một đứa trẻ 4 tuổi còn nói giỏi hơn bạn. Đó là vì bạn còn cần phải biết cách sắp xếp từ thành câu. Vì thế, một ngôn ngữ thực cần có văn phạm. Tiếng Elvish có điều đó. Trong tiếng Anh, để chia động từ về thì quá khứ, ta thêm "-ed." Wash (giặt, rửa), Washed. Trong tiếng Elvish, "wash" là "allu" và "washed" là "allune." Ngôn ngữ thực cũng thay đổi theo thời gian. Chẳng có ngôn ngữ nào mà nó ngày nay lại giống hệt như nó ở một ngàn năm trước. Vì khi nói, chúng ta hình thành các thói quen mới, thay cho những cái cũ, phạm lỗi, và sáng tạo. Ngày nay, ta nói (tiếng Anh) "Give us today our daily bread." Nhưng, tiếng Anh cổ lại là "Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg." Các "conlang" cũng có sự biến đổi. Tolkien phân ra các phiên bản mới và cũ của tiếng Elvish. Người Elves đầu tiên xuất hiện ở Cuiviénen, trong ngôn ngữ của họ, "people" (con người) là "kwendi", nhưng trong ngôn ngữ của nhóm người Elves di cư, Teleri, "kwendi" dần trở thành "pendi", với chữ "k" chuyển thành chữ "p". Và giống trong ngôn ngữ thực, "conlang" như Elvish cũng phân nhánh. Khi người La Mã đem tiếng Latin ra toàn châu Âu, tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, và tiếng Ý ra đời. Khi các nhóm người di cư đi nhiều nơi, cách họ nói cũng dần trở nên khác nhau, cũng như nơi ở khác nhau của họ. Do đó, trong tiếng Latin, "hand" (bàn tay) là "manus", nhưng trong tiếng Pháp lại là "main", và trong tiếng Tây Ban Nha là "mano". Tolkien đã đảm bảo rằng tiếng Elvish cũng có điều tương tự. Trong khi "kwnedi" trở thành "pendi" giữa những người Teleri, thì với người Avari sinh sống khắp vùng Trung Địa, "kwendi" lại thành "kindi" với chữ "w" bị bỏ đi. Những tộc Elves mà Tolkien tập trung nhiều nhất là Quenya và Sindarin, và ngôn ngữ của họ cũng khác biệt như tiếng Pháp và tiếng Tây Ban Nha. Trong tiếng Quenya, "suc" là "drink" (uống), trong tiếng Sindarin lại là "sog" Và bạn cũng biết đấy, ngôn ngữ thực rất rắc rối. Vì chúng thường thay đổi, và thay đổi theo cách chống lại trật tự, giống như trong phòng khách hoặc trên kệ sách. Ngôn ngữ thực chẳng bao giờ hợp lý hoàn toàn. Đó là lý do tại sao Tolkien tạo ra tiếng Elvish với rất nhiều ngoại lệ. Rất nhiều động từ bất quy tắc mà bạn buộc phải biết. Hãy lấy từ "know" (biết) làm ví dụ. Ở thì quá khứ, nó là "knew", nhưng lại không có quy tắc nào giải thích điều này. Tương tự. Trong tiếng Elvish, "know" là "ista", nhưng "knew" là "sinte". Vâng. Dù vậy, sự thực thì Elvish giống một bản phác họa ngôn ngữ hơn là ngôn ngữ thực. Với Tolkien, Elvish là một sở thích hơn là việc cố gắng tạo ra một ngôn ngữ mà người ta có thể sử dụng. Phần lớn tiếng Elvish mà các nhân vật trong "Lord of the Rings" nói đều do các fan trung thành của thứ tiếng này tạo ra dựa trên suy đoán về những gì Tolkien có thể sẽ xây dựng. Đó là cách tốt nhất cho tiếng Elvish bởi chẳng có người Elves nào xung quanh để nói cho ta nghe tiếng ấy. Nhưng các "conlang" hiện đại còn tiến xa hơn nữa. Dothraki, Na'vi, and Klingon đã phát triển đủ để chúng ta có thể thực sự nói chúng. Đây là bản dịch vở "Hamlet" sang tiếng Klingon, dù việc trình diễn nó có nghĩa là phải quen với việc phát âm "k" với lưỡi gà, thứ kỳ quặc giống thế này đang lơ lửng trong cổ họng bạn. Tin hay không tùy bạn, nhưng người ta thực sự nói như thế trong nhiều thứ tiếng như tiếng Eskimo. Phát âm tiếng Elvish lại dễ hơn nhiều. Vậy thì giờ hãy tạm ngừng phần giới thiệu các "conlang" trong tiếng Elvish và ba "conlang" khác mà ta đã thảo luận, với một lời tạm biệt chân thành bằng cả bốn thứ tiếng này nhé: "A Na Marie!" "Hajas!" "Kiyevame!" "Qapla!" và "Tạm biệt!"