When I was little, I thought my country was the best on the planet. And I grew up singing a song called "Nothing To Envy." And I was very proud. In school, we spent a lot of time studying the history of Kim Il-Sung, but we never learned much about the outside world, except that America, South Korea, Japan are the enemies. Although I often wondered about the outside world, I thought I would spend my entire life in North Korea, until everything suddenly changed.
Kur isha e vogël, mendoja se shteti im ishte më i miri i planetit, dhe u rrita duke kënduar një kënge që quhet "asgjë për të patur zili" Isha shumë krenare. Kalonim shumë kohë në shkollë duke studiuar historinë e Kim II-Sung-ut, por nuk mesuam gjë për botën e jashtme perveç se Amerika, Korea e Jugut dhe Japonia jane armiq. Edhe pse shpesh isha kurioze për botën e jashtme, mendova se do kaloja gjithe jetën në Koren e veriut, deri sa gjithçka ndryshoi papritmas.
When I was seven years old, I saw my first public execution. But I thought my life in North Korea was normal. My family was not poor, and myself, I had never experienced hunger.
Kur isha 7 vjeç, pashe për herë të parë një ekzekutim publik, por mendoja se jeta ime në Koren e Veriut ishte normale. Familja ime nuk ishte e varfër, dhe une nuk kam qene e uritur ndonjëhere.
But one day, in 1995, my mom brought home a letter from a coworker's sister. It read, "When you read this, our five family members will not exist in this world, because we haven't eaten for the past three weeks. We are lying on the floor together, and our bodies are so weak, we are waiting to die."
Por një ditë, në 1995, nëna ime pruri në shtëpi një leter nga motra e një koleges. Ishte shkruar,"kur të lexoni këte leter, të 5 pjestarët e familjes nuk do jenë më në këte botë, sepse nuk kemi ngrënë kto 2 javët e fundit. Jemi shtrire gjithe në tokë, dhe trupat tonë jan kaq të dobët që po vdesim".
I was so shocked. This was the first time I heard that people in my country were suffering. Soon after, when I was walking past a train station, I saw something terrible that to this day I can't erase from my memory. A lifeless woman was lying on the ground, while an emaciated child in her arms just stared helplessly at his mother's face. But nobody helped them, because they were so focused on taking care of themselves and their families.
Mbeta pa fjale. Ishte hera parë që degjoja që njerëzit në shtetin tim po vuanin. Pas pak kohesh, duke kaluar pas stacjonit të trenit pashe diçka të tmerrshme që nuk më hiqet nga mendja. Një grua pa jetë e shtrirë në tokë, nderkohe që një femijë i dobet në krahet e saj e shikonte në fytyrë pa shprese. Por asnjeri nuk i ndihmoi, sepse te gjithe ishin të perqendruar të kujdeseshin për veten dhe familjet e tyre.
A huge famine hit North Korea in the mid-1990s. Ultimately, more than a million North Koreans died during the famine, and many only survived by eating grass, bugs and tree bark. Power outages also became more and more frequent, so everything around me was completely dark at night, except for the sea of lights in China, just across the river from my home. I always wondered why they had lights, but we didn't. This is a satellite picture showing North Korea at night, compared to neighbors.
Një krize e madhe ra në Koren e Veriut ne mes të viteve 1990. Në fund, më se 1 milion Koreanoveriore vdiqën gjat krizes, dhe shumë mbijetuan vetëm duke ngrëne bar, insekte dhe levore peme. Ndërprerjet e energjisë u bën gjithmonë më të shpeshta dhe rreth meje gjate natës kishte vetem errësire perveç dritave nga Kina, nga ana tjeter e lumit pas shtëpisë time. Gjithmonë pyesja veten pse ata kishin drita dhe ne jo. Kjo është një fotografi satelitare e Kores se Veriut gjate natës në krahasim me fqinjët.
This is the Amnok River, which serves as a part of the border between North Korea and China. As you can see, the river can be very narrow at certain points, allowing North Koreans to secretly cross. But many die. Sometimes, I saw dead bodies floating down the river. I can't reveal many details about how I left North Korea, but I only can say that during the ugly years of the famine, I was sent to China to live with distant relatives. But I only thought that I would be separated from my family for a short time. I could have never imagined that it would take 14 years to live together.
Ky është lumi Amrok, që ka funksion kufiri midis Kinës dhe Kores se Veriut. Sci shikoni, lumi behet shumë i ngushtë në disa pika, duke dhënë mundesine koreaneve të veriut ta kalojne fshehurazi. Por shumë vdesin. Ndonjëhere kam parë trupa pa jetë pezull gjate lumit. Nuk mund të jap shumë detaje se si u largova nga Korea e Veriut, por mund të them që gjate viteve të tmerrshme të urise shkova në Kinë për të jetuar me kusherinj të largët. Por mendoja se do ndahesha nga familja ime vetem për pak kohë. Nuk e imagjinoja kurrë që do duhej 14 vjet për të qenë prap sebashku.
In China, it was hard living as a young girl without my family. I had no idea what life was going to be like as a North Korean refugee. But I soon learned it's not only extremely difficult, it's also very dangerous, since North Korean refugees are considered in China as illegal migrants. So I was living in constant fear that my identity could be revealed, and I would be repatriated to a horrible fate, back in North Korea.
Në Kinë ishte e veshtirë të jetoja si vajzë e re pa familje. Nuk dija se si do te ishte jeta si refugjate nga Korea e Veriut, por shpejt mësova që nuk është vetëm e veshtirë, por edhe shumë e rrezikshme, sepse Koreanët e Veriut në Kinë konsiderohen si migrantë të paligjshëm. Jetoja më frikën kostante se identiteti im do te zbulohej, dhe do te me kthenin mbrapsht tek një fat i tmerrshem në Koren e Veriut.
One day, my worst nightmare came true, when I was caught by the Chinese police, and brought to the police station for interrogation. Someone had accused me of being North Korean, so they tested my Chinese language abilities, and asked me tons of questions. I was so scared. I thought my heart was going to explode. If anything seemed unnatural, I could be imprisoned and repatriated. I thought my life was over. But I managed to control all the emotions inside me, and answer the questions. After they finished questioning me, one official said to another, "This was a false report. She's not North Korean." And they let me go. It was a miracle.
Një ditë ëndrra ime më e keqe u bë realitet, kur u kapa nga policia kineze dhe më sollen në komisariat për pyetje. Dikush më kishte akuzuar se isha nga Korea e Veriut, ata provuan aftësinë time në gjuhën kineze dhe më bënë qindra pyetje. Isha kaq e trembur, mendoja se do me shperthente zemra. Nëse gjëja më e vogël dukej falso, do me kishin burgosur dhe riatdhesuar. Mendova se jeta ime mori fund, por arrita të kontrolloja gjitha emocionet brenda meje dhe u përgjigja pyetjeve. Pasi mbaruan me pyetjet një oficer i tha një tjetri "Ky ishte raport fallso. Ajo nuk është nga Korea e Veriut." Dhe më lane të lirë. Ishte nje mrekulli.
Some North Koreans in China seek asylum in foreign embassies. But many can be caught by the Chinese police, and repatriated. These girls were so lucky. Even though they were caught, they were eventually released, after heavy international pressure. These North Koreans were not so lucky. Every year, countless North Koreans are caught in China and repatriated to North Korea, where they can be tortured, imprisoned, or publicly executed.
Disa korean veriorë kerkojne azil në Kinë nepër ambasadat e huaja, por shume kapen nga policia kineze dhe riatdhesohen. Këta vajzat ishin me fat edhe se u kapën u lane prap të lira pas shumë presioneve nderkombetare. Keta Koreanet e Veriut nuk patën të njejtin fat. Cdo vit, koreano veriorë të panumert kapen në Kinë dhe riatdhesohen atje ku mund të torturohen, burgosen
Even though I was really fortunate to get out, many other North Koreans have not been so lucky. It's tragic that North Koreans have to hide their identities and struggle so hard just to survive. Even after learning a new language and getting a job, their whole world can be turned upside down in an instant. That's why, after 10 years of hiding my identity, I decided to risk going to South Korea. And I started a new life yet again.
ose ekzekutohen publikisht. Edhe pse une pata shumë fat që u largova, shumë tjerë nuk patën të njejtin fat. Eshtë tragjike që Koreanet veriorë duhet të fshehin identitetin e tyre dhe të luftojne kaq shumë për të mbijetuar. Edhe pasi kane mësuar një gjuhe të re dhe kane filluar punë, jeta e tyre mund të përmbyset në një moment. Dhe ja pse pas 10 vitesh që fshihja identitetin tim, vendosa te rrezikoj duke u shkuar në Korene e Jugut, dhe fillova një jetë të re.
Settling down in South Korea was a lot more challenging than I had expected. English was so important in South Korea, so I had to start learning my third language. Also, I realized there was a wide gap between North and South. We are all Korean, but inside, we have become very different, due to 67 years of division. I even went through an identity crisis. Am I South Korean or North Korean? Where am I from? Who am I? Suddenly, there was no country I could proudly call my own.
Vendosja në Koren e Jugut rezultoi më e veshtirë se sa e prisja. Anglishtja ishte shume e rendësishme në Koren e Jugut, pra fillova të mësoja një gjuhe te tretë. Kuptova që ishte një diferencë e madhe midis Veriut dhe Jugut. Ne jemi te gjithe korean, por brenda, jemi bere shumë të ndryshëm gjate 67 vitesh ndarje. Kalova edhe një krize identiteti. Jam nga Korea e Veriut apo nga Korea e Jugut? Nga vij? Kush jam? Papritmas nuk kishte më shtet për të qenë krenare.
Even though adjusting to life in South Korea was not easy, I made a plan -- I started studying for the university entrance exam.
Edhe pse nuk ishte e thjeshtë të krijoja një jetë në Koren e Jugut kisha një plan. Fillova të mesoja për të hyre në universitet.
Just as I was starting to get used to my new life, I received a shocking phone call. The North Korean authorities intercepted some money that I sent to my family, and, as a punishment, my family was going to be forcibly removed to a desolate location in the countryside. They had to get out quickly. So I started planning how to help them escape.
Sa po mesohesha me jeten time të re, mora një telefnatë tronditëse. Autoritetet e Kores se Veriut kishin zbuluar që kisha derguar familjes ca para, dhe për dënim familja ime do transferohej me dhunë në një fshat i humbur. Ata duhet të largoheshin se shpejti, dhe fillova të mendoja si t'i ndihmoja te arratiseshin.
North Koreans have to travel incredible distances on the path to freedom. It's almost impossible to cross the border between North Korea and South Korea. So, ironically, I took a flight back to China and headed toward the North Korean border. Since my family couldn't speak Chinese, I had to guide them somehow through more than 2,000 miles in China, and then into Southeast Asia. The journey by bus took one week, and we were almost caught several times. One time, our bus was stopped and boarded by a Chinese police officer. He took everyone's I.D. cards, and he started asking them questions. Since my family couldn't understand Chinese, I thought my family was going to be arrested. As the Chinese officer approached my family, I impulsively stood up, and I told him that these are deaf and dumb people that I was chaperoning. He looked at me suspiciously, but luckily, he believed me.
Koreanët e veriut duhet të udhetojnë shumë gjatë për rrugën e lirisë. Eshtë gati e pamundur të kalosh kufirin midis Kores se Veriu dhe të Jugut, keshtu, bleva një biletë për Kinë dhe u drejtova ne kufirin me Korean e Veriut. Meqe familja ime nuk fliste gjuhen kineze, duhesh që t'i drejtoja ata, ne njefare menyre, pergjate më shumë se 2000 milje në Kinë dhe pas në Azinë Juglindore. Udhetimi me autobus zgjati 1 javë, dhe shumë herë rrezikuam të na kapin. Një herë autobusi jonë u ndalua dhe hipi një oficer kinez. Ai kontrolloi çdo karte identiteti, dhe filloi të bënte pyetje. Familja ime nuk fliste gjuhen kinezë dhe mendova se do arrestoheshin. Sapo oficeri u afrua familjes sime menjëhrë u ngrita në këmb dhe u thashe qe ky eshtë një grup njerëzish shurdh-memecë qe po i shoqeroja. Ai me shikoi me dyshim, por për fat më besoi.
We made it all the way to the border of Laos. But I had to spend almost all my money to bribe the border guards in Laos. But even after we got past the border, my family was arrested and jailed for illegal border crossing. After I paid the fine and bribe, my family was released in one month. But soon after, my family was arrested and jailed again, in the capital of Laos.
Ne bëmë gjithe rrugën deri në kufi më Laos, por harxhova gati të gjitha parat e mia për të korruptuar rojet në Laos. Por edhe pasi kaluam kufirin, familja ime u arrestua dhe u fut në burg për kalim kufiri të paligjshëm. Pasi pagova gjobën dhe parat për korruptimin familja ime u leshua pas një muaji, por pas pak kohesh u arrestua dhe burgos perseri në kryeqytetin e Laos.
This was one of the lowest points in my life. I did everything to get my family to freedom, and we came so close, but my family was thrown in jail, just a short distance from the South Korean embassy. I went back and forth between the immigration office and the police station, desperately trying to get my family out. but I didn't have enough money to pay a bribe or fine anymore. I lost all hope.
Kjo ishte një nga pikat më të ulëta në jetën time. Bëra gjithçka për të liruar familjen, dhe ishim aq afër asaj pike, por familja ime u hedh prap në burg shume afer ambasadës se Korese se Jugut.. Shkova posht e lart nga zyra e emigracionit në komisariatin e policisë duke u munduar më deshperim për të liruar familjen time por nuk kisha para të mjaftushme për të paguar gjoba ose korruptim. Humba çdo shpres
At that moment, I heard one man's voice ask me, "What's wrong?" I was so surprised that a total stranger cared enough to ask. In my broken English, and with a dictionary, I explained the situation, and without hesitating, the man went to the ATM, and he paid the rest of the money for my family, and two other North Koreans to get out of jail.
Në ate moment, degjova zërin i një burri që më pyeti, "çfare ka ndodhur?" U çudita që një i huaj u kujdes dhe më pyeti. Me anglishten e pakët, dhe me një fjalor i shpjegova situatën, dhe pa hezitim zoteria shkoi në ATM dhe pagoi kusurin e parave për familjen time dhe 2 koreano veriore te tjere për ti liruar nga burgu.
I thanked him with all my heart, and I asked him, "Why are you helping me?"
E falenderova me gjithe zemër, dhe e pyeta, "Përse po më ndihmon?"
"I'm not helping you," he said. "I'm helping the North Korean people."
"Nuk po të ndihmoj ty" më tha. "Po ndihmoj njerëzit nga Korea e Veriut".
I realized that this was a symbolic moment in my life. The kind stranger symbolized new hope for me and the North Korean people, when we needed it most. And he showed me that the kindness of strangers and the support of the international community are truly the rays of hope we North Korean people need.
Ky ishte moment simbolik për jetën time. I panjohuri ndezi shpresa të reja brenda meje dhe njerëzve të Koreas se Veriut atëherë kur i duhej më shume më tregoi qe xhentilesa e të panjohurve dhe ndihma e komunitetit nderkombetar jane vertet rrezet qe në koreaneve veriore na nevojiten.
Eventually, after our long journey, my family and I were reunited in South Korea. But getting to freedom is only half the battle. Many North Koreans are separated from their families, and when they arrive in a new country, they start with little or no money. So we can benefit from the international community for education, English language training, job training, and more. We can also act as a bridge between the people inside North Korea and the outside world. Because many of us stay in contact with family members still inside, and we send information and money that is helping to change North Korea from inside.
Në fund, pas udhetimit te gjatë, unë dhe familja ime u bashkuam në Koren e jugut por liria ështe gjysma e luftës. Shumë koreano veriore jane ndare nga familja, dhe kur arrinë në një shtet të ri fillojne me pak ose pa para. Kështu qe mund të perfitojme nga komuniteti nderkombtar për arsim, kurse te gjuhes angleze, kurse pune dhe te tjera. Mundemi edhe të jemi lidhje për njerëzit në Korean e Veriut dhe botës se jashtme. sepse disa nga ne jane në lidhje me pjestarë të familjes akoma brenda në vend, në dergojme para dhe informacione qe ndihmone të ndryshojme Koren e Veriut nga brenda.
I've been so lucky, received so much help and inspiration in my life, so I want to help give aspiring North Koreans a chance to prosper with international support. I'm confident that you will see more and more North Koreans succeeding all over the world, including the TED stage.
Kam qenë me fat qe m'u dha kaq shumë ndihmë dhe frymezim në jetë, kështu qe dua të ndihmoj t'u jap koreaneve veriore një mundesi për t'u rritur me suportin nderkombëtar. Jam e sigurt qe ju do shikoni shumë e shumë koreano veriore te suksesshem ne gjithe boten, edhe në skenën e TED.
Thank you.
Ju faleminderit.
(Applause)
(Duartrokitje)