One of my earliest memories is of trying to wake up one of my relatives and not being able to. And I was just a little kid, so I didn't really understand why, but as I got older, I realized we had drug addiction in my family, including later cocaine addiction.
یەکێک لە کۆنترین یادەوەرییەکانم ئەوەبوو هەوڵبەم یەکێک لە خزمەکانم هەستێنم و نەمتوانی. ئەوکاتەش منداڵێکی بچووک بووم، بۆیە بەڕاستی تێنەگەشتم بۆ، بەڵام کە گەورەتر بووم، درکم بەوە کرد کە ئالوودەبوونی دەرمانمان هەیە لە خێزانەکەیا، دواتر ئالوودەبوونی کۆکاینیش.
I'd been thinking about it a lot lately, partly because it's now exactly 100 years since drugs were first banned in the United States and Britain, and we then imposed that on the rest of the world. It's a century since we made this really fateful decision to take addicts and punish them and make them suffer, because we believed that would deter them; it would give them an incentive to stop.
بەم دواییە زۆرم بیرلێکردەوە، بەشێکی چونکە ١٠٠ ساڵ ئەبێت ماددەی ئالودەکەر قەدەغەکراوە لە ئەمریکا و بەریتانیا، و ئینجا ئەوەمان بەسەر بەشەکانی تری جیهانیشدا سەپاند. سەدەیەک ئەبێت ئەم بڕیارە چارەنووس سازەمان یاوە ئالوودەبووەکان بگرین و سزایان بەین و وایان لێبکەین بناڵێنن، چونکە باوەڕمان وابووە ئەوە ئەیانگۆڕێت؛ ناچاریان ئەکات وازبێنن. و
And a few years ago, I was looking at some of the addicts in my life who I love, and trying to figure out if there was some way to help them. And I realized there were loads of incredibly basic questions I just didn't know the answer to, like, what really causes addiction? Why do we carry on with this approach that doesn't seem to be working, and is there a better way out there that we could try instead?
چەند ساڵێک لەمەوبەر، سەیرێکی ئەو ئالوودەبووانەی ژیانمم ئەکردەوە کە خۆشم ئەوێن، ئەمویست بزانم هیچ ڕێگایەک هەیە بۆ ئەوەی بتوانم یارمەتیان بەم. و درکم بەوە کرد چەندین پرسیاری بنچینەیی هەیە بەس نەم ئەزانی وەڵامەکانی چین وەک، بەڕاستی هۆکاری ئالوودەبوونەکە چییە؟ بۆچی بەم شێوەیە چارەسەری ئەکەین کە لەوە ناچێت سوودی هەبێت، و ڕێگایەکی باشتر هەیە کە بتوانین تاقی بکەینەوە؟
So I read loads of stuff about it, and I couldn't really find the answers I was looking for, so I thought, okay, I'll go and sit with different people around the world who lived this and studied this and talk to them and see if I could learn from them. And I didn't realize I would end up going over 30,000 miles at the start, but I ended up going and meeting loads of different people, from a transgender crack dealer in Brownsville, Brooklyn, to a scientist who spends a lot of time feeding hallucinogens to mongooses to see if they like them -- it turns out they do, but only in very specific circumstances -- to the only country that's ever decriminalized all drugs, from cannabis to crack, Portugal. And the thing I realized that really blew my mind is, almost everything we think we know about addiction is wrong, and if we start to absorb the new evidence about addiction, I think we're going to have to change a lot more than our drug policies.
بۆیە زۆر شتم خوێندەوە لەبارەیەوە، و بەڕاستی وەڵامەکەم نەدۆزییەوە کە بۆی ئەگەڕام، بۆیە بیرم کردەوە، و وتم باشە ئەڕۆم و قسە لەگەڵ خەڵکی جیاجیا ئەکەم لە جیهاندا کە لەمەیا ژیاون و گەڕاون لەسەری و قسەیان لەگەڵکەم و سەیر ئەکەم بزانم هیچ فێر ئەبم لێیانەوە. یەکەم جار وامزانی لەوانە نییە ٣٠ هەزار میل زیاتر بڕۆم، بەڵام دەرئەنجام چاوم بە چەندین کەسی هەمەجۆر کەوت، لە بازرگانێکی ماددەی هۆشبەرەوە کە ڕەگەزی گۆڕیبوو لە براوسڤیل، برۆکلین، بۆ زانایەک کە زۆربەی کاتەکانی بەسەر ئەبرد لە پێدانی هەلوەسەدروستکەر بە مۆنگوس بۆ ئەوەی بزانیت حەزیان لێئەبێت -- دەرچوو حەزیان لێیە، بەڵام لە هەندێک کاتی دیاریکراودا -- بۆ تەنیا وڵات کە سزای لابردووە لەسەر هەموو ماددەیەکی ئالوودەکەر. لە حەشیشەوە بۆ کۆکاین، پرتوگال. ئەوەشی درکم پێکرد و زۆر سەیر بوو بەلامەوە، زۆربەی ئەوەی پێمان وایە ئەیزانین لەسەر ئالوودەبوون هەڵەیە، ئەگەر دەستکەین بە فێربوونی بەڵگە نوێکان لەسەر ئالوودەبوون، پێموابێت زۆر شتی تری یاساکانمان لەسەر ماددە هۆشبەرەکان ئەگۆڕین.
But let's start with what we think we know, what I thought I knew. Let's think about this middle row here. Imagine all of you, for 20 days now, went off and used heroin three times a day. Some of you look a little more enthusiastic than others at this prospect. (Laughter) Don't worry, it's just a thought experiment. Imagine you did that, right? What would happen? Now, we have a story about what would happen that we've been told for a century. We think, because there are chemical hooks in heroin, as you took it for a while, your body would become dependent on those hooks, you'd start to physically need them, and at the end of those 20 days, you'd all be heroin addicts. Right? That's what I thought.
بەڵام با بەوە دەستپێکەین کە پێمان وایە ئەیزانین، ئەوەی وامانزانیوە ئەیزانین. با بیر لەم هێڵەی ناوەڕاست بکەینەوە. بیهێننە بەرچاوتان هەمووتان، بۆ ٢٠ ڕۆژ، ڕۆژی سێ جار هیرۆین بەکاربێنن. هەندێکتان لەوانەیە لەمبارەیەوە زیاتر بەپەرۆش بن لەوانی تر. (پێکەنین) نیگەران مەبن، تەنیا تاقیکردنەوەی هێنانە بەرچاوە. هێناتانە بەرچاوتان واتان کردبێت؟ چی ڕووئەیات؟ ئێستا، چیرۆکێکمان هەیە دەربارەی ئەوەی چی ڕووئەیات و سەدەیەکە پێمان ئەوترێت. وا بیر ئەکەینەوە، چونکە ماددەی ئالوودەکەر هەیە لە هیرۆینا، کە بۆ ماوەیەک وەریئەگریت، لەشت ئیتر پشت بەو ماددانە ئەبەستێت، ئەبن بە پێویستی جەستەیی، لە کۆتایی ئەو ٢٠ ڕۆژەدا، ئەبیت بە ئالوودەبوی هیرۆین، وانیە؟ منیش وام بیرئەکردەوە.
First thing that alerted me to the fact that something's not right with this story is when it was explained to me. If I step out of this TED Talk today and I get hit by a car and I break my hip, I'll be taken to hospital and I'll be given loads of diamorphine. Diamorphine is heroin. It's actually much better heroin than you're going to buy on the streets, because the stuff you buy from a drug dealer is contaminated. Actually, very little of it is heroin, whereas the stuff you get from the doctor is medically pure. And you'll be given it for quite a long period of time. There are loads of people in this room, you may not realize it, you've taken quite a lot of heroin. And anyone who is watching this anywhere in the world, this is happening. And if what we believe about addiction is right -- those people are exposed to all those chemical hooks -- What should happen? They should become addicts. This has been studied really carefully. It doesn't happen; you will have noticed if your grandmother had a hip replacement, she didn't come out as a junkie. (Laughter)
یەکەم شت کە ئاگاداریکردمەوە لە ڕاستی ئەوەی لەوانە نییە چیرۆکەکە ڕاستبێت ئەوکاتە بوو کە ڕوونکرایەوە بۆم. ئەگەر لەم وتاری تێدە بڕۆمە دەرەوە و ئوتومبێلێک لێمبات و ڕانم بشکێت، ئەبرێم بۆ نەخۆشخانە و لەوێ بڕێکی زۆر دایامۆرفینم ئەدرێتێ. دایامۆرفین هیرۆیینە. ڕاستییەکەی هیرۆینێکی زۆر باشترە لەوەی لەسەر شەقامەکان ئەیکڕن، چونکە ئەوەی لە دەڵاڵەکان ئەیکڕن هەمووی دەرمانی پیسبووە. ڕاستییەکەی، بڕێکی زۆر کەمی هیرۆیینە، لەکاتێکدا ئەوەی لە نەخۆشخانە بۆت بەکاریەت ماددەیەکی پوختە. بۆ ماوەیەکی درێژیش پێت ئەدرێت. چەندین کەس لەم شوێنەیان، لەوانەیە درکی پێنەکەن، بڕێکی زۆر هیرۆینتان وەرگرتووە. هەر کەسێکیش کە سەیری ئەمە ئەکات لە هەر شوێنکەوە، ئەمە ڕووئەیات. ئەگەر ئەوەشی باوەڕمان پێیەتی لەسەر ئالوودەبوون ڕاستبێت -- ئەو کەسانە ئەکەونە بەر ئەو هەموو ماددە ئالوودەکەرانە -- ئەبێ چی ڕووبات؟ ئەبێ ئالوودە بن پێی. ئەمە بە وردی لێکۆڵینەوەی لەسەرکراوە. ڕوونایات؛ تێبینیتان کردووە ئەگەر دایە گەورەتان گۆڕینی جومگەی سمتی بۆ کرابێت، وەک ئالوودەبووی مادەی هۆشبەر لێی دەرنەچووە.
And when I learned this, it seemed so weird to me, so contrary to everything I'd been told, everything I thought I knew, I just thought it couldn't be right, until I met a man called Bruce Alexander. He's a professor of psychology in Vancouver who carried out an incredible experiment I think really helps us to understand this issue. Professor Alexander explained to me, the idea of addiction we've all got in our heads, that story, comes partly from a series of experiments that were done earlier in the 20th century. They're really simple. You can do them tonight at home if you feel a little sadistic. You get a rat and you put it in a cage, and you give it two water bottles: One is just water, and the other is water laced with either heroin or cocaine. If you do that, the rat will almost always prefer the drug water and almost always kill itself quite quickly. So there you go, right? That's how we think it works. In the '70s, Professor Alexander comes along and he looks at this experiment and he noticed something. He said ah, we're putting the rat in an empty cage. It's got nothing to do except use these drugs. Let's try something different. So Professor Alexander built a cage that he called "Rat Park," which is basically heaven for rats. They've got loads of cheese, they've got loads of colored balls, they've got loads of tunnels. Crucially, they've got loads of friends. They can have loads of sex. And they've got both the water bottles, the normal water and the drugged water. But here's the fascinating thing: In Rat Park, they don't like the drug water. They almost never use it. None of them ever use it compulsively. None of them ever overdose. You go from almost 100 percent overdose when they're isolated to zero percent overdose when they have happy and connected lives.
کە بەمەشم زانی، سەیر بوو بەلامەوە، بۆیە جیاواز لە هەموو ئەوەی پێموتراوە، هەموو ئەوەی ئەمزانی، بیرم کردەوە ناکرێت ڕاست بێت، هەتا چاوم بە پیاوێک کەوت بەناوی بروس ئەلیکساندەر. پرۆفیسۆری دەروون ناسییە لە ڤانکوڤەر کە تاقیکردنەوەیەکی سەرسوڕهێنەری ئەنجامدا پێموابێت بەڕاستی یارمەتیمان ئەیات لەم پرسە تێبگەین. پرۆفیسۆر ئەلیکساندەر بۆی ڕوونکردمەوە، بیرۆکەی ئالوودەبوونەکەی چۆتە ناو مێشکی هەموومانەوە، چیرۆکەکە، بەشێکی لە زنجیرەیەک لە تاقیکردنەوەکانەوە یەت کە زووتر لە سەدەی بیستەمدا کراوە. بەڕاستی سادەن. ئەتوانن لە ماڵەوە بیکەن ئەگەر کەمێک هەست بە حەزی ئەشکەنجە بینین بکەن. جرجێک بکڕن و بیخەنە قەفەسێکەوە، و دوو بتڵ ئاوی ئەیەیتێ: یەکەمیان تەنیا ئاو، و دووەمیشیان ئاو کۆکاین یان هیرۆینی تیابێت. ئەگەر ئەوە بکەیت، جرجەکە زۆربەی کات ئاوە دەرماناوییەکەی ئەوێت و زۆربەی جاریش یەکسەر زۆر بەخێرایی خۆی ئەکوژێت. پێتوایە وابێت، وانییە؟ پێتوایە وا کار بکات. لە ٧٠کاندا، پرۆفیسۆر ئەلێکساندەر یەت و سەیری ئەم تاقیکردنەوەیە ئەکات و تێبینی شتێک ئەکات. وتی ئاه، جرجەکە ئەخەینە ناو قەفەسێکی بەتاڵەوە. هیچی نییە جگە لە لەکارهێنانی ئەم دەرمانانە. با شتێکی جیاواز تاقیکەینەوە. پرۆفیسۆر ئەلێکساندەر قەفەسێکی دروستکرد کە پێی ئەوت "پارکی جرج،" کە وەک بەهەشت وایە بۆ جرجەکان. بڕێکی زۆر پەنیری تێدابێت، بڕێکی زۆر تۆپی ڕەنگدار، بڕێکی زۆر ڕاڕەو. لەهەموی گرنگتر، چەندین هاوڕێ. بتوانن جووتبوونی زۆر بکەن. هەروەها بتڵە ئاوەکەشیان هەبێت، ئاوا ئاساییەکە و ئاوا دەرماناوییەکە. بەڵام بەشە سەرسوڕهێنەرەکە لێرەیایە: لە پارکی جرجەکەیا، حەزیان لە ئاوە دەرماناوییەکە نییە. هەرگیز بەکاریناهێنن. هیچ کامێکیان بە ویستی خۆیان بەکاری ناهێنن. هیچ کامێکیان زیاد لەپێویست بەکاریناهێنن. لە ڕێژەی لەسەدا ١٠٠ زۆری بەکارهێنان کاتێک جیا ئەکرێنەوە ئەچیتە سەر لەسەدا سفر زۆر کاتێک دڵخۆشن و پێکەوە ئەژین.
Now, when he first saw this, Professor Alexander thought, maybe this is just a thing about rats, they're quite different to us. Maybe not as different as we'd like, but, you know -- But fortunately, there was a human experiment into the exact same principle happening at the exact same time. It was called the Vietnam War. In Vietnam, 20 percent of all American troops were using loads of heroin, and if you look at the news reports from the time, they were really worried, because they thought, my God, we're going to have hundreds of thousands of junkies on the streets of the United States when the war ends; it made total sense. Now, those soldiers who were using loads of heroin were followed home. The Archives of General Psychiatry did a really detailed study, and what happened to them? It turns out they didn't go to rehab. They didn't go into withdrawal. Ninety-five percent of them just stopped. Now, if you believe the story about chemical hooks, that makes absolutely no sense, but Professor Alexander began to think there might be a different story about addiction. He said, what if addiction isn't about your chemical hooks? What if addiction is about your cage? What if addiction is an adaptation to your environment?
یەکەم جار کە ئەمەی بینی پرۆفیسۆر ئەلێکساندەر بیری کردەوە، لەوانەیە ئەمە تەنیا لە جرجا بێت، زۆر جیاوازن لە ئێمە. لەوانەیە بەو شێوەیە جیاواز نا کە حەز ئەکەین، بەڵام، ئەزانن -- بەداخەوە، تاقیکردنەوەیەکی مرۆیی کراوە لەسەر هەمان بنەما کە ڕووی یاوە ڕێک لە هەمان کاتدا. پێی ئەوترا جەنگی ڤێتنام. لە ڤێتنام، لەسەدا ٢٠ی هەموو سەربازە ئەمریکییەکان هیرۆینێکی زۆریان بەکارئەهێنا، و ئەگەر سەیری هەواڵەکانی ئەو کاتە بکەیت، زۆر نیگەران بوون، چونکە ئەیانوت، ئای خوایە، ئیتر سەدان هەزار ئالوودەبوومان ئەبێت لەسەر شەقامەکانی ئەمریکا دوای تەواوبوونی جەنگەکە؛ تەواو ڕێی تێئەچوو. ئەو سەربازانەی بڕێکی زۆر هیرۆینیان بەکارئەهێنا بەدواداچوونیان بۆ کرا. تۆمارەکانی نەخۆشییە دەروونییەکان توێژینەوەیەکی وردی کرد، و چیان بەسەر هات؟ دەرچوو نەچوونە سەر ڕاهێنانەوە. نیشانەی وازهێنانیان نەبوو. لەسەدا ٩٥یان یەکسەر وازیانهێنا. ئێستا، ئەگەر باوەڕ بە چیرۆکی ماددەی هۆشبەر بکەن، ئەوە هیچ ڕێی تێناچێت، بەڵام پرۆفیسۆر ئەلێکساندەر دەستیکرد بە بیرکردنەوە کە لەوانەیە چیرۆکێکی تر هەبێت دەربارەی ئالوودەبوون. وتی، چی ئەبێت ئەگەر ئالوودەبوون دەربارەی ماددە کیمیاییەکە نەبێت؟ چی ئەبێت ئەگەر دەربارەی ئەو قەفەسە بێت؟ چی ئەبێت ئەگەر خۆگونجاندن بێت بۆ ژینگەکەی خۆت؟
Looking at this, there was another professor called Peter Cohen in the Netherlands who said, maybe we shouldn't even call it addiction. Maybe we should call it bonding. Human beings have a natural and innate need to bond, and when we're happy and healthy, we'll bond and connect with each other, but if you can't do that, because you're traumatized or isolated or beaten down by life, you will bond with something that will give you some sense of relief. Now, that might be gambling, that might be pornography, that might be cocaine, that might be cannabis, but you will bond and connect with something because that's our nature. That's what we want as human beings.
بە سەیرکردنی ئەمە، پرۆفیسۆرێکی تر هەبوو بەناوی پیتەر کۆهێن لە هۆڵەندا کە وتی، لەوانەیە باش نەبێت هەر پێشی بڵێین ئالوودەبوون. لەوانەیە باشتر بێت پێی بوترێت پەیوەندی بەستن. مرۆڤ پێویستییەکی سرووشتی و ناوەکی هەیە بۆ پەیوەندی بەستن، و کاتێک دڵخۆش و لەشساغ ئەبین، پەیوەندی لەگەڵ یەکتر ئەبەستین، بەڵام ئەگەر نەتوانیت ئەوە بکەیت، لەبەر گرفتی دەروونی یان دابڕان یان ماندوێتی بەدەست ژیانەوە، پەیوەندی لەگەڵ شتێکدا ئەبەستیت کە هەستێکی بووژانەوەت ئەیاتێ. لەوانەیە ئەوە قومارکردن بێت، لەوانەیە ڤیدیۆی سێکسی بێت، لەوانەیە کۆکاین بێت، لەوانەیە حەشیش بێت، بەڵام پەیوەندی لەگەڵ شتێکدا ئەبەستیت چونکە ئەوە سرووشتی خۆمانە. وەک مرۆڤ ئێمە ئەوەمان ئەوێت.
And at first, I found this quite a difficult thing to get my head around, but one way that helped me to think about it is, I can see, I've got over by my seat a bottle of water, right? I'm looking at lots of you, and lots of you have bottles of water with you. Forget the drugs. Forget the drug war. Totally legally, all of those bottles of water could be bottles of vodka, right? We could all be getting drunk -- I might after this -- (Laughter) -- but we're not. Now, because you've been able to afford the approximately gazillion pounds that it costs to get into a TED Talk, I'm guessing you guys could afford to be drinking vodka for the next six months. You wouldn't end up homeless. You're not going to do that, and the reason you're not going to do that is not because anyone's stopping you. It's because you've got bonds and connections that you want to be present for. You've got work you love. You've got people you love. You've got healthy relationships. And a core part of addiction, I came to think, and I believe the evidence suggests, is about not being able to bear to be present in your life.
یەکەمجاریش، ئەمە قورس بوو بۆم بیخەمە مێشکمەوە، بەڵام ڕێگایەک یارمەتی یام بیری لێبکەمەوە ئەوەبوو، ئەبینم، بتڵێک ئاو لەسەر جێگەکەمە، وانییە؟ سەیری زۆرێکتان ئەکەم، و زۆرێک لە ئێوەش بتڵە ئاوتان پێیە. دەرمانەکان لەبیرکەن. جەنگی دەرمانەکان لەبیرکەن. تەواو یاساییە، هەموو ئەو بتڵە ئاوانە ئەکرێ بتڵە ڤۆدگا بن، وانییە؟ ئەکرێت هەموو مەست بین -- لەوانەیە من دوای ئەمە --(پێکەنین) بەڵام مەست نابین. لەبەر ئەوەی توانیوتانە ئەو بڕە پارەیە دابین بکەن کە پێویستە بۆ بینینی وتارەکانی تێد، پێموابێت ئەشتوانن پارە دابینکەن بۆ ئەوەی بۆ شەش مانگی داهاتوو ڤۆدگا بخۆنەوە. بێ ماڵ نامێننەوە. خۆتان ئەوە ناکەن، و هۆکاری ئەوەی کە ئەو کارە ناکەن لەبەر ئەوە نییە کە کەسێک ڕێگریتان لێئەکات. لەبەر ئەوەیە کە پەیوەندی و دۆستایەتیتان هەیە کە ئەتانەوێت بمێنێتەوە. کارێکتان هەیە حەزتان لێیەتی. کەسانێکتان هەیە خۆشتان ئەوێن. پەیوەندی تەندروستتان هەیە. بەشێکی سەرەکی ئالوودەبوونیش، گەشتمە ئەو بیرکردنەوەیە، و باوەڕم وایە بەڵگەکە پێشنیار ئەکات، هۆکارەکەیە بەرگەنەگرتنی بوونتە لە ژیانا.
Now, this has really significant implications. The most obvious implications are for the War on Drugs. In Arizona, I went out with a group of women who were made to wear t-shirts saying, "I was a drug addict," and go out on chain gangs and dig graves while members of the public jeer at them, and when those women get out of prison, they're going to have criminal records that mean they'll never work in the legal economy again. Now, that's a very extreme example, obviously, in the case of the chain gang, but actually almost everywhere in the world we treat addicts to some degree like that. We punish them. We shame them. We give them criminal records. We put barriers between them reconnecting. There was a doctor in Canada, Dr. Gabor Maté, an amazing man, who said to me, if you wanted to design a system that would make addiction worse, you would design that system.
ئەمە زۆر شتی دیارمان بۆ دەرئەخات. ڕوونترینیان دەرئەنجامەکەیەتی لەسەر جەنگی دژی ماددە ئالوودەکەرەکان. لە ئەریزۆنا، لەگەڵ کۆمەڵێک ژندا چوومە دەرەوە تی شێرتیان لەبەرا بوو لەسەری نوسرابوو "من ئالوودەبووی ماددەی هۆشبەر بووم،" و بە زنجیرەوە ئەکرانە دەرەوە و گۆڕیان هەڵئەدایەوە لەکاتێکدا خەڵک گاڵتەیان پێئەکردن، و کاتێک ئەو ژنانە لە زیندان ئەهاتنە دەر، تۆماری تاوانیان ئەبوو واتە هەرگیز جارێکی تر ناتوانن لە ئابوری یاساییدا کار بکەن. ئەوە نموونەیەکی زۆر قورسە، بێگومان، لە دۆسیەی بە کۆمەڵ زنجیرکراوا، بەڵام بەنزیکەیی لەهەموو شوێنێکی جیهاندا ئاوا مامەڵە لەگەڵ ئالوودەبووەکان ئەکەین. سزایان ئەیەین، ئابڕوویان ئەبەین. تۆماری تاوانیان ئەیەینێ. بەربەست ئەخەینە بەردەم پێکەوە بوونیان. پزیشکێک هەبوو لە کەنەدا، دکتۆر گابۆر ماتێ، پیاوێکی باش، پێی وتم، ئەگەر ئەتەوێت سیستمێک دروستکەیت کە ئالوودەبوون خراپتر بکەیت، ئەو سیستمە درووست ئەکەیت.
Now, there's a place that decided to do the exact opposite, and I went there to see how it worked. In the year 2000, Portugal had one of the worst drug problems in Europe. One percent of the population was addicted to heroin, which is kind of mind-blowing, and every year, they tried the American way more and more. They punished people and stigmatized them and shamed them more, and every year, the problem got worse. And one day, the Prime Minister and the leader of the opposition got together, and basically said, look, we can't go on with a country where we're having ever more people becoming heroin addicts. Let's set up a panel of scientists and doctors to figure out what would genuinely solve the problem. And they set up a panel led by an amazing man called Dr. João Goulão, to look at all this new evidence, and they came back and they said, "Decriminalize all drugs from cannabis to crack, but" -- and this is the crucial next step -- "take all the money we used to spend on cutting addicts off, on disconnecting them, and spend it instead on reconnecting them with society." And that's not really what we think of as drug treatment in the United States and Britain. So they do do residential rehab, they do psychological therapy, that does have some value. But the biggest thing they did was the complete opposite of what we do: a massive program of job creation for addicts, and microloans for addicts to set up small businesses. So say you used to be a mechanic. When you're ready, they'll go to a garage, and they'll say, if you employ this guy for a year, we'll pay half his wages. The goal was to make sure that every addict in Portugal had something to get out of bed for in the morning. And when I went and met the addicts in Portugal, what they said is, as they rediscovered purpose, they rediscovered bonds and relationships with the wider society.
ئێستا، شوێنێک هەیە بڕیاریدا ڕێک پێچەوانەکەی بکات، و چووم بۆ ئەوێ هەتا بزانم چۆن کار ئەکات. ساڵی ٢٠٠٠، پرتوگال یەکێک لە خراپترین گرفتەکانی ماددە هۆشبەرەکانی هەبوو لە ئەوروپا. لەسەدا یەکی خەڵکەکەی ئالوودەی هیرۆین بوون، کە کەمێک تاسێنەرە، و هەموو ساڵێک، زیاتر و زیاتر شێوازی ئەمریکایان بەکارئەهێنا. سزای خەڵکیان ئەدا و لەکەداریان ئەکردن و زیاتر شەرمەزاریان ئەکردن، و هەموو ساڵێک، کێشەکە گەورەتر ئەبوو. ڕۆژێک، سەرۆک وەزیران و سەرۆکی ئۆپۆزسیۆن کۆبوونەوە، و وتیان، تەواو ناتوانین بەردەوام بین لەگەڵ وڵاتێک کە هەتا یەت خەڵکی زیاتر ئەبن بە ئالوودەبووی هیرۆین. با سەکۆیەک دانێین بۆ زانایان و پزیشکەکان هەتا ڕێگایەکی ڕاستی بدۆزنەوە بۆ چارەسەری کێشەکە. و سەکۆیەکیان ڕێکخست بە سەرپەرشتی پیاوێکی سەرسوڕهێنەر بەناوی دکتۆر جواو گواولاو بۆ سەیرکردنی هەموو ئەم بەڵگە نوێیانە، و گەڕانەوە و وتیان، "سزا لابەرن لەسەر هەمووی لە حەشیشەوە بۆ کۆکاین، بەڵام" ئەمەش هەنگاوێکی هەستیارە -- "ئەو پارەیەی بەکارمان ئەهێنا بۆ نەهێشتنی ئالوودەبوون، بۆ دابڕاندنیان لەیەکتر، و لەجیاتی ئەوە بەکاریبێنن لە بەستنەوەیان بە کۆمەڵگا." ئەوەش بەڕاستی شێوازێک نییە بیری لێبکەینەوە لە ئەمریکا و بەریتانیا. ژیانەوەیان بۆ دانیشتوانەکان کرد، چارەسەری دەروونی، کە هەندێک بەهای هەبێت. بەڵام گەورەترین شت کە کردیان ڕێک پێچەوانەی ئەوەی ئێمە: پرۆگرامێکی فراوانی دۆزینەوەی کار بۆ ئالوودەبووەکان و قەرزی بچووک بۆ ئالوودەبووەکان بۆ دەستپێکردنی کاری بچووک. بۆ نموونە ئەگەر خۆت میکانیکی بووبێتی. کاتێک ئامادە ئەبیت، ئەچنە گەراجێک، و ئەڵێن، ئەگەر بۆ ماوەی ساڵێک ئەم پیاوە وەرگری، نیوەی مووچەکەی ئەیەین. ئامانجەکە ئەوەبوو دڵنیابن هەموو ئالوودەبووێکی پورتوگال بەیانیان شتێک هەبێت بۆی هەستن. و کاتێک چووم و چاوم بە ئالوودەبووەکان کەوت، ئەوەی وتیان، دوای ئەوەی دووبارە ئامانجی ژیانیان دۆزییەوە، پەیوەندییەکان و پێکەوە بەستنەکانیان دۆزییەوە لە کۆمەڵگا فراوانەکە.
It'll be 15 years this year since that experiment began, and the results are in: injecting drug use is down in Portugal, according to the British Journal of Criminology, by 50 percent, five-zero percent. Overdose is massively down, HIV is massively down among addicts. Addiction in every study is significantly down. One of the ways you know it's worked so well is that almost nobody in Portugal wants to go back to the old system.
ماوەی ١٥ ساڵ ئەبێت ئەو کارە بەڕێوە ئەچێت، و بەپێی ئەنجامەکان: بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر کەمبۆتەوە، بەپێی جۆرناڵی تاوانزانی بەریتانی، بەڕێژەی لەسەدا پەنجا، لەسەدا پێنج سفر. زۆر بەکارهێنان زۆر کەمیکرد، ئایدز لەناو ئالوودەبووان زۆر کەمیکرد. ڕێژەی ئالوودەبوون لە هەموو توێژینەوەکاندا کەمیکرد. یەکێک لە ڕێگاکانی ئەوەی ئەزانیت هێندە سوودی هەبووە ئەوەیە هیچ کەس لە پرتوگال نایەوێت بگەڕێتەوە سەر سیستمە کۆنەکە.
Now, that's the political implications. I actually think there's a layer of implications to all this research below that. We live in a culture where people feel really increasingly vulnerable to all sorts of addictions, whether it's to their smartphones or to shopping or to eating. Before these talks began -- you guys know this -- we were told we weren't allowed to have our smartphones on, and I have to say, a lot of you looked an awful lot like addicts who were told their dealer was going to be unavailable for the next couple of hours. (Laughter) A lot of us feel like that, and it might sound weird to say, I've been talking about how disconnection is a major driver of addiction and weird to say it's growing, because you think we're the most connected society that's ever been, surely. But I increasingly began to think that the connections we have or think we have, are like a kind of parody of human connection. If you have a crisis in your life, you'll notice something. It won't be your Twitter followers who come to sit with you. It won't be your Facebook friends who help you turn it round. It'll be your flesh and blood friends who you have deep and nuanced and textured, face-to-face relationships with, and there's a study I learned about from Bill McKibben, the environmental writer, that I think tells us a lot about this. It looked at the number of close friends the average American believes they can call on in a crisis. That number has been declining steadily since the 1950s. The amount of floor space an individual has in their home has been steadily increasing, and I think that's like a metaphor for the choice we've made as a culture. We've traded floorspace for friends, we've traded stuff for connections, and the result is we are one of the loneliest societies there has ever been. And Bruce Alexander, the guy who did the Rat Park experiment, says, we talk all the time in addiction about individual recovery, and it's right to talk about that, but we need to talk much more about social recovery. Something's gone wrong with us, not just with individuals but as a group, and we've created a society where, for a lot of us, life looks a whole lot more like that isolated cage and a whole lot less like Rat Park.
ئەوە کاریگەری سیاسی هەیە ڕاستییەکەی پێموایە چینێکی کاریگەری بۆسەر هەموو لایەنەکان هەیە. لە کلتورێکا ئەژین خەڵک بەردەوام زیاتر هەست بە مەترسی ئەکەن بۆ هەموو جۆرەکانی ئالوودەبوون، ئەگەر بۆ مۆبایلەکانیان بێت یان بازاڕکردن یان خواردن. پێش دەستپێکردنی ئەم وتارانە -- ئێوە ئەمە ئەزانن -- پێمان وترا کە بۆمان نییە مۆبایلەکانمان هەڵکەین، و ئەبێت بڵێم، زۆرێک لە ئێوە وەک ئەوە وابوون ئالوودە بووی ماددەی هۆشبەربن و پێتان وترابێت دەڵاڵەکەتان بەردەست نابێت بۆ دوو کاتژمێری دواتر. زۆرێکمان وا هەست ئەکەین، و لەوانەیە وتنی لە سەیر بچێت، باسی ئەوەم کرد چۆن لێک دابڕان پاڵنەرێکی سەرەکی ئالوودەبوونە و وتنی ئەوەی گەشە ئەکات سەیرە، چونکە وا بیر ئەکەیتەوە پێکەوەگرێدراوترین کۆمەڵگامان هەبێت کە هەبووبێت. بەڵام هەتا یەت زیاتر بیر ئەکەمەوە پێکەوە بەستنەکانی هەمانە یان پێمان وایە هەمانە، هەمووی جۆرە پەیوەندییەکی مرۆیی ساختەیە. ئەگەر کێشەیەکت هەبێت لە ژیانتا، تێبینی شتێک ئەکەیت. شوێنکەوتووەکانی تویتەرت نایەن بەدەمتەوە. هاوڕێکانی فەیسبووکت نین کە یەن یارمەتیت بەن. هاوڕێ خوێنی و گۆشتییەکانت ئەبن کە پەیوەندییەکی قوڵ و درێژخایەن و ڕووبەڕووت هەبووە لەگەڵیان، یەن بەدەمتەوە، توێژینەوەیەک هەیە لەڕێگەی بیڵ ماکبینی نوسەری بواری ژینگەیی، کە پێموابێت زۆرمان پێئەڵێ لەسەر ئەمە. سەیری ژمارەی هاوڕێ نزیکەکانی کرد کە تێکڕای ئەمریکییەکان باوەڕیان وایە ئەتوانن لەکاتی کێشەیا قسەیان لەگەڵکەن. ئەو ژمارەیە بەشێوەیەکی بەرچاو کەمیکردووە لە پەنجاکانەوە. زەوی ژیانەکەش کە کەسەکە هەیەتی لە ماڵەکەیا بەردەوام لە زیادبوونایە، و پێموابێت ئەوە وەک مێتافۆرێک وایە بۆ هەڵبژاردنەکانمان وەک کلتورێک. هاوڕێکانمان گۆڕیوەتەوە بە زەوی خانوو، پەیوەندییەکانمان گۆڕیوەتەوە بە شتومەک، و ئەنجامەکەشی بووین بە یەکێک لە تەنیاترین کۆمەڵگاکان. و بروس ئەلیکساندەر، ئەوەی تاقیکردنەوەی پارکی جرجەکەی کردبوو، وتی، لە ئالوودەبوونا هەمووکات باسی چاکبوونەوەی کەسی ئەکەین و ئاساییە باسی ئەوە بکرێت، بەڵام پێویستە زیاتر باسی چاکبونەوەی کۆمەڵایەتی بکرێت. شتێکی هەڵە ڕووی یاوە لە ئێمەیا، تەنیا وەک کەس نا بەڵکو وەک کۆمەڵیش، و کۆمەڵگایەکمان درووستکردووە کە، زۆرێک لە ئێمە، ژیان زۆر زیاتر لەو قەفەسە دابڕاوە ئەچێت و کەمتر لەو پارکی جرجە ئەچێت.
If I'm honest, this isn't why I went into it. I didn't go in to the discover the political stuff, the social stuff. I wanted to know how to help the people I love. And when I came back from this long journey and I'd learned all this, I looked at the addicts in my life, and if you're really candid, it's hard loving an addict, and there's going to be lots of people who know in this room. You are angry a lot of the time, and I think one of the reasons why this debate is so charged is because it runs through the heart of each of us, right? Everyone has a bit of them that looks at an addict and thinks, I wish someone would just stop you. And the kind of scripts we're told for how to deal with the addicts in our lives is typified by, I think, the reality show "Intervention," if you guys have ever seen it. I think everything in our lives is defined by reality TV, but that's another TED Talk. If you've ever seen the show "Intervention," it's a pretty simple premise. Get an addict, all the people in their life, gather them together, confront them with what they're doing, and they say, if you don't shape up, we're going to cut you off. So what they do is they take the connection to the addict, and they threaten it, they make it contingent on the addict behaving the way they want. And I began to think, I began to see why that approach doesn't work, and I began to think that's almost like the importing of the logic of the Drug War into our private lives.
ڕاستگۆ بم، لەبەر ئەمە نەبوو لێکۆڵینەوەم لەسەرکرد. بۆ ئەوە نەچووم لایەنە سیاسییەکە، لایەنە کۆمەڵایەتییەکەی بدۆزمەوە. ویستم بزانم چۆن یارمەتی ئەو کەسانە بەم کە خۆشم ئەوێن. و کە لەم گەشتە درێژە گەڕامەوە و فێری ئەم هەموو شتە بووم، سەیری ئالوودەبووەکانی ناو ژیانی خۆمم کرد، و ئەگەر قسە لەڕوو بین، قورسە ئالوودەبوێکت خۆش بوێت، چەندین کەسیش لەم شوێنەیا ئەوە ئەزانن. زۆربەی کاتەکان تووڕە ئەبیت، و پێموابێت هۆکاری ئەوەی بۆچی ئەم مشتومڕە هێندە گۆڕاوە ئەوەیە کە بەناو دڵی زۆرێک لە ئێمەیا ئەڕوات، وانییە؟ هەموومان لایەنێکمان هەیە کە لەوە ئەچێت ئالوودەبوون بێت و وا بیر ئەکاتەوە، هیوادارم کەسێک بتانوەستێنێت. دەقەکەشی پێمان ئەدرێت لەسەر ئەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵ ئالوودەبووەکانی ژیانمان بکەین پێموابێت جوان نیشان ئەدرێت لە بەرنامەی ژیانی ڕاستی "دەستتێوەردان،" ئەگەر بینیبێتتان. پێموابێت هەموو شتێک لە ژیانمانا ئەو بەرنامانا نیشانی ئەیات، بەڵام ئەوە بۆ وتارێکی تری تێد. ئەگەر ئەو بەرنامەیەتان دیبێت، دەربڕینێکی سادەیە. ئالوودەبوێک بێنە، هەموو کەسەکانی ناو ژیانی، کۆیانکەرەوە، باسی ئەوەیان بۆ بکە چی ئەکەن، و ئینجا پێی ئەڵێن، ئەگەر باش نەبیت، پەیوەندیت لەگەل ئەپچڕێنین. کەواتە پەیوەندییەکەیان ئەخەنە بەردەستی ئالوودەبووەکە، و هەڕەشەی پچڕاندنی ئەکەن، کتوپڕ ئەیخەنە بەردەستی بەو شێوەیە بجوڵێتەوە کە ئەیانەوێت. خەریکە بیر ئەکەمەوە، خەریکە ئەبینم بۆچی ئەو شێوازە کارناکات، خەریکە بیر ئەکەمەوە ئەوە زیاتر هێنانی جەنگی ماددەی ئالوودەکەر بێت بۆ ناو ژیانی کەسیمان.
So I was thinking, how could I be Portuguese? And what I've tried to do now, and I can't tell you I do it consistently and I can't tell you it's easy, is to say to the addicts in my life that I want to deepen the connection with them, to say to them, I love you whether you're using or you're not. I love you, whatever state you're in, and if you need me, I'll come and sit with you because I love you and I don't want you to be alone or to feel alone.
بۆیە بیرم کردەوە من چۆن بتوانم وەک پرتوگال بکەم؟ ئەوەی هەوڵم یاوە بیکەم، ناتوانم پێتان بڵێم بەردەوام بیکەن، ناشتوانم بڵێم ئاسانە، بە کەسە ئالوودەبووەکانم ئەڵێم ئەمەوێ پەیوەندییەکەم قوڵکەمەوە لەگەڵیان، پێیان بڵێم، خۆشم ئەوێن ئەگەر بەکاری بێنن یان نا. خۆشم ئەوێیت، لە هەر دۆخێکدا بیت، و ئەگەر پێویستت پێمبوو، یەم و دائەنیشم لەگەڵت چونکە خۆشم ئەوێیت و نامەوێت بەتەنیا بیت یان هەست بە تەنیایی بکەیت.
And I think the core of that message -- you're not alone, we love you -- has to be at every level of how we respond to addicts, socially, politically and individually. For 100 years now, we've been singing war songs about addicts. I think all along we should have been singing love songs to them, because the opposite of addiction is not sobriety. The opposite of addiction is connection.
پێموابێت کرۆکی ئەو پەیامەش -- تۆ تەنیا نیت، خۆشمان ئەوێیت -- پێویستە لە هەموو ئاستەکانی بەدەمەوەچوونمان بێت بۆ ئالوودەبووەکان، لەڕووی کۆمەڵایەتی، سیاسی، و کەسییەوە. ئەوە ١٠٠ ساڵ ئەبێت، گۆرانی جەنگ ئەڵێینەوە لەسەر ئالوودەبووەکان. پێموابێت ئەبوو لە سەرەتاوە گۆرانی خۆشەویستییان بۆ بڵێینەوە، چونکە پێچەوانەی ئالوودەبوون وازهێنان نییە. پێچەوانەکەی پەیوەندییە کەسییەکانە.
Thank you.
زۆر سوپاس
(Applause)
(چەپڵەلێدان)