Hi, kids.
Cześć dzieci.
(Laughter)
(Śmiech)
I'm 71.
Mam 71 lat.
(Applause) My husband is 76. My parents are in their late 90s, and Olivia, the dog, is 16. So let's talk about aging.
(Oklaski) Mój mąż ma 76 lat. Moi rodzice mają ponad 90 lat, a pies Olivia ma 16 lat. Porozmawiajmy o starzeniu się.
Let me tell you how I feel when I see my wrinkles in the mirror and I realize that some parts of me have dropped and I can't find them down there. (Laughter)
Powiem wam, co czuję, gdy w lustrze widzę zmarszczki i zdaję sobie sprawę, że pewne części mojego ciała odpadły i nie mogę ich znaleźć na dole. (Śmiech)
Mary Oliver says in one of her poems, "Tell me, what is it that you plan to do with your one wild and precious life?" Me, I intend to live passionately.
Mary Oliver pisze w jednym z wierszy: "Powiedz, co zamierzasz wreszcie robić z twoim jedynym zwariowanym i cennym życiem?". Ja mam zamiar żyć z pasją.
When do we start aging? Society decides when we are old, usually around 65, when we get Medicare, but we really start aging at birth. We are aging right now, and we all experience it differently. We all feel younger than our real age, because the spirit never ages. I am still 17. Sophia Loren. Look at her. She says that everything you see she owes to spaghetti. I tried it and gained 10 pounds in the wrong places. But attitude, aging is also attitude and health. But my real mentor in this journey of aging is Olga Murray. This California girl at 60 started working in Nepal to save young girls from domestic bondage. At 88, she has saved 12,000 girls, and she has changed the culture in the country. (Applause) Now it is illegal for fathers to sell their daughters into servitude. She has also founded orphanages and nutritional clinics. She is always happy and eternally young.
Kiedy zaczynamy się starzeć? Społeczeństwo decyduje, kiedy stajemy się starzy, zazwyczaj około 65 lat, gdy dostajemy opiekę medyczną, ale naprawdę starzejemy się od urodzenia. Starzejemy się właśnie teraz, ale każdy z nas doświadcza tego inaczej. Wszyscy czujemy się młodsi, niż naprawdę jesteśmy, ponieważ duch nigdy się nie starzeje. Ja wciąż mam 17 lat. Spójrzcie na Sophię Loren. Ona twierdzi, że wszystko, co widzicie, zawdzięcza spaghetti. Spróbowałam i przytyłam 4,5 kg w niewłaściwych miejscach. W starzeniu się chodzi też o nastawienie i zdrowie. Moją mentorką w podróży przez starzenie się jest Olga Murray. Ta dziewczyna z Kalifornii w wieku 60 lat zaczęła pracę w Nepalu, ratując młode dziewczyny z niewoli domowej. Do 88 roku życia uratowała 12 tysięcy dziewczyn i zmieniła kulturę tego kraju. (Oklaski) Dzisiaj sprzedawanie córek do niewoli jest niezgodne z prawem. Założyła również sierociniec i kliniki żywieniowe. Jest szczęśliwa i wiecznie młoda.
What have I lost in the last decades? People, of course, places, and the boundless energy of my youth, and I'm beginning to lose independence, and that scares me. Ram Dass says that dependency hurts, but if you accept it, there is less suffering. After a very bad stroke, his ageless soul watches the changes in the body with tenderness, and he is grateful to the people who help him.
Co straciłam w ostatnich dekadach? Oczywiście ludzi, miejsca, a także bezgraniczną energię młodości. Zaczynam też tracić niezależność, co mnie przeraża. Ram Dass mówi, że zależność sprawia ból, jednak gdy się ją zaakceptuje, to cierpienie jest mniejsze. Po bardzo groźnym zawale jego pozbawiona wieku dusza z czułością obserwowała zmiany w ciele. Był wdzięczny ludziom, którzy mu pomogli.
What have I gained? Freedom: I don't have to prove anything anymore. I'm not stuck in the idea of who I was, who I want to be, or what other people expect me to be. I don't have to please men anymore, only animals. I keep telling my superego to back off and let me enjoy what I still have. My body may be falling apart, but my brain is not, yet. I love my brain. I feel lighter. I don't carry grudges, ambition, vanity, none of the deadly sins that are not even worth the trouble. It's great to let go. I should have started sooner. And I also feel softer because I'm not scared of being vulnerable. I don't see it as weakness anymore. And I've gained spirituality. I'm aware that before, death was in the neighborhood. Now, it's next door, or in my house. I try to live mindfully and be present in the moment. By the way, the Dalai Lama is someone who has aged beautifully, but who wants to be vegetarian and celibate? (Laughter)
Co zyskałam? Wolność - już nie muszę nic więcej udowadniać. Nie skupiam się na tym, kim byłam, kim chcę być i na oczekiwaniach innych ludzi co do tego, kim mam być. Nie muszę dogadzać mężczyznom, tylko zwierzętom. Ciągle mówię mojemu superego, by się odsunęło i pozwoliło mi cieszyć się tym, co mam. Moje ciało może się rozpada, ale mózg jeszcze nie. Kocham mój mózg. Czuję się lżejsza. Nie czuję urazy, ambicji, próżności. Żaden ze śmiertelnych grzechów nie jest nawet wart zachodu. To cudowne umieć odpuścić. Powinnam była zacząć wcześniej. Czuję się również łagodniejsza, ponieważ nie boję się bycia wrażliwą. Nie uznaję tego za słabość. Zyskałam wiele duchowo. Wiem, że do tej pory śmierć krążyła po okolicy. Teraz mieszka drzwi obok albo nawet u mnie. Staram się żyć rozważnie i odczuwać każdą chwilę. A tak przy okazji Dalai Lama pięknie się starzał, ale kto chciałby być wegetarianinem żyjącym w celibacie? (Śmiech)
Meditation helps.
Medytacja pomaga.
(Video) Child: Ommm. Ommm. Ommm.
(Film) Dziecko: Ommm. Ommm. Ommm.
Isabel Allende: Ommm. Ommm. There it is. And it's good to start early.
Isabel Allende: Ommm. Ommm. O to chodzi. Dobrze jest zacząć wcześnie.
You know, for a vain female like myself, it's very hard to age in this culture. Inside, I feel good, I feel charming, seductive, sexy. Nobody else sees that. (Laughter) I'm invisible. I want to be the center of attention. I hate to be invisible. (Laughter) (Applause)
Próżnej kobiecie, takiej jak ja, trudno się starzeć w obecnej kulturze. W środku czuję się dobrze, czuję się urocza, uwodzicielska, seksowna. Nikt inny tego nie widzi. (Śmiech) Jestem niewidzialna. Chcę być w centrum uwagi. Nienawidzę być niewidzialna. (Śmiech) (Oklaski)
This is Grace Dammann. She has been in a wheelchair for six years after a terrible car accident. She says that there is nothing more sensual than a hot shower, that every drop of water is a blessing to the senses. She doesn't see herself as disabled. In her mind, she's still surfing in the ocean. Ethel Seiderman, a feisty, beloved activist in the place where I live in California. She wears red patent shoes, and her mantra is that one scarf is nice but two is better. She has been a widow for nine years, but she's not looking for another mate. She says that there is only a limited number of ways you can screw — well, she says it in another way — and she has tried them all. (Laughter) I, on the other hand, I still have erotic fantasies with Antonio Banderas — (Laughter) — and my poor husband has to put up with it.
Oto Grace Dammann. Jeździ na wózku od sześciu lat, od czasu okropnego wypadku samochodowego. Mówi, że nie ma nic bardziej zmysłowego niż gorący prysznic, gdzie każda kropla wody jest ucztą dla zmysłów. Nie uważa się za niepełnosprawną. W swoim umyśle nadal surfuje po oceanie. Ethel Seideman, przebojowa, ukochana aktywistka z Kalifornii, gdzie mieszkam. Nosi czerwone lakierki, zaś jej mantrą jest: jeden szalik jest fajny, ale dwa są lepsze. Jest wdową od 9 lat, ale nie szuka kolejnego partnera. Mówi, że jest ograniczona liczba sposobów, na który można się pieprzyć - powiedziała to trochę inaczej - i że spróbowała wszystkich. (Śmiech) Ja z kolei nadal mam erotyczne fantazje z Antonio Banderasem, (Śmiech) a mój biedny mąż musi to znosić.
So how can I stay passionate? I cannot will myself to be passionate at 71. I have been training for some time, and when I feel flat and bored, I fake it. Attitude, attitude. How do I train? I train by saying yes to whatever comes my way: drama, comedy, tragedy, love, death, losses. Yes to life. And I train by trying to stay in love. It doesn't always work, but you cannot blame me for trying.
Jak mogę żyć z pasją? Nie mogę zmusić się do pasji w wieku 71 lat. Od jakiegoś czasu ćwiczę i gdy czuję się pusta i znudzona, udaję. Nastawienie, nastawienie. Jak ćwiczę? Mówiąc "tak" wszystkiemu, co mnie spotka: dramat, komedia, tragedia, miłość, śmierć, strata. "Tak" dla życia. Staram się też ciągle być zakochana. To nie zawsze działa, ale nie mogę się winić, że nie próbowałam.
And, on a final note, retirement in Spanish is jubilación. Jubilation. Celebration. We have paid our dues. We have contributed to society. Now it's our time, and it's a great time. Unless you are ill or very poor, you have choices. I have chosen to stay passionate, engaged with an open heart. I am working on it every day. Want to join me?
Kończąc, emerytura to po hiszpańsku jubilación, czyli radowanie się, świętowanie. Zapracowaliśmy na nie. Uczestniczyliśmy w społeczeństwie. Nadszedł nasz czas, wspaniały czas. Dopóki nie jesteście chorzy albo bardzo biedni, wciąż macie wybór. Ja wybrałam życie z pasją, z otwartym sercem. Każdego dnia nad tym pracuję. Chcecie się przyłączyć?
Thank you.
Dziękuję.
(Applause)
(Oklaski)
June Cohen: So Isabel — IA: Thank you.
June Cohen: Izabel... IA: Dziękuję.
JC: First of all, I never like to presume to speak for the TED community, but I would like to tell you that I have a feeling we can all agree that you are still charming, seductive and sexy. Yes?
JC: Po pierwsze nie chciałabym mówić w imieniu społeczności TED, ale myślę, że wszyscy się ze mną zgodzą, że nadal jesteś urocza, uwodzicielska i seksowna. Prawda?
IA: Aww, thank you. (Applause)
IA: Och, dziękuję. (Oklaski)
JC: Hands down. IA: No, it's makeup.
JC: Bez dwóch zdań. IA: Nie, to makijaż.
Moderator: Now, would it be awkward if I asked you a follow-up question about your erotic fantasies?
JC: Czy będzie to niezręczne, jeśli zadam Ci pytanie na temat fantazji erotycznych?
IA: Oh, of course. About what?
IA: Och, oczywiście. Na jaki temat?
(Laughter)
(Śmiech)
Moderator: About your erotic fantasies. IA: With Antonio Banderas.
JC: Fantazji erotycznych. IA: Z Antonio Banderasem.
Moderator: I was just wondering if you have anything more to share.
JC: Czy możesz się podzielić czymś jeszcze?
IA: Well, one of them is that — (Laughter) One of them is that I place a naked Antonio Banderas on a Mexican tortilla, I slather him with guacamole and salsa, I roll him up, and I eat him. (Laughter)
IA: Więc w jednej z nich - (Śmiech) kładę nagiego Antonio Banderasa na meksykańskiej tortilli, smaruję go guacamole i salsą, zwijam go i zjadam. (Śmiech)
Thank you.
Dziękuję.
(Applause)
(Oklaski)