Цікаўнасць — дабраславенне ці праклён? Увасабленнем парадаксальнай прыроды гэтай рысы ў старажытнагрэцкай міфалогіі стала фігура Пандоры. Паводле міфа яна была першай смяротнай жанчынай, чыя пякучая цікаўнасць паклала пачатак шэрагу разбуральных падзей на Зямлі.
Curiosity: a blessing, or a curse? The paradoxical nature of this trait was personified for the ancient Greeks in the mythical figure of Pandora. According to legend, she was the first mortal woman, whose blazing curiosity set a chain of earth-shattering events in motion.
Удыхнуў жыццё ў Пандору Гефест, бог агню, які заручыўся падтрымкай іншых багоў, каб зрабіць яе надзвычайнай. Ад Афрадыты яна атрымала здольнасць глыбока адчуваць і выказваць эмоцыi, а Гермес надзяліў Пандору дарам красамоўства. Афіна адарыла яе віртуозным майстэрствам і ўвагай да дэталяў, а Гермес даў ёй імя.
Pandora was breathed into being by Hephaestus, God of fire, who enlisted the help of his divine companions to make her extraordinary. From Aphrodite she received the capacity for deep emotion; from Hermes she gained mastery over language. Athena gave the gift of fine craftsmanship and attention to detail, and Hermes gave her her name.
Нарэшце і Зеўс даў Пандоры два падарункі. Першым была цікаўнасць, якая прадвызначала яе характар і надзяляла прагай пазнання свету. Другім апынуўся цяжкі куфэрак з майстэрскім арнаментам, які быў шчыльна зачынены. Але змесціва куфэрка, як растлумачыў ёй Зеўс, не прызначалася для вачэй смяротных, і яна ні пры якіх абставiнах не павінна была адчыняць яго.
Finally, Zeus bestowed two gifts on Pandora. The first was the trait of curiosity, which settled in her spirit and sent her eagerly out into the world. The second was a heavy box, ornately curved, heavy to hold – and screwed tightly shut. But the contents, Zeus told her, were not for mortal eyes. She was not to open the box under any circumstance.
На Зямлі Пандора сустрэла і пакахала Эпіметэя, таленавітага тытана, які атрымаў ад Зеўса заданне раздаць дары багоў у свеце жывёл. Выконваў ён даручэнне разам са сваім братам Праметэем, які стварыў першых людзей, але быў асуджаны на вечныя мукі за тое, што падараваў iм агонь. Эпiметэй моцна сумаваў па брату, але ў Пандоры ён убачыў блізкага па духу чалавека з палкім сэрцам.
On earth, Pandora met and fell in love with Epimetheus, a talented titan who had been given the task of designing the natural world by Zeus. He had worked alongside his brother Prometheus, who created the first humans but was eternally punished for giving them fire. Epimetheus missed his brother desperately, but in Pandora he found another fiery-hearted soul for companionship.
Пандора была натхнёная жыццём на зямлі. Яна таксама хутка перамыкалася і магла быць нецярплівай, паколькі была нададзеная прагай ведаў і жаданнем спазнаць усё вакол. Таму ў думках яна часта вярталася да змесціва запячатанага куфэрка. Што за каштоўны скарб у ім быў, што ніводзін з людзей не павінен быў убачыць яго, і чаму яна павінна была ахоўваць куфэрак? Жаданне адчыніць яго станавілася нясцерпным. Часам Пандора была перакананая, што чула адтуль шэпт, а змесціва куфэрка так грукатала, быццам жадала вырвацца на волю. Таямніца куфэрка зводзіла Пандору з розуму.
Pandora brimmed with excitement at life on earth. She was also easily distracted and could be impatient, given her thirst for knowledge and desire to question her surroundings. Often, her mind wandered to the contents of the sealed box. What treasure was so great it could never be seen by human eyes, and why was it in her care? Her fingers itched to pry it open. Sometimes she was convinced she heard voices whispering and the contents rattling around inside, as if straining to be free. Its enigma became maddening. Over time, Pandora became more and more obsessed with the box.
З часам Пандора станавілася ўсё больш і больш апантаная iм. Здавалася, нейкая непадуладная сіла вабіла яе да куфэрка, якая паўтарала імя Пандоры ўсё гучней і гучней. І вось аднойчы Пандора не вытрымала. Вышмыгнуўшы ад Эпіметэя, яна глядзела, не адрываючы вачэй, на загадкавы куфэрак. Пандора лічыла, што зірне разок на яго змесціва, а потым назаўжды забудзе пра яго.
It seemed there was a force beyond her control that drew her to the contents, which echoed her name louder and louder. One day she could bear it no longer. Stealing away from Epimetheus, she stared at the mystifying box. She’d take one glance inside, then be able to rid her mind of it forever...
Але як толькі яна прыадчыніла крышку, куфэрак насцеж расхінуўся.
But at the first crack of the lid, the box burst open.
Жахлівыя істоты і жудасныя гукі вырваліся вонку ў воблаку дыму і закруціліся вакол яе, скуголячы і рагочачы. У жаху Пандора пачала адчайна хапацца за паветра, каб адправіць iх назад у зняволенне, але яны страшным воблакам хутка адляталі прэч. Дрэннае прадчуванне ахапіла Пандору, калі яны ўздымаліся. Зеўс выкарыстоўваў куфэрак як сасуд для ўсіх сіл зла і пакут, якія ён стварыў. Аднойчы вызваленыя — яны ўжо былі няўлоўныя.
Monstrous creatures and horrendous sounds rushed out in a cloud of smoke and swirled around her, screeching and cackling. Filled with terror, Pandora clawed desperately at the air to direct them back into their prison. But the creatures surged out in a gruesome cloud. She felt a wave of foreboding as they billowed away. Zeus had used the box as a vessel for all the forces of evil and suffering he’d created – and once released, they were uncontainable.
Пандора заплакала, і тут яна раптам пачула прыглушаны гук, які даносіўся з куфэрка. Гэта быў не жудасны шэпт дэманаў, а ледзь чутны звонкі галасок, які, здавалася, палегчыў яе пакуты. Калі Пандора зноў наважылася падняць крышку і зазірнуць унутр, цёплы прамень святла падняўся і паляцеў прэч.
As she wept, Pandora became aware of a sound echoing from within the box. This was not the eerie whispering of demons, but a light tinkling that seemed to ease her anguish. When she once again lifted the lid and peered in, a warm beam of light rose out and fluttered away.
Пандора бачыла яго мігаценне там, куды накіраваліся выпушчаныя ёю на свабоду духі зла, і на душы стала лягчэй. Пандора ведала, што зробленага ўжо не выправіць, але разам з тым заставалася надзея, якая магла змякчыць жудасныя наступствы яе правіны.
As she watched it flickering in the wake of the evil she’d unleashed, Pandora’s pain was eased. She knew that opening the box was irreversible – but alongside the strife, she’d set hope forth to temper its effects.
Сёння куфэрак Пандоры ўвасабляе сур'ёзныя наступствы, да якіх прыводзіць неразумнае абыходжанне з нязведаным. Але пякучая цікаўнасць Пандоры таксама паказвае на дваітасць, якая ляжыць у аснове чалавечай дапытлівасці. Ці мусім мы дазнавацца пра ўсё, што нам невядома, рыць зямлю носам, каб дакапацца да сутнасці, ці існуюць таямніцы, якія лепш пакінуць нераскрытымі?
Today, Pandora’s Box suggests the extreme consequences of tampering with the unknown – but Pandora’s burning curiosity also suggests the duality that lies at the heart of human inquiry. Are we bound to investigate everything we don’t know, to mine the earth for more – or are there some mysteries that are better left unsolved?