Charles Van Doren, who was later a senior editor of Britannica, said the ideal encyclopedia should be radical -- it should stop being safe. But if you know anything about the history of Britannica since 1962, it was anything but radical: still a very completely safe, stodgy type of encyclopedia. Wikipedia, on the other hand, begins with a very radical idea, and that's for all of us to imagine a world in which every single person on the planet is given free access to the sum of all human knowledge.
Năm 1962, Charles Van Doren, người mà sau đó là biên tập viên cao cấp của Britannica, nói rằng một bách khoa toàn thư lý tưởng nên thay đổi căn bản -- nó không nên gò bó. Nhưng nếu bạn biết một ít về lịch sử của Britannica sau năm 1962, thì nó không phải là một sự thay đổi căn bản: vẫn hoàn toàn gò bó, vẫn là một loại bách khoa toàn thư nặng nề. Ngược lại, Wikipedia bắt đầu với một ý tưởng rất khác biệt, dành cho tất cả chúng ta để hình dung ra một thế giới mà trong đó mọi cá nhân trên hành tinh này được quyền truy cập không giới hạn đến tất cả nguồn tri thức của nhân loại.
And that's what we're doing. So Wikipedia -- you just saw the little demonstration of it -- it's a freely licensed encyclopedia. It's written by thousands of volunteers all over the world in many, many languages. It's written using wiki software -- which is the type of software he just demonstrated -- so anyone can quickly edit and save, and it goes live on the Internet immediately. And everything about Wikipedia is managed by virtually an all-volunteer staff. So when Yochai is talking about new methods of organization, he's exactly describing Wikipedia. And what I'm going to do today is tell you a little bit more about how it really works on the inside.
Và đó chính là những gì chúng tôi đang làm. Vì vậy, Wikipedia -- các bạn đã thấy một ít về nó -- nó là một bách khoa toàn thư mở, không cần giấy phép. Nó được viết ra bởi hàng ngàn tình nguyện viên trên toàn thế giới bằng rất rất nhiều ngôn ngữ. Bằng việc sử dụng phần mềm Wiki -- phần mềm mà anh ấy vừa trình diễn -- mọi người có thể nhanh chóng biên tập và lưu trữ, và nó lập tức hiện diện trên Internet. và tất cả mọi thứ của Wikipedia được quản lý bởi các nhân viên tình nguyện ảo. Vì vậy, khi Yochai trình bày về một phương pháp tổ chức mới, anh ta đang mô tả chính xác về Wikipedia. Và những gì tôi sẽ làm ngày hôm nay là kể các bạn nghe một ít về cách vận hành bên trong.
So Wikipedia's owned by the Wikimedia Foundation, which I founded, a nonprofit organization. And our goal, the core aim of the Wikimedia Foundation, is to get a free encyclopedia to every single person on the planet. And so, if you think about what that means, it means a lot more than just building a cool website. We're really interested in all the issues of the digital divide, poverty worldwide, empowering people everywhere to have the information that they need to make good decisions. And so we're going to have to do a lot of work that goes beyond just the Internet. And so that's a big part of why we've chosen the free licensing model, because that empowers local entrepreneurs or anyone who wants to -- they can take our content and do anything they like with it -- you can copy it, redistribute it -- and you can do it commercially or non-commercially.
Wikipedia là một sản phẩm của Wikimedia Foundation, tổ chức do tôi thành lập, một tổ chức phi lợi nhuận. Và mục tiêu của chúng tôi, mục tiêu cốt lõi của Wikimedia Foundation, là mang đến cho mỗi cá nhân trên hành tinh này một bách khoa toàn thư miễn phí. Và nếu các bạn đang băn khoăn về ý nghĩa của nó, thì ý nghĩa của nó không chỉ nằm ở việc xây dựng một website đẹp. Chúng tôi thực sự quan tâm đến các vấn đề về khoảng cách số, nghèo đói, vấn đề trao quyền cho mọi người ở khắp nơi cùng với các thông tin cần thiết để có các quyết định đúng. Vì vậy, chúng tôi đang có rất nhiều việc phải làm chứ không chỉ là Internet. Đó cũng chính là lý do chủ yếu để chúng tôi chọn mô hình không giấy phép, bởi vì điều đó trao quyền cho các thương gia địa phương -- hoặc bất kỳ ai mong muốn, có thể nhận nội dung và làm bất cứ điều gì họ muốn -- bạn có thể sao chép, phân phối lại nó và bạn có thể kinh doanh nó hoặc không.
So there's a lot of opportunities that are going to arise around Wikipedia all over the world. We're funded by donations from the public, and one of the more interesting things about that is how little money it actually takes to run Wikipedia. So Yochai showed you the graph of what the cost of a printing press was. And I'm going to tell you what the cost of Wikipedia is. But first, I'll show you how big it is. So we've got over 600,000 articles in English. We've got two million total articles across many, many different languages. The biggest languages are German, Japanese, French -- all the Western-European languages are quite big. But only around one-third of all of our traffic to our web clusters to the English Wikipedia, which is surprising to a lot of people. A lot of people think in a very English-centric way on the Internet, but for us, we're truly global. We're in many, many languages. How popular we've gotten to be -- we're a top-50 website and we're more popular than the New York Times. So this is where we get to Yochai's discussion.
Vì vậy Wikipedia đang mang lại rất nhiều cơ hội trên khắp thế giới. Chúng tôi gây quỹ dựa vào sự quyên góp từ công chúng, và một trong những điều thú vị về nó là làm cách nào Wikipedia có thể hoạt động chỉ bằng một ít tiền. Yochai đã cho các bạn thấy biểu đồ về chi phí của một tờ báo in. Tôi sẽ nói cho các bạn biết chi phí của Wikipedia, nhưng trước tiên tôi sẽ cho các bạn biết sự đồ sộ của nó. Chúng ta có hơn 600.000 bài viết bằng tiếng Anh. Chúng ta có tổng cộng 2 triệu bài viết bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Các ngôn ngữ được sử dụng nhiều nhất gồm Đức, Nhật, Pháp. Hầu hết các ngôn ngữ ở Tây Âu được dùng khá nhiều. Nhưng chỉ 1/3 lưu lượng trên web của chúng ta là tiếng Anh, điều này có thể gây ngạc nhiên cho rất nhiều người. Rất nhiều người nghĩ rằng tiếng Anh là trung tâm của Internet, nhưng đối với chúng tôi, chúng tôi rất đa dạng về ngôn ngữ. Nói về mức độ phổ biến, chúng tôi thuộc trong 50 website hàng đầu chúng tôi được nhiều người biết đến hơn cả New York Times. Chúng ta thử xem một số so sánh của Yochai.
This shows the growth of Wikipedia -- we're the blue line there -- and this is the New York Times over there. And what's interesting about this is the New York Times website is a huge, enormous corporate operation with I have no idea how many hundreds of employees. We have exactly one employee, and that employee is our lead software developer. And he's only been our employee since January 2005, all the other growth before that ... So the servers are managed by a ragtag band of volunteers. All the editing is done by volunteers. And the way that we're organized is not like any traditional organization you can imagine. People are always asking, "Well, who's in charge of this?" or "Who does that?" And the answer is: anybody who wants to pitch in. It's a very unusual and chaotic thing. We've got over 90 servers now in three locations. These are managed by volunteer system administrators who are online. I can go online any time of the day or night and see eight to 10 people waiting for me to ask a question or something, anything about the servers. You could never afford to do this in a company. You could never afford to have a standby crew of people 24 hours a day and do what we're doing at Wikipedia.
Biểu đồ cho thấy sự phát triển của Wikipedia -- Đường màu xanh là chúng tôi -- còn New York Time là đường ở kia. Điểm thú vị ở đây là New York Times là một website đồ sộ, số người vận hành nó là -- Tôi không rõ là bao nhiêu, có thể hàng trăm nhân viên. Chúng tôi chỉ có chính xác là 1 nhân viên, và nhân viên này chính là trưởng phát triển phần mềm. Anh ta chỉ mới bắt đầu làm cho chúng tôi sau 01/2005, trước đó chúng tôi tự phát triển lấy. Các máy chủ được quản lý bởi nhóm các tình nguyện viên, tất cả các biên tập do các tình nguyện viên phụ trách. Cách chúng tôi tổ chức là không giống bất kỳ một tổ chức truyền thống nào bạn có thể hình dung. Người ta luôn hỏi rằng, "Vậy ai chịu trách nhiệm?" hoặc "Ai làm?" Và câu trả lời là: bất kỳ ai muốn tham gia. Đây là điều rất khác thường và rắc rối. Hiện tại chúng tôi có hơn 90 máy chủ được đặt ở 3 nơi khác nhau. Chúng được quản lý thông qua Internet bởi các nhà quản trị hệ thống tình nguyện. Tôi có thể trực tuyến bất kỳ lúc nào và nhìn thấy 8 đến 10 người đang đợi tôi để hỏi một câu hỏi hoặc bất cứ điều gì về các máy chủ. Bạn không bao giờ có đủ điều kiện làm được điều này trong một công ty. Không bao giờ có đủ điều kiện để có một nhóm sẵn sàng 24 giờ mỗi ngày và làm những gì chúng tôi đang làm ở Wikipedia.
So we're doing around 1.4 billion page views monthly, so it's really gotten to be a huge thing. And everything is managed by the volunteers. And the total monthly cost for our bandwidth is about 5,000 dollars. And that's essentially our main cost. We could actually do without the employee. We hired Brian because he was working part-time for two years and full-time at Wikipedia, so we actually hired him, so he could get a life and go to the movies sometimes. So the big question when you've got this really chaotic organization is, why isn't it all rubbish? Why is the website as good as it is?
Có khoảng 1,4 tỉ lượt người xem mỗi tháng, vì vậy nó thực sự là một việc to lớn Mọi cái là được quản lý bởi các tình nguyện viên. Tổng chi phí hàng tháng cho băng thông là khoảng 5.000$. Đó là chi phí chủ yếu của chúng tôi. Chúng tôi có thể làm được mà không cần nhân viên. Thực ra -- chúng tôi đã thuê Brian vì anh ấy đã làm việc bán thời gian 2 năm và toàn thời gian tại Wikipedia, chúng tôi thuê anh ta vì Brian muốn cuộc sống thư thả hơn và thỉnh thoảng có thể đến rạp chiếu phim. Một câu hỏi lớn khi bạn có một tổ chức cực kỳ rắm rối như vậy là, tại sao nó không phải là thứ rác rưởi? Tại sao website lại tốt đến thế?
First of all, how good is it? Well, it's pretty good. It isn't perfect, but it's much better than you would expect, given our completely chaotic model. So when you saw him make a ridiculous edit to the page about me, you think, "Oh, this is obviously just going to degenerate into rubbish." But when we've seen quality tests -- and there haven't been enough of these yet and I'm really encouraging people to do more, comparing Wikipedia to traditional things -- we win hands down.
Trước hết, nó tốt như thế nào? Nó khá tốt. Mặc dù nó chưa hoàn hảo, nhưng nó tốt hơn nhiều so với bạn mong đợi, đặc biệt trong mô hình hoàn toàn rối rắm như thế. Khi bạn thấy anh ấy làm trò trên trang web nói về tôi bạn nghĩ, ồ, hiển nhiên nó sẽ trở thành những thứ rác rưởi. Nhưng khi chúng ta nhìn vào việc kiểm tra chất lượng -- mặc dù chưa có nhiều và tôi khuyến khích cộng đồng làm nhiều hơn nữa, so sánh Wikipedia với các thứ truyền thống -- chúng tôi thắng toàn diện.
So a German magazine compared German Wikipedia, which is much, much smaller than English, to Microsoft Encarta and to Brockhaus multimedial, and we won across the board. They hired experts to come and look at articles and compare the quality, and we were very pleased with that result.
Một tạp chí của Đức so sánh Wikipedia tiếng Đức, vốn rất khiêm tốn so với Wikipedia tiếng Anh, với bách khoa toàn thư của Microsoft và với Brockhaus Multimedia, và chúng tôi lấn lướt hoàn toàn. Họ đã thuê các chuyên gia đến để đọc các bài viết và so sánh chất lượng, và chúng tôi rất hài lòng về kết quả.
So a lot of people have heard about the Wikipedia Bush-Kerry controversy. The media has covered this somewhat extensively. It started out with an article in Red Herring. The reporters called me up and they -- I mean, I have to say they spelled my name right, but they really wanted to say the Bush-Kerry election is so contentious, it's tearing apart the Wikipedia community. And so they quote me as saying, "They're the most contentious in the history of Wikipedia." What I actually said is they're not contentious at all. So it's a slight misquote.
Nhiều người đã nghe về cuộc tranh luận của Bush và Kerry trên Wikipedia. Đó là một -- báo chí đã đề cập rất nhiều. Bắt đầu với một bài viết trên Red Herring. Các phóng viên chất vấn tôi và ... -- tôi phải nói rằng họ đánh vần đúng tên của tôi, nhưng những gì họ thực sự muốn nói, là cuộc bầu cử giữa Bush và Kerry là dễ gây tranh cãi đến nỗi nó gây chia rẽ trong cộng đồng Wikipedia. Và vì vậy họ trích dẫn tôi, nói rằng, "Cuộc bầu cử giữa Bush-Kerry là gây nhiều tranh cãi nhất trong lịch sử Wikipedia." Nhưng những gì tôi thực sự đã nói là nó hoàn toàn không gây tranh cãi chút nào. Vì vậy đó là một trích dẫn sai. Các bài viết đã được sửa một cách khá nặng nề.
(Laughter)
The articles were edited quite heavily. And it is true that we did have to lock the articles on a couple of occasions. Time magazine recently reported that "Extreme action sometimes has to be taken, and Wales locked the entries on Kerry and Bush for most of 2004." This came after I told the reporter that we had to lock it for -- occasionally a little bit here and there. So the truth in general is that the kinds of controversies that you would probably think we have within the Wikipedia community are not really controversies at all.
Và thực sự là chúng tôi đã phải khoá các bài viết đó trong một vài tình huống. Tạp chí Time gần đây đã tường trình rằng "Đôi khi phải có hành động cực đoan, và Wales đã khoá các bài về Kerry và Bush trong gần như toàn bộ năm 2004." Điều đó xảy ra sau khi tôi đã nói với các phóng viên rằng chúng tôi phải khoá nó -- một ít chỗ này và chỗ kia trong một vài tình huống. Nói chung, sự thật là những loại tranh luận mà bạn nghĩ là có thế có trong cộng đồng Wikipedia là hoàn toàn không phải tranh luận.
Articles on controversial topics are edited a lot, but they don't cause much controversy within the community. And the reason for this is that most people understand the need for neutrality. The real struggle is not between the right and the left -- that's where most people assume -- but it's between the party of the thoughtful and the party of the jerks. And no side of the political spectrum has a monopoly on either of those qualities. The actual truth about the specific Bush-Kerry incident is that the Bush-Kerry articles were locked less than one percent of the time in 2004, and it wasn't because they were contentious; it was just because there was routine vandalism -- which happens sometimes even on stage ...
Các bài viết về các chủ đề gây tranh luận đã được biên tập rất nhiều, nhưng chúng không gây tranh luận trong công đồng. Và lý do cho điều đó là phần lớn mọi người hiểu sự cần thiết của tính trung lập. Cuộc đấu tranh thực sự không phải giữa phe bảo thủ và phe cấp tiến -- như mọi người thường nghĩ -- mà là giữa những người vì cộng đồng và những nhóm ích kỷ. Và không phe chính trị nào áp đảo trên 1 trong 2 tính chất đó. Sự thật về vấn đề Bush-Kerry là các bài viết đó đã bị khoá ít hơn 1% trong năm 2004, không phải vì chúng dễ gây tranh cãi; mà chỉ vì có một mưu đồ thường trực -- mà thỉnh thoảng xuất hiện thậm chí chỉ trên sân khấu --
(Laughter)
Sometimes even reporters have reported to me that they vandalized Wikipedia and were amazed that it was fixed so quickly. And I said -- you know, I always say, please don't do that. That's not a good thing. So how do we do this? How do we manage the quality control? How does it work?
đôi lúc các phóng viên đã nói với tôi rằng họ có chủ ý phá hoại Wikipedia và ngạc nhiên khi thấy nó được sửa chữa rất nhanh chóng. Như tôi đã nói -- Tôi luôn nói rằng, làm ơn đừng làm như vậy, điều đó không tốt. Làm sao chúng tôi có thể làm điều đó? Làm sao chúng tôi quản lý được việc kiểm soát chất lượng? Nó làm việc như thế nào?
So there's a few elements, mostly social policies and some elements of the software. So the biggest and the most important thing is our neutral point of view policy. This is something that I set down, from the very beginning, as a core principle of the community that's completely not debatable. It's a social concept of cooperation, so we don't talk a lot about truth and objectivity. The reason for this is if we say we're only going to write the "truth" about some topic, that doesn't do us a damn bit of good of figuring out what to write, because I don't agree with you about what's the truth. But we have this jargon term of neutrality, which has its own long history within the community, which basically says, any time there's a controversial issue, Wikipedia itself should not take a stand on the issue. We should merely report on what reputable parties have said about it. So this neutrality policy is really important for us because it empowers a community that is very diverse to come together and actually get some work done.
Có một vài điều, phần lớn chính sách xã hội và một số thành phần của phần mềm. Vì vậy điều quan trọng nhất là quan điểm trung lập chính trị của chúng ta. Đó là điều tôi đã xác định từ ban đầu, như là một nguyên tắc căn bản của cộng đồng và hoàn toàn không phải bàn cãi. Đó là khái niệm xã hội của sự cộng tác, vì thế chúng ta đừng nói nhiều về lẽ phải và tính khách quan. Vì nếu chúng ta cứ khăng khăng nói rằng chúng ta đang viết về sự thật, thì điều đó có nghĩa là chúng ta sẽ không viết được gì cả, bởi vì tôi và bạn có quan điểm khác nhau về sự thật. Nhưng chúng ta có tiếng nói chung về tính trung lập, vốn có một lịch sử lâu dài trong cộng đồng Wikipedia, và về cơ bản, bất kỳ lúc nào có một vấn đề gây tranh luận, Bản thân Wikipedia sẽ không có lập trường về vấn đề đó. Chúng tôi hầu như không đề cập rằng có các bên danh tiếng đã nói về nó. Vì vậy, chính sách trung lập là rất quan trọng đối với chúng tôi, vì nó cổ vũ sự đa dạng trong cộng đồng để cùng nhau hoàn thành mục tiêu.
So we have very diverse contributors in terms of political, religious, cultural backgrounds. By having this firm neutrality policy, which is non-negotiable from the beginning, we ensure that people can work together and that the entries don't become simply a war back and forth between the left and the right. If you engage in that type of behavior, you'll be asked to leave the community.
Vì thế nền tảng của những cộng tác viên là rất đa dạng, từ chính trị, tôn giáo, và văn hoá. Bởi nhất quán trong chính sách trung lập, vốn không phải bàn cãi ngay từ đầu, chúng tôi đảm bảo mọi người có thể làm việc cùng nhau và các bài viết sẽ không thể trở thành một cuộc chiến qua lại giữa các bên. Nếu bạn dính líu tới điều hành vi đó, các bạn sẽ phải ra khỏi cộng đồng.
So, real-time peer review. Every single change on the site goes to the "Recent changes" page. So as soon as he made his change, it went to the "Recent changes" page. That recent changes page was also fed into an IRC channel, which is an Internet chat channel that people are monitoring with various software tools. And people can get RSS feeds -- they can get email notifications of changes. And then users can set up their own personal watch list. So my page is on quite a few volunteers' watch lists, because it is sometimes vandalized. And therefore, what happens is someone will notice the change very quickly, and then they'll just simply revert the change.
Nói về sự đánh giá ngang hàng và có tính tức thì. Mỗi một sự thay đổi trên website sẽ được lưu trữ vào một trang có trạng thái 'vừa được thay đổi' Vì thế nếu anh ta chỉnh sửa, nó sẽ lập tức dẫn tới trang 'vừa được thay đổi'. Trang 'vừa được thay đổi' cũng sẽ được đưa vào kênh IRC, đó là một kênh trao đổi trên Internet mà mọi người có thể giám sát với các công cụ phần mềm khác nhau. Và mọi người có thể sử dụng RSS -- họ có thể nhận được email thông báo về sự thay đổi. Người sử dụng cũng có thể thiết lập danh sách mà họ cần giám sát. Ví dụ trang của tôi nằm trong danh sách giám sát của một số tình nguyện viên, vì nó thỉnh thoảng bị phá hoại. Nên mọi người sẽ nhanh chóng nhận được thông báo về sự thay đổi, rồi sau đó họ chỉ đơn giản là huỷ bỏ sự thay đổi đó.
There's a "new pages feed," for example, so you can go to a certain page of Wikipedia and see every new page as it's created. This is really important because a lot of new pages are just garbage that has to be deleted, you know, "ASDFASDF." But also, that's some of the most interesting and fun things, some of the new articles. People will start an article on some interesting topic, other people will find that intriguing and jump in and help and make it much better.
Ví dụ bạn muốn giám sát một số trang mới tạo ra bạn có thể vào một số trang nhất định trên Wikipedia và nhìn thấy các trang mới được tạo ra. Điều này rất quan trọng, bởi vì có rất nhiều trang vừa mới được tạo ra chỉ là những thứ rác cần được xoá bỏ, ví dụ ASDFASDF. Tuy vậy cũng có một điều thú vị trên Wikipedia, về một số bài viết mới. Có người bắt đầu một bài viết về một số chủ đề thú vị nào đó, một số người khác tìm thấy và tò mò rồi họ nhảy vào giúp cho bài viết tốt hơn.
So we do have edits by anonymous users, which is one of the most controversial and intriguing things about Wikipedia. So, Chris was able to do his change -- he didn't have to log in or anything; he just went on the website and made a change. But it turns out that only about 18 percent of all the edits to the website are done by anonymous users. And that's a really important thing to understand: the vast majority of the edits that go on on the website are from a very close-knit community of maybe 600 to 1,000 people who are in constant communication. And we have over 40 IRC channels, 40 mailing lists. All these people know each other. They communicate. We have off-line meetings.
Một số bài viết được biên tập bởi các người sử dụng nặc danh, đây là một trong những điều dễ gây tranh luận và tò mò nhất trên Wikipedia. Ví dụ Chris có thể chỉnh sửa -- anh ta không cần phải đăng nhập, anh ta chỉ vào website và thay đổi một bài nào đó. Nhưng hoá ra chỉ có khoảng 18% các chỉnh sửa là được thực hiện bởi các người sử dụng nặc danh. Và chúng ta cần hiểu điều cực kỳ quan trọng này, phần lớn các chỉnh sửa liên tiếp trên website là được thực hiện bởi một cộng đồng rất chặt chẽ vào khoảng 600-1000 thành viên những người trong một cộng đồng ít biến động. Họ có trên 40 kênh IRC và 40 danh sách email. Tất cả mọi người quen biết nhau. Họ liên lạc và gặp gỡ nhau.
These are the people who are doing the bulk of the site, and they are, in a sense, semi-professionals at what they're doing. The standards we set for ourselves are equal to or higher than professional standards of quality. We don't always meet those standards, but that's what we're striving for.
Những người này thực hiện phần lớn khối lượng công việc, và những công việc họ đang làm là bán chuyên nghiệp, những tiêu chuẩn chất lượng họ đặt ra là bằng hoặc lớn hơn các tiêu chuẩn chuyên nghiệp. Chúng tôi không phải khi nào cũng đạt được các tiêu chuẩn đó,
And so that tight community is who really cares for the site, and these are some of the smartest people I've ever met. It's my job to say that, but it's actually true. The type of people who were drawn to writing an encyclopedia for fun tend to be pretty smart people.
nhưng đó là điều chúng tôi hướng tới. Vậy trong cộng đồng chặt chẽ đó, ai là người thực sự chăm nom, đó là những người thông minh nhất mà tôi từng gặp. Dĩ nhiên, nghề nghiệp bắt buộc tôi phải nói như vậy, nhưng đó là sự thật. Những người được lôi kéo vào tham gia viết cho một bách khoa toàn thư
The tools and the software: there's lots of tools that allow us -- allow us, meaning the community -- to self-monitor and to monitor all the work. This is an example of a page history on "flat Earth," and you can see some changes that were made. What's nice about this page is you can immediately take a look at this and see, "OK, I understand now." When somebody goes and looks at -- they see that someone, an anonymous IP number, made an edit to my page. That sounds suspicious. Who is this person? Somebody looks at it -- they can immediately see highlighted in red all of the changes that took place -- to see, OK, well, these words have changed, things like this. So that's one tool that we can use to very quickly monitor the history of a page.
thường là những người khá thông minh. Nói về công cụ và phần mềm, có rất nhiều công cụ cho phép chúng tôi -- cho phép cộng đồng -- tự giám sát và giám sát tất cả công việc. Đây là một ví dụ của sự thay đổi trong một trang nói về quả địa cầu dẹt, và bạn có thể thấy một số thay đổi đã được tạo ra. Trang này cũng thú vị và bạn có thể ngay lập tức nhìn và nói, ồ rất tốt, bây giờ thì tôi đã hiểu. Khi một người vào xem -- họ sẽ thấy một ai đó, một địa chỉ IP nặc danh, đang chỉnh sửa trang của mình -- điều này có vẻ khả nghi -- anh ta là ai? Một số người khác cũng nhìn vào trang đó, họ lập tức thấy các thay đổi được làm nổi bật bằng màu đỏ, chờ xem, rồi, những chữ đó đã được sửa, giống như vậy đấy. Đó là một công cụ mà chúng ta có thể sử dụng để nhanh chóng giám sát sự thay đổi của trang.
Another thing that we do within the community is we leave everything very open-ended. Most of the social rules and the methods of work are left completely open-ended in the software. All of that stuff is just on Wiki pages. And so there's nothing in the software that enforces the rules. The example I've got up here is the Votes for Deletion page. So, I mentioned earlier, people type "ASDFASDF" -- it needs to be deleted. Cases like that, the administrators just delete it. There's no reason to have a big argument about it. But you can imagine there's a lot of other areas where the question is, is this notable enough to go in an encyclopedia? Is the information verifiable? Is it a hoax? Is it true? Is it what? So we needed a social method for figuring out the answer to this. And so the method that arose organically within the community is the Votes For Deletion page. And in the particular example we have here, it's a film, "Twisted Issues," and the first person says, "Now this is supposedly a film. It fails the Google test miserably." The Google test is you look in Google and see if it's there, because if something's not even in Google, it probably doesn't exist at all. It's not a perfect rule, but it's a nice starting point for quick research. So somebody says, "Delete it, please. Delete it -- it's not notable." And then somebody says, "Wait, I found it. I found it in a book, 'Film Threat Video Guide: the 20 Underground Films You Must See.'" So the next persons says, "Clean it up." Somebody says, "I've found it on IMDB. Keep, keep, keep."
Chúng ta có thể làm những điều khác trong phạm vi của cộng đồng đó là chúng ta để một kết thúc mở ở mọi bài viết. Phần lớn các nguyên tắc xã hội và phương pháp làm việc là để lại một kết thúc hoàn toàn mở trên Wikipedia. Tất cả những thứ này là chỉ có trên Wikipedia. Và các quy định hoàn toàn không liên quan đến phần mềm. Tôi lấy một ví dụ về trang 'Bỏ phiếu để xoá bỏ.' Như tôi đã nói trước đó, có người đánh vào ASDFASDF -- nó cần được xoá bỏ. Trong trường hợp này, người quản trị chỉ cần xoá bỏ nó. Không có lý do gì để bàn cãi về điều này. Tuy nhiên bạn có thể hình dung rằng có rất nhiều khu vực khác gây ra sự hoài nghi, là liệu nó xứng đáng được đưa vào bách khoa toàn thư? Thông tin này có thể kiểm chứng? Nó có là trò lừa? Nó có chính xác? Nó là cái gì? Vì vậy chúng tôi cần một phương pháp xã hội để trả lời câu hỏi này. Phương pháp đã phát sinh một cách tự nhiên trong cộng đồng là trang 'Bỏ phiếu để xoá bỏ'. Trong một ví dụ cụ thể mà chúng tôi có ở đây, liên quan một bộ phim, "Twisted Issues," và người thứ nhất nói, "Cứ cho đó là một bộ phim có thật đi. Kiểm tra Google sẽ sai." Kiểm tra Google là bạn sử dụng Google để tìm kiếm, bởi vì nếu Google không tìm thấy, rất có thể nó không tồn tại. Đó không phải là một quy luật hoàn toàn đúng, nhưng cũng phù hợp khi muốn nghiên cứu nhanh. Rồi một ai đó nói, "Làm ơn xoá nó. Nó không đáng chú ý." Lại có người khác nói, "Đợi, đợi đã. Tôi đã tìm thấy. Tôi đã tìm thấy nó trong một cuốn sách, 'Film Threat Video Guide: the 20 Undergound Films You Must See." Ồ, được rồi. Người tiếp theo lại nói, "Xoá nó đi."
And what's interesting about this is that the software is -- these votes are just text typed into a page. This is not really a vote so much as it is a dialogue. Now it is true that at the end of the day, an administrator can go through here and take a look at this and say, "OK, 18 deletes, two keeps: we'll delete it." But in other cases, this could be 18 deletes and two keeps, and we would keep it, because if those last two keeps say, "Wait a minute. Nobody else saw this but I found it in a book, and I found a link to a page that describes it, and I'm going to clean it up tomorrow, so please don't delete it," then it would survive.
Người khác lại nói, "Tôi đã tìm thấy nó trên IMDB. Giữ lại, giữ lại." Và điều thú vị về nó là -- sự bỏ phiếu thực ra là -- họ chỉ nhập ý kiến của họ vào website. Đây không phải là một cuộc bỏ phiếu đúng nghĩa mà là một cuộc đàm thoại. Sự thật là đến cuối ngày một người quản trị kiểm tra và nói, Được rồi, 18 đề nghị xoá, 2 yêu cầu giữ, nên chúng tôi sẽ xoá nó. Nhưng trong một số trường hợp khác, mặc dù có 18 đề nghị xoá và 2 giữ, chúng tôi vẫn giữ lại nó, bởi vì nếu 2 người sau cùng cứ nói, "Đợi một chút, đợi một chút. Không ai nhìn thấy nhưng tôi đã tìm thấy nó trong một cuốn sách, và tôi đã tìm thấy một liên kết đến một trang có mô tả nó, và tôi sẽ xoá nó ngày mai, vì vậy làm ơn đừng xoá nó," sau đó nó vẫn được giữ lại.
And it also matters who the people are who are voting. Like I say, it's a tight-knit community. Down here at the bottom, "Keep, real movie," RickK. RickK is a very famous Wikipedian who does an enormous amount of work with vandalism, hoaxes and votes for deletion. His voice carries a lot of weight within the community because he knows what he's doing. So how is all this governed? People really want to know about administrators, things like that. So the Wikipedia governance model, the governance of the community, is a very confusing, but workable mix of consensus -- meaning we try not to vote on the content of articles, because the majority view is not necessarily neutral -- some amount of democracy -- all of the administrators -- these are the people who have the ability to delete pages. That doesn't mean that they have the right to delete pages. They still have to follow all the rules -- but they're elected by the community.
và vì thế người bầu chọn cũng quan trọng. Như tôi nói, đó là một cộng đồng chặt chẽ. Ở phía dưới cùng, "Giữ, phim này có thật," Rick Kay. Rick Kay là một thành viên của Wikipedia rất nổi tiếng người có nhiều đóng góp trong việc bảo vệ sự phá hoại, trò lừa đảo và bỏ phiếu để xoá. Tiếng nói của anh ấy rất có trọng lượng đối với cộng đồng vì anh ấy biết những gì anh ấy đang làm. Về câu hỏi làm sao quản lý mọi thứ? Mọi người rất muốn biết về cách quản trị hoặc những điều tương tự như vậy. Mô hình quản trị Wikipeida, sự quản lý cộng đồng, là rất rối rắm, nhưng là một hỗn hợp về đồng thuận có thể giải quyết được -- nghĩa là chúng ta cố gắng không biểu quyết về nội dung của bài viết, bởi vì quan điểm số đông không lúc nào cũng trung lập. Một chút về tính dân chủ, tất cả các quản trị viên -- đó là những thành viên có thể xoá các trang, điều này không có nghĩa là họ có quyền xoá, họ vẫn phải tuân thủ tất cả các quy định - nhưng họ được bầu chọn,
Sometimes people -- random trolls on the Internet -- like to accuse me of handpicking the administrators to bias the content of the encyclopedia. I always laugh at this, because I have no idea how they're elected, actually. There's a certain amount of aristocracy. You got a hint of that when I mentioned, like, RickK's voice would carry a lot more weight than someone we don't know.
họ được bầu chọn bởi cộng đồng. Đôi khi có người -- tìm kiếm ngẫu nhiên trên Internet -- buộc tội tôi là chọn các quản trị viên để thiên vị các nội dung trên bách khoa toàn thư. Tôi luôn cười vào điều này, bởi vì tôi thực sự không hề biết làm sao họ được chọn. Có một số người có những đặc quyền. Và chắc các bạn cũng có manh mối khi tôi đã đề cập ở trước, như là, Tiếng nói của Rick Kay có trọng lượng hơn một số người khác.
I give this talk sometimes with Angela, who was just re-elected to the board from the community -- to the Board of the Foundation, with more than twice the votes of the person who didn't make it. And I always embarrass her because I say, "Well, Angela, for example, could get away with doing absolutely anything within Wikipedia, because she's so admired and so powerful." But the irony is, of course, that Angela can do this because she's the one person who you know would never, ever break any rules of Wikipedia. And I also like to say she's the only person who actually knows all the rules of Wikipedia, so ... And then there's monarchy, and that's my role on the community, so ...
Tôi thỉnh thoảng nói điều này với Angela, người vừa tái trúng cử vào Ban sáng lập do cộng đồng bầu chọn, với số phiếu gấp 2 lần so với người không được chọn. Tôi luôn trêu chọc cô ấy bởi vì, lấy ví dụ Angela, cô ấy hoàn toàn có thể làm những điều sai mà vẫn thoát được trong phạm vi Wikipedia, bởi vì cô ấy rất quyền lực và được ngưỡng mộ. Sẽ là nghịch lý nếu Angela làm điều đó vì cô ấy là người các bạn biết đấy, không bao giờ vi phạm bất kỳ quy định nào của Wikipedia. Và tôi cũng muốn nói rằng cô ấy là người duy nhất thực sự biết tất cả các quy định của Wikipedia, có một sự chuyên chế và đó là vai trò của tôi đối với cộng đồng.
(Laughter)
I was describing this in Berlin once, and the next day in the newspaper the headline said, "I am the Queen of England."
Tôi đã nói điều này một lần tại Berlin và ngày hôm sau, trong một tờ báo có dòng tít chạy "Tôi là nữ hoàng của vương quốc Anh."
(Laughter)
And that's not exactly what I said, but --
Đó không phải là điều tôi đã nói, nhưng --
(Laughter)
the point is my role in the community -- Within the free software world, there's been a long-standing tradition of the "benevolent dictator" model. So if you look at most of the major free software projects, they have one single person in charge who everyone agrees is the benevolent dictator. Well, I don't like the term "benevolent dictator," and I don't think that it's my job or my role in the world of ideas to be the dictator of the future of all human knowledge compiled by the world. It just isn't appropriate. But there is a need still for a certain amount of monarchy, a certain amount of -- sometimes we have to make a decision and we don't want to get bogged down too heavily in formal decision-making processes.
vấn đề là vai trò của tôi trong cộng đồng -- trong thế giới phần mềm miễn phí -- Có một truyền thống có từ lâu đời về mô hình độc tài nhân từ. Vì vậy, nếu các bạn biết phần lớn các dự án phần mềm miễn phí, chỉ có một người duy nhất phụ trách mọi người đều đồng ý đó là kẻ độc tài nhân từ. Tôi không thích thuật ngữ kẻ độc tài nhân từ, và tôi không nghĩ rằng đó là nghề hay là vai trò của tôi trong thế giới của những ý tưởng để trở thành kẻ độc tài đối với tri thức nhân loại. Điều đó không phù hợp. Tuy vậy, vẫn có những nhu cầu nhất định về một mô hình quân chủ, một lượng nhất định của -- thỉnh thoảng chúng ta phải quyết định một điều gì, và chúng ta không muốn quá sa đà vào quá trình ra quyết định một cách hình thức.
So as an example of how this can be important: we recently had a situation where a neo-Nazi website discovered Wikipedia, and they said, "Oh, well, this is horrible, this Jewish conspiracy of a website, and we're going to get certain articles deleted that we don't like. And we see they have a voting process, so we're going to send -- we have 40,000 members and we're going to send them over and they're all going to vote and get these pages deleted." Well, they managed to get 18 people to show up. That's neo-Nazi math for you. They always think they've got 40,000 members when they've got 18. But they managed to get 18 people to come and vote in a fairly absurd way to delete a perfectly valid article. Of course, the vote ended up being about 85 to 18, so there was no real danger to our democratic processes. On the other hand, people said, "But what are we going to do? I mean, this could happen. What if some group gets really seriously organized and comes in and wants to vote?" Then I said, "Well, fuck it, we'll just change the rules." That's my job in the community: to say we won't allow our openness and freedom to undermine the quality of the content. And so, as long as people trust me in my role, then that's a valid place for me. Of course, because of the free licensing, if I do a bad job, the volunteers are more than happy to take and leave -- I can't tell anyone what to do.
Tôi lấy một ví dụ để lý giải tại sao -- hay làm sao điều này là quan trọng, gần đây một website theo chủ nghĩa phát xít khám phá Wikipedia, và họ nói, "Thật kinh tởm, một âm mưu của người Do Thái và chúng ta sẽ xoá một số bài viết mà chúng ta không thích. Và chúng ta biết Wikipedia có một quy trình bỏ phiếu, vì thế chúng ta sẽ gửi -- chúng ta có 40.000 thành viên và chúng ta sẽ đề nghị họ và họ sẽ bỏ phiếu để yêu cầu xoá các trang đó." Rồi, họ sắp xếp 18 người sẽ thực hiện. Đó là một phép toán của phát xít. Bọn họ nghĩ rằng họ có đến 40.000 thành viên nhưng thực ra chỉ là 18. Nhưng bọn họ đã sắp xếp 18 người đến và bỏ phiếu theo cách khá lố bịch để xoá bỏ một bài viết hoàn toàn hợp lệ. Dĩ nhiên, kết quả bỏ phiếu là 85-18, do vậy không có nguy hiểm thực sự nào đối với quy trình dân chủ của chúng ta. Mặt khác, có người nói, "Chúng ta sẽ làm gì? Ý tôi là điều gì xảy ra nếu một nhóm nào đó được tổ chức rất nghiêm túc và đến để yêu cầu bỏ phiếu?" Thì tôi sẽ nói, "Mẹ kiếp, chúng tôi sẽ thay đổi quy định." Đó là công việc của tôi trong cộng đồng: để nói rằng chúng ta sẽ không cho phép lợi dụng sự cởi mở và tự do để phá hoại chất lượng của các nội dung. Và chừng nào mọi người còn tin tôi, thì tôi vẫn hợp lệ. Dĩ nhiên, vì mô hình không cần giấy phép, nên nếu tôi làm điều gì xấu, các tình nguyện viên sẽ sẵn sàng rời bỏ -- Tôi không thể làm gì hơn.
So the final point here is that to understand how Wikipedia works, it's important to understand that our wiki model is the way we work, but we are not fanatical web anarchists. In fact, we're very flexible about the social methodology, because ultimately, the passion of the community is for the quality of the work, not necessarily for the process that we use to generate it.
Điểm cuối cùng ở đây là để hiểu cách Wikipedia hoạt động, thì cần phải hiểu rằng mô hình Wiki là cách chúng ta làm việc, nhưng chúng ta không phải là những kẻ vô chính phủ cuồng tín. Thực ra, -- chúng ta rất linh hoạt về phương pháp luận xã hội, bởi vì suy cho cùng chất lượng công việc sẽ được cộng đồng thừa nhận, chứ không phải là quy trình mà chúng ta sử dụng để tạo ra nó.
Thank you.
(Applause)
Xin cảm ơn.
Ben Saunders: Yeah, hi, Ben Saunders. Jimmy, you mentioned impartiality being a key to Wikipedia's success. It strikes me that much of the textbooks that are used to educate our children are inherently biased. Have you found Wikipedia being used by teachers and how do you see Wikipedia changing education?
(Vỗ tay tán dương) Ben Saunders: Xin chào, tôi là Ben Saunders. Jimmy, ông đã đề cập chưa hết chìa khoá để Wikipedia thành công. Tôi nhận ra rằng rất nhiều sách giáo khoa được sử dụng để dạy cho con trẻ chúng ta vốn là đã thiên vị. Ông có biết là các giáo viên sử dụng Wikipedia và theo ông thì Wikipedia đóng vai trò gì trong sự thay đổi giáo dục?
Jimmy Wales: Yeah, so, a lot of teachers are beginning to use Wikipedia. There's a media storyline about Wikipedia, which I think is false. It builds on the storyline of bloggers versus newspapers. And the storyline is, there's this crazy thing, Wikipedia, but academics hate it and teachers hate it. And that turns out to not be true. The last time I got an email from a journalist saying, "Why do academics hate Wikipedia?" I sent it from my Harvard email address because I was recently appointed a fellow there. And I said, "Well, they don't all hate it."
Jimmy Wales: Vâng, rất nhiều giáo viên đang bắt đầu sử dụng Wikipedia. Mặt khác -- có những tình tiết của giới truyền thông về Wikipedia mà tôi nghĩ là sai. Nó dựa trên những tình tiết của các bloggers đối lập với báo chí. Nào, Wikipedia là một thứ "điên rồ", giới học thuật và các giáo viên căm ghét nó. Nhưng thực ra thì điều đó không đúng. Gần đây tôi có nhận được một email của một nhà báo, nói rằng, "Tại sao giới hàn lâm ghét Wikipedia?" Tôi sử dụng một địa chỉ email của trường Harvard để trả lời, bởi vì tôi vừa được bổ nhiệm là một uỷ viên ở đó. Và tôi nói, "Thực ra không phải tất cả họ đều ghét."
(Laughter)
But I think there's going to be huge impacts. And we actually have a project that I'm personally really excited about, which is the Wikibooks project, which is an effort to create textbooks in all the languages. And that's a much bigger project. It's going to take 20 years or so to come to fruition.
Nhưng tôi nghĩ có một tác động rất lớn. Và thực ra chúng tôi đang có một dự án và cá nhân tôi rất thích thú, đó là dự án sách Wiki, như là một nỗ lực để tạo ra các sách giáo khoa trong tất cả các ngôn ngữ. Và đó là một dự án rất lớn;
But part of that is to fulfill our mission of giving an encyclopedia to every single person on the planet. We don't mean we're going to Spam them with AOL-style CDs. We mean we're going to give them a tool that they can use. And for a lot of people in the world, if I give you an encyclopedia that's written at a university level, it doesn't do you any good without a whole host of literacy materials to build you up to the point where you can actually use it. The Wikibooks project is an effort to do that. And I think that we're going to see -- it may not even come from us; there's all kinds of innovation going on. But freely licensed textbooks are the next big thing in education.
nó sẽ phải mất khoảng 20 năm để có thể sử dụng được. Nhưng đó là một phần sứ mệnh của chúng tôi mang đến tất cả mọi người trên hành tinh này một bách khoa toàn thư. Chúng tôi sẽ không cung cấp tràn lan với những đĩa CD kiểu AOL. Chúng tôi dự định là mang đến họ một công cụ mà họ có thể sử dụng. Và dành cho rất nhiều người trên thế giới, nếu tôi đưa cho chọn một bách khoa toàn thư được viết ở mức độ đại học, nó sẽ không có một hiệu quả nào cả nếu thiếu những tài liệu ở mức cơ bản để nâng bạn lên một mức độ nào đó mà bạn có thể sử dụng được nó. Và chính vì thế dự án sách Wiki là một nỗ lực để làm điều đó. Và tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ thực sự thấy một công trình đồ sộ -- nó không chỉ đến từ phía chúng tôi, tất cả các loại sáng kiến đang tiếp tục. Nhưng những cuốn sách giáo khoa miễn giấy phép sẽ là một sự kiện lớn tiếp theo trong lĩn vực giáo dục.