The language I'm speaking right now is on its way to becoming the world's universal language, for better or for worse. Let's face it, it's the language of the internet, it's the language of finance, it's the language of air traffic control, of popular music, diplomacy -- English is everywhere.
Ngôn ngữ tôi đang nói bây giờ đang trở thành ngôn ngữ toàn cầu, có thể là một điều hay hơn hoặc tệ hơn. Nhưng hãy đối mặt với nó, nó là ngôn ngữ của Internet, là ngôn ngữ của tài chính, của điều khiển giao thông đường bay, của âm nhạc phổ biến, và của ngoại giao. Tiếng Anh đang ở khắp mọi nơi.
Now, Mandarin Chinese is spoken by more people, but more Chinese people are learning English than English speakers are learning Chinese. Last I heard, there are two dozen universities in China right now teaching all in English. English is taking over.
Ngay bây giờ, tiếng quan thoại được nói bởi nhiều người hơn, nhưng nhiều người Trung Quốc đang học tiếng Anh hơn là người nói tiếng Anh học tiếng Trung Quốc. Mới đây tôi nghe rằng có 24 trường đại học ở Trung Quốc bây giờ đang dạy tất cả bằng tiếng Anh. Tiếng Anh đang thượng trị.
And in addition to that, it's been predicted that at the end of the century almost all of the languages that exist now -- there are about 6,000 -- will no longer be spoken. There will only be some hundreds left. And on top of that, it's at the point where instant translation of live speech is not only possible, but it gets better every year.
Và thêm vào đó, nó được dự đoán rằng vào cuối thế kỷ này hầu hết tất cả các ngôn ngữ đang tồn tại bây giờ -- có khoảng 6000 ngôn ngữ -- sẽ không còn được nói nữa. Sẽ chỉ còn lại vài trăm ngôn ngữ. Và còn hơn thế nữa, ta đang tại thời điểm nơi mà biên dịch lập tức cho các bài phát biểu trực tiếp không những khả thi mà còn dần được cải thiện qua mỗi năm.
The reason I'm reciting those things to you is because I can tell that we're getting to the point where a question is going to start being asked, which is: Why should we learn foreign languages -- other than if English happens to be foreign to one? Why bother to learn another one when it's getting to the point where almost everybody in the world will be able to communicate in one?
Lý do mà tôi kể những điều đó cho các bạn là bởi vì tôi biết là chúng ta đến một thời điểm mà câu hỏi sẽ là: Tại sao chúng ta phải học tiếng nước ngoài -- trừ phi tiếng Anh có thể là ngôn ngữ nước ngoài? Tại sao phải bận tâm để học một ngôn ngữ khác khi ta đang đạt đến mức mà hầu như mọi người trên thế giới có thể giao tiếp bằng một ngôn ngữ chung?
I think there are a lot of reasons, but I first want to address the one that you're probably most likely to have heard of, because actually it's more dangerous than you might think. And that is the idea that a language channels your thoughts, that the vocabulary and the grammar of different languages gives everybody a different kind of acid trip, so to speak. That is a marvelously enticing idea, but it's kind of fraught.
Tôi nghĩ có rất nhiều lý do, nhưng trước tiên tôi muốn nói về một điều mà các bạn rất có thể đã nghe qua, bởi vì thực sự nó nguy hiểm hơn những gì bạn nghĩ. Và đó là một ý tưởng là ngôn ngữ dẫn đường cho sự suy nghĩ, rằng từ vựng và ngữ pháp của các ngôn ngữ khác nhau cho mỗi người một loại trải nghiệm khác biệt, đại khái như vậy. Đó là một ý tưởng tuyệt diệu đầy lôi cuốn nhưng nó lại là một cạm bẩy.
So it's not that it's untrue completely. So for example, in French and Spanish the word for table is, for some reason, marked as feminine. So, "la table," "la mesa," you just have to deal with it. It has been shown that if you are a speaker of one of those languages and you happen to be asked how you would imagine a table talking, then much more often than could possibly be an accident, a French or a Spanish speaker says that the table would talk with a high and feminine voice. So if you're French or Spanish, to you, a table is kind of a girl, as opposed to if you are an English speaker.
Không phải chỉ vì nó không hoàn toàn đúng. Ví dụ như trong tiếng Pháp và Tây Ban Nha từ vựng cho cái bàn, không biết lý do gì, được đánh dấu là từ giống cái. Vì vậy , để được "la table" hay "la mesa" bạn phải cứ phải chấp nhận vậy. Đã được thể hiện rằng nếu bạn nói được những ngôn ngữ trên và khi được yêu cầu hãy tưởng tượng cái bàn nói như thế nào và sự diễn ra thường xuyên hơn là tình cờ người nói tiếng Pháp hay tiếng Tây Ban Nha nói rằng cái bàn nói với một giọng cao của giống cái. Vậy nếu bạn là người Pháp hay Tây Ban Nha, đối với bạn, cái bàn là một cô gái, và ngược lại nếu bạn là một người nói tiếng Anh.
It's hard not to love data like that, and many people will tell you that that means that there's a worldview that you have if you speak one of those languages. But you have to watch out, because imagine if somebody put us under the microscope, the us being those of us who speak English natively. What is the worldview from English?
Thật khó để bác bỏ những dữ liệu như thế, và nhiều người sẽ nói rằng đó nghĩa là bạn có quan điểm thế giới như thế nếu nói được một trong những ngôn ngữ đó. Nhưng bạn phải coi chừng bởi vì tưởng tượng rằng nếu một ai đó đặt chúng ta dưới kính hiển vi, những người chúng ta là những người nói tiếng Anh bản xứ. Vậy quan điểm thế giới là gì từ tiếng Anh?
So for example, let's take an English speaker. Up on the screen, that is Bono. He speaks English. I presume he has a worldview. Now, that is Donald Trump. In his way, he speaks English as well.
Ví dụ, hãy xem một người nói tiếng Anh. Trên màn hình đó là Bono. Anh ấy nói tiếng Anh. Tôi đoán chừng anh ấy có một thế giới quan. Đây là Donald Trump. Theo cách của ông, ông ấy cũng nói tiếng Anh.
(Laughter)
(Tiếng cười)
And here is Ms. Kardashian, and she is an English speaker, too. So here are three speakers of the English language. What worldview do those three people have in common? What worldview is shaped through the English language that unites them? It's a highly fraught concept. And so gradual consensus is becoming that language can shape thought, but it tends to be in rather darling, obscure psychological flutters. It's not a matter of giving you a different pair of glasses on the world.
Và đây là cô Kardashian, cô ấy cũng là một người nói tiếng Anh. Vậy đây là ba người nói ngôn ngữ Anh. Vậy thế giới quan của ba người này có điểm gì chung? Thế giới quan nào thông qua ngôn ngữ tiếng Anh đã hợp nhất họ? Đấy là một khái niệm đầy nguy hiểm. Vì ta đang dần dần đồng ý rằng ngôn ngữ dẫn đường cho ý tưởng, nhưng nó có xu hướng đưa đến những rung động tâm lý mơ hồ. Nó không phải là vấn đề cho bạn một đôi kính khác để nhìn thế giới.
Now, if that's the case, then why learn languages? If it isn't going to change the way you think, what would the other reasons be? There are some. One of them is that if you want to imbibe a culture, if you want to drink it in, if you want to become part of it, then whether or not the language channels the culture -- and that seems doubtful -- if you want to imbibe the culture, you have to control to some degree the language that the culture happens to be conducted in. There's no other way.
Nếu thật là vậy, thì tại sao phải học ngôn ngữ? Nếu nó không phải là sẽ thay đổi cách bạn suy nghĩ, vậy những lý do khác là gì? Có một số lý do. Một trong số đó là nếu bạn muốn hấp thụ một nền văn hóa, nếu bạn muốn uống nó vào, nếu bạn muốn trở thành một phần của nó, thì mặc là ngôn ngữ có dẫn tới văn hóa hay không -- và điều đó có vẻ đáng nghi ngờ -- nếu bạn muốn hấp thụ văn hóa, bạn phải kiểm soát tới một mức độ nào đó cái ngôn ngữ mà nền văn hóa đang được sử dụng. Không còn cách nào khác.
There's an interesting illustration of this. I have to go slightly obscure, but really you should seek it out. There's a movie by the Canadian film director Denys Arcand -- read out in English on the page, "Dennis Ar-cand," if you want to look him up. He did a film called "Jesus of Montreal." And many of the characters are vibrant, funny, passionate, interesting French-Canadian, French-speaking women. There's one scene closest to the end, where they have to take a friend to an Anglophone hospital. In the hospital, they have to speak English. Now, they speak English but it's not their native language, they'd rather not speak English. And they speak it more slowly, they have accents, they're not idiomatic. Suddenly these characters that you've fallen in love with become husks of themselves, they're shadows of themselves.
Có một sự mô phỏng thú vị về điều nầy. Tôi phải đi hơi tối nghĩa, nhưng thực sự bạn nên tìm nó ra. Có một bộ phim do đạo diễn người Gia nã đại là Denys Arcand -- đọc bằng tiếng Anh trên trang là "Dennis Ar-cand," nếu bạn muốn tìm kiếm ông ta. Ông đã làm một bộ phim được gọi là "Chúa Giêsu của Montreal." Và rất nhiều các nhân vật là những người Canada gốc Pháp sống động, hài hước, đam mê, thú vị, những người phụ nữ nói tiếng Pháp. Có một cảnh gần cuối, nơi họ phải đưa một người bạn đến một bệnh viện nói tiếng Anh. Trong bệnh viện, họ phải nói tiếng Anh. Họ nói tiếng Anh nhưng nó không phải là ngôn ngữ mẹ đẻ của họ, họ không muốn nói tiếng Anh. Và họ nói chậm hơn, phát âm không chuẩn, không dùng được tiếng phổ thông. Đột nhiên những nhân vật mà bạn phải lòng trở thành cái vỏ của họ, chỉ còn là cái bóng của chính mình.
To go into a culture and to only ever process people through that kind of skrim curtain is to never truly get the culture. And so to the extent that hundreds of languages will be left, one reason to learn them is because they are tickets to being able to participate in the culture of the people who speak them, just by virtue of the fact that it is their code. So that's one reason.
Để tiếp thu một nền văn hóa và nếu chỉ phân tích con người qua một loại rèm thưa là không thật sự hiểu được nền văn hóa. Vì vậy đến mức độ chỉ vài trăm ngôn ngữ sẽ còn lại, một lý do để tìm hiểu chúng là bởi vì chúng là những vé để ta có thể tham gia trong văn hóa của những người nói những ngôn ngữ đó, chỉ bởi đức hạnh của sự thật rằng nó là mật mã của họ. Vì vậy đó là một lý do.
Second reason: it's been shown that if you speak two languages, dementia is less likely to set in, and that you are probably a better multitasker. And these are factors that set in early, and so that ought to give you some sense of when to give junior or juniorette lessons in another language. Bilingualism is healthy.
Lý do thứ hai là, đã được cho thấy rằng nếu bạn nói được hai ngôn ngữ, bệnh mất trí sẽ ít có thể xãy ra. và rằng bạn có lẽ một người đa nhiệm hơn. Và đây là những yếu tố thiết lập từ rất sớm, và vì vậy sẽ cung cấp cho bạn một vài ý niệm rằng khi nào nên cho con em học một ngôn ngữ khác. Song ngữ là điều lành mạnh.
And then, third -- languages are just an awful lot of fun. Much more fun than we're often told. So for example, Arabic: "kataba," he wrote, "yaktubu," he writes, she writes. "Uktub," write, in the imperative. What do those things have in common? All those things have in common the consonants sitting in the middle like pillars. They stay still, and the vowels dance around the consonants. Who wouldn't want to roll that around in their mouths? You can get that from Hebrew, you can get that from Ethiopia's main language, Amharic. That's fun.
Và sau đó, lý do thứ ba là ngôn ngữ cho ta rất nhiều niềm vui. Thú vị hơn nhiều so với điều ta thường nghe. Vậy ví dụ trong tiếng Ả Rập: "kataba," ông viết, "Yaktubu," ông viết, bà viết. "Uktub", viết, trong câu mệnh lệnh. Chúng có điểm gì chung? Tất cả chúng đều có điểm chung các phụ âm ngồi ở giữa như trụ cột. Chúng ngồi yên, và các nguyên âm nhảy múa xung quanh các phụ âm. Ai sẽ không muốn cuồn cuộn những từ xung quanh trong miệng? Bạn có thể làm như thế từ tiếng Hebrew, bạn có thể làm thế từ ngôn ngữ chính của nước Ethiopia: Amharic. Vậy mới là vui.
Or languages have different word orders. Learning how to speak with different word order is like driving on the different side of a street if you go to certain country, or the feeling that you get when you put Witch Hazel around your eyes and you feel the tingle. A language can do that to you.
Hoặc ngôn ngữ sắp từ theo trật tự khác nhau. Học cách để nói chuyện với thứ tự khác nhau cũng giống như lái xe ngược chiều khi bạn đi đến quốc gia nào đó, hoặc cảm giác bạn nhận được khi bạn sức dầu xung quanh mắt của bạn và cảm thấy cay cay. Ngôn ngữ có thể làm như thế.
So for example, "The Cat in the Hat Comes Back," a book that I'm sure we all often return to, like "Moby Dick." One phrase in it is, "Do you know where I found him? Do you know where he was? He was eating cake in the tub, Yes he was!" Fine. Now, if you learn that in Mandarin Chinese, then you have to master, "You can know, I did where him find? He was tub inside gorging cake, No mistake gorging chewing!" That just feels good. Imagine being able to do that for years and years at a time.
Vậy hãy xem một ví dụ, "Chú mèo đội mũ trở về" một cuốn sách mà tôi chắc chắn tất cả chúng ta thường đọc, như "Moby Dick." Một cụm từ trong nó là, "Bạn có biết nơi tôi tìm thấy ông ta? Bạn có biết nơi ông đã ở? Ông đang ăn bánh trong bồn tắm, Vâng đúng như vậy!" Bây giờ, nếu bạn học sách đó với tiếng phổ thông Trung Quốc, bạn cần phải nắm vững, "Bạn có thể biết, tôi đã ở đâu ông ta thấy? Ông ta đã cái bồn bên trong ăn nhồi nhét bánh, Không có sai lầm nhai nhồi nhét!" Điều đó cho ta cảm giác tốt. Hãy tưởng tượng có thể làm điều đó trong rất nhiều năm.
Or, have you ever learned any Cambodian? Me either, but if I did, I would get to roll around in my mouth not some baker's dozen of vowels like English has, but a good 30 different vowels scooching and oozing around in the Cambodian mouth like bees in a hive. That is what a language can get you.
Hoặc, có bao giờ bạn học tiếng Campuchia? tôi thì chưa, nhưng nếu tôi học, Tôi sẽ nhai cuộn quanh trong miệng của tôi không chỉ là một chục nguyên âm giống như tiếng anh, mà là hơn 30 nguyên âm khác nhau nghiền và rịn ra chung quanh trong miệng của người Campuchia như ong trong tổ. Đó là những gì ngôn ngữ có thể đem đến cho bạn.
And more to the point, we live in an era when it's never been easier to teach yourself another language. It used to be that you had to go to a classroom, and there would be some diligent teacher -- some genius teacher in there -- but that person was only in there at certain times and you had to go then, and then was not most times. You had to go to class. If you didn't have that, you had something called a record. I cut my teeth on those. There was only so much data on a record, or a cassette, or even that antique object known as a CD. Other than that you had books that didn't work, that's just the way it was.
Và nói chính xác hơn, chúng ta đang sống trong một thời đại rất dễ dàng để tự học một ngôn ngữ khác. Lúc trước thường là bạn phải đi đến một lớp học, và ở đó có một giáo viên siêng năng -- một giáo viên thiên tài ở đó -- nhưng người chỉ ở đó trong thời gian nhất định và bạn đã phải đi giờ đó, và giờ đó có nghĩa là không phải lúc nào cũng được Bạn phải đi đến lớp học Nếu bạn không đi được, bạn phải có một cái đã gọi là đĩa nhạc. Tôi bắt đầu học từ những đĩa như thế. Nhưng đĩa nhạc chỉ chứa được bấy nhiêu dữ liệu, hoặc một băng cát-sét, hoặc thậm chí đồ cổ được biết là đĩa CD. Ngoài những thứ đó bạn có những cuốn sách vô dụng, Lúc trước là như vậy.
Today you can lay down -- lie on your living room floor, sipping bourbon, and teach yourself any language that you want to with wonderful sets such as Rosetta Stone. I highly recommend the lesser known Glossika as well. You can do it any time, therefore you can do it more and better. You can give yourself your morning pleasures in various languages. I take some "Dilbert" in various languages every single morning; it can increase your skills. Couldn't have done it 20 years ago when the idea of having any language you wanted in your pocket, coming from your phone, would have sounded like science fiction to very sophisticated people.
Hôm nay bạn có thể nằm xuống, nằm trên sàn phòng khách nhà bạn, nhấm nháp bourbon, và dạy cho mình bất kỳ ngôn ngữ nào bạn muốn với những bộ tuyệt vời như Rosetta Stone. Tôi khuyên bạn cũng nên dùng thứ ít được biết đến Glossika. Bạn có thể học bất cứ lúc nào, vì vậy bạn học nhiều hơn và tốt hơn. Bạn có thể cho mình thú vui mỗi sáng trong các ngôn ngữ khác nhau. Tôi học "Dilbert" trong nhiều ngôn ngữ khác nhau vào mỗi buổi sáng ; nó có thể nâng cao kĩ năng của bạn. Một chuyện không thể làm 20 năm trước, khi ý tưởng của việc học bất kỳ ngôn ngữ nào bạn muốn trong túi của bạn, đến từ điện thoại của bạn, như khoa học viễn tưởng đối với những người sành điệu.
So I highly recommend that you teach yourself languages other than the one that I'm speaking, because there's never been a better time to do it. It's an awful lot of fun. It won't change your mind, but it will most certainly blow your mind.
Vì vậy, tôi đề nghị rằng bạn nên tự học ngôn ngữ khác hơn là chỉ biết ngôn ngữ tôi đang nói, bởi vì bây giờ là thời gian tốt nhất để học. Nó là điều cực kỳ thú vị. Nó sẽ không thay đổi ý tưởng của bạn nhưng nó sẽ chắc chắn gây chấn động trong tâm tư bạn.
Thank you very much.
Cảm ơn rất nhiều.
(Applause)
(Vỗ tay )