Ζούμε σε έναν κόσμο που βασανίζεται όλο και περισσότερο από τις οθόνες, των τηλεφώνων, των τάμπλετ, των τηλεοράσεων και των υπολογιστών. Μπορούμε να έχουμε ό,τι εμπειρία θέλουμε, αλλά δε νιώθουμε τίποτα. Μπορούμε να έχουμε όσους φίλους θέλουμε, αλλά δεν έχουμε κάποιον να του σφίξουμε το χέρι.
We live in a world increasingly tyrannized by the screen, by our phones, by our tablets, by our televisions and our computers. We can have any experience that we want, but feel nothing. We can have as many friends as we want, but have nobody to shake hands with.
Θέλω να σας πάω σε έναν διαφορετικό κόσμο, τον κόσμο της φαντασίας, όπου χρησιμοποιώντας το πιο ισχυρό εργαλείο που έχουμε, μπορούμε να αλλάξουμε το φυσικό περιβάλλον μας, αλλά για να το κάνουμε, μπορούμε να αλλάξουμε για πάντα το πώς νιώθουμε, και το πώς νιώθουμε για τους ανθρώπους που μοιραζόμαστε τον πλανήτη.
I want to take you to a different kind of world, the world of the imagination, where, using this most powerful tool that we have, we can transform both our physical surroundings, but in doing so, we can change forever how we feel and how we feel about the people that we share the planet with.
Η εταιρία μου, η Artichoke, την οποία συνίδρυσα το 2006, φτιάχθηκε για να δημιουργεί στιγμές. Όλοι έχουμε στιγμές στη ζωή μας, και όταν είμαστε στο νεκροκρέβατο, δεν θα θυμόμαστε το καθημερινό δρομολόγιο στη δουλειά στο λεωφορείο 38 ή την ταλαιπωρία του παρκαρίσματος κάθε μέρα όταν πάμε για ψώνια. Θα θυμόμαστε στιγμές, όπως όταν το παιδί μας έκανε το πρώτο του βήμα ή όταν μας επέλεξαν για την ομάδα ποδοσφαίρου ή όταν ερωτευτήκαμε. Η Artichoke υπάρχει για να δημιουργεί συγκινητικές, εφήμερες στιγμές που αλλάζουν τον φυσικό κόσμο χρησιμοποιώντας τη φαντασία του καλλιτέχνη για να μας δείξουν τι είναι δυνατό. Δημιουργούμε ομορφιά ανάμεσα στα ερείπια. Επανεξετάζουμε την ιστορία μας. Δημιουργούμε στιγμές όπου όλοι είναι ευπρόσδεκτοι, είτε για να τις δουν, είτε για να συμμετέχουν.
My company, Artichoke, which I cofounded in 2006, was set up to create moments. We all have moments in our lives, and when we're on our deathbeds, we're not going to remember the daily commute to work on the number 38 bus or our struggle to find a parking space every day when we go to the shop. We're going to remember those moments when our kid took their first step or when we got picked for the football team or when we fell in love. So Artichoke exists to create moving, ephemeral moments that transform the physical world using the imagination of the artist to show us what is possible. We create beauty amongst ruins. We reexamine our history. We create moments to which everyone is invited, either to witness or to take part.
Όλα ξεκίνησαν το 1990 για εμένα, όταν προσλήφθηκα ως διευθύντρια φεστιβάλ στην μικρή βρετανική πόλη, Σόλσμπερι. Πιθανόν να το έχετε ακουστά. Εδώ είναι ο Καθεδρικός του Σόλσμπερι, κι εδώ το γειτονικό Στόουνχεντζ, που είναι παγκοσμίως γνωστό. Στο Σόλσμπερι κυριαρχούν εδώ και εκατοντάδες χρόνια η Εκκλησία, το Συντηρητικό Κόμμα και ο στρατός. Ο κόσμος σε αυτό το μέρος απολαμβάνει να τηρεί τους κανόνες. Φανταστείτε έμενα τον πρώτο χρόνο μου στην πόλη, να κάνω ποδήλατο ανάποδα σε μονόδρομο, αργοπορημένη. Πάντα αργώ. Είναι θαύμα που εμφανίστηκα σήμερα.
It all started for me way back in the 1990s, when I was appointed as festival director in the tiny British city of Salisbury. You'll probably have heard of it. Here's the Salisbury Cathedral, and here's the nearby Stonehenge Monument, which is world-famous. Salisbury is a city that's been dominated for hundreds of years by the Church, the Conservative Party and the army. It's a place where people really love to observe the rules. So picture me on my first year in the city, cycling the wrong way down a one-way street, late. I'm always late. It's a wonder I've even turned up today.
(Γέλια)
(Laughter)
Μια γριούλα στο πεζοδρόμιο, μου φώναξε, «Καλή μου, πας ανάποδα!»
A little old lady on the sidewalk helpfully shouted at me, "My dear, you're going the wrong way!"
Χαριτωμένα -- φαντάστηκα -- είπα «Ναι, το ξέρω».
Charmingly -- I thought -- I said, "Yeah, I know."
«Εύχομαι να σκοτωθείς!» ούρλιαξε.
"I hope you die!" she screamed.
(Γέλια)
(Laughter)
Τότε κατάλαβα ότι εδώ θα είχα πρόβλημα. Κι όμως, ένα χρόνο μετά, με πειθώ, με διαπραγματεύσεις -- με ό,τι μπορούσα να αξιοποιήσω -- κατάφερα να παράγω έργο. Όχι ένα κλασσικό κονσέρτο σε εκκλησία ή μια βραδιά ποίησης, αλλά το έργο ενός γαλλικού θεάτρου δρόμου που έλεγε την ιστορία του Φάουστ, «Mephistomania», με ξυλοπόδαρα, και χειροποίητα πυροτεχνήματα
And I realized that this was a place where I was in trouble. And yet, a year later, persuasion, negotiation -- everything I could deploy -- saw me producing the work. Not a classical concert in a church or a poetry reading, but the work of a French street theater company who were telling the story of Faust, "Mephistomania," on stilts, complete with handheld pyrotechnics.
Την επόμενη μέρα, η ίδια γριούλα με σταμάτησε στον δρόμο και είπε, «Ήσουν υπεύθυνη για τη χθεσινή βραδιά;»
The day after, the same little old lady stopped me in the street and said, "Were you responsible for last night?"
Έκανα πίσω.
I backed away.
(Γέλια)
(Laughter)
«Ναι».
"Yes."
«Όταν άκουσα γι' αυτήν» είπε, «ήξερα ότι δεν ήταν για εμένα. Όμως Έλεν, αγαπητή μου, ήταν για μένα»
"When I heard about it," she said, "I knew it wasn't for me. But Helen, my dear, it was."
Τι συνέβη; Η περιέργεια θριάμβευσε της καχυποψίας, και η ικανοποίηση έδιωξε το άγχος.
So what had happened? Curiosity had triumphed over suspicion, and delight had banished anxiety.
Έτσι αναρωτήθηκα πώς θα μεταφέρονταν αυτές οι ιδέες σε μια μεγαλύτερη σκηνή και ξεκίνησα ένα ταξίδι για να κάνω το ίδιο πράγμα στο Λονδίνο. Φανταστείτε: είναι μια παγκόσμια πόλη. Όπως όλες οι πόλεις, είναι αφοσιωμένη στη δουλειά, το εμπόριο και την κίνηση. Είναι μια μηχανή που σε στέλνει στη δουλειά και μετά πίσω, και είμαστε όλοι συνένοχοι επειδή θέλουμε σταθερές ρουτίνες και να ξέρουμε όλοι τι θα γίνει μετά. Τι θα γινόταν αν αυτή η φανταστική πόλη μετατρεπόταν σε μια σκηνή, μια πλατφόρμα για κάτι απίστευτο που θα άλλαζε με κάποιον τρόπο τις ζωές των ανθρώπων; Κάνουμε εκδηλώσεις συχνά στη Βρετανία. Σίγουρα το κάνετε από όπου κι αν είστε. Αυτή είναι η Στρατιωτική Παρέλαση του Ιππικού. Είναι κάτι που κάνουμε συχνά. Έχει σχέση με το να κερδίζουμε πράγματα. Μπορεί να είναι ένας μαραθώνιος ή μια νίκη πολέμου ή μια ομάδα κρίκετ που γυρίζει νικήτρια. Κλείνουμε τους δρόμους. Όλοι χειροκροτούν. Όμως για το θέατρο; Δεν γίνεται.
So I wondered how one could transfer these ideas to a larger stage and started on a journey to do the same kind of thing to London. Imagine: it's a world city. Like all our cities, it's dedicated to toil, trade and traffic. It's a machine to get you to work on time and back, and we're all complicit in wanting the routines to be fixed and for everybody to be able to know what's going to happen next. And yet, what if this amazing city could be turned into a stage, a platform for something so unimaginable that would somehow transform people's lives? We do these things often in Britain. I'm sure you do them wherever you're from. Here's Horse Guards Parade. And here's something that we do often. It's always about winning things. It's about the marathon or winning a war or a triumphant cricket team coming home. We close the streets. Everybody claps. But for theater? Not possible.
Εκτός από την ιστορία που διηγήθηκε μια γαλλική ομάδα: ένα έπος για ένα κοριτσάκι και έναν τεράστιο ελέφαντα που μας επισκέφθηκε για τέσσερις μέρες. Και έπρεπε απλώς να πείσω τις δημόσιες αρχές ότι ήταν φυσιολογικό να κλείσουμε την πόλη για τέσσερις ημέρες,
Except a story told by a French company: a saga about a little girl and a giant elephant that came to visit for four days. And all I had to do was persuade the public authorities that shutting the city for four days was something completely normal.
(Γέλια)
(Laughter)
Χωρίς κίνηση, απλώς άνθρωποι που περνούν καλά, που θαυμάζουν και γίνονται μάρτυρες μιας απίστευτης καλλιτεχνικής προσπάθειας από μια γαλλική θεατρική ομάδα, τη Royal de Luxe.
No traffic, just people enjoying themselves, coming out to marvel and witness this extraordinary artistic endeavor by the French theater company Royal de Luxe.
Ήταν ένα ταξίδι εφτά χρόνων, με εμένα να λέω σε μια ομάδα ανδρών -- σχεδόν πάντα ανδρών -- σε ένα δωμάτιο, «Ε, είναι σαν παραμύθι για ένα κοριτσάκι και έναν τεράστιο ελέφαντα, που έρχονται στην πόλη για τέσσερις ημέρες και όλοι θα έρθουν να το δουν και να παίξουν». Και πάντα απαντούσαν, «Γιατί να το κάνουμε αυτό; Σημαίνει κάτι; Γιορτάζουμε μια προεδρική επίσκεψη; Είναι η Εγκάρδια Συνεννόηση μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας; Είναι για φιλανθρωπία; Προσπαθείτε να μαζέψετε λεφτά;» Και έλεγα, «Τίποτα από αυτά». Και μου απαντούσαν, «Γιατί να το κάνουμε;»
It was a seven-year journey, with me saying to a group of men -- almost always men -- sitting in a room, "Eh, it's like a fairy story with a little girl and this giant elephant, and they come to town for four days and everybody gets to come and watch and play." And they would go, "Why would we do this? Is it for something? Is it celebrating a presidential visit? Is it the Entente Cordiale between France and England? Is it for charity? Are you trying to raise money?" And I'd say, "None of these things." And they'd say, "Why would we do this?"
Μετά από τέσσερα χρόνια, ένα μαγικό κόλπο, κάτι ασυνήθιστο έγινε. Ήμουν στην ίδια σύσκεψη που κάναμε εδώ και τέσσερα χρόνια λέγοντας «Σας παρακαλώ, μπορώ;» Όμως, αντί να πω «Παρακαλώ». Είπα, «Αυτό που συζητάμε εδώ και τόσο καιρό, θα γίνει αυτές τις ημερομηνίες, και θέλω να με βοηθήσετε». Αυτό το μαγικό συνέβη. Όλοι στο δωμάτιο θεώρησαν ότι κάποιος άλλος είχε πει ναι.
But after four years, this magic trick, this extraordinary thing happened. I was sitting in the same meeting I'd been to for four years, saying, "Please, please, may I?" Instead of which, I didn't say, "Please." I said, "This thing that we've been talking about for such a long time, it's happening on these dates, and I really need you to help me." This magic thing happened. Everybody in the room somehow decided that somebody else had said yes.
(Γέλια)
(Laughter)
(Χειροκρότημα)
(Applause)
Αποφάσισαν ότι δεν τους ζητήθηκε να αναλάβουν την ευθύνη, ή ίσως ζητήθηκε από τον υπεύθυνο δρομολογίων να πάρει την ευθύνη για τις εκτροπές των λεωφορείων, και ζητήθηκε από τον υπεύθυνο της επιτροπής να κλείσει τους δρόμους, και ζητήθηκε από τις μεταφορές των Λονδρέζων να οργανώσουν το μετρό. Ζητήθηκε από αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν αυτό που μπορούν για να μας βοηθήσουν. Δεν ζητήθηκε από κανέναν να αναλάβει την ευθύνη. Μέσα στην αφέλειά μου, σκέφτηκα, «Θα αναλάβω εγώ την ευθύνη», για κάτι που κατέβασε ένα εκατομμύριο κόσμο στον δρόμο.
They decided that they were not being asked to take responsibility, or maybe the bus planning manager was being asked to take responsibility for planning the bus diversions, and the council officer was being asked to close the roads, and the transport for London people were being asked to sort out the Underground. All these people were only being asked to do the thing that they could do that would help us. Nobody was being asked to take responsibility. And I, in my innocence, thought, "Well, I'll take responsibility," for what turned out to be a million people on the street.
Ήταν η πρώτη μας εκδήλωση.
It was our first show.
(Χειροκρότημα)
(Applause)
Ήταν η πρώτη μας εκδήλωση, και άλλαξε την εκτίμηση της κουλτούρας, όχι σε μια πινακοθήκη, ούτε σε ένα θέατρο, ούτε σε μια όπερα, αλλά ζωντανά στους δρόμους, μετατρέποντας τον δημόσιο χώρο στο πιο πιθανά ευρύ κοινό, ανθρώπους που δεν θα αγόραζαν ποτέ εισιτήριο για οτιδήποτε.
It was our first show, and it changed the nature of the appreciation of culture, not in a gallery, not in a theater, not in an opera house, but live and on the streets, transforming public space for the broadest possible audience, people who would never buy a ticket to see anything.
Έτσι το κάναμε. Τελειώσαμε, και συνεχίσαμε να παράγουμε έργα τέτοιου είδους. Όπως βλέπετε, η δουλειά της ομάδας είναι εντυπωσιακή, όμως το πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι δόθηκε η άδεια. Και δεν βλέπετε κανένα σώμα ασφαλείας. Αυτό έγινε εννέα μήνες μετά από φριχτές τρομοκρατικές επιθέσεις που τραυμάτισαν το Λονδίνο.
So there we were. We'd finished, and we've continued to produce work of this kind. As you can see, the company's work is astonishing, but what's also astonishing is the fact that permission was granted. And you don't see any security. And this was nine months after terrible terrorist bombings that had ripped London apart.
Άρχισα να αναρωτιέμαι αν ήταν δυνατό να γίνει κάτι τέτοιο σε ακόμη πιο περίπλοκες συνθήκες. Στρέψαμε την προσοχή μας στη Βόρεια Ιρλανδία, στο βορά της Ιρλανδίας ανάλογα με την οπτική σας. Αυτός είναι ένας χάρτης της Αγγλίας, της Σκωτίας, της Ουαλίας και της Ιρλανδίας το νησί στα αριστερά. Για γενιές είναι μια περιοχή συγκρούσεων, η Καθολική δημοκρατία στον νότο και η κυρίως Προτεσταντική κοινότητα φιλοενωτικών -- εκατοντάδες χρόνια συγκρούσεων, βρετανικά στρατεύματα στους δρόμους εδώ και τριάντα χρόνια. Και τώρα, παρόλο που υπάρχει ειρήνη, αυτό είναι το σήμερα σε αυτή την πόλη, το Λοντόντερι, αν είστε φιλοενωτικοί, ή Ντέρι αν είστε Καθολικοί. Όμως όλοι το αποκαλούν σπίτι. Άρχισα να αναρωτιέμαι, αν υπάρχει τρόπος να εκπροσωπηθεί ο φυλετισμός της κοινότητας μέσω της τέχνης και της φαντασίας.
So I began to wonder whether it was possible to do this kind of stuff in even more complicated circumstances. We turned our attention to Northern Ireland, the North of Ireland, depending on your point of view. This is a map of England, Scotland, Wales and Ireland, the island to the left. For generations, it's been a place of conflict, the largely Catholic republic in the south and the largely Protestant loyalist community -- hundreds of years of conflict, British troops on the streets for over 30 years. And now, although there is a peace process, this is today in this city, called Londonderry if you're a loyalist, called Derry if you're a Catholic. But everybody calls it home. And I began to wonder whether there was a way in which the community tribalism could be addressed through art and the imagination.
Αυτό κάνουν οι κοινότητες, κάθε καλοκαίρι, κάθε κοινότητα. Αυτή είναι μια πυρά γεμάτη με ομοιώματα και εμβλήματα των ανθρώπων που μισούν από την άλλη πλευρά. Το ίδιο κάνει και η φιλοενωτική κοινότητα. Κάθε καλοκαίρι τα καίνε. Ακριβώς στο κέντρο της πόλης.
This is what the communities do, every summer, each community. This is a bonfire filled with effigies and insignia from the people that they hate on the other side. This is the same from the loyalist community. And every summer, they burn them. They're right in the center of town.
Έτσι κοιτάξαμε εδώ, στην έρημο της Νεβάδα, στο Φεστιβάλ του Φλεγόμενου Ανθρώπου όπου επίσης στήνουν πυρές, όμως με εντελώς διαφορετική φιλοσοφία. Εδώ βλέπετε το έργο του Ντέιβιντ Μπεστ και τους απίστευτους ναούς του, οι οποίοι χτίζονται κατά την εκδήλωση του Φλεγόμενου Ανθρώπου και καίγονται την Κυριακή.
So we turned to here, to the Nevada desert, to Burning Man, where people also do bonfires, but with a completely different set of values. Here you see the work of David Best and his extraordinary temples, which are built during the Burning Man event and then incinerated on the Sunday.
Έτσι τον προσκαλέσαμε μαζί με την κοινότητά του, και καλέσαμε και τις δύο πλευρές της πολιτικής και θρησκευτικής διαίρεσης: νέους ανθρώπους, άνεργους ανθρώπους, ανθρώπους που κανονικά δεν θα συναντιόντουσαν ποτέ ή δε θα μιλούσαν ποτέ μεταξύ τους. Και με την απίστευτη δουλειά τους ανυψώσαμε έναν ναό για να ανταγωνιστεί τους δύο καθεδρικούς που ήδη υπάρχουν στην πόλη, έναν Καθολικό και έναν Προτεσταντικό. Όμως αυτός ήταν ένας ναός χωρίς θρησκεία, για όλους, για καμία κοινότητα, για όλο τον κόσμο. Και τον βάλαμε σε αυτό το μέρος όπου όλοι είπαν ότι δεν θα πάει κανένας. Ήταν επικίνδυνο. Ήταν ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Έλεγα συνέχεια, «Αλλά έχει τόσο ωραία θέα».
So we invited him and his community to come, and we recruited from both sides of the political and religious divide: young people, unemployed people, people who would never normally come across each other or speak to each other. And out of their extraordinary work rose a temple to rival the two cathedrals that exist in the town, one Catholic and one Protestant. But this was a temple to no religion, for everyone, for no community, but for everyone. And we put it in this place where everyone told me nobody would come. It was too dangerous. It sat between two communities. I just kept saying, "But it's got such a great view."
(Γέλια)
(Laughter)
Και πάλι η κλασική ερώτηση: Γιατί να μην το κάνουμε αυτό;
And again, that same old question: Why wouldn't we do this?
Αυτό που βλέπετε στην εικόνα είναι 426 παιδιά δημοτικού που ανέβηκαν τον λόφο με τη δασκάλα τους, που δεν ήθελε να χάσουν την ευκαιρία. Και ακριβώς όπως γίνεται στην έρημο της Νεβάδα, κάτω από λίγο διαφορετικές θερμοκρασίες, οι άνθρωποι αυτής της κοινότητας, 65.000 από αυτούς, κατέληξαν να γράφουν για τη θλίψη, τον πόνο, την ελπίδα, τα όνειρα τους για το μέλλον, την αγάπη τους. Γιατί τελικώς, όλο αυτό έχει να κάνει με την αγάπη.
What you see in the picture is the beginning of 426 primary school children who were walked up the hill by the head teacher, who didn't want them to lose this opportunity. And just as happens in the Nevada desert, though in slightly different temperatures, the people of this community, 65,000 of them, turned out to write their grief, their pain, their hope, their hopes for the future, their love. Because in the end, this is only about love.
Ζουν σε μια μετα-συγκρουόμενη κοινωνία: με πολύ μετατραυματικό στρες, πολλές αυτοκτονίες. Κι όμως, για μια στιγμή -- θα ήταν αστείο να πιστέψουμε ότι ήταν κάτι παραπάνω από αυτό -- κάποιος σαν τον Κέβιν -- ένας καθολικός που ο πατέρας του σκοτώθηκε όταν ήταν εννιά χρονών, στο κρεβάτι του -- ο Κέβιν ήρθε να δουλέψει εθελοντικά. Ήταν ο πρώτος που αγκάλιασε την ηλικιωμένη προτεστάντισα που μπήκε μέσα την ημέρα που ανοίξαμε τον ναό στο κοινό. Υψώθηκε. Έμεινε εκεί για πέντε μέρες. Έπειτα επιλέξαμε -- από τους λίγους μη φανατικούς χτίστες μας, που μας έδωσαν τη ζωή τους εκείνους του μήνες να κάνουμε αυτό το ασυνήθιστο πράγμα -- διαλέξαμε από αυτούς τους ανθρώπους που θα το έκαιγαν.
They live in a post-conflict society: lots of post-traumatic stress, high suicide. And yet, for this brief moment -- and it would be ridiculous to assume that it was more than that -- somebody like Kevin -- a Catholic whose father was shot when he was nine, upstairs in bed -- Kevin came to work as a volunteer. And he was the first person to embrace the elderly Protestant lady who came through the door on the day we opened the temple to the public. It rose up. It sat there for five days. And then we chose -- from our little tiny band of nonsectarian builders, who had given us their lives for this period of months to make this extraordinary thing -- we chose from them the people who would incinerate it.
Και εδώ βλέπετε τη στιγμή, που είδαν 15.000 άνθρωποι που ήρθαν ένα σκοτεινό, κρύο απόγευμα του Μαρτίου, τη στιγμή που αποφάσισαν να βάλουν στην άκρη την εχθρότητά τους, να μείνουν σε αυτό τον κοινό χώρο, όπου όλοι μπορούν να πουν πράγματα που δεν είχαν ειπωθεί, να τα πουν δυνατά, «Πλήγωσες εμένα και την οικογένεια μου αλλά σε συγχωρώ». Και μαζί, παρακολούθησαν σαν μέλη της κοινότητας τους να αφήσουν κάτι τόσο όμορφο, όμως ήταν τόσο δύσκολο να το αφήσουν όσο οι σκέψεις και τα συναισθήματα που έμελλαν να το δημιουργήσουν.
And here you see the moment when, witnessed by 15,000 people who turned out on a dark, cold, March evening, the moment when they decided to put their enmity behind them, to inhabit this shared space, where everybody had an opportunity to say the things that had been unsayable, to say out loud, "You hurt me and my family, but I forgive you." And together, they watched as members of their community let go of this thing that was so beautiful, but was as hard to let go of as those thoughts and feelings that had gone into making it.
(Μουσική)
(Music)
Σας ευχαριστώ.
Thank you.
(Χειροκρότημα)
(Applause)