I'm an underwater explorer, more specifically a cave diver.
Jam eksploruese nënujore më specifikisht, zhytëse shpellash.
I wanted to be an astronaut when I was a little kid, but growing up in Canada as a young girl, that wasn't really available to me. But as it turns out, we know a lot more about space than we do about the underground waterways coursing through our planet, the very lifeblood of Mother Earth. So I decided to do something that was even more remarkable. Instead of exploring outer space, I wanted to explore the wonders of inner space.
Kur isha fëmijë doja të bëhesha astronaute, por e rritur në Kanada, nuk e kisha ate mundesi. Por siq duket, ne dijmë shumë më tepër për hapsirën se sa për rrugët nënujore që vërshojnë nëpër planetin tonë që janë lëngu më jetësor i Mëmës Tokë. Andaj vendosa të bëj dicka që ishte akoma më madhështore. Në vend që të eksploroja hapsirën e jashtme Doja të eksploroja mrekullitë e hapsirës së brendshme.
Now, a lot of people will tell you that cave diving is perhaps one of the most dangerous endeavors. I mean, imagine yourself here in this room, if you were suddenly plunged into blackness, with your only job to find the exit, sometimes swimming through these large spaces, and at other times crawling beneath the seats, following a thin guideline, just waiting for the life support to provide your very next breath. Well, that's my workplace.
Tani, shumë njerëz do t'ju thonë se zhytja në shpella është ndoshta një nga përpjekjet më të rrezikshme. Imagjinoni vetën këtu në këtë dhomë sikur papritur po zhyteni në errësirë me punën e vetme që të gjeni daljen nganjëherë duke notuar nëpër këto hapsira të mëdha dhe nganjëherë duke u zvarritur poshtë karrikeve duke ndjekur një udhëzues të hollë thjesht duke pritur për ndihmë jetësore për t'ju ofruar frymëmarrjen e rradhës. Eh pra, kjo është puna ime.
But what I want to teach you today is that our world is not one big solid rock. It's a whole lot more like a sponge. I can swim through a lot of the pores in our earth's sponge, but where I can't, other life-forms and other materials can make that journey without me. And my voice is the one that's going to teach you about the inside of Mother Earth.
Por ajo cka dua t'ju mësoj sot është se bota jonë nuk është një shkëmb i madh i ngurtë është shumë më tepër si një sfungjer. Unë mund të notoj nëpër shumë hapsira të sfungjerit së Tokës sonë, por ku nuk mundem forma të tjera të jetës si dhe materjale të tjera mund ta bëjnë atë rrugëtim pa mua. Zëri im është ai që do t'ju mësoje ju për brendësinë e mëmës Tokë.
There was no guidebook available to me when I decided to be the first person to cave dive inside Antarctic icebergs. In 2000, this was the largest moving object on the planet. It calved off the Ross Ice Shelf, and we went down there to explore ice edge ecology and search for life-forms beneath the ice.
Nuk kishte libër udhëzues në dispozicion për mua kur vendosa të bëhesha përsoni i parë që zhytet në ajsbergët e Antarktides. Në 2000-tën, ky ishte objekti më i madh lëvizës në planet. Erdhi nga Ross Ice Shelf Kështu që ne shkuam atje për të studjuar ekologjinë e skajeve të akullit dhe për të kërkuar forma jetësore nën akull.
We use a technology called rebreathers. It's an awful lot like the same technology that is used for space walks. This technology enables us to go deeper than we could've imagined even 10 years ago. We use exotic gases, and we can make missions even up to 20 hours long underwater.
Ne përdorim një teknologji të quajtur rifrymëzues. Eshtë tejet e ngjajshme me teknologjinë që përdoret për ecjet ne hapsire. Kjo teknologji na mundëson që të shkojmë më thellë se sa mund ta imagjinonim edhe para 10 viteve. Përdorim gazra ekzotike Dhe mund të bëjmë misione nënujore të gjata 20 orë
I work with biologists. It turns out that caves are repositories of amazing life-forms, species that we never knew existed before. Many of these life-forms live in unusual ways. They have no pigment and no eyes in many cases, and these animals are also extremely long-lived. In fact, animals swimming in these caves today are identical in the fossil record that predates the extinction of the dinosaurs. So imagine that: these are like little swimming dinosaurs. What can they teach us about evolution and survival? When we look at an animal like this remipede swimming in the jar, he has giant fangs with venom. He can actually attack something 40 times his size and kill it. If he were the size of a cat, he'd be the most dangerous thing on our planet. And these animals live in remarkably beautiful places, and in some cases, caves like this, that are very young, yet the animals are ancient. How did they get there?
Punoj me biologë. Na del se shpellat janë magazina të formave jetësore të mrekullueshme, specie të cilat kurrë nuk e kemi ditur se ekzistojnë. Shumë nga këto forma jetësore jetojnë në mënyra të pazakonta. Nuk kanë ndonjë pigment dhe as sy në shumicën e kohës dhe këto kafshë janë jashtëzakonisht jetëgjatë. Në fakt, kafshët që sot notojnë nëpër këto shpella janë identike në të dhënat fosilore që daton zhdukjen e dinosaurëve. Andaj imagjinoni se këto janë si dinosaurë të vegjël që notojnë. Cfarë mund të na mësojnë ato për evolucionin dhe mbijetesën? Kur shikojmë tek një kafshë shumëkëmbëshe si kjo që po noton shohim se ka dhëmbë të gjatë me helm. Në fakt ai mund të sulmojë dicka 40 herë më të madhe se masa e tij dhe ta mbyse. Sikur të kishte madhësinë e një mace Ai do të ishte gjëja më e rrezikshme në planetin tonë. Dhe këto kafshë jetojnë në vende mrekullisht të bukura dhe në disa raste, nëpër shpella si këto që janë shumë të reja prapë kafshët janë antike. Si kanë mbërritur këto kafshë aty?
I also work with physicists, and they're interested oftentimes in global climate change. They can take rocks within the caves, and they can slice them and look at the layers within with rocks, much like the rings of a tree, and they can count back in history and learn about the climate on our planet at very different times. The red that you see in this photograph is actually dust from the Sahara Desert. So it's been picked up by wind, blown across the Atlantic Ocean. It's rained down in this case on the island of Abaco in the Bahamas. It soaks in through the ground and deposits itself in the rocks within these caves. And when we look back in the layers of these rocks, we can find times when the climate was very, very dry on earth, and we can go back many hundreds of thousands of years.
Gjithashtu punoj edhe me fizikantë, dhe shpesh herë janë të interesuar në ndryshimin e klimës globale. Ata mund të marrin gurë brenda shpellave dhe t'i ndajnë që të shohin shtresat brenda tyre të ngjajshme me rrathët e drurit dhe mund të numerojnë prapa në histori e të mësojnë për klimën në planetin tonë gjatë periudhave të ndryshme kohore. E kuqja që shihni në këtë fotografi në fakt është pluhur nga shkretira e Saharas. Pra është bartur nga era, përmes oqeanit Atlantik. Në këtë rast, e ka sjelle shiu në ishullin Abaco të Bahamas Ka depërtuar në tokë dhe eshte depozituar vetvetiu në shkëmbinjtë e këtyre shpellave. Kur shikojmë pas tek shtresat e këtyre shkëmbinjëve, mund të gjejmë kohra kur klima ne tokë ishte shumë shumë e thatë kështu që mund të shkojmë prapa në kohë për shumë mijra vite.
Paleoclimatologists are also interested in where the sea level stands were at other times on earth. Here in Bermuda, my team and I embarked on the deepest manned dives ever conducted in the region, and we were looking for places where the sea level used to lap up against the shoreline, many hundreds of feet below current levels.
Paleoklimatologjistet gjithashtu janë të interesuar se ku qëndronin nivelet detare gjatë kohrave të tjera. Këtu në Bermuda, ekipi im dhe unë kemi filluar me zhytjet më të thella njerëzore të kryera ndonjëherë në rajon dhe jemi duke kërkuar vende ku niveli i detit ngrihej kundër bregut të tij, me qindra metra më poshtë se nivelet e tanishme.
I also get to work with paleontologists and archaeologists. In places like Mexico, in the Bahamas, and even in Cuba, we're looking at cultural remains and also human remains in caves, and they tell us a lot about some of the earliest inhabitants of these regions.
Unë gjithashtu punoj edhe me paleontologë dhe arkeologë. Në vendet si Meksika, në Bahamas, e madje edhe në Kubë po kërkojmë mbetjet kulturore dhe njerezore në shpella dhe këto shpella na tregojnë shumë për disa prej banorëve më të hershëm të këtyre rajoneve
But my very favorite project of all was over 15 years ago, when I was a part of the team that made the very first accurate, three-dimensional map of a subterranean surface. This device that I'm driving through the cave was actually creating a three-dimensional model as we drove it. We also used ultra low frequency radio to broadcast back to the surface our exact position within the cave. So I swam under houses and businesses and bowling alleys and golf courses, and even under a Sonny's BBQ Restaurant,
Por projekti im më i preferuar prej të gjithëve ishte 15 vite më parë kur isha pjesë e ekipit që bëri hartën e parë të saktë, tri-dimensionale të sipërfaqes nëntokësore. Pajisja me të cilën po lëviz nëpër shpellë në fakt po krijonte modelin tri-dimensional ndërsa ne po e ngisnim atë. Ne gjithashtu përdorëm radio me frekuencë të ulët për të transmetuar në siperfaqe pozitat tona të sakta brenda shpellës. Andaj, kam notuar nën shtëpi, biznese, dhe fusha golfi madje edhe nën Sonny BBQ Restaurant
Pretty remarkable, and what that taught me was that everything we do on the surface of our earth will be returned to us to drink. Our water planet is not just rivers, lakes and oceans, but it's this vast network of groundwater that knits us all together. It's a shared resource from which we all drink. And when we can understand our human connections with our groundwater and all of our water resources on this planet, then we'll be working on the problem that's probably the most important issue of this century.
mjaft mbreselënëse, dhe ajo cka kjo më mësoi ishte se gjithcka që ne bëjmë në sipërfaqën e tokës sonë do të na kthehet në ate qe pijme. Uji i planetit tonë nuk është vetem tek lumejtë, liqenet, dhe oqeanet por është ky rrjet i nënujrave që na nderthurr të gjithëve së bashku. është burim i përbashkët prej të cilit ne të gjithë pijmë. Kur ne t'i kuptojmë lidhjet njerëzore me nënujin tonë dhe me të gjitha burimet ujore në këtë planet, atëherë ne do të jemi duke punuar ne problemin që me gjasë është çështja më e rëndësishme e këtij shekulli.
So I never got to be that astronaut that I always wanted to be, but this mapping device, designed by Dr. Bill Stone, will be. It's actually morphed. It's now a self-swimming autonomous robot, artificially intelligent, and its ultimate goal is to go to Jupiter's moon Europa and explore oceans beneath the frozen surface of that body.
Kurrë nuk pata mundësinë të bëhem astronaute sic kam dashur gjithmonë por kjo pajisje hartuese e hartuar nga Dr.Bill Stone, do të jetë. Ne fakt, është shndërruar. Tani është nje robot vetë-notues autonom, me inteligjence artificiale dhe qellimi bazë i saj është që të shkoje në hënën e Jupiterit Europa dhe të eksploroje oqeanet ndër siperfaqen e ngrirë të atij trupi.
And that's pretty amazing.
Dhe kjo është shumë e mahnitshme.
(Applause)