I'm actually here to make a challenge to people. I know there have been many challenges made to people. The one I'm going to make is that it is time for us to reclaim what peace really means. Peace is not "Kumbaya, my Lord." Peace is not the dove and the rainbow -- as lovely as they are. When I see the symbols of the rainbow and the dove, I think of personal serenity. I think of meditation. I do not think about what I consider to be peace, which is sustainable peace with justice and equality. It is a sustainable peace in which the majority of people on this planet have access to enough resources to live dignified lives, where these people have enough access to education and health care, so that they can live in freedom from want and freedom from fear. This is called human security. And I am not a complete pacifist like some of my really, really heavy-duty, non-violent friends, like Mairead McGuire. I understand that humans are so "messed up" -- to use a nice word, because I promised my mom I'd stop using the F-bomb in public. And I'm trying harder and harder. Mom, I'm really trying.
Jam këtu në fakt për të sfiduar njerëzit. E di që ka pasë mjaft sfida drejtuar njerëzve. Ajo që do të bëj unë është që ka ardhur koha që ne të rivendosim se ç'do të thotë fjala paqe. Paqja nuk është "Kumbaya, im Zot." Paqja nuk është pëllumbi me ylber -- edhe pse ata janë të lezetshëm. Kur shoh simbolet e ylberit dhe pëllumbit, mendja më vete te qetësia personale. Mendoj për meditimin. Nuk mendoj për atë që konsideroj që është paqe, që është paqe e qëndrueshme me drejtësi dhe barazi. Është një paqe e qëndrueshme në të cilën shumica e njerëzve në këtë planet kanë qasje të mjaftueshme te burimet për të jetuar jetë me dinjitet, ku këta njerëz kanë mjaft qasje tek arsimimi sigurimi shëndetësor, në mënyrë që të jetojnë të lirë nga dëshirat dhe të lirë nga frika. Kjo quhet siguri njerëzore. Unë nuk jam pacifiste në mënyrë komplete sikurse disa nga shoqet e mia vërtetë pacifiste, sikurse për shembull Mairead McGuire. Unë kuptoj që qeniet njerëzore janë aq keq të katandisur -- për të përdorur fjalë të mirë, ngaqë i premtova nënës që nuk do përdorja fjalë të ndyta në publik. Dhe po mundohem shumë e më shumë të mbaj premtimin. Nënë, me të vërtetë po mundohem!
We need a little bit of police; we need a little bit of military, but for defense. We need to redefine what makes us secure in this world. It is not arming our country to the teeth. It is not getting other countries to arm themselves to the teeth with the weapons that we produce and we sell them. It is using that money more rationally to make the countries of the world secure, to make the people of the world secure. I was thinking about the recent ongoings in Congress, where the president is offering 8.4 billion dollars to try to get the START vote. I certainly support the START vote. But he's offering 84 billion dollars for the modernizing of nuclear weapons. Do you know the figure that the U.N. talks about for fulfilling the Millennium Development Goals is 80 billion dollars? Just that little bit of money, which to me, I wish it was in my bank account -- it's not, but ... In global terms, it's a little bit of money. But it's going to modernize weapons we do not need and will not be gotten rid of in our lifetime, unless we get up off our ... and take action to make it happen, unless we begin to believe that all of the things that we've been hearing about in these last two days are elements of what come together to make human security. It is saving the tigers. It is stopping the tar sands. It is having access to medical equipment that can actually tell who does have cancer. It is all of those things. It is using our money for all of those things. It is about action.
Ne na duhet pak forcë policore; na duhet pak forcë ushtarake, por për mbrojtje. Duhet të ridefinojmë se çka na bën të sigurtë në këtë botë. Nuk është armatimi i vendit tonë deri tek dhëmbët. Nuk është ajo që të bëjmë vendet tjera të armatohen deri tek dhëmbët me armë që ne prodhojmë dhe që iu shesim. Është të përdorim ato para në mënyrë më racionale që të bëjmë vendet e botës të sigurta, të bëjmë njerëzit e botës të sigurtë. Po mendoja në lidhje me zhvillimet e fundit në Kongres, ku Presidenti po mundohet të ofrojë 8.4 miliardë dollarë që të fitojë vota programi START (Traktati i Zvogëlimit Strategjik të Armëve me Rusinë). Unë natyrisht mbështes këtë program. Por Presidenti po ofron 84 miliardë dollarë për modernizimin e armëve bërthamore. A e dini që shifra për të cilën flet OKB-ja për të përmbushur Qëllimet Zhvillimore të Mijëvjeçarit është 80 miliardë dollarë? Veç ato pak para, të cilat për mua, do të doja t'i kisha në llogarinë time bankare -- nuk janë, por... në termat botëror, është pak para. Por do të modernizojë armë që nuk na duhen dhe që nuk do të hiqen qafe sa jemi gjallë, përveç nëse qojmë prapanicën dhe ndërmarrim diçka për të realizuar këtë, dhe fillojmë të besojmë që të gjitha gjërat për të cilat kemi dëgjuar në këto ditët e fundit janë elemente që përbëjnë atë që quhet siguri për njerëzimin. Po i shpëton tigrat. Është ndalimi i rërës me bitum. Pastaj çasja në mjete shëndetësore që mund të na tregojnë kush në fakt ka kancer. Janë të gjitha këto gjëra. Pra është përdorimi i parave për të gjitha këto gjëra. Ka të bëj me aksionin.
I was in Hiroshima a couple of weeks ago, and His Holiness -- we're sitting there in front of thousands of people in the city, and there were about eight of us Nobel laureates. And he's a bad guy. He's like a bad kid in church. We're staring at everybody, waiting our turn to speak, and he leans over to me, and he says, "Jody, I'm a Buddhist monk." I said, "Yes, Your Holiness. Your robe gives it away." (Laughter) He said, "You know that I kind of like meditation, and I pray." I said, "That's good. That's good. We need that in the world. I don't follow that, but that's cool." And he says, "But I have become skeptical. I do not believe that meditation and prayer will change this world. I think what we need is action." His Holiness, in his robes, is my new action hero.
Isha në Hiroshima para dy javësh, dhe Shenjtëria e tij, Dalai Lama teksa ishim të ulur aty para mijëra njerëzve në qytet, dhe ishim rreth tetë nga ne, fituesit e çmimit Nobel. Dhe ai është "personi i keq". Ai është sikur fëmiu që sillet keq në kishë. Ne po shikonim turmen dhe po prisnim rradhën për të folur, dhe ai më afrohet dhe më thotë: "Jody, unë jam murg budist". Unë thashë: "Po, shenjtëria juaj. Po më tregon rroba që e keni të veshur." (Të qeshura) Ai tha: "E di, mua më pëlqen meditimi, dhe unë lutem." Unë thashë: "Ajo është gjë e mirë. Ne na duhet ajo në botë. Unë personalisht nuk e bëj, por është gjë shumë e mirë." Dhe ai tha: "Por jam bërë skeptik. Nuk besoj që meditimi dhe lutjet do të ndryshojnë botën. Mendoj që ajo që na duhet është aksioni." Shenjtëria e tij, në rrobet e tij, është heroi im i ri i aksionit.
I spoke with Aung Sun Suu Kyi a couple of days ago. As most of you know, she's a hero for democracy in her country, Burma. You probably also know that she has spent 15 of the last 20 years imprisoned for her efforts to bring about democracy. She was just released a couple of weeks ago, and we're very concerned to see how long she will be free, because she is already out in the streets in Rangoon, agitating for change. She is already out in the streets, working with the party to try to rebuild it. But I talked to her for a range of issues. But one thing that I want to say, because it's similar to what His Holiness said. She said, "You know, we have a long road to go to finally get democracy in my country. But I don't believe in hope without endeavor. I don't believe in the hope of change, unless we take action to make it so."
Kam folur me Aung Sun Suu Kyi para dy ditësh. Sikurse shumë nga ju e dini, ajo është heroinë e demokracisë në vendin e saj, në Burma. Ju mbase po ashtu e dini që ajo ka kaluar 15 nga 20 vitet e fundit e burgosur për shkak të punës të saj për të sjellur demokraci. Ajo vetëm sa është liruar para disa javësh, dhe ne jemi të merakosur dhe po ndjekim se për sa kohë ajo do të jetë e lirë, sepse ajo vetëm është jashtë në rrugët e Rangoon-it, duke kërkuar ndryshim. Ajo është jashtë nëpër rrugë, duke punuar me partinë e duke u munduar të rindërtojë atë. Por fola me të për një sërë çështjesh. Por një gjë që dua të them, sepse është e ngjashme me atë që ka thënë Shenjtëria e tij. Ajo tha: "E di, kemi një rrugë të gjatë para nesh që më në fund të arrijmë demokracinë në vendin tim. Por unë nuk besoj në shpresë pa përpjekje. Unë nuk besoj në shpresën për ndryshim, përveç nëse ndërmarrim aksion për ta bërë të tillë."
Here's another woman hero of mine. She's my friend, Dr. Shirin Ebadi, the first Muslim woman to receive the Nobel Peace Prize. She has been in exile for the last year and a half. You ask her where she lives -- where does she live in exile? She says the airports of the world. She is traveling because she was out of the country at the time of the elections. And instead of going home, she conferred with all the other women that she works with, who said to her, "Stay out. We need you out. We need to be able to talk to you out there, so that you can give the message of what's happening here." A year and a half -- she's out speaking on behalf of the other women in her country.
Ja ku është edhe një grua heroinë e imja. Ajo është shoqja ime, Dr. Shirin Ebadi, gruaja e para muslimane që ka pranuar çmimin Nobel për Paqe. Ajo ka qenë në mërgim gjatë një viti e gjysëm. Nëse e pyesni se ku jeton - pra ku jeton në mërgim? Ajo thotë që jeton nëpër aeroportet e botës. Ajo po udhëton meqenëse ishte jashtë vendit gjatë kohës së zgjedhjeve. Dhe në vend që të kthehej në shtëpi, ajo u këshillua me të gjitha femrat tjera me të cilat punon, të cilat i thanë: "Qëndro jashtë, na duhesh jashtë vendit. Na duhet të jemi ne gjendje të flasim me ty nga jashtë, në mënyrë që ti të dërgosh mesazhin e asaj që po ndodh këtu." Një vit e gjysëm -- ajo ishte jashtë duke folur për femrat tjera në vendin e saj.
Wangari Maathai -- 2004 Peace laureate. They call her the "Tree Lady," but she's more than the Tree Lady. Working for peace is very creative. It's hard work every day. When she was planting those trees, I don't think most people understand that, at the same time, she was using the action of getting people together to plant those trees to talk about how to overcome the authoritarian government in her country. People could not gather without getting busted and taken to jail. But if they were together planting trees for the environment, it was okay -- creativity. But it's not just iconic women like Shirin, like Aung Sun Suu Kyi, like Wangari Maathai -- it is other women in the world who are also struggling together to change this world.
Wangari Maathai -- fituesja e çmimit Nobel për Paqe në vitin 2004. E quajnë "Zonja e Pemëve," por ajo është shumë më tepër se "Zonja e Pemëve." Puna për paqe kërkon shumë kreativitet. Është punë e rëndë secilën ditë. Kur ajo mbillte ato pemë, mendoj që shumë njerëz nuk e kuptojnë që, në të njejtën kohë, ajo po përdorte aksionin duke mbledhur njerëzit për të mbjellur ato pemë flisnin se si të tejkalonin regjimin autoritativ në vendin e saj. Njerëzit nuk mund të mblidheshin po u ndaluar dhe burgosur. Por nëse ishin bashkë duke mbjellur pemë për ambientin, ishte në rregull, pra - kreativiteti. Por nuk janë vetëm femrat ikonë sikurse Shirin sikurse Aung Sun Suu Kyi, e Wangari Maathai, ka femra tjera në botë të cilat po ashtu po punojnë bashkë për të ndryshuar këtë botë.
The Women's League of Burma, 11 individual organizations of Burmese women came together because there's strength in numbers. Working together is what changes our world. The Million Signatures Campaign of women inside Burma working together to change human rights, to bring democracy to that country. When one is arrested and taken to prison, another one comes out and joins the movement, recognizing that if they work together, they will ultimately bring change in their own country.
Lidhja e Femrave në Burma, 11 organizata të ndryshme të femrave nga Burma janë mbledhur së bashku ngase ka fuqi në numra. Puna e përbashkët është ajo që ndryshon botën tonë. Fushata e një milion nënshkrimeve e femrave brenda Burmës puna e përbashkët për të ndryshuar të drejtat e njerëzve atje, për të sjellur demokraci te ai vend. Kur një arrestohet dhe burgoset, një tjetër del jashtë dhe i bashkohet lëvizjes, duke kuptuar se po të punojnë së bashku, ato më në fund do të sjellin ndryshimin në vendin e tyre.
Mairead McGuire in the middle, Betty Williams on the right-hand side -- bringing peace to Northern Ireland. I'll tell you the quick story. An IRA driver was shot, and his car plowed into people on the side of the street. There was a mother and three children. The children were killed on the spot. It was Mairead's sister. Instead of giving in to grief, depression, defeat in the face of that violence, Mairead hooked up with Betty -- a staunch Protestant and a staunch Catholic -- and they took to the streets to say, "No more violence." And they were able to get tens of thousands of, primarily, women, some men, in the streets to bring about change. And they have been part of what brought peace to Northern Ireland, and they're still working on it, because there's still a lot more to do.
Mairead McGuire në mes, Betty Williams në anën e djathtë, sjellin paqe në Irlandën e veriut. Do të iu tregoj historinë shumë shpejtë. Një shofer i IRAsë ishte qëlluar, dhe makina e tij ishte përplasur me njerëzit në anën e rrugës. Ishte një nënë me tre fëmijët e saj. Fëmijët u vranë në vend. Ishte e motra e Mairead-as. Në vend që t'i dorëzohej pikëllimit, depresionit dhe disfatës në përballje me atë dhunë, Mairead u bashkua me Betty-n një protestante e fortë me një katolike të fortë, dhe ato dolën në rrugë për të thënë: "Stop dhunës." Dhe ato arritën të mblidhnin me dhjetëra mijëra njerëz, shumica femra e disa meshkuj nëpër rrugë, për të sjellur ndryshimin. Dhe ato kanë qenë pjesë e asaj që solli paqe në Irlandën e veriut, dhe ato ende po punojnë sepse ka ende edhe shumë për të bërë.
This is Rigoberta Menchu Tum. She also received the Peace Prize. She is now running for president. She is educating the indigenous people of her country about what it means to be a democracy, about how you bring democracy to the country, about educating, about how to vote -- but that democracy is not just about voting; it's about being an active citizen.
Kjo është Rigoberta Menchu Tum. Ajo po ashtu ka marrë çmimin Nobel për Paqe. Ajo tani po konkuron për presidente. Ajo po arsimon vendasit në vendin e vet në atë se ç'do të thotë të jesh demokraci, se si sillet demokracia në vend, në lidhje me arsimimin, në lidhje me se si të votohet, por që demokracia nuk është vetëm votimi; është të qenurit qytetar aktiv.
That's what I got stuck doing -- the landmine campaign. One of the things that made this campaign work is because we grew from two NGOs to thousands in 90 countries around the world, working together in common cause to ban landmines. Some of the people who worked in our campaign could only work maybe an hour a month. They could maybe volunteer that much. There were others, like myself, who were full-time. But it was the actions, together, of all of us that brought about that change.
Kjo është ajo që kam qenë duke bërë, fushata kundër minave tokësore. Një nga gjërat që ka bërë që kjo fushatë të funksionojë është ngase jemi rritur nga dy OJQ në mijëra në 90 vende anë e mbanë botës, duke punuar së bashku për të ndaluar përdorimin e minave tokësore. Disa nga njerëzit që kanë punuar në fushatën tonë kanë mundur të punojnë mbase një orë në muaj. Ata mund të punonin vullnetarisht vetëm aq. Kishte të tjerë, si puna ime, të cilët punonin me orar të plotë. Por ishte aksioni, i të gjithë neve së bashku që solli ndryshimin.
In my view, what we need today is people getting up and taking action to reclaim the meaning of peace. It's not a dirty word. It's hard work every single day. And if each of us who cares about the different things we care about got up off our butts and volunteered as much time as we could, we would change this world, we would save this world. And we can't wait for the other guy. We have to do it ourselves.
Për mendimin tim, ajo që na duhet sot është që njerëzit të ngriten dhe të ndërmarrin aksion që të rivendosin kuptimin e paqes. Nuk është fjalë e ndyrë. Është punë e rëndë secilën ditë. Dhe nëse secili nga ne që interesohet në gjëra të ndryshme qon prapanicën dhe bën punë vullnetare sa më shumë kohë që të mundemi, ne do të ndryshonim këtë botë, ne do të shpëtonim këtë botë. Dhe nuk mund të presim për tjetrin. Duhet ta bëjmë vetë.
Thank you.
Ju faleminderit!
(Applause)
(Duartrokitje)