One simple vitamin can reduce your risk of heart disease.
Tek basit bir vitamin, kalp hastalığı riskinizi azaltabilir.
Eating chocolate reduces stress in students.
Çikolata yemek, öğrencilerdeki stresi azaltır.
New drug prolongs lives of patients with rare disease.
Nadir hastalığa yakalanmış hastaların hayatını uzatan yeni ilaç.
Health headlines like these are published every day, sometimes making opposite claims from each other. There can be a disconnect between broad, attention-grabbing headlines and the often specific, incremental results of the medical research they cover. So how can you avoid being misled by grabby headlines?
Her gün buna benzer sağlık manşetleri yayınlanıyor, bazen de birbirinin zıttı iddialar ortaya atarak. Genel, dikkat çeken başlıklarla haberin içerisindeki sağlık araştırmalarının belirgin, artımlı sonuçları arasında kopukluklar olabiliyor. Peki, böyle cafcaflı manşetlerin
The best way to assess a headline’s credibility is to look at the original research it reports on. We’ve come up with a hypothetical research scenario for each of these three headlines.
bizi yanlış yönlendirmesinden nasıl sakınacağız? Bir manşetin güvenilirliğini değerlendirmenin en iyi yolu dayandığı orijinal rapora bakmaktır. Bu üç manşetin her biri için farazi senaryolar geliştirdik.
Keep watching for the explanation of the first example; then pause at the headline to answer the question. These are simplified scenarios. A real study would detail many more factors and how it accounted for them, but for the purposes of this exercise, assume all the information you need is included.
İlk örneğin açıklaması için izlemeye devam edin; daha sonra manşette durdurun ve soruyu cevaplayın. Bunlar basitleştirilmiş senaryolardır. Gerçek bir çalışma çok daha fazla etmeni ve onları nasıl dahil ettiğini içerir ama bu örnek için ihtiyacınız olan tüm bilginin dahil olduğunu varsayın.
Let’s start by considering the cardiovascular effects of a certain vitamin, Healthium. The study finds that participants taking Healthium had a higher level of healthy cholesterol than those taking a placebo. Their levels became similar to those of people with naturally high levels of this kind of cholesterol. Previous research has shown that people with naturally high levels of healthy cholesterol have lower rates of heart disease.
Healthium diye bir vitaminin kardiyovasküler etkilerini düşünerek başlayalım. Araştırma sonucu, Healthium kullananların sağlıklı kolesterol seviyelerinin plasebo alanlara göre daha yüksek olduğunu gösteriyor. Bu türdeki kolesterol seviyeleri doğal şekilde yüksek olan kişilere yakın hale geliyor. Daha önceki araştırmalar sağlıklı kolesterolleri doğal şekilde yüksek olan insanların kalp hastalığı oranlarının daha düşük olduğunu göstermiştir.
So what makes this headline misleading: "Healthium reduces risk of heart disease."
Bu manşeti yanıltıcı yapan nedir: "Healthium kalp hastalığı riskini azaltır."
The problem with this headline is that the research didn’t actually investigate whether Healthium reduces heart disease. It only measured Healthium’s impact on levels of a particular kind of cholesterol. The fact that people with naturally high levels of that cholesterol have lower risk of heart attacks doesn’t mean that the same will be true of people who elevate their cholesterol levels using Healthium.
Bu manşetteki problem araştırmanın Healthium'un kalp hastalığı riskini azaltıp azaltmadığını araştırmamış olmasıdır. Sadece Healthium'un belirli bir tür kolesterol seviyesine etkisini ölçmüştür. Bu tür kolesterol seviyeleri doğal olarak yüksek olan insanların kalp krizi risklerinin az olması gerçeği, Healthium kullanarak kolesterol seviyelerini arttıranlar için de gerçek olacağı anlamına gelmez.
Now that you’ve cracked the case of Healthium, try your hand at a particularly alluring mystery: the relationship between eating chocolate and stress. This hypothetical study recruits ten students. Half begin consuming a daily dose of chocolate, while half abstain. As classmates, they all follow the same schedule. By the end of the study, the chocolate eaters are less stressed than their chocolate-free counterparts.
Healthium vakasını çözdüğünüze göre şimdi bir de albenisi olan bir gizemi çözmeyi deneyin: Çikolata yemek ile stres arasındaki ilişki. Bu farazi çalışma 10 öğrenciden oluşuyor. Öğrencilerin yarısı günlük çikolata dozlarını tüketirken diğer yarısı bundan kaçınıyor. Sınıf arkadaşları oldukları için aynı günlük çizelgeyi takip ediyorlar. Çalışmanın sonunda çikolata yiyenler çikolatadan mahrum arkadaşlarına göre daha az stresli oluyorlar.
What’s wrong with this headline: "Eating chocolate reduces stress in students"
Bu başlıkta ne yanlış var: "Çikolata yemek öğrencilerde stresi azaltır."
It’s a stretch to draw a conclusion about students in general from a sample of ten. That’s because the fewer participants are in a random sample, the less likely it is that the sample will closely represent the target population as a whole. For example, if the broader population of students is half male and half female, the chance of drawing a sample of 10 that’s skewed 70% male and 30% is about 12%. In a sample of 100 that would be less than a .0025% chance, and for a sample of 1000, the odds are less than 6 x 10^-36.
Öğrencilerin geneli hakkında 10 kişiden bir sonuca varmak pek sağlıklı değildir. Bunun nedeni, bir örneklem içerisinde ne kadar az katılımcı varsa hedef kitleyi temsil etme ihtimallerinin o kadar az olmasındandır. Örneğin; yarısı erkek, yarısı kadın olan bir öğrenci nüfusundan %70 erkek, %30 kadın olacak şekilde 10 kişilik dengesiz bir örneklem seçme ihtimali %12'dir. 100 kişilik bir örneklemde aynı dengesiz durum ihtimali ise %0.0025'ten azdır ve 1000 kişilik bir örneklemde ihtimal %6x10^-36'dan azdır. Benzer şekilde daha az katılımcı ile
Similarly, with fewer participants, each individual’s outcome has a larger impact on the overall results— and can therefore skew big-picture trends. Still, there are a lot of good reasons for scientists to run small studies. By starting with a small sample, they can evaluate whether the results are promising enough to run a more comprehensive, expensive study. And some research requires very specific participants that may be impossible to recruit in large numbers. The key is reproducibility— if an article draws a conclusion from one small study, that conclusion may be suspect— but if it’s based on many studies that have found similar results, it’s more credible.
her bir bireyin genel sonuç üzerindeki etkisi daha büyüktür— bu yüzden büyük resmi saptırabilirler. Bilim insanlarının küçük ölçekli çalışma yapmaları için hala iyi nedenleri vardır. Küçük bir örneklem ile başlayarak sonuçların daha kapsamlı ve maliyetli bir çalışmak yapmaya değer olup olmadığını değerlendirebilirler. Bazı araştırmalar da büyük sayılarda bulunmaları imkansız olan çok özel katılımcılara ihtiyaç duyabilir. Kilit nokta tekrarlanabilirliktir— bir makale küçük bir çalışmadan sonuç çıkarıyorsa o sonuç şüpheli olabilir— ancak benzer sonuçlar bulmuş olan birçok çalışmaya dayanıyorsa daha güvenilirdir.
We’ve still got one more puzzle. In this scenario, a study tests a new drug for a rare, fatal disease. In a sample of 2,000 patients, the ones who start taking the drug upon diagnosis live longer than those who take the placebo.
Hala bir bulmacamız daha var. Bu senaryoda nadir ve ölümcül bir hastalık için yeni ilaç test edilmiştir. 2.000 hastalık örneklemde tanı sonrası ilacı kullanmaya başlayanlar plasebo alanlara göre daha uzun yaşıyorlar.
This time, the question is slightly different. What’s one more thing you’d like to know before deciding if the headline, "New drug prolongs lives of patients with rare disease", is justified?
Bu sefer, soru biraz farklı. "Yeni ilaç, nadir bir hastalığa yakalanmış hastaların ömrünü uzatıyor" başlığının doğru olup olmadığına karar verebilmek için bilmek isteyeceğiniz şey nedir?
Before making this call, you’d want to know how much the drug prolonged the patients’ lives. Sometimes, a study can have results that, while scientifically valid, don’t have much bearing on real world outcomes. For example, one real-life clinical trial of a pancreatic cancer drug found an increase in life expectancy— of ten days.
Böyle bir söylemde bulunmadan önce ilacın hastaların yaşamını ne kadar uzattığını bilmek istersiniz. Bazen, bir çalışmanın sonucu bilimsel olarak geçerli olsa da gerçek dünyada pek etkileri yoktur. Örneğin, bir pankreas kanser ilacının gerçek hayat klinik testinde tahmini ömrü 10 gün arttırdığı tespit ediliyor.
The next time you see a surprising medical headline, take a look at the science it’s reporting on. Even when full papers aren’t available without a fee, you can often find summaries of experimental design and results in freely available abstracts, or even within the text of a news article. It’s exciting to see scientific research covered in the news, and important to understand the studies’ findings.
Bir daha şaşırtıcı bir sağlık manşeti gördüğünüzde raporunu verdiği bilime bir göz atın. Tam metinlerine ücret ödemeden ulaşamasanız bile deney tasarımlarının özetlerini ve sonuçlarını ücretsiz sunulan özetlerde, hatta haber metninin içinde bulabilirsiniz. Bilimsel araştırmaların haberlerde yer aldığını görmek heyecan verici ve çalışmaların bulgularını anlamak önemlidir.