Καλό σας απόγευμα ή και καλησπέρα, δεν έχει σημασία. Μπορούμε να το πούμε στα Σουαχίλι, στα Γερμανικά ή στα Γαλλικά, αλλά μπορούμε επίσης να πούμε ου, ου, ου, ου, ου, ου, ου, ου, ου. Έτσι μιλούν οι χιμπατζήδες το βράδυ πριν πάνε για ύπνο. Το ακούς παντού μέσα στις κοιλάδες, από τη μία ομάδα στην άλλη.
Good afternoon, good evening, whatever. We can go, jambo, guten Abend, bonsoir, but we can also ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh. That is the call that chimpanzees make before they go to sleep in the evening. You hear it going from one side of the valley to the other, from one group of nests to the next.
Θέλω να ξεκινήσω την ομιλία μου απόψε από εκεί που τελείωσε ο Ζεράι εχθές. Μιλούσε για ένα εκπληκτικό τρίχρονο αυστραλοπίθηκο, τον Σελάμ. Έχουμε ακούσει την ιστορία, το οικογενειακό δεντρο της ανθρωπότητας μέσω της γενετικής σκιαγράφησης του DNA. Ένας παλαιοντολόγος, ο Λούις Λίκει με ώθησε στο να μελετήσω τους χιμπατζήδες. Ήταν αρκετά ασυνήθιστο για την εποχή. Θεωρείται πιο κοινότυπο σήμερα, αλλά το ερώτημά του ήταν, μιας και ερευνούσε για τα πρώτα απολιθώματα ανθρώπων στην Αφρική. Και σίγουρα μπορούμε να πούμε πολλά, για το πως έμοιαζαν αυτά τα όντα, ερευνώντας τα απολιθώματα, από το σχήμα των μυικών τους συνδέσμων, για το πώς ζούσαν από τα διάφορα αντικείμενα που βρέθηκαν μαζί τους. Αλλά πώς συμπεριφέρονταν; Αυτό ήθελε να μάθει. Φυσικά η συμπεριφορά δεν βρίσκεται στα απολιθώματα. Υποστήριξε -- και σήμερα είναι μια αποδεκτή θεωρία -- πως αν ανακαλύψουμε παρόμοια ή τα ίδια στοιχεία συμπεριφοράς στους στενούς μας συγγενείς, τους μεγάλους πιθήκους και τους ανθρώπους σήμερα, τότε ίσως εκείνες οι συμπεριφορές να υπήρχαν και στους πιθηκό- ανθρωπό- προγόνους μας πριν από περίπου επτά εκατομμύρια χρόνια. Ως εκ τούτου , πιθανόν να κουβαλάμε εκείνα τα χαρακτηριστικά από το μακρινό παρελθόν.
And I want to pick up with my talk this evening from where Zeray left off yesterday. He was talking about this amazing, three-year-old Australopithecine child, Selam. And we've also been hearing about the history, the family tree, of mankind through DNA genetic profiling. And it was a paleontologist, the late Louis Leakey, who actually set me on the path for studying chimpanzees. And it was pretty extraordinary, way back then. It's kind of commonplace now, but his argument was -- because he'd been searching for the fossilized remains of early humans in Africa. And you can tell an awful lot about what those beings looked like from the fossils, from the shape of the muscle attachments, something about the way they lived from the various artifacts found with them. But what about how they behaved? That's what he wanted to know. And of course, behavior doesn't fossilize. He argued -- and it's now a fairly common theory -- that if we found behavior patterns similar or the same in our closest living relatives, the great apes, and humans today, then maybe those behaviors were present in the ape-like, human-like ancestor some seven million years ago. And therefore, perhaps we had brought those characteristics with us from that ancient, ancient past.
Εάν κοιτάξετε τα βιβλία που ασχολούνται με την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους, πολύ συχνά θα βρείτε ανθρώπους να εικάζουν για τo πώς συμπεριφέρονταν οι πρώτοι άνθρωποι, βασιζόμενοι στη συμπεριφορά των χιμπατζήδων. Έχουν περισσότερο από κάθε άλλο είδος κοινά στοιχεία με εμάς, και ακούσαμε γι' αυτό στο σημερινό συνέδριο. Οπότε απομένει να αναφερθώ στους τρόπους με τους οποίους οι χιμπατζήδες μας μοιάζουν σε συγκεκριμένες πλευρές της συμπεριφοράς τους.
Well, if you look in textbooks today that deal with human evolution, you very often find people speculating about how early humans may have behaved, based on the behavior of chimpanzees. They are more like us than any other living creature, and we've heard about that during this TED Conference. So it remains for me to comment on the ways in which chimpanzees are so like us, in certain aspects of their behavior.
Κάθε χιμπατζής έχει τη δική του προσωπικότητα. Φυσικά τους δίνω και όνομα, και ζουν ως και 60 χρόνια ή και περισσότερο, παρόλο που θεωρούμε πως οι περισσότεροι δεν ζουν τόσο πολύ στην άγρια φύση. Ο κύριος Ουέρσελ. Το θηλυκό τεκνοποιεί όταν είναι 11 ή 12. Μετά από αυτό, κάθε πέντε ή έξι χρόνια, μια μακρά περίοδος εξάρτησης για το μικρό όταν θηλάζει, καθώς κοιμάται με την μητέρα του το βράδυ και μεταφέρεται στην πλάτη της. Πιστεύουμε ότι αυτή η μακρά περίοδος της παιδικής ηλικίας είναι σημαντική για τους χιμπατζήδες, όσο και για μας σε συσχετισμό με τη μάθηση. Καθώς ο εγκέφαλος γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκος, κατά την εξέλιξη σε διαφορετικά είδη ζώων, ανακαλύπτουμε ότι η εκμάθηση έχει ουσιαστικό ρόλο στην πορεία της ζωής κάθε ατόμου. Οι νεαροί χιμπατζήδες παρατηρούν αρκετά τι κάνουν οι μεγαλύτεροί τους. Γνωρίζουμε πλέον ότι είναι ικανοί να μιμούνται συμπεριφορές που παρατηρούν. Πιστεύουμε ότι με αυτό τον τρόπο οι διάφορες συμπεριφορές χρήσης εργαλείων που έχουμε δει μέχρι τώρα σε όλους τους χιμπατζήδες που έχουμε μελετήσει στην Αφρική, έχουν μεταφερθεί από γενιά σε γενιά μέσω της παρατήρησης, του μιμιτισμού και της άσκησης ώστε να μπορούμε να περιγράψουμε αυτές τις συμπεριφορές χρήσης εργαλείων ως πρωτόγονο πολιτισμό.
Every chimpanzee has his or her own personality. Of course, I gave them names. They can live to be 60 years or more, although we think most of them probably don't make it to 60 in the wild. Mr. Wurzel. The female has her first baby when she's 11 or 12. Thereafter, she has one baby only every five or six years, a long period of childhood dependency when the child is nursing, sleeping with the mother at night, and riding on her back. And we believe that this long period of childhood is important for chimpanzees, just as it is for us, in relation to learning. As the brain becomes ever more complex during evolution in different forms of animals, so we find that learning plays an ever more important role in an individual's life history. And young chimpanzees spend a lot of time watching what their elders do. We know now that they're capable of imitating behaviors that they see. And we believe that it's in this way that the different tool-using behaviors -- that have now been seen in all the different chimpanzee populations studied in Africa -- how these are passed from one generation to the next, through observation, imitation and practice, so that we can describe these tool-using behaviors as primitive culture.
Οι χιμπατζήδες δεν έχουν μια ομιλούμενη γλώσσα, αναφερθήκαμε σε αυτό. Έχουν πάντως ένα πολύ πλούσιο δραματολόγιο στάσεων και χειρονομιών, πολλά από τα οποία είναι ίδια ή πανομοιότυπα με τα δικά μας και δημιουργούνται στο ίδιο πλαίσιο. Οι χιμπατζήδες αγκαλιάζονται όταν χαιρετιούνται. Επίσης ανταλάσσουν φιλιά, κρατιούνται από το χέρι και κτυπούν ελαφρά ο ένας την πλάτη του άλλου. Είναι αλαζονικοί και πετούν πέτρες. Στις κοινωνίες των χιμπατζήδων, υπάρχουν πολλά παραδείγματα συμπόνοιας, προάγγελοι αγάπης και αληθινός αλτρουισμός. Δυστυχώς όπως κι εμείς, έχουν μια σκοτεινή πλευρά στη φύση τους. Είναι ικανοί για ακραία βία, ακόμη και για πρωτόγονο πόλεμο. Αυτές οι πραγματικά επιθετικές συμπεριφορές, σε μεγάλο ποσοστό, στρέφονται ενάντια σε άτομα από γειτονικές ομάδες. Είναι πολύ επιθετικοί σχετικά με τη γη τους. Πιστεύω ότι οι χιμπατζήδες πιο πολύ από κάθε άλλο ζωντανό οργανισμό, μας έχουν βοηθήσει να κατανοήσουμε ότι δεν υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ των ανθρώπων και των υπολοίπων μελών του ζωϊκού βασιλείου.
Chimpanzees don't have a spoken language. We've talked about that. They do have a very rich repertoire of postures and gestures, many of which are similar, or even identical, to ours and formed in the same context. Greeting chimpanzees embracing. They also kiss, hold hands, pat one another on the back. And they swagger and they throw rocks. In chimpanzee society, we find many, many examples of compassion, precursors to love and true altruism. Unfortunately, they, like us, have a dark side to their nature. They're capable of extreme brutality, even a kind of primitive war. And these really aggressive behaviors, for the most part, are directed against individuals of the neighboring social group. They are very territorially aggressive. Chimpanzees, I believe, more than any other living creature, have helped us to understand that, after all, there is no sharp line between humans and the rest of the animal kingdom.
Πρόκειται για μια θολή γραμμή και γίνεται ολοένα και πιο θολή, καθώς κάνουμε ακόμη περισσότερες παρατηρήσεις. Η μελέτη που ξεκίνησα το 1960 συνεχίζεται και σήμερα. Οι χιμπατζήδες με τις περίπλοκες κοινωνικές συμπεριφορές τους, μας έχουν βοηθήσει -- περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο -- να κατανοήσουμε ότι αποτελούμε μέρος ενός συνόλου του εκπληκτικού ζωϊκού βασιλείου με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη. Είναι πράγματι δυσάρεστο να ανακαλύπτουμε ότι οι χιμπατζήδες όπως και πολλά άλλα πλάσματα σε όλο τον κόσμο χάνουν το φυσικό τους περιβάλλον. Αυτή είναι μια αεροφωτογραφία, στην οποία μπορείτε να δείτε τις δασικές ορεινές περιοχές της Γκόμπι. Πριν από 16 χρόνια, όταν είχα πετάξει πάνω από αυτήν την περιοχή και συνειδητοποίησα ότι έξω από το πάρκο, αυτό το δάσος το οποίο το 1960 είχε εξαπλωθεί σχεδόν ανέπαφο κατά μήκος της ανατολικής όχθης της λίμνης Τανγκανίκα, όπου βρίσκεται το μικροσκοπικό Εθνικό Πάρκο Γκόμπι έκτασης 30 τετραγωνικών μιλίων, ένα ερώτημα πέρασε από το μυαλό μου- "Πως είναι δυνατόν να προσπαθήσουμε να διασώσουμε αυτούς τους διάσημους χιμπατζήδες, όταν οι άνθρωποι που ζουν κοντά στο Εθνικό Πάρκο παλεύουν για την επιβίωση;' Στο συγκεκριμμένο μέρος ζουν πολλοί περισσότεροι απ' όσους θα μπορούσε να συντηρήσει ο τόπος. Ο πληθυσμός αυξήθηκε με την έλευση των προσφύγων από το Μπουρούντι και το Κογκό. Οι φτωχοί άνθρωποι- δεν μπορούσαν να αγοράσουν τρόφιμα από πουθενά αλλού.
It's a very blurry line, and it's getting more blurry all the time as we make even more observations. The study that I began in 1960 is still continuing to this day. And these chimpanzees, living their complex social lives in the wild, have helped -- more than anything else -- to make us realize we are part of, and not separated from, the amazing animals with whom we share the planet. So it's pretty sad to find that chimpanzees, like so many other creatures around the world, are losing their habitats. This is just one photograph from the air, and it shows you the forested highlands of Gombe. And it was when I flew over the whole area, about 16 years ago, and realized that outside the park, this forest, which in 1960 had stretched almost unbroken along the eastern shore of Lake Tanganyika, which is where the tiny, 30-square-mile Gombe National Park lies, that a question came to my mind. "How can we even try to save these famous chimpanzees, when the people living around the National Park are struggling to survive?" More people are living there than the land could possibly support. The numbers increased by refugees pouring in from Burundi and over the lake from Congo. And very poor people -- they couldn't afford to buy food from elsewhere.
Έτσι οδηγηθήκαμε σε αυτό το πρόγραμμα που ονομάζουμε Πρόληψη. Πρόκειται για έναν ολιστικό τρόπο βελτίωσης των ζωών ανθρώπων που ζουν σε χωριά κοντά στο πάρκο. Ξεκίνησε με 12 χωριά και τώρα έχει 24. Περιλαμβάνει θέματα όπως φυτώρια δέντρων, μεθόδους γεωργίας κατάλληλους για την υποβαθμισμένη σχεδόν ερημωμένη γη στους ορεινούς όγκους. Τρόποι να ελέγξουμε και να αποτρέψουμε την διάβρωση του εδάφους. Τρόποι να επανακτήσουμε υπερχρησιμοποιημένες γεωργικές εκτάσεις έτσι ώστε να ξαναγίνουν παραγωγικές μέσα σε δύο χρόνια. Εργαζόμαστε για να βοηθήσουμε τους χωρικούς να έχουν φρέσκο νερό από πηγάδια. Πιθανόν και κατασκευή εκπαιδευτικών μονάδων. Πιο σημαντικό από όλα, πιστεύω ότι είναι να συνεργαζόμαστε με μικρές ομάδες γυναικών, και να τους προσφέρουμε τη δυνατότητα για μικροπιστωτικά δάνεια. Και όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, περίπου το 95 τοις εκατό των δανείων εξοφλείται. Στηρίζοντας τις γυναίκες μέσω της εκπαίδευσης, παρέχοντας υποτροφίες σε κορίτσια για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, με την ξεκάθαρη γνώση πως σε όλο τον κόσμο, καθώς βελτιώνεται το επίπεδο εκπαίδευσης των γυναικών, μειώνεται το μέγεθος των οικογενειών. Παρέχουμε ενημέρωση για τον οικογενειακό προγραμματισμό και το HIV/AIDS.
This led to a program, which we call TACARE. It's a very holistic way of improving the lives of the people living in the villages around the park. It started small with 12 villages. It's now in 24. There isn't time to go into it, but it's including things like tree nurseries, methods of farming most suitable to this now very degraded, almost desert-like land up in these mountains. Ways of controlling, preventing soil erosion. Ways of reclaiming overused farmland, so that within two years they can again be productive. Working to help the villagers obtain fresh water from wells. Perhaps build some schoolrooms. Most important of all, I believe, is working with small groups of women, providing them with opportunities for micro-credit loans. And we've got, as is the case around the world, about 95 percent of all loans returned. Empowering women, working with education, providing scholarships for girls so they can finish secondary school, in the clear understanding that, all around the world, as women's education improves, family size drops. We provide information about family planning and about HIV/AIDS.
Ως αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος, γίνεται κάτι για τη συντήρηση. Αυτό που παρατηρείται, είναι ότι οι κάτοικοι αυτών των 24 χωριών, αντί να μας κοιτούν σαν μία ομάδα λευκών που έρχεται να μελετήσει ένα σωρό από μαϊμούδες -- πολλοί από το προσωπικό πλέον είναι από την Τανζανία, αλλά όταν ξεκινήσαμε το πρόγραμμα η ομάδα από την Τανζανία πλησίαζε αυτά τα χωριά. Μια ομάδα από την Τανζανία μιλούσε με τους χωρικούς, ρωτώντας τους τι τους ενδιέφερε. Ενδιαφέρονταν για τη συντήρηση; Φυσικά κι όχι. Ενδιαφέρονταν για την υγεία και την εκπαίδευση. Καθώς ο καιρός περνούσε και η κατάστασή τους άρχισε να βελτιώνεται, κατάλαβαν ακόμα περισσότερο την ανάγκη για τη συντήρηση. Ξεκίνησαν να καταλαβαίνουν, ότι καθώς τα ψηλότερα σημεία των λόφων απογυμνώνονταν από τα δέντρα, επέρχεται μια τρομερή διάβρωση του εδάφους μαζί με κατολισθήσεις.
And as a result of this program, something's happening for conservation. What's happening for conservation is that the farmers living in these 24 villages, instead of looking on us as a bunch of white people coming to study a whole bunch of monkeys -- and by the way, many of the staff are now Tanzanian -- but when we began the TACARE program, it was a Tanzanian team going into the villages. It was a Tanzanian team talking to the villagers, asking what they were interested in. Were they interested in conservation? Absolutely not. They were interested in health; they were interested in education. And as time went on, and as their situation began to improve, they began to understand ever more about the need for conservation. They began to understand that as the upper levels of the hills were denuded of trees, so you've got this terrible soil erosion and mudslides.
Σήμερα, αναπτύσουμε αυτό που ονομάζουμε "Οικοσύστημα του Ευρύτερου Γκόμπι." Πρόκειται για μια περιοχή εκτός του Εθνικού Πάρκου, που εκτείνεται σε διάφορες υποβαθμισμένες περιοχές. Καθώς αυτά χωριά αποκτούν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, στην ουσία συμφωνούν να παραμερήσουν το 10 με 20 τοις εκατό της γης τους στους ορεινούς όγκους, έτσι ώστε καθώς τα δέντρα αναπτύσσονται πάλι, να έχουν οι χιμπατζήδες φυλλώδεις διαδρόμους μέσω των οποίων να μπορούν να ταξιδεύουν για να έρχονται σε επαφή, καθώς οφείλουν για την γενετική βιωσιμότητά τους- με τις υπόλοιπες ομάδες εκτός του Εθνικού Πάρκου. Οπότε η πρόληψη έχει επιτευχθεί. Αναπαράγουμε αυτό το μοντέλο και σε άλλα μέρη της Αφρικής, γύρω από άλλες περιοχές άγριας φύσης που αντιμετωπίζουν μεγάλη πληθυσμιακή πίεση.
Today, we are developing what we call the Greater Gombe Ecosystem. This is an area way outside the National Park, stretching out into all these very degraded lands. And as these villages have a better standard of life, they are actually agreeing to put between 10 percent and 20 percent of their land in the highlands aside, so that once again, as the trees grow back, the chimpanzees will have leafy corridors through which they can travel to interact -- as they must for genetic viability -- with other remnant groups outside the National Park. So TACARE is a success. We're replicating it in other parts of Africa, around other wilderness areas which are faced with extreme population pressure.
Τα προβλήματα στην Αφρική, όπως τα έχουμε αναπτύξει, όλες αυτές τις πρώτες μέρες του TED, είναι μεγάλα προβλήματα. Υπάρχει πολύ μεγάλη φτώχεια. Και όταν υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που ζουν σε μια άγονη χώρα, ιδίως όταν καταστρέφεις το φυσικό περιβάλλον, και αφήνεις το έδαφος ακάλυπτο στον αέρα να διαβρώνεται, όσο ο απελπισμένος πληθυσμός καταστρέφει κι άλλα δέντρα, έτσι ώστε να μπορέσει να επιβιώσει, τι πρόκειται να συμβει; Κάτι πρέπει να αλλάξει. Υπάρχουν κι άλλα προβλήματα - όχι μόνο στην Αφρική, αλλά και σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, ουσιαστικά παντού. Τι κάνουμε στον πλανήτη μας; Γνωρίζετε, ο διάσημος επιστήμονας Ε.Ο. Γουίλσον, είπε ότι αν καθένας πάνω σε αυτό τον πλανήτη ακολουθήσει τον τρόπο ζωής του μέσου Ευρωπαίου ή Αμερικανού, θα χρειαστούμε τρεις νέους πλανήτες. Σήμερα μιλούν για τέσσερεις. Αλλά δεν υπάρχουν, έχουμε μόνο έναν.
The problems in Africa, however, as we've been discussing for the whole of these first couple of days of TED, are major problems. There is a great deal of poverty. And when you get large numbers of people living in land that is not that fertile, particularly when you cut down trees, and you leave the soil open to the wind for erosion, as desperate populations cut down more and more trees, so that they can try and grow food for themselves and their families, what's going to happen? Something's got to give. And the other problems -- in not only Africa, but the rest of the developing world and, indeed, everywhere -- what are we doing to our planet? You know, the famous scientist, E. O. Wilson said that if every person on this planet attains the standard of living of the average European or American, we need three new planets. Today, they are saying four. But we don't have them. We've got one.
Τι έχει συμβεί; Εννοώ το ερώτημα παραμένει, βρισκόμαστε εδώ, αναμφισβήτητα το πιο έξυπνο ον που έχει βρεθεί ποτέ στη Γη, με το εκπληκτικό του μυαλό, ικανό για τέτοιου είδους τεχνολογία όπως αποτυπώνεται στα συνέδρια του TED. Κι όμως καταστρέφουμε το μόνο σπίτι που έχουμε. Οι αυτόχθονες σε όλο τον κόσμο, προτού πάρουν μια απόφαση, συνήθιζαν να συζητούν μεταξύ τους, "Πως αυτή η απόφαση μας θα επηρεάσει τις ζωές των ανθρώπων μετά από επτά γενιές;" Σήμερα, σημαντικές αποφάσεις - και δεν αναφέρομαι μόνο στην Αφρική, αλλά και στον αναπτυγμένο κόσμο - σημαντικές αποφάσεις που συμπεριλαμβάνουν εκατομμύρια δολάρια, και εκατομμύρια ανθρώπους, βασίζονται στο "Πως θα επηρεάσει το επόμενο συμβούλιο μετόχων;" Αυτές οι αποφάσεις επηρεάζουν την Αφρική.
And what's happened? I mean, the question here is, here we are, arguably the most intelligent being that's ever walked planet Earth, with this extraordinary brain, capable of the kind of technology that is so well illustrated by these TED Conferences, and yet we're destroying the only home we have. The indigenous people around the world, before they made a major decision, used to sit around and ask themselves, "How does this decision affect our people seven generations ahead?" Today, major decisions -- and I'm not particularly talking about Africa here, but the developed world -- major decisions involving millions of dollars, and millions of people, are often based on, "How will this affect the next shareholders' meeting?" And these decisions affect Africa.
Καθώς ξεκίνησα να ταξιδεύω στην Αφρική, μιλώντας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χιμπατζήδες και τα δάση που αφανίζονται, συνειδητοποίησα πιο πολύ πόσα από τα προβλήματα της Αφρικής θα μπορούσαν να αποδοθούν στην παλιότερη αποικιακή εκμετάλλευση. Έτσι ξεκίνησα να ταξιδεύω εκτός Αφρικής, στην Ευρώπη, στην Αμερική και στην Ασία. Παντού υπήρχαν αυτά τα τεράστια προβλήματα. Γνωρίζετε για ποιο θέμα μιλάω. Μιλάω για τη μόλυνση. Ο αέρας που αναπνέουμε συχνά μας δηλητηριάζει. Η γη δηλητηριάζει τα τρόφιμά μας. Το νερό - το νερό είναι ίσως ένα από τα πιο καίρια ζητήματα που θα αντιμετωπίσουμε αυτό τον αιώνα. Παντού το νερό μολύνεται από τις αγροκαλλιέργειες, από τα βιομηχανικά και οικιακά χημικά που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο, φαινομενικά ανίκανοι να κερδίσουμε από τις εμπειρίες του παρελθόντος. Τα ριζοφόρα καταστρέφονται, οι επιπτώσεις από φαινόμενα όπως τα τσουνάμι γίνονται χειρότερες. Έχουμε μιλήσει για τη διάβρωση του εδάφους. Έχουμε και την απερίσκεπτη καύση των ορυκτών καυσίμων, μαζί με άλλα αέρια του θερμοκηπίου, όπως λέγονται, να οδηγούν σε μια κλιματική αλλαγή. Τελικά, παντού στον κόσμο οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να πιστεύουν, πως κάτι δεν πηγαίνει καλά με το κλίμα μας.
As I began traveling around Africa talking about the problems faced by chimpanzees and their vanishing forests, I realized more and more how so many of Africa's problems could be laid at the door of previous colonial exploitation. So I began traveling outside Africa, talking in Europe, talking in the United States, going to Asia. And everywhere there were these terrible problems. And you know the kind I'm talking about. I'm talking about pollution. The air that we breathe that often poisons us. The earth is poisoning our foods. The water -- water is perhaps one of the most crucial issues that we're going to face in this century -- and everywhere water is being polluted by agricultural, industrial and household chemicals that still are being sprayed around the world, seemingly with the inability to profit from past experience. The mangroves are being cut down; the effects of things like the tsunami get worse. We've talked about the soil erosion. We have the reckless burning of fossil fuels along with other greenhouse gasses, so called, leading to climate change. Finally, all around the world, people have begun to believe that there is something going on very wrong with our climate. All around the world climates are mixed up.
Παντού στον κόσμο το κλίμα έχει αλλάξει. Πιο πολύ επηρεάζονται οι φτωχοί άνθρωποι. Η Αφρική ήδη έχει επηρεαστεί. Σε πολλά τμήματα της υποσαχάριας Αφρικής οι ξηρασίες είναι πολύ χειρότερες. Και οι βροχές όταν έρθουν, οδηγούν πολύ συχνά σε πλημμύρες και επιπλέον δυστυχία, και στον κύκλο της φτώχειας, της πείνας και της ασθένειας. Η γη δεν μπορεί να καλύψει της ανάγκες των ανθρώπων που ζουν εκεί, οι οποίοι είναι πολύ φτωχοί για να αγοράσουν τρόφιμα, οι οποίοι δεν μπορούν να απομακρυνθούν μιας και όλη η χώρα είναι υποβαθμισμένη. Έτσι επέρχεται η απερήμωση -- υφέρπουσα, υφέρπουσα, υφέρπουσα- καθώς και τα τελευταία δέντρα κόβονται. Αυτό δεν ισχύει μόνο στην Αφρική αλλά και σε άλλα σημεία του πλανήτη.
And it's the poor people who are affected worse. It's Africa that already is affected. In many parts of sub-Saharan Africa, the droughts are so much worse. And when the rain does come, it so often leads to flooding and added distress, and the cycle of poverty and hunger and disease. And the numbers of people living in an area that the land cannot support, who are too poor to buy food, who can't move away because the whole land is degraded. And so you get desertification -- creeping, creeping, creeping -- as the last of the trees are cut down. And this kind of thing is not just in Africa. It's all over the world.
Οπότε δεν μου έκανε καμία εντύπωση, καθώς ταξίδευα σε όλο τον κόσμο, να συναντώ πολλούς νέους ανθρώπους που σταμάτησαν να ελπίζουν. Φαίνεται πως έχουμε χάσει τη σοφία, τη σοφία των ιθαγενών ανθρώπων. Έχω ένα ερώτημα - «Γιατί;» Θεωρείτε ότι υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ αυτού του εκπληκτικού μυαλού που τονίζουν οι τεχνολογίες του TED, και της ανθρώπινης καρδιάς; Και δεν αναφερόμαστε στον επιστημονικό όρο. Με την έννοια της αγάπης και της συμπόνοιας. Υπάρχει διαχωρισμός; Όταν συζητώ με αυτούς τους νέους ανθρώπους, δείχνουν να υποφέρουν από κατάθλιψη ή απάθεια, είναι παγεροί ή οργισμένοι. Πάνω-κάτω λένε όλοι το ίδιο πράγμα, «Νιώθουμε έτσι γιατί νιώθουμε πως έχετε υποθηκεύσει το μέλλον μας και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε γι' αυτό».
So it wasn't surprising to me that as I was traveling around the world I met so many young people who seemed to have lost hope. We seem to have lost wisdom, the wisdom of the indigenous people. I asked a question. "Why?" Well, do you think there could be some kind of disconnect between this extraordinarily clever brain, the kind of brain that the TED technologies exemplify, and the human heart? Talking about it in the non-scientific term, in terms of love and compassion. Is there some disconnect? And these young people, when I talk to them, basically they were either depressed or apathetic, or bitter and angry. And they said more or less the same thing, "We feel this way because we feel you've compromised our future and there's nothing we can do about it."
Έχουμε υποθηκεύσει το μέλλον τους. Έχω τρία εγγόνια και κάθε φορά που τα παρατηρώ, σκεπτόμενη πόσο κακό έχουμε κάνει στον όμορφο πλανήτη μας, από τότε που εγώ ήμουν στην ηλικία τους, νιώθω αυτή την απόγνωση. Αυτό μας οδήγησε στο πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί, το οποίο ξεκίνησε εδώ στην Τανζανία και τώρα εφαρμόζεται σε 97 χώρες σε όλο τον κόσμο. Η ονομασία είναι συμβολική. Οι ρίζες δημιουργούν μια σταθερή βάση. Οι βλαστοί φαίνονται πολύ μικροί, αλλά για να φτάσουν στον ήλιο μπορούν να γκρεμίσουν και τοίχο, σκεφθείτε τον τοίχο σαν τα προβλήματα που έχουμε δημιουργήσει στον πλανήτη μας περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Είναι ένα μήνυμα ελπίδας. Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι άνθρωποι στον κόσμο μπορούν να τον σπάσουν και να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο για όλους. Το πιο σημαντικό μήνυμα μέσα από το πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί είναι ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να κάνει τη διαφορά, κάθε μέρα. Έχουμε την επιλογή, όλοι εδώ μέσα έχουμε την επιλογή τι είδους διαφορά θέλουμε να κάνουμε. Οι πολύ φτωχοί δεν έχουν αυτή την επιλογή. Εμείς πρέπει να αλλάξουμε τα πράγματα, έτσι ώστε να δωθεί αυτή η επιλογή και σε αυτούς.
We have compromised their future. I've got three little grandchildren, and every time I look at them and I think how we've harmed this beautiful planet since I was their age, I feel this desperation. And that led to this program we call Roots and Shoots, which began right here in Tanzania and has now spread to 97 countries around the world. It's symbolic. Roots make a firm foundation. Shoots seem tiny; to reach the sun they can break through a brick wall. See the brick wall as all these problems we've inflicted on the planet, environmental and social. It's a message of hope. Hundreds and thousands of young people around the world can break through and can make this a better world for all living things. The most important message of Roots and Shoots: every single one of us makes a difference, every single day. We have a choice. Every one of us in this room, we have a choice as to what kind of difference we want to make. The very poor have no choice. It's up to us to change things so that the poor have choice as well. The Roots and Shoots groups all choose three projects.
Οι ομάδες του προγράμματος Ρίζες και Βλαστοί επιλέγουν τρία σχέδια. Βασίζεται στην ηλικία τους και στη χώρα, τα σχέδια ποικίλουν αν πρόκειται για πόλεις ή αγροτικές περιοχές. Αλλά βασικά, έχουμε προγράμματα από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο, και όλο και πιο πολλοί ενήλικες ξεκινούν τις δικές τους ομάδες Ριζών και Βλαστών. Κάθε ομάδα διαλέγει ανάμεσά τους, τρία διαφορετικά σχέδια για να καλυτερεύσει τον κόσμο αναγνωρίζοντας ότι όλα τα προβλήματα συνδέονται μεταξύ τους και προσκρούουν το ένα στο άλλο. Έτσι υπάρχουν προγράμματα για παροχή βοήθειας σε τοπικό επίπεδο. Αν μπορέσουν, πιθανόν να συγκεντρώσουν χρήματα για να βοηθήσουν κι άλλες κοινότητες σε άλλα μέρη του κόσμου. Ένα από τα σχέδια δράσης είναι η παροχή βοήθειας στα ζώα -- όχι μόνο στα άγρια αλλά και στα οικόσιτα. Υπάρχει ακόμη ένα σχέδιο δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος που όλοι μοιραζόμαστε. Και μπλεγμένο σε όλα αυτά είναι ένα μήνυμα για να μάθουμε να ζούμε ειρηνικά και συναρμονικά με τον εαυτό μας, στις οικογένειές μας, στις κοινότητές μας, μεταξύ των εθνών και των πολιτισμών, μεταξύ των θρησκειών και μεταξύ του φυσικού κόσμου και εμάς. Χρειαζόμαστε το φυσικό κόσμο. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να τον καταστρέφουμε στο βαθμό που το κάνουμε. Έχουμε μόνο αυτόν τον πλανήτη.
It depends on how old they are, and which country, whether they're in a city or rural, as to what kinds of projects. But basically, we have programs now from preschool right through university, with more and more adults starting their own Roots and Shoots groups. And every group chooses, between them, three different kinds of project to make this a better world, recognizing that all these different problems are interconnected and impinge on each other. So one of their projects will be to help their own human community. And then, if they're able, they may raise money to help communities in other parts of the world. One of their projects will be to help animals -- not just wildlife, domestic animals as well. And one of their projects will be to help the environment that we all share. And woven throughout all of this is a message of learning to live in peace and harmony within ourselves, in our families, in our communities, between nations, between cultures, between religions and between us and the natural world. We need the natural world. We cannot go on destroying it at the rate we are. We not do have more than this one planet.
Μιλάμε για ένα ή δύο σχέδια δράσης εδώ στην Αφρική, με τα οποία ασχολούνται οι Ρίζες και οι Βλαστοί, ένα ή δύο σχέδια στην Τανζανία, την Ουγκάντα, την Κένυα, στη Νότια Αφρική, στο Κογκό, στην Μπραζαβίλ, στη Σιέρα Λεόνε, στο Καμερούν και αλλού. Όπως προείπα, εφαρμόζεται σε 97 χώρες στον κόσμο. Εννοείται οτι κάνουν δεντροφυτεύσεις και καλλιεργούν βιολογικά λαχανικά. Εργάζονται σε καταυλισμούς προσφύγων μαζί με κότες και πωλούν τα αυγά για λίγα χρήματα ή απλά τα κρατούν για να θρέψουν τις οικογένειές τους και νιώθουν περήφανοι και δυνατοί, γιατί δεν είναι πλεον ανήμποροι και δεν βασίζονται σε τρίτους έχοντας τα λαχανικά τους και τις κότες τους. Εφαρμόζεται στην Ουγκάντα, για να παρέχουμε ψυχολογική υποστήριξη σε πρώην παιδιά-στρατιώτες. Ακολουθώντας τέτοια προγράμματα, επικεντρώνονται ξανά στους εαυτούς τους. Για μια ακόμη φορά αποτελούν ένα χρήσιμο κομμάτι της κοινωνίας. Έχουμε πρόγραμμα και για τις φυλακές. Οπότε δεν υπάρχει χρόνος για περισσότερες Ρίζες και Βλαστούς τώρα. Αλλά -- ασχολούνται επίσης με το HIV/AIDS. Το οποίο είναι ένα βασικό κομμάτι του προγράμματος Ρίζες και Βλαστοί, καθώς μεγαλύτερα παιδιά συζητούν με μικρότερα. Καθώς και για τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες για τις οποίες οι νέοι άνθρωποι προτιμούν να ακούν από συνομήλικούς τους παρά από ενήλικες.
Just picking one or two of the projects right here in Africa that the Roots and Shoots groups are doing, one or two projects only -- in Tanzania, in Uganda, Kenya, South Africa, Congo-Brazzaville, Sierra Leone, Cameroon and other groups. And as I say, it's in 97 countries around the world. Of course, they're planting trees. They're growing organic vegetables. They're working in the refugee camps, with chickens and selling the eggs for a little amount of money, or just using them to feed their families, and feeling a sense of pride and empowerment, because they're no longer helpless and depending on others with their vegetables and their chickens. It's being used in Uganda to give some psychological help to ex-child soldiers. Doing projects like this is bringing them out of themselves. Once again, they're useful members of society. We have this program in prisons as well. So, there's no time for more Roots and Shoots now. But -- oh, they're also working on HIV/AIDS. That's a very important component of Roots and Shoots, with older kids talking to younger ones. And unwanted pregnancies and things like that, which young people listen to better from other youth, rather than adults.
Ελπίδα. Αυτό το ερώτημα τίθεται παντού. "Τζέιν, έχεις δει τόσα πολλά φοβερά πράγματα, έχεις δει να μειώνεται ο αριθμός των χιμπατζήδων, από ένα εκατομμύριο στις αρχές του αιώνα σε 150.000 τώρα. Το ίδιο ισχύει και για άλλα ζώα. Τα δάση εξαφανίζονται και στη θέση τους εμφανίζονται έρημοι. Υπάρχει ελπίδα;" Τελικά, υπάρχει. Δεν μπορείς να βρίσκεσαι εδώ και να μην ελπίζεις, έτσι δεν είναι; Φυσικά και υπάρχει ελπίδα. Καταρχάς έχουμε αυτό το εκπληκτικό ανθρώπινο νου.
Hope. That's the question I get asked as I'm going around the world: "Jane, you've seen so many terrible things, you've seen your chimpanzees decrease in number from about one million, at the turn of the century, to no more than 150,000 now, and the same with so many other animals. Forests disappearing, deserts where once there was forest. Do you really have hope?" Well, yes. You can't come to a conference like TED and not have hope, can you? And of course, there's hope. One is this amazing human brain.
Και εννοώ τις τεχνολογίες. Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένη που επιτέλους μπορώ να μιλάω για την ανακύκλωση του ακάθαρτου νερού. Είναι ένα από τα παιχνίδια μου. Απλά είναι τρομερό να σπαταλάμε τόσο νερό χρησιμοποιώντας το καζανάκι. Μιλάμε και για ανανεώσιμες πηγές ενέργειες που χρειαζόμαστε απελπισμένα. Μας ενδιαφέρει το μέλλον των παιδιών μας στον πλανήτη; Πόσοι έχουμε παιδιά, εγγόνια ή ανήψια; Μας ενδιαφέρει το μέλλον τους; Αν ενδιαφερόμαστε για το μέλλον τους, εμείς ως η τάξη των εκλεκτών του κόσμου, μπορούμε να κάνουμε κάτι γι'αυτό. Είναι θέμα επιλογών το πως ζούμε κάθε μέρα. Τι αγοράζουμε, τι φοράμε. Προτού κάνουμε τις επιλογές μας, να αναρωτιόμαστε πως αυτές θα επηρεάσουν το περιβάλλον γύρω μας; Πως θα επηρεάσει τη ζωή του παιδιού μου, όταν αυτό μεγαλώσει; Ή του εγγονιού μου ή των υπολοίπων. Οπότε ο ανθρώπινος νους σε συνδιασμό με την καρδιά -- και ενώνουμε τα χέρια σε όλο τον κόσμο. Σε αυτό μας βοηθάει το TED μαζί με τη Google και την ESRI για τη χαρτογράφηση του Εθνικού Πάρκου της Γκόμπι. Χρησιμοποιούμε όλες αυτές τις τεχνολογίες.
And I mean, think of the technologies. And I've just been so thrilled, finally, to come to people talking about compost latrines. It's one of my hobbyhorses. We just flush all this water down the lavatory, it's terrible. And then talking about renewable energy -- desperately important. Do we care about the planet for our children? How many of us have children or grandchildren, nieces, nephews? Do we care about their future? And if we care about their future, we, as the elite around the world, we can do something about it. We can make choices as to how we live each day. What we buy. What we wear. And choose to make these choices with the question, how will this affect the environment around me? How will it affect the life of my child when he or she grows up? Or my grandchild, or whatever it is. So the human brain, coupled with the human heart, and we join hands around the world. And that's what TED is helping so well with, and Google who help us, and Esri are helping us with mapping in Gombe National Park. All of these technologies we can use.
Μόλις τις συνδέσουμε, κάτι ξεκινάει να γίνεται, έτσι δεν είναι; Το ακούσατε απόψε.Ξεκινάει να συμβαίνει. Αυτή η αλλαγή, αυτή η αλλαγή, να δούμε την αλλαγή που χρειαζόμαστε αν ενδιαφερόμαστε για το μέλλον. Ακόμη κάτι για να ελπίζουμε-- η φύση αντιστέκεται εκπληκτικά. Ακόμη και σε μια κατεστραμμένη περιοχή, μετά από καιρό και με λίγη βοήθεια, μπορεί να αναγεννηθεί. Το πρόγραμμα Πρόληψη προσφέρει ένα τέτοιο παράδειγμα. Σας είπα για φαινομενικά νεκρά κούτσουρα -- αν σταματήσουμε να τα χρησιμοποιούμε ως καυσόξυλα, μιας και δεν τα χρειαζόμαστε έτσι μέσα σε πέντε χρόνια θα έχουμε ένα δέντρο 10 μέτρων. Και τα ζώα σχεδόν στα πρόθυρα της εξαφάνισής τους αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία. Αυτό είναι το επόμενο βιβλίο μου. Σε εμπνέει. Και αυτό με φέρνει στην άλλη μου ελπίδα -- και ακούσαμε πολλά για αυτό τις τελευταίες δύο μέρες: το αδάμαστο ανθρώπινο πνεύμα. Αυτή η αποφασιστικότητα των ανθρώπων, η αντοχή του ανθρώπινου πνεύματος. Έτσι αυτοί οι άνθρωποι που χτυπιούνται από την φτώχεια, ή από την αρρώστια ή οτιδήποτε άλλο, μπορούν να ξεφύγουν από αυτό, μερικές φορές με λίγη βοήθεια και να ξαναβρούν τον ρόλο τους στην κοινωνία και να αναλάβουν δράση στην αλλαγή του κόσμου.
Now let's link them, and it's beginning to happen, isn't it? You've heard about it this afternoon. It's beginning to happen. This change, this change. To see change that we must have if we care about the future. And the next reason for hope -- nature is amazingly resilient. You can take an area that's absolutely destroyed, with time and perhaps some help it can regenerate. And an example is the TACARE program. I told you, where a seemingly dead tree stump -- if you stop hacking them for firewood, which you don't need to because you have wood lots, then in five years you can have a 30-foot tree. And animals, almost on the brink of extinction, can be given a second chance. That's my next book. It's inspiring. And it brings me to my last category of hope, and we've heard about this so much in the last two days: this indomitable human spirit. This determination of people, the resilience of the human spirit, So that people who you would think would be battered by poverty, or disease, or whatever, can pull themselves up out of it, sometimes with a helping hand, and take their part in society, and take their part in changing the world.
Μόνο να σκεφτούμε έναν ή δύο ανθρώπους από την Αφρική που μας εμπνέουν, θα μπορούσαμε να είχαμε μια μεγάλη λίστα, αλλά προφανώς ο Νέλσον Μαντέλα βγαίνοντας από 17 χρόνια σκληρής σωματικής εργασίας, 23 χρόνια φυλάκισης, με μια εκπληκτική ικανότητα να συγχωρεί ώστε να μπορέσει να καθοδηγήσει το λαό του μακρυά από το κακό καθεστώς του απαρχάιντ χωρίς μακελειό. Ο Κεν Σάρο Βίβα στη Νιγηρία, που αντιμετώπισε τις πετρελαϊκές εταιρείες. Παρόλο που πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν αρκετά, εκτελέστηκε. Άτομα όπως αυτά σε εμπνέουν. Τέτοια άτομα χρειαζόμαστε ως πρότυπα για τις νέες γενιές Αφρικανών. Χρειαζόμαστε επίσης και περιβαλλοντικά πρότυπα, ακούσαμε κάποια από αυτά σήμερα. Είμαι ευγνώμων για αυτήν την ευκαιρία που έχω να μοιραστώ αυτό το μήνυμα ξανά με όλους όσοι ασχολούνται με το TED. Ελπίζω κάποιοι από εμάς να μπορέσουμε να μιλήσουμε για αυτά τα πράγματα, ιδίως για το πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί.
And just to think of one or two people out of Africa who are just really inspiring. We could make a very long list, but obviously Nelson Mandela, emerging from 17 years of hard physical labor, 23 years of imprisonment, with this amazing ability to forgive, so that he could lead his nation out the evil regime of apartheid without a bloodbath. Ken Saro-Wiwa, in Nigeria, who took on the giant oil companies, and although people around the world tried their best, was executed. People like this are so inspirational. People like this are the role models we need for young Africans. And we need some environmental role models as well, and I've been hearing some of them today. So I'm really grateful for this opportunity to share this message again, with everyone at TED. And I hope that some of us can get together and talk about some of these things, especially the Roots and Shoots program.
Και κάτι τελευταίο -- αυτή η νέα γυναίκα που διευθύνει αυτό το συνεδριακό κέντρο, την οποία συνάντησα σήμερα. Ήταν τόσο ενθουσιασμένη με το πιστοποιητικό της. Δούλεψε στο πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί. Ηγήθηκε στο Νταρ Ες Σαλάαμ. Θεωρεί ότι τη βοήθησε να κάνει ό,τι έχει κάνει. Και ενθουσιάστηκα που τη γνώρισα και είδα μόνο ένα παράδειγμα για το πώς οι νέοι άνθρωποι, όταν τους δίνεται η δύναμη και η ευκαιρία να αναλάβουν δράση, για να καλυτερεύσουν τον κόσμο μας, πραγματικά είναι η ελπίδα μας για το αύριο. Σας ευχαριστώ.
And just a last word on that -- the young woman who's running this entire conference center, I met her today. She came up so excited, with her certificate. She was [in] Roots and Shoots. She was in the leadership in Dar es Salaam. She said it's helped her to do what she's doing. And it was very, very exciting for me to meet her and see just one example of how young people, when they are empowered, given the opportunity to take action, to make the world a better place, truly are our hope for tomorrow. Thank you.
(Χειροκρότημα)
(Applause)