Γεια σας, παιδιά. (Γέλια) Είμαι 71. (Χειροκρότημα) Ο σύζυγός μου είναι 76. Οι γονείς μου κοντεύουν τα 100, και η Ολίβια, το σκυλί, είναι 16. Ας μιλήσουμε λοιπόν για τα γηρατειά. Αφήστε με να σας πω πώς νιώθω όταν βλέπω τις ρυτίδες μου στον καθρέφτη και συνειδητοποιώ ότι κάποια μέρη του σώματός μου έχουν πέσει και δεν μπορώ να τα βρω εκεί κάτω. (Γέλια) Η Μαίρη Όλιβερ λέει σε ένα από τα ποιήματά της, «Πες μου, τι είναι αυτό που σχεδιάζεις να κάνεις με τη μοναδική άγρια και πολύτιμη ζωή σου;» Εγώ, σκοπεύω να ζήσω παθιασμένα. Πότε αρχίζουμε να γερνάμε; Η κοινωνία αποφασίζει πότε είμαστε ηλικιωμένοι, συνήθως γύρω στα 65, όταν παίρνουμε την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αλλά αληθινά αρχίζουμε να γερνάμε όταν γεννιόμαστε. Γερνάμε κι αυτήν ακριβώς τη στιγμή και όλοι το βιώνουμε διαφορετικά. Όλοι νοιώθουμε νεώτεροι από την πραγματική μας ηλικία, επειδή το πνεύμα δεν γερνάει ποτέ. Εγώ είμαι ακόμη 17. Η Σοφία Λώρεν. Κοιτάξτε την. Λέει ότι όλα όσα βλέπετε τα χρωστάει στο σπαγγέτι. Το δοκίμασα και πήρα 4,5 κιλά στα λάθος σημεία. Αλλά η στάση, τα γηρατειά είναι επίσης στάση και υγεία. Αλλά ο πραγματικός μου μέντορας σε αυτό το ταξίδι των γηρατειών είναι η Όλγα Μάρεϊ. Αυτό το κορίτσι από την Καλιφόρνια στα 60 άρχισε να εργάζεται στο Νεπάλ για να σώσει νεαρά κορίτσια από την οικογενειακή δουλεία. Στα 88, έχει σώσει 12.000 κορίτσια και έχει αλλάξει την κουλτούρα στην χώρα. (Χειροκρότημα) Τώρα, είναι παράνομο για τους πατεράδες να πουλάνε τις κόρες τους για δούλες. Έχει επίσης ιδρύσει ορφανοτροφεία και διατροφικές κλινικές. Είναι πάντα ευτυχισμένη και αιωνίως νέα. Τι έχω χάσει τις τελευταίες δεκαετίες; Ανθρώπους, φυσικά, τόπους και την ανεξάντλητη ενέργεια της νιότης μου και αρχίζω να χάνω ανεξαρτησία, κι αυτό με τρομάζει. Ο Ραμ Ντας λέει ότι η εξάρτηση πληγώνει, αλλά αν την αποδεχτείς, υπάρχουν λιγότερα βάσανα. Μετά από ένα πολύ άσχημο εγκεφαλικό, η αγέραστη ψυχή του παρακολουθεί τις αλλαγές στο σώμα με τρυφερότητα και είναι ευγνώμων προς τους ανθρώπους που τον βοηθούν. Τι έχω κερδίσει; Ελευθερία: Δεν χρειάζεται να αποδείξω τίποτε πια. Δεν είμαι κολλημένη στην ιδέα του ποια ήμουν, ποια θέλω να γίνω, ή τι περιμένουν οι άλλοι να είμαι. Δεν χρειάζεται να ευχαριστώ τους άνδρες πια, μόνο τα ζώα. Συνεχίζω να λέω στο υπερεγώ μου να υποχωρήσει και να με αφήσει να απολαύσω αυτό που έχω ακόμη. Το σώμα μου μπορεί να καταρρέει, αλλά το μυαλό μου όχι, ακόμη. Αγαπώ το μυαλό μου. Νοιώθω πιο ανάλαφρη. Δεν κουβαλάω κακίες, φιλοδοξία, ματαιοδοξία, κανένα από τα θανάσιμα αμαρτήματα που ούτε καν αξίζουν τον κόπο. Είναι υπέροχο να αφήνεσαι. Θα έπρεπε να είχα αρχίσει νωρίτερα. Κι επίσης νοιώθω πιο απαλή επειδή δεν φοβάμαι να είμαι ευάλωτη. Δεν το βλέπω ως αδυναμία πια. Και κέρδισα πνευματικότητα. Έχω αντιληφθεί ότι πριν, ο θάνατος βρισκόταν στη γειτονιά. Τώρα, βρίσκεται στη διπλανή πόρτα, ή στο σπίτι μου. Προσπαθώ να ζω προσεκτικά και να να είμαι παρούσα στην κάθε στιγμή. Παρεμπιπτόντως, ο Δαλάι Λάμα είναι κάποιος που έχει γεράσει όμορφα, αλλά ποιος θέλει να είναι χορτοφάγος και άγαμος; (Γέλια) Ο διαλογισμός βοηθάει. (Βίντεο) Παιδί: Ομμμ. Ομμμ, Ομμμ. Ιζαμπέλ Αλιέντε: Ομμμ, Ομμμ. Να το. Και είναι καλά να αρχίσεις νωρίς. Ξέρετε, για ένα ματαιόδοξο θηλυκό όπως εγώ, είναι πολύ σκληρό να γερνάς σε αυτόν τον πολιτισμό. Μέσα μου, νοιώθω καλά, νοιώθω γοητευτική, σαγηνευτική, ελκυστική. Κανένας άλλος δεν το βλέπει αυτό. (Γέλια) Είμαι αόρατη. Θέλω να είμαι το κέντρο της προσοχής. Μισώ να είμαι αόρατη. (Γέλια) (Χειροκρότημα) Αυτή είναι η Γκρέις Ντάμαν. Βρίσκεται σε αναπηρική πολυθρόνα εδώ και έξι χρόνια μετά από ένα τρομερό αυτοκινητιστικό ατύχημα. Λέει ότι δεν υπάρχει τίποτε πιο αισθησιακό από ένα ζεστό ντους, όπου κάθε σταγόνα νερό είναι ευλογία για τις αισθήσεις. Δεν βλέπει τον εαυτό της ως ανάπηρο. Στο μυαλό της ακόμη κάνει σέρφινγκ στον ωκεανό. Η Έθελ Σάιντερμαν, μια μαχητική, αγαπημένη ακτιβίστρια στον τόπο όπου ζω στην Καλιφόρνια. Φοράει κόκκινα λουστρίνια και το μάντρα της είναι ότι ένα φουλάρι είναι καλό αλλά τα δύο είναι καλύτερα. Είναι χήρα εδώ και εννέα χρόνια, αλλά δεν ψάχνει για άλλον σύντροφο. Λέει ότι υπάρχει μόνο ένας περιορισμένος αριθμός τρόπων που μπορείς να το κάνεις -βέβαια, το λέει με έναν άλλο τρόπο - και τους έχει δοκιμάσει όλους. (Γέλια) Εγώ, αντιθέτως, ακόμη έχω ερωτικές φαντασιώσεις με τον Αντόνιο Μπαντέρας (Γέλια) και ο καημένος ο σύζυγός μου πρέπει να το ανέχεται. Επομένως, πώς μπορώ να παραμείνω παθιασμένη; Δεν μπορώ να επιβάλλω στον εαυτό μου τη θέληση να είναι παθιασμένος στα 71. Προπονούμαι εδώ και καιρό, κι όταν νοιώθω χωρίς ζωντάνια και βαριεστημένη, προσποιούμαι. Στάση, στάση. Πώς προπονούμαι; Προπονούμαι λέγοντας ναι σε οτιδήποτε έρθει στον δρόμο μου: δράμα, κωμωδία, τραγωδία, αγάπη, θάνατος, απώλειες. Ναι στη ζωή. Και προπονούμαι προσπαθώντας να είμαι πάντα ερωτευμένη. Δεν πιάνει πάντα, αλλά δεν μπορείτε να με κατηγορήσετε που το προσπαθώ. Μια τελευταία επισήμανση, η συνταξιοδότηση στα Ισπανικά είναι jubilación. Αγαλλίαση. Γιορτή. Έχουμε καταβάλλει τις οφειλές μας. Έχουμε συνεισφέρει στην κοινωνία. Τώρα είναι η δική μας ώρα, και είναι θαυμάσια ώρα. Εκτός κι αν είσαι άρρωστος ή πολύ φτωχός, έχεις επιλογές. Έχω επιλέξει να παραμείνω παθιασμένη, αφοσιωμένη με μια ανοιχτή καρδιά. Δουλεύω πάνω σε αυτό κάθε μέρα. Θέλετε να έρθετε μαζί μου; Σας ευχαριστώ. (Χειροκρότημα) Τζουν Κοέν: Λοιπόν, Ιζαμπέλ - ΙΑ: Σε ευχαριστώ. ΤΚ: Πρώτα απ' όλα, ποτέ δεν μου αρέσει να θεωρώ ότι μιλώ εκ μέρους της κοινότητας TED, αλλά θα ήθελα να σου πω ότι έχω ένα προαίσθημα ότι όλοι συμφωνούμε πως είσαι ακόμη γοητευτική, σαγηνευτική κι αισθησιακή. Ναι; ΙΑ: Σ' ευχαριστώ. (Χειροκρότημα) ΤΚ: Χωρίς πολλή προσπάθεια. ΙΑ: Όχι, είναι μακιγιάζ. ΤΚ: Θα ήταν άβολο αν σε ρωτούσα συμπληρωματικά για τις ερωτικές σου φαντασιώσεις; ΙΑ: Μα φυσικά. Σχετικά με τι; (Γέλια) ΤΚ: Για τις ερωτικές σου φαντασιώσεις. ΙΑ: Με τον Αντόνιο Μπαντέρας. ΤΚ: Αναρωτιόμουν αν έχεις κάτι περισσότερο να μοιραστείς. ΙΑ: Λοιπόν, μία από αυτές είναι ότι - (Γέλια) Μία από αυτές είναι ότι βάζω έναν γυμνό Αντόνιο Μπαντέρας πάνω σε μια Μεξικανική τορτίγια, τον αλείφω με γουακαμόλε και σάλτσα, τον τυλίγω, και τον τρώω. (Γέλια) Σας ευχαριστώ. (Χειροκρότημα)
Hi, kids. (Laughter) I'm 71. (Applause) My husband is 76. My parents are in their late 90s, and Olivia, the dog, is 16. So let's talk about aging. Let me tell you how I feel when I see my wrinkles in the mirror and I realize that some parts of me have dropped and I can't find them down there. (Laughter) Mary Oliver says in one of her poems, "Tell me, what is it that you plan to do with your one wild and precious life?" Me, I intend to live passionately. When do we start aging? Society decides when we are old, usually around 65, when we get Medicare, but we really start aging at birth. We are aging right now, and we all experience it differently. We all feel younger than our real age, because the spirit never ages. I am still 17. Sophia Loren. Look at her. She says that everything you see she owes to spaghetti. I tried it and gained 10 pounds in the wrong places. But attitude, aging is also attitude and health. But my real mentor in this journey of aging is Olga Murray. This California girl at 60 started working in Nepal to save young girls from domestic bondage. At 88, she has saved 12,000 girls, and she has changed the culture in the country. (Applause) Now it is illegal for fathers to sell their daughters into servitude. She has also founded orphanages and nutritional clinics. She is always happy and eternally young. What have I lost in the last decades? People, of course, places, and the boundless energy of my youth, and I'm beginning to lose independence, and that scares me. Ram Dass says that dependency hurts, but if you accept it, there is less suffering. After a very bad stroke, his ageless soul watches the changes in the body with tenderness, and he is grateful to the people who help him. What have I gained? Freedom: I don't have to prove anything anymore. I'm not stuck in the idea of who I was, who I want to be, or what other people expect me to be. I don't have to please men anymore, only animals. I keep telling my superego to back off and let me enjoy what I still have. My body may be falling apart, but my brain is not, yet. I love my brain. I feel lighter. I don't carry grudges, ambition, vanity, none of the deadly sins that are not even worth the trouble. It's great to let go. I should have started sooner. And I also feel softer because I'm not scared of being vulnerable. I don't see it as weakness anymore. And I've gained spirituality. I'm aware that before, death was in the neighborhood. Now, it's next door, or in my house. I try to live mindfully and be present in the moment. By the way, the Dalai Lama is someone who has aged beautifully, but who wants to be vegetarian and celibate? (Laughter) Meditation helps. (Video) Child: Ommm. Ommm. Ommm. Isabel Allende: Ommm. Ommm. There it is. And it's good to start early. You know, for a vain female like myself, it's very hard to age in this culture. Inside, I feel good, I feel charming, seductive, sexy. Nobody else sees that. (Laughter) I'm invisible. I want to be the center of attention. I hate to be invisible. (Laughter) (Applause) This is Grace Dammann. She has been in a wheelchair for six years after a terrible car accident. She says that there is nothing more sensual than a hot shower, that every drop of water is a blessing to the senses. She doesn't see herself as disabled. In her mind, she's still surfing in the ocean. Ethel Seiderman, a feisty, beloved activist in the place where I live in California. She wears red patent shoes, and her mantra is that one scarf is nice but two is better. She has been a widow for nine years, but she's not looking for another mate. She says that there is only a limited number of ways you can screw — well, she says it in another way — and she has tried them all. (Laughter) I, on the other hand, I still have erotic fantasies with Antonio Banderas — (Laughter) — and my poor husband has to put up with it. So how can I stay passionate? I cannot will myself to be passionate at 71. I have been training for some time, and when I feel flat and bored, I fake it. Attitude, attitude. How do I train? I train by saying yes to whatever comes my way: drama, comedy, tragedy, love, death, losses. Yes to life. And I train by trying to stay in love. It doesn't always work, but you cannot blame me for trying. And, on a final note, retirement in Spanish is jubilación. Jubilation. Celebration. We have paid our dues. We have contributed to society. Now it's our time, and it's a great time. Unless you are ill or very poor, you have choices. I have chosen to stay passionate, engaged with an open heart. I am working on it every day. Want to join me? Thank you. (Applause) June Cohen: So Isabel — IA: Thank you. JC: First of all, I never like to presume to speak for the TED community, but I would like to tell you that I have a feeling we can all agree that you are still charming, seductive and sexy. Yes? IA: Aww, thank you. (Applause) JC: Hands down. IA: No, it's makeup. Moderator: Now, would it be awkward if I asked you a follow-up question about your erotic fantasies? IA: Oh, of course. About what? (Laughter) Moderator: About your erotic fantasies. IA: With Antonio Banderas. Moderator: I was just wondering if you have anything more to share. IA: Well, one of them is that — (Laughter) One of them is that I place a naked Antonio Banderas on a Mexican tortilla, I slather him with guacamole and salsa, I roll him up, and I eat him. (Laughter) Thank you. (Applause)