So the question is, what is invisible? There is more of it than you think, actually. Everything, I would say. Everything that matters except every thing and except matter.
Pytanie brzmi: co jest niewidzialne? Jest tego więcej, niż wam się wydaje. Wszystko, rzekłbym, ogół rzeczy posiadających istotną materię, z wyjątkiem każdej indywidualnej rzeczy i z wyjątkiem materii.
We can see matter. But we can't see what's the matter. As in this cryptic sentence I found in The Guardian recently: "The marriage suffered a setback in 1965, when the husband was killed by the wife." (Laughter) There's a world of invisibility there, isn't there? (Laughter)
Widzimy materię. Ale nie widzimy, o co chodzi w materii sprawy. Tak, jak w tym zagadkowym zdaniu, na które natrafiłem ostatnio w Guardianie: „Małżeństwo okazało się porażką w roku 1965, kiedy to mąż został zabity przez żonę". (Śmiech) Jest tam cały wszechświat niewidzialnego, czyż nie? (Śmiech)
So, we can see the stars and the planets, but we can't see what holds them apart or what draws them together. With matter, as with people, we see only the skin of things. We can't see into the engine room. We can't see what makes people tick, at least not without difficulty. And the closer we look at anything, the more it disappears. In fact, if you look really closely at stuff, if you look at the basic substructure of matter, there isn't anything there. Electrons disappear in a kind of fuzz, and there is only energy. And you can't see energy.
Zatem - widzimy gwiazdy i planety. Ale nie widzimy, co trzyma je z dala od siebie ani co je do siebie przyciąga. Z materią, jak z ludźmi - widzimy tylko powłokę. Nie możemy zajrzeć do maszynowni. Nie jesteśmy w stanie tak po prostu dostrzec, co kieruje ludźmi. A im bardziej się czemuś przyglądamy, tym bardziej to coś znika. W rzeczywistości, jeśli przyjrzeć się rzeczom bliżej, jeśli spojrzeć na podstawową strukturę materii, nic się tam nie znajdzie. Elektrony rozmazują się i znikają, zostaje tylko energia. A energii nie widać.
So everything that matters, that's important, is invisible. One slightly silly thing that's invisible is this story, which is invisible to you. And I'm now going to make it visible to you in your minds. It's about an M.P. called Geoffrey Dickens.
Zatem wszystko, co posiada istotną materię, co jest ważne, jest niewidzialne. Pewnym niewidzialnym głupstwem jest ta historia - niewidzialna dla was. A teraz zamierzam uczynić ją widzialną w waszych umysłach. Jest to historia członka parlamentu o nazwisku Geoffrey Dickens.
The late Geoffrey Dickens, M.P. was attending a fete in his constituency. Wherever he went, at every stall he stopped he was closely followed by a devoted smiling woman of indescribable ugliness. (Laughter) Try as he might, he couldn't get away from her. A few days later he received a letter from a constituent saying how much she admired him, had met him at a fete and asking for a signed photograph. After her name, written in brackets was the apt description, horse face. (Laughter)
Były członek parlamentu, Geoffrey Dickens, uczestniczył w uroczystościach w swoim okręgu wyborczym. Gdziekolwiek się udawał, przy każdym stoisku, przy którym się zatrzymywał, towarzyszyła mu wiernie, zachowując pewien dystans, uśmiechnięta kobieta o nieopisanej brzydocie. (Śmiech) Próbował jak mógł, ale nie zdołał się od niej uwolnić. Kilka dni później otrzymał list z tego okręgu, w którym kobieta owa wyznała, jak bardzo go podziwia, że spotkała go wczesniej na festynie i prosi o zdjęcie z autografem. Tuż obok jej imienia, znajdował się wzięty w nawias trafny opis: końska twarz. (Śmiech)
"I've misjudged this women," thought Mr. Dickens. "Not only is she aware of her physical repulsiveness, she turns it to her advantage. A photo is not enough." So he went out and bought a plastic frame to put the photograph in. And on the photograph, he wrote with a flourish, "To Horse Face, with love from Geoffrey Dickens, M.P." After it had been sent off, his secretary said to him, "Did you get that letter from the woman at the fete? I wrote Horse Face on her, so you'd remember who she was." (Laughter)
„Źle oceniłem tą kobietę – pomyślał pan Dickens – nie dość, że jest ona świadoma swej fizycznej szpetoty, to jeszcze potrafi obrócić ją na swą korzyść. Zdjęcie to za mało." Wyszedł więc i kupił plastikową ramkę na fotografię. A na zdjęciu napisał zamaszyście: „Dla Końskiej Twarzy z pozdrowieniami, Geoffrey Dickens, członek parlamentu.” Po tym, jak zdjęcie zostało już wysłane, jego sekretarka zapytała go: „Otrzymał pan list od tej kobiety z festynu? Dopisałam tam ‘Końska Twarz’, żeby pan wiedział, kim ona jest.” (Śmiech)
I bet he thought he wished he was invisible, don't you? (Laughter)
Założę się, że w tamtej chwili zapragnął stać się niewidzialnym, a Wy? (Śmiech)
So, one of the interesting things about invisibility is that things that we can't see we also can't understand. Gravity is one thing that we can't see and which we don't understand. It's the least understood of all the four fundamental forces, and the weakest. And nobody really knows what it is or why it's there.
Jedną z interesujących rzeczy związanych z niewidzialnością jest to, że nie rozumiemy rzeczy, których nie widzimy. Grawitacja jest jedną z tych rzeczy, których nie widzimy i nie rozumiemy. Jest ona najmniej zrozumiałą i najsłabszą ze wszystkich czterech podstawowych sił. I nikt tak naprawdę nie wie, czym ona jest ani dlaczego istnieje.
For what it's worth, Sir Isaac Newton, the greatest scientist who ever lived, he thought Jesus came to Earth specifically to operate the levers of gravity. That's what he thought he was there for. So, bright guy, could be wrong on that one, I don't know. (Laughter)
Sir Isaac Newton, największy naukowiec, jaki kiedykolwiek żył, uważał – jeśli ma to jakiekolwiek znaczenie - że Jezus przyszedł na ziemię w konkretnym celu, jakim była obsługa drążków grawitacji. Tak właśnie o nim mniemał. Bystry facet, ale mógł się mylić w tej kwestii, czy ja wiem. (Śmiech)
Consciousness. I see all your faces. I have no idea what any of you are thinking. Isn't that amazing? Isn't that incredible that we can't read each other's minds? But we can touch each other, taste each other perhaps, if we get close enough. But we can't read each other's minds. I find that quite astonishing.
Świadomość. Widzę twarze was wszystkich, ale nie mam pojęcia, co sobie myślicie. Czyż to nie fascynujące? To niesamowite, że nie możemy czytać w myślach innych. Ale możemy się nawzajem dotykać, nawet smakować, jeśli wystarczająco się do siebie zbliżymy. Ale nie możemy czytać w swoich myślach nawzajem. Uważam to za zdumiewające.
In the Sufi faith, this great Middle Eastern religion, which some claim is the route of all religions, Sufi masters are all telepaths, so they say. But their main exercise of telepathy is to send out powerful signals to the rest of us that it doesn't exist. So that's why we don't think it exists, the Sufi masters working on us.
W religii sufich, tej wspaniałej środkowo-wschodniej tradycji, którą niektórzy uważają za źródło wszystkich religii, powiada się, że wszyscy mistrzowie sufi są telepatami. Ale ich głównym telepatycznym ćwiczeniem jest wysyłanie silnych sygnałów do całej reszty ludzkości, że telepatia nie istnieje. Oto, dlaczego sądzimy, że ona nie istnieje – mistrzowie sufi pracują nad nami.
In the question of consciousness and artificial intelligence, artificial intelligence has really, like the study of consciousness, gotten nowhere. We have no idea how consciousness works. With artificial intelligence, not only have they not created artificial intelligence, they haven't yet created artificial stupidity. (Laughter)
W kwestii świadomości i sztucznej inteligencji - sztuczna inteligencja nie dotarła donikąd, podobnie jak badania nad świadomością. Nie mamy zielonego pojęcia, jak działa świadomość. A co do sztucznej inteligencji – nie dość, że nie została ona jeszcze stworzona, nie powstała też, jak dotąd, sztuczna głupota. (Śmiech)
The laws of physics: invisible, eternal, omnipresent, all-powerful. Remind you of anyone? Interesting. I'm, as you can guess, not a materialist, I'm an immaterialist. And I've found a very useful new word, ignostic. Okay? I'm an ignostic. I refuse to be drawn on the question of whether God exists, until somebody properly defines the terms. (Laughter)
Prawa fizyki: niewidzialny, wieczny, wszechobecny, wszechpotężny. Przypomina wam to kogoś? Interesujące. Nie jestem, jak możecie się domyślić, materialistą, jestem immaterialistą. I wynalazłem nowe, bardzo użyteczne słowo – ignostyk [ktoś, kto uznaje pogląd głoszący bezsensowność pytania o istnienie Boga z powodu braku weryfikowalnych skutków takiego stwierdzenia]. OK? Jestem ignostykiem. Nie zamierzam dać się wciągnąć w poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy Bóg istnieje, dopóki ktoś nie zdefiniuje terminów poprawnie. (Śmiech)
Another thing we can't see is the human genome. And this is increasingly peculiar, because about 20 years ago, when they started delving into the genome, they thought it would probably contain around 100,000 genes. Geneticists will know this, but every year since, it's been revised downwards. We now think there are likely to be only just over 20,000 genes in the human genome.
Kolejną rzeczą, której nie widzimy, jest ludzki genom. I to zagadnienie staje się coraz dziwniejsze. Ponieważ około 20 lat temu, kiedy zaczęto zagłębiać się w te kwestie, uważano, że genom prawdopodobnie zawiera około 100 tysięcy genów. Genetycy wiedzą dokładniej, ale od tamtej pory z każdym rokiem liczba ta była stopniowo obniżana. Obecnie sądzi się, że ludzki genom zawiera jedynie nieco ponad 20 tysięcy genów.
This is extraordinary. Because rice -- get this -- rice is known to have 38 thousand genes. Potatoes, potatoes have 48 chromosomes. Do you know that? Two more than people, and the same as a gorilla. (Laughter) You can't see these things, but they are very strange. (Laughter)
Jest to nadzwyczajne. Ponieważ jeśli chodzi o ryż – zawiera on 38 tysięcy genów. Ziemniaki mają 48 chromosomów – czy byliście tego świadomi? O dwa więcej niż ludzie. Podobnie goryl. (Śmiech) Tych rzeczy nie można zobaczyć. Ale są one bardzo dziwne. (Śmiech)
The stars by day. I always think that's fascinating. The universe disappears. The more light there is, the less you can see.
Gwiazdy za dnia. Zawsze uważałem to za fascynujące. Wszechświat znika. Im więcej światła, tym niej widać.
Time, nobody can see time. I don't know if you know this. Modern physics, there is a big movement in modern physics to decide that time doesn't really exist, because it's too inconvenient for the figures. It's much easier if it's not really there. You can't see the future, obviously. And you can't see the past, except in your memory.
Czas, nikt nie widzi czasu. Nie wiem, czy o tym wiecie – we współczesnej fizyce istnieje silny trend ku temu, aby uznać czas za nieistniejący, ponieważ sprawia on za dużo kłopotów przy tworzeniu wykresów. Jest o wiele prościej, kiedy go tam nie ma. Naturalnie – nie da się zobaczyć przyszłości. Nie możecie też zobaczyć przeszłości, chyba że przywołacie wspomnienia.
One of the interesting things about the past is you particularly can't see. My son asked me this the other day, he said, "Dad, can you remember what I was like when I was two?" And I said, "Yes." And he said, "Why can't I?"
Pewną szczególnie interesującą rzeczą dotyczącą przeszłości, której nie da się zobaczyć, jest to – mój syn zapytał mnie o to któregoś dnia; powiedział: „Tato, pamiętasz jaki byłem, kiedy miałem dwa lata?” Odpowiedziałem: „Tak”. A on na to: „A dlaczego ja nie?”
Isn't that extraordinary? You cannot remember what happened to you earlier than the age of two or three, which is great news for psychoanalysts, because otherwise they'd be out of a job. Because that's where all the stuff happens (Laughter) that makes you who you are.
Czyż nie jest to niezwykłe? Nie możecie cofnąć się pamięcią do wydarzeń, które miały miejsce, zanim skończyliście dwa lub trzy lata. I jest to świetna wiadomość dla psychoanalityków. Inaczej zostaliby bez pracy. Ponieważ to właśnie w tym okresie mają miejsce wydarzenia, (Śmiech) które sprawiają, że stajesz się tym, kim jesteś.
Another thing you can't see is the grid on which we hang. This is fascinating. You probably know, some of you, that cells are continually renewed. You can see it in skin and this kind of stuff. Skin flakes off, hairs grow, nails, that kind of stuff. But every cell in your body is replaced at some point. Taste buds, every 10 days or so. Livers and internal organs sort of take a bit longer. A spine takes several years. But at the end of seven years, not one cell in your body remains from what was there seven years ago. The question is, who, then, are we? What are we? What is this thing that we hang on, that is actually us?
Kolejną rzeczą, której nie widzimy, jest podtrzymujące nas rusztowanie. Jest to fascynujące. Prawdopodobnie niektórzy z was wiedzą, że komórki odnawiają się nieprzerwanie. Można to zobaczyć na przykładzie skóry i tym podobnych rzeczy. Skóra się łuszczy, włosy i paznokcie rosną i tak dalej. Ale zasadniczo każda komórka w ciele zostaje w pewnym momencie zastąpiona przez nową. Kubki smakowe są wymieniane co ok. dziesięć dni. Wątrobie i organom wewnętrznym zabiera to nieco więcej czasu. Odnowa kręgosłupa zajmuje kilka lat. Ale po siedmiu latach w twoim ciele nie ma ani jednej komórki sprzed tego okresu. Pojawia się pytanie: kim, w takim razie, jesteśmy? Czym jesteśmy? Czym jest to rusztowanie, na którym się wspieramy, i którym w gruncie rzeczy jesteśmy?
Okay. Atoms, you can't see them. Nobody ever will. They're smaller than the wavelength of light. Gas, you can't see that. Interesting. Somebody mentioned 1600 recently. Gas was invented in 1600 by a Dutch chemist called Van Helmont. It's said to be the most successful ever invention of a word by a known individual. Quite good. He also invented a word called "blas," meaning astral radiation. Didn't catch on, unfortunately. (Laughter) But well done, him. (Laughter)
Atomy, nie możecie ich zobaczyć. Nikt ich nigdy nie ujrzy. Są mniejsze niż długość fal światła. Nie da się zobaczyć gazu. Interesujące. Ktoś wspomniał ostatnio rok 1600-setny. Gaz został wynaleziony w roku 1600 przez holenderskiego chemika o nazwisku Van Helmont. Uważa się to za najwspanialszy w historii wynalazek nazwy dokonany przez nieanonimową osobę. Całkiem nieźle. Wynalazł także słowo „blass” oznaczające promieniowanie astralne. Niestety, nie przyjęło się. (Śmiech) Trzeba mu to jednak przyznać – świetna robota. (Śmiech)
There is so many things that -- Light. You can't see light. When it's dark, in a vacuum, if a person shines a beam of light straight across your eyes, you won't see it. Slightly technical, some physicists will disagree with this. But it's odd that you can't see the beam of light, you can only see what it hits. I find that extraordinary, not to be able to see light, not to be able to see darkness.
Jest tak wiele rzeczy... Światło. Światła nie widać. Jeśli w ciemności, w próżni, ktoś skieruje wiązkę światła prosto w wasze oczy, nie będziecie w stanie jej zobaczyć. Choć, podchodząc do sprawy nieco technicznie, niektórzy fizycy by się z tym nie zgodzili. Ale to dziwaczne, że nie można zobaczyć wiązki światła, a jedynie to, na co ona pada. Uważam za nadzwyczajny fakt, że nie da się zobaczyć ani światła, ani ciemności.
Electricity, you can't see that. Don't let anyone tell you they understand electricity. They don't. Nobody knows what it is. (Laughter) You probably think the electrons in an electric wire move instantaneously down a wire, don't you, at the speed of light when you turn the light on. They don't. Electrons bumble down the wire, about the speed of spreading honey, they say. (Laughter)
Elektryczność – nie widać jej. Nie pozwólcie innym wmówić wam, że rozumieją elektryczność. Nie rozumieją. Nikt nie wie, czym ona jest. (Śmiech) Prawdopodobnie sądzicie, że elektrony w przewodzie elektrycznym poruszają się wzdłuż niego nieprzerwanie z prędkością światła, kiedy włączacie przełącznik. Otóż nie. Elektrony wloką się niezgrabnie po kablu z prędkością rozsmarowywania miodu, jak mówią niektórzy. (Śmiech)
Galaxies, 100 billion of them estimated in the universe. 100 billion. How many can we see? Five. Five out of the 100 billion galaxies, with the naked eye, and one of them is quite difficult to see unless you've got very good eyesight.
Galaktyki – oszacowano, że istnieje ich 100 miliardów we wszechświecie. 100 miliardów. Jak wiele z nich możemy zobaczyć? Pięć. Pięć ze stu miliardów, gołym okiem. A jedną z nich niezwykle trudno zobaczyć, no chyba, że ma się bardzo dobry wzrok.
Radio waves. There's another thing. Heinrich Hertz, when he discovered radio waves in 1887, he called them radio waves because they radiated. And somebody said to him, "Well what's the point of these, Heinrich? What's the point of these radio waves that you've found?" And he said, "Well, I've no idea. But I guess somebody will find a use for them someday." And that's what they do, radio. That's what they discovered.
Fale radiowe. To kolejna rzecz. Kiedy Heinrich Hertz odkrył fale radiowe w 1887 roku, nazwał je radiowymi, ponieważ promieniowały. I ktoś zapytał go: „Jaki to ma cel Heinrich? Jakie znaczenie mają te fale radiowe, które odkryłeś?” A on odpowiedział: „No cóż, nie mam pojęcia. Ale sądzę, że któregoś dnia ktoś zrobi z nich użytek.” I tak się stało – wynaleziono radio.
Anyway, so the biggest thing that's invisible to us is what we don't know. It is incredible how little we know. Thomas Edison once said, "We don't know one percent of one millionth about anything."
W każdym razie – największą niewidzialną rzeczą jest to, czego nie wiemy. To niesamowite, jak mało wiemy. Thomas Edison powiedział kiedyś: „Nie wiemy nawet jednego procenta z jednej milionowej na temat czegokolwiek.”
And I've come to the conclusion -- because you've asked this other question, "What's another thing you can't see?" The point, most of us. What's the point? (Laughter) (Applause) You can't see a point. It's by definition dimensionless, like an electron, oddly enough.
I na zakończenie – ponieważ zadaliście to pytanie: „Jaka jest następna rzecz, której nie widać?” Punkt, odpowie większość z nas. Jaki jest główny punkt w tej sprawie? (Śmiech) (Oklaski) Punktu nie widać. Jest on bezwymiarowy z definicji, jak elektron, co jest dosyć osobliwe.
But the point, what I've got it down to, is there are only two questions really worth asking. "Why are we here?" and "What should we do about it while we are? And to help you, I've got two things to leave you with, from two great philosophers, perhaps two of the greatest philosopher thinkers of the 20th century, one a mathematician and an engineer, and the other a poet.
Ale, zasadniczym punktem w tej kwestii jest to, że istnieją tylko dwa pytania warte tego, aby je zadać. „Dlaczego tu jesteśmy?” i „Co powinniśmy z tym począć?” A żeby wam pomóc, dam wam na koniec dwie wskazówki pochodzące od dwóch wielkich filozofów, prawdopodobnie dwóch największych myślicieli dwudziestego wieku. Jeden – matematyk i inżynier, drugi – poeta.
The first is Ludwig Wittgenstein who said, "I don't know why we are here. But I'm pretty sure it's not in order to enjoy ourselves." (Laughter) He was a cheerful bastard wasn't he? (Laughter)
Pierwszy z nich to Ludwig Wittgenstein, który powiedział: „Nie wiem, po co tu jesteśmy. Ale jestem głęboko przekonany, że nie po to, aby mieć zabawę.” (Śmiech) Czyż nie był uroczym draniem? (Śmiech)
And secondly and lastly, W.H. Auden, one of my favorite poets, who said, "We are here on earth to help others. What the others are here for, I've no idea." (Laughter) (Applause)
Drugi i ostatni, W.H. Auden, jeden z moich ulubionych poetów, który powiedział: „Jesteśmy tu na ziemi, aby pomagać innym. Po co są tu inni – nie mam pojęcia.” (Śmiech) (Oklaski)