جیمی ئۆلیڤهر: ئاواتهكهم. بۆ ئهوهی به هێز بیت، جوڵانەوەیەکی بەردەوام بۆ پهروهردهی ههموو منداڵێك دهربارهی خواردن.
Jamie Oliver: My wish ... is for you to help a strong, sustainable movement to educate every child about food.
(مۆسیقا)
(Music)
بۆ ئهوهی خێزانهكان بهردهوام بیكوڵێنن بۆ ئهوهی خهڵك له ههمو شوێنێك به هێز بێت بۆ شهركردن لهگهڵ قهڵهوی. هاتوم بۆ ئێره بۆ دهستپێكردنی شۆرشی خواردن كه من به قولی باوهرم پێیهتی.
To inspire families to cook again and to empower people everywhere to fight obesity. I came here to start a food revolution that I profoundly believe in.
(چهپڵهلێدان)
(Applause)
(چیرۆكی گهوره به هاوبهشی لهگهڵ TED)
[Great Big Story in partnership with TED]
بیرۆكهی گهورهیان ههبوو بۆ گۆرینی جیهان. بهڵام بهتهنیا نهیانتوانی ئهوه بكهن.
Narrator: They had a big idea to change the world. But they couldn't do it alone.
ئاواتی من ....ئاواتی من ...هیوادارم
(Voices overlapping) So, my wish ... My wish ... I wish ...
ئێستاش ئەوە ئاواتی منه.
And now here's my wish.
(مهشخهڵان)
[Torchbearers]
(بیرۆكهكان له كرداردا)
[Ideas in action]
(پارچهكردن به چهقۆ)
(Knife chop)
(مۆسیقا)
(Music)
جۆ:خواردن سادهیه .پێكهاتهی خاوە. بهڵام بههێزترین بكوژه لهم ههسارهیه. ههموو منداڵێك مافی ههیه بۆ فێربوونی خواردن: له كوێوه هاتووه و چۆن كاریگهری ههیه. پێویسته له قوتابخانه پێشانیان بدهن، چونكه له هێڵی پێشهوهیه بۆ شهری دژه بهكتریا.
JO: Food is simple. It's just raw ingredients. But it's the most powerful killer on the planet. Every child has the human right to be taught about food: where it comes from, how it affects their body. And they should be shown at school, because it's at the front line of the fight against obesity.
(لهندهن، بهریتانیا)
[London, England]
(قوتابخانهی چارلتۆن مانۆر)
[Charlton Manor Primary School]
چی رودهدات له چارلتۆن مانۆر ئهو مامۆستا سهرسورهێنهره داهێنانی کرد.
What happens at Charlton Manor is that incredible head teacher took it to the next level.
(تیمۆسی بەیکر مامۆستای سهرهكی)
[Timothy Baker Head teacher]
تیمۆسی بەیکر: له رابردودا، منداڵهكان شتی به سودیان نەدەخوارد. جێم هانیدام بۆ پهروهردهی ئهم قوتابخانهیه ئهو ڕاستیهی ئێمه خواردنی هەڵە دەدەینە منداڵەکان. بیرم كردهوه، خشتهی كات، شوێنێكی قهرهباڵغه زۆر وانه ههیه له خوێندنی سهرهتایی. چۆن دهتوانی بابهتی تر بناسێنیت تا مامۆستا بیڵێتەوە؟ سهیری ئینگلیزیمان كرد، سهیری بیركاری، زانست، مێژوو، جوگرافیهمان كرد بینیمان چۆن دهتوانین له دهوری خواردن ئهوه دابنێین.
Timothy Baker: In the past, the children weren't eating the right things. I've been inspired by Jamie to educate this school about the fact that we're feeding the children the wrong food. And I thought, well, the timetable is an already crowded place -- there are so many lessons in the primary curriculum. How can you introduce another subject for teachers to teach? So we looked at English, we looked at maths, science, history, geography and we saw how we could put that around food.
(پێكهنینی منداڵ)
(Children laugh)
ئیلیزابێت:كاتێك چێشت ئاماده دهكهیت، ههمو كهس ئاواتی بینینی دەکات.
Elizabeth: When you incorporate cooking, it's something everyone looks forward to.
مامۆستای پیاو: ئێمه ئهمڕۆ كهمێك زانست له چێشتخانه بەکار دەهێنین.
Male teacher: Today we're doing a little bit of science in the kitchen.
مامۆستای ژن: تێكهڵی وانهكانمانی دهكهین له سهر دیوهلی، وانهكانی ئێمهش بهو شێوهیه گونجاوه.
Female teacher: We are going to combine our lessons on Diwali, but also our lessons on shape and symmetry.
مامۆستای پیاو: ئهمه گۆڕانكاری جهستهیه یان كیمیایی؟
Male teacher: Is this a physical change or a chemical change?
منداڵ: فیزیكی.
Children: Physical!
مامۆستای پیاو: ڕاست دهكهیت.
Male teacher: You're right.
ت ب: بۆ بابهتی مێژووی باسی مێژووی چوكلێت دهكهین، ههمو بابهتێك دهكهین له دهوری ئهوه.
TB: For history topics, we talk about the history of chocolate, and so we can do a whole topic around that.
مامۆستای پیاو: چێشتی لێدهنا لهگهڵ چۆكلێت
Male teacher: And the Aztecs have been cooking with chocolate --
سەڕنج ڕاکێشە، چونکە بەم جۆرە درووست نەکراوە کە بیریان لێ دەکردەوە، لهگهڵ ههمو ئهو شیرهی ئهوان ههیانه تامهكهی زۆر، زۆر جیاوازه. ههندێك منداڵ حهزیان لێیه؛ ههندێكیان نا.
TB: And it's interesting because it's not made as they think, with all the milk in that they would have had -- and the taste is very, very different. Some children like it; some children don't.
(پێكهنین)
(Laughter)
بۆ بیركاری، كێشكردن و پێوانهكردنی ساده .
For maths, simple weighing and measuring.
مامۆستای ژن: دهڕۆین بۆ پێوانهكردنی کۆمەڵێک شت چونكه ههندێك شله دهپێوین، كۆتا جارمان،ههندێك پێوانهمان كرد.
Female teacher: We're going to be doing a lot of measuring because we have to measure out some liquids, which we did last term, we did some measuring.
جۆ: ئهوهی ئهو كردی دانانی خواردنه له دڵی قوتابخانه، ئهو خۆراکی بە گهده و مێشك داوه.
JO: What he's done is he's put food at the heart of the school, and he's fed the stomach and the mind.
(منداڵان به جۆشهوه هاوار دهكهن)
(Children yell excitedly)
چارلتۆن مانۆر قوتابخانهیەکی حکومیە. ٨٠ له سهدای منداڵان لهو ناوچه یهوه دێن كه به ههژار دهناسرێن. منداڵهكان ئهزمونیان كهم بوو له دهرهوهی شار، دهربارهی گهشهی-خۆراك. بە تێپەڕبوونی کات، توانیمان باخچه دروست بكهین.
TB: Charlton Manor is a state school. About 80 percent of children come from areas that are identified as in poverty. The children had very little experience of being outside in the countryside, knowing about food-growing. Over a period of time, we were able to build a garden.
(هاواری منداڵ)
(Children shout)
خوێندكاران: بهخێر بێن بۆ باخچهی نهێنی!
Students: Welcome to the Secret Garden!
كیند: ئهمه خانوه سهوزهكهمانه ئهمه كهمپی ئێمهیه. ئهمه كرمه.
Kehinde: This is our greenhouse. This is our compost bin. This is our wormery.
(مۆسیقا)
(Music)
ئێرە شوێنی سەوزایمانە. ئهمه مریشكی ئێمهیه.
This is our vegetable patch. And these are our chickens.
شیەن: مریشكهكان دێنه دهرهوه، ههوڵ دهدهن ڕاوت بكهن. دهبوایه ڕابكهم بۆ ژیانم.
Sean: The chickens come out, and they try and chase you. I had to run for my life.
له پاخچهی كۆمهڵگە، دوو تونێلمان ههیه بۆ ئهوهی گهشه بكهین به ساڵ.
TB: Up at the community garden, we've got two polytunnels so we can grow year-round.
شیەن: پیاز ههڵدهبژێرم، برۆكلی و گێزهر چونكه ههموویان تهندروستن، به هێزت دهكات به ئاشكرا ئهوان دڵخۆشم دهكهن. كهواته، بهڵێ.
Sean: I will pick onions, broccoli and carrots because they're all healthy, they make you stronger -- obviously -- and they just make me happy. So, yeah.
(باڵندهكان)
(Birds chirp)
تب:١٢یان١٣ساڵ پێش ئێستا، دوو دڵی بوو بۆ بهشداری كردن لهم جۆره بهرنامهی خوێندنه. زۆر كهس ههبوو نهیدهتوانی ئامانجی ئێمه ببینێت ئهوهی ههوڵمان دهدا بیكهین. قهڵهوی نهگهیشت بووه ئهو ڕێژهیهی ئێستا پێیگهیشتوه. منداڵێکمان دەبێت كه به شێوهی تهندروستر دهردهكهوێت. چڕكردنهوه زۆر زیاتره. كێشهی ڕهفتار زۆر نزمه ترە لهوهی له رابردودا ههبوو. ئێلیزابێت: یهكێك له شته مهزنهكان ناساندنی ئێمهیه كه كردویانن بۆ جیهانی خواردنی تهندروست.
TB: 12 or 13 years ago, there was a reluctance to engage in this sort of curriculum. There were many people that couldn't see what we were aiming for and what we were trying to do. Obesity hadn't reached the epidemic proportions it has reached now. We're getting children that look and appear more healthy. Concentration is so much higher. Behavior issues are incredibly lower than they have been in the past. Elizabeth: One the of the great things they've done is introduce us to worlds of healthy food.
کیند: پێشتر،كهسێكی زۆر خۆر بووم.
Kehinde: Before, I was a really picky eater.
شیەن: ههست به باشی دهكهم خواردنی تهندروست دهخۆم.
Sean: I feel better when I eat healthier food.
تب: كاتێك ئاستی بیركاریت شكست دههێنێت، ئهوه ژیانت كورتر ناكات به ١٠ ساڵ.
TB: When you fail your maths A level, that's not going to shorten your life by 10 years.
جۆ: تۆ به گهنجی نامری چونكه كاری جوگرافی ماڵهوهت ئهنجام نهدا. ئهم منداڵانه به گهنجی دهمرن چونكه نازانن چۆن خواردن بخۆن. وابزانم تیم و تیمهكه مامۆستای سهرهكین له جیهاندا و دایك و باوك. ههر مامۆستایهك ههمان توانای ههبێت تا وهك خۆی زیرهك بێت. چیڕۆكی ئهو، دهمانهوێت دووبارهی بكهین، بهڵام ڕاستیهكهی زۆر شتمان ههیه بیكهین.
JO: You don't die young because you didn't do your geography homework. These kids die young if they don't know how to feed themselves. I think Tim and the team would inspire head teachers across the world -- and parents. Any teacher has the same capacity to be as brilliant as he is. His story, we want to replicate, but the truth is we've got so much more to do.
تب: بهڕاستی جێم شۆڕشی كرد له نانی ئێوارهی قوتابخانه، بهڕاستی کاریگهری لهسهر ههمو منداڵهكان ههیه، بهڵام زۆر كهس به قوڵی كه لهگهڵیان دهچهسپێت له ماوهی ژیانیان. كاتێك ژیان بهو شێوهیه دهگۆڕێت، ههمووی به نرخ دهكات. له ههموومانهوه له چارلتۆن مانۆر سوپاس،جێم.
TB: Jamie really revolutionized our school dinners, and it really has hugely impacted all the children, but so many in a deep way which is going to stick with them for the rest of their lives. When you change a life like that, it makes it all worthwhile. From all of us at the Charlton Manor, thank you, Jamie.
خوێندكار: سوپاس ،جێم.
Student: Thank you, Jamie.
خوێندكار: سوپاس ،جێم.
Student: Thank you, Jamie.
(پهیوهست به شۆرشی خۆراك JamiesFoodRevolution.org )
[Join the food revolution JamiesFoodRevolution.org]