Cú Chulainn, hero of Ulster, stood at the ford at Cooley, ready to face an entire army singlehandedly— all for the sake of a single bull.
Cú Chulainn, bohater Ulsteru, stał u brodu na półwyspie Cooley, gotów samodzielnie stawić czoła całej armii z powodu jednego byka.
The army in question belonged to Queen Meadhbh of Connaught. Enraged at her husband’s possession of a white bull of awesome strength, she had set out to capture the fabled brown bull of Ulster at any cost.
Armia, o której mowa, należała do królowej Meadhbh z Connaught. Rozwścieczona tym, że jej mąż posiadał potężnego białego byka, postanowiła za wszelką cenę schwytać legendarnego brązowego byka Ulsteru.
Unfortunately, the King of Ulster had chosen this moment to force the goddess Macha to race her chariot while pregnant. In retaliation, she struck down him and his entire army with stomach cramps that eerily resembled childbirth— all except Cú Chulainn.
Niestety, król Ulsteru wybrał właśnie ten moment, by zmusić brzemienną boginię Machę do jazdy pędzącym rydwanem. W odwecie zesłała ona na króla i całą jego armię skurcze żołądka, które niesamowicie przypominały poród - na wszystkich z wyjątkiem Cú Chulainna.
Though he was the best warrior in Ulster, Cú Chulainn knew he could not take on Queen Meadhbh’s whole army at once. He invoked the sacred rite of single combat in order to fight the intruders one by one. But as Queen Meadhbh’s army approached, one thing worried him more than the grueling ordeal ahead.
Choć był najlepszym wojownikiem w Ulsterze, Cú Chulainn wiedział, że nie da rady zmierzyć się z całą armią Królowej Meadhbh na raz. Przywołał więc świętą tradycję pojedynku, by walczyć z intruzami po kolei, z jednym po drugim. Gdy armia Królowej Meadhbh nadchodziła, jedna rzecz martwiła go bardziej niż czekająca go ciężka próba.
Years before, Cú Chulainn had travelled to Scotland to train with the renowned warrior Scáthach. There, he met a young warrior from Connaught named Ferdiad. They lived and trained side-by-side, and soon became close friends.
Lata wcześniej Cú Chulainn wyjechał do Szkocji, by trenować ze sławną wojowniczką Scáthach. Tam spotkał młodego wojownika z Connaught, Ferdiada. Żyli i trenowali ramię w ramię, a później stali się bliskimi przyjaciółmi.
When they returned to their respective homes, Cú Chulainn and Ferdiad found themselves on opposite sides of a war. Cú Chulainn knew Ferdiad was marching in Meadhbh’s army, and that if he succeeded in fending off her troops, they would eventually meet.
Kiedy wrócili do domów, Cú Chulainn i Ferdiad znaleźli się po przeciwnych stronach wojny. Cú Chulainn wiedział, że Ferdiad maszeruje w armii Meadhbh i że jeśli uda mu się odpierać jej wojsko, w końcu trafi na Ferdiada.
Day after day, Cú Chulainn defended Ulster alone. He sent the heads of some of his adversaries back to Meadhbh’s camp, while the rushing waters of the ford carried others away. At times, he slipped into a trance and slayed hundreds of soldiers in a row. Whenever he saw the queen in the distance, he hurled stones at her— never quite hitting her, but once coming close enough to knock a squirrel off her shoulder.
Dzień po dniu Cú Chulainn samotnie bronił Ulsteru. Głowy niektórych przeciwników odsyłał do obozu Meadhbh, resztę porywały rwące wody brodu. Czasem wpadał w trans i zabijał setki żołnierzy z rzędu. Ilekroć widział królową w oddali, ciskał w nią kamieniami. Nigdy jej nie trafił, ale raz udało mu się strącić wiewiórkę z jej ramienia.
Back at the Connaught camp, Ferdiad was laying low, doing everything he could to avoid the moment when he’d have to face his best friend in combat. But the Queen was impatient to get her hands on the prize bull, and she knew Ferdiad was her best chance to defeat Cú Chulainn. So she goaded him and questioned his honor until he had no choice but to fight.
W obozie Connaught Ferdiad trzymał się z dala, robiąc wszystko, by uniknąć momentu, w którym będzie musiał zmierzyć się z najlepszym przyjacielem. Królowa była jednak niecierpliwa, chciała dostać cennego byka w swoje ręce i wiedziała, że Ferdiad był jej najlepszą szansą na pokonanie Cú Chulainna. Zaczęła więc go prowokować i kwestionować jego honor, dopóki nie miał innego wyboru niż walka.
The two faced off at the ford, matching each other exactly in strength and skill no matter what weapons they used. Then, on the third day of their fight, Ferdiad began to gain the upper hand over the exhausted Cu Chulainn.
Przyjaciele zmierzyli się w brodzie, dorównując sobie w sile i umiejętnościach, niezależnie od rodzaju używanej broni. Trzeciego dnia walki Ferdiad zaczął zdobywać przewagę nad wycieńczonym Cú Chulainnem.
But Cú Chulainn had one last trick up his sleeve: their teacher had shared a secret with him alone. She told him how to summon the Gáe Bulg, a magical spear fashioned from the bones of sea monsters that lay at the bottom of the ocean. Cu Chulainn called the spear, stabbed Ferdiad to death, and collapsed.
Cú Chulainn miał jednak ostatniego asa w rękawie: ich nauczycielka podzieliła się z nim pewnym sekretem. Powiedziała mu, jak przywołać Gáe Bulg, magiczną włócznię wykutą z kości morskich potworów, która leży na dnie oceanu. Cú Chulainn wezwał włócznię, śmiertelnie ugodził Ferdiada i upadł.
Meadhbh seized her chance and swooped in with the rest of her army to capture the brown bull. At last, the men of Ulster were recovering from their magical illness, and they surged out in pursuit. But they were too late: Queen Meadhbh crossed the border unscathed, dragging the brown bull with her.
Meadhbh skorzystała z okazji i wpadła z resztą armii, by pojmać brązowego byka. Kiedy mężczyźni Ulsteru w końcu ozdrowieli z magicznej choroby, rzucili się za nią w pogoń. Było jednak za późno: królowa Meadhbh przekroczyła granicę bez szwanku, ciągnąc ze sobą brązowego byka.
Once home, Meadhbh demanded another battle, this time between the brown bull and her husband’s white bull. The bulls were well matched, and struggled into the night, dragging each other all over Ireland.
W domu Meadhbh zażądała kolejnej walki, tym razem między brązowym bykiem i białym bykiem należącym do jej męża. Byki dorównywały sobie siłą i walczyły do późnej nocy, ciągając się po całej Irlandii.
At long last, the brown bull killed the white bull, and Queen Meadhbh was finally satisfied. But the brown bull’s victory meant nothing to him. He was tired, injured, and devastated. Soon after, he died of a broken heart, leaving behind a land that would remain ravaged by Meadhbh’s war for years to come.
W końcu brązowy byk zabił białego, a królowa Meadhbh była wreszcie zadowolona. Lecz zwycięstwo nic nie znaczyło dla brązowego byka. Był zmęczony, ranny i wyniszczony. Niedługo później zmarł z powodu złamanego serca, zostawiając za sobą kraj, który miał cierpieć skutki wojny królowej Meadhbh jeszcze przez wiele lat.