A hundred years ago this month, a 36-year-old Albert Einstein stood up in front of the Prussian Academy of Sciences in Berlin to present a radical new theory of space, time and gravity: the general theory of relativity.
Vào tháng này, cách đây một trăm năm trước, Albert Einstein 36 tuổi, đã đứng trước Viện Hàn Lâm Khoa học nước Phổ tại Berlin để trình bày một lý thuyết căn bản mới về không gian, thời gian và trọng lực: thuyết tương đối tổng quát.
General relativity is unquestionably Einstein's masterpiece, a theory which reveals the workings of the universe at the grandest scales, capturing in one beautiful line of algebra everything from why apples fall from trees to the beginning of time and space.
Rõ ràng, thuyết tương đối tổng quát là một kiệt tác của Einstein, thuyết tả vận hành của vũ trụ ở quy mô lớn nhất, được gói gọn trong một biểu thức đại số đẹp mọi thứ từ tại sao trái táo rơi từ cây
1915 must have been an exciting year to be a physicist.
đến sự bắt đầu của thời gian và không gian.
Two new ideas were turning the subject on its head. One was Einstein's theory of relativity, the other was arguably even more revolutionary: quantum mechanics, a mind-meltingly strange yet stunningly successful new way of understanding the microworld, the world of atoms and particles.
Năm 1915 gây thú vị đối với các nhà vật lý học. Hai tư tưởng mới đã làm đảo lộn ngành vật lý học Một là thuyết tương đối của Einstein, cái còn lại, thậm chí còn được cho là cách mạng hơn nữa: cơ học lượng tử, Một phương thức mới kỳ lạ đến điên rồ nhưng cực kỳ thành công với việc tìm hiểu về thế giới vi mô, thế giới của các hạt và nguyên tử.
Over the last century, these two ideas have utterly transformed our understanding of the universe. It's thanks to relativity and quantum mechanics that we've learned what the universe is made from, how it began and how it continues to evolve. A hundred years on, we now find ourselves at another turning point in physics, but what's at stake now is rather different. The next few years may tell us whether we'll be able to continue to increase our understanding of nature, or whether maybe for the first time in the history of science, we could be facing questions that we cannot answer, not because we don't have the brains or technology, but because the laws of physics themselves forbid it.
Suốt thế kỷ qua, hai khái niệm này đã làm biến đổi hoàn toàn sự hiểu biết của chúng ta về vũ trụ. Nhờ có thuyết tương đối và cơ học lượng tử, mà chúng ta biết được vũ trụ được tạo ra từ đâu, bắt đầu ra sao và sẽ tiếp tục tiến hóa như thế nào. 100 năm sau, chúng ta giờ lại thấy mình tại một ngã rẽ khác trong vật lý học, nhưng thứ đang bị đe dọa bây giờ lại khác biệt hơn. Vài năm nữa có thể cho ta biết liệu ta có thể tiếp tục tăng cường sự hiểu biết của chúng ta về tự nhiên, hay là có thể lần đầu tiên trong lịch sử khoa học, chúng ta có thể đối mặt với những câu hỏi mà chúng ta không thể trả lời, không phải vì chúng ta thiếu trí tuệ hay công nghệ, mà là vì chính những quy luật của vật lý ngăn cản điều đó.
This is the essential problem: the universe is far, far too interesting. Relativity and quantum mechanics appear to suggest that the universe should be a boring place. It should be dark, lethal and lifeless. But when we look around us, we see we live in a universe full of interesting stuff, full of stars, planets, trees, squirrels. The question is, ultimately, why does all this interesting stuff exist? Why is there something rather than nothing? This contradiction is the most pressing problem in fundamental physics, and in the next few years, we may find out whether we'll ever be able to solve it.
Đây là vấn đề cốt yếu: vũ trụ thì quá, quá hấp dẫn. Thuyết tương đối và cơ học lượng tử dường như gợi ý rằng vũ trụ đáng ra là một nơi nhàm chán. Nó đáng lẽ phải tối tăm, chết chóc và không có sự sống. Nhưng khi nhìn quanh, ta thấy mình sống trong một vũ trụ tràn ngập điều thú vị, đầy sao, hành tinh, cây cối, và cả sóc. Câu hỏi sau cùng là, Tại sao những điều thú vị này tồn tại? Tại sao lại có điều gì đó thay vì không có gì? Mâu thuẫn này chính là vấn đề gây sức ép nhất trong vật lý cơ bản, và trong vài năm tới, có lẽ ta sẽ tìm ra liệu ta có thể giải quyết được hay không.
At the heart of this problem are two numbers, two extremely dangerous numbers. These are properties of the universe that we can measure, and they're extremely dangerous because if they were different, even by a tiny bit, then the universe as we know it would not exist. The first of these numbers is associated with the discovery that was made a few kilometers from this hall, at CERN, home of this machine, the largest scientific device ever built by the human race, the Large Hadron Collider. The LHC whizzes subatomic particles around a 27-kilometer ring, getting them closer and closer to the speed of light before smashing them into each other inside gigantic particle detectors. On July 4, 2012, physicists at CERN announced to the world that they'd spotted a new fundamental particle being created at the violent collisions at the LHC: the Higgs boson.
Trọng tâm của vấn đề này là hai con số, hai con số vô cùng nguy hiểm. Chúng là những đặc tính của vũ trụ mà ta có thể đo được, và chúng cực kỳ nguy hiểm bởi vì nếu chúng khác đi, thậm chí một tí xíu thôi, thì vũ trụ mà chúng ta biết sẽ không còn tồn tại nữa. Con số đầu tiên được gắn liền với khám phá được thực hiện cách tòa nhà này vài km, ở CERN, ngôi nhà của chiếc máy này, thiết bị khoa học lớn nhất từng được chế tạo trong lịch sử loài người, Máy gia tốc hạt lớn (LHC). Chiếc máy gia tốc các hạt hạ nguyên tử quanh vòng tròn dài 27 km, đưa chúng ngày càng gần hơn với tốc độ ánh sáng trước khi va chạm chúng vào nhau bên trong các máy dò hạt khổng lồ. Vào ngày 4/7/2012, các nhà vật lý học ở CERN đã công bố với thế giới rằng họ đã phát hiện ra một loại hạt cơ bản mới từ sự va chạm dữ dội trong máy LHC: hạt Higgs boson (Hạt của Chúa).
Now, if you followed the news at the time, you'll have seen a lot of physicists getting very excited indeed, and you'd be forgiven for thinking we get that way every time we discover a new particle. Well, that is kind of true, but the Higgs boson is particularly special. We all got so excited because finding the Higgs proves the existence of a cosmic energy field. Now, you may have trouble imagining an energy field, but we've all experienced one. If you've ever held a magnet close to a piece of metal and felt a force pulling across that gap, then you've felt the effect of a field. And the Higgs field is a little bit like a magnetic field, except it has a constant value everywhere. It's all around us right now. We can't see it or touch it, but if it wasn't there, we would not exist. The Higgs field gives mass to the fundamental particles that we're made from. If it wasn't there, those particles would have no mass, and no atoms could form and there would be no us.
Nếu như bạn theo dõi tin tức vào lúc ấy, bạn sẽ thấy nhiều nhà vật lý trở nên vô cùng phấn khích thật sự, và bạn sẽ cảm thông với suy nghĩ của chúng tôi khi tìm ra một loại hạt mới. Điều đó cũng khá đúng, nhưng hạt Higgs đặc biệt hơn. Chúng tôi hào hứng như vậy vì việc tìm ra hạt Higgs chứng minh sự tồn tại của trường năng lượng vũ trụ. Bạn có thể khó để tưởng tượng ra một trường năng lượng, nhưng ta đều đã trải qua nó. Nếu bạn đã cầm một nam châm để gần một mảnh kim loại và cảm thấy lực ảnh hưởng giữa chúng, bạn đã cảm thấy tác động của từ trường. Và trường Higgs, hơi giống từ trường, ngoại trừ việc nó có giá trị không đổi ở mọi nơi. Nó đang ở ngay quanh ta. Ta không thể nhìn hay sờ nó, nhưng nếu nó không ở đó, chúng ta sẽ không tồn tại. Trường Higgs truyền khối lượng cho các hạt cơ bản mà tạo ra chúng ta. Nếu nó không tồn tại, các hạt đó sẽ không có khối lượng, không có nguyên tử nào
But there is something deeply mysterious about the Higgs field.
và sẽ không có chúng ta.
Relativity and quantum mechanics tell us that it has two natural settings, a bit like a light switch. It should either be off, so that it has a zero value everywhere in space, or it should be on so it has an absolutely enormous value. In both of these scenarios, atoms could not exist, and therefore all the other interesting stuff that we see around us in the universe would not exist. In reality, the Higgs field is just slightly on, not zero but 10,000 trillion times weaker than its fully on value, a bit like a light switch that's got stuck just before the off position. And this value is crucial. If it were a tiny bit different, then there would be no physical structure in the universe.
Nhưng có một vài điều bí ẩn sâu xa về trường Higgs. Thuyết tương đối và cơ học lượng tử nói rằng nó có hai trạng thái tự nhiên, giống một cái công tắc đèn. Nó đều có thể được "tắt", để có giá trị bằng 0 ở mọi địa điểm trong không gian, hoặc nó có thể "bật" để nó có một giá trị vô cùng lớn. Trong cả hai tình huống trên, nguyên tử không thể tồn tại, và do đó những thứ thú vị khác mà ta nhìn thấy quanh ta trong vũ trụ sẽ không tồn tại. Trên thực tế, trường Higgs chỉ hơi "bật" một chút, không bằng 0 nhưng yếu hơn 10,000 nghìn tỉ lần giá trị thực của nó, nó khá giống một công tắc bị kẹt ngay trước vị trí ngắt. Và giá trị này rất quan trọng. Nếu nó chỉ khác đi một tí xíu, thì sẽ không có cấu trúc vật lý nào trong vũ trụ.
So this is the first of our dangerous numbers, the strength of the Higgs field. Theorists have spent decades trying to understand why it has this very peculiarly fine-tuned number, and they've come up with a number of possible explanations. They have sexy-sounding names like "supersymmetry" or "large extra dimensions." I'm not going to go into the details of these ideas now, but the key point is this: if any of them explained this weirdly fine-tuned value of the Higgs field, then we should see new particles being created at the LHC along with the Higgs boson. So far, though, we've not seen any sign of them.
Cho nên đây là con số đầu tiên trong hai số nguy hiểm cùa chúng ta cường độ của trường Higgs. Các nhà lý thuyết đã dùng nhiều thập kỷ để cố gắng tìm hiểu vì sao nó lại có con số tinh chỉnh rất đặc biệt này, và họ đã đưa ra một số lời giải thích có thể xảy ra. Chúng có những cái tên khá quyến rũ như "siêu cân đối" hay "những chiều dư lớn". (large extra dimensions) Tôi sẽ không đi sâu chi tiết vào các ý tưởng này, nhưng điểm cốt yếu là: nếu điều nào giải thích được giá trị hoàn hảo kỳ lạ này của trường Higgs, thì chúng ta sẽ thấy được những hạt mới được tạo ra tại máy LHC cùng với hạt Higgs. Tuy nhiên, cho đến giờ ta vẫn không thấy dấu hiệu nào về chúng
But there's actually an even worse example of this kind of fine-tuning of a dangerous number, and this time it comes from the other end of the scale, from studying the universe at vast distances. One of the most important consequences of Einstein's general theory of relativity was the discovery that the universe began as a rapid expansion of space and time 13.8 billion years ago, the Big Bang. Now, according to early versions of the Big Bang theory, the universe has been expanding ever since with gravity gradually putting the brakes on that expansion. But in 1998, astronomers made the stunning discovery that the expansion of the universe is actually speeding up. The universe is getting bigger and bigger faster and faster driven by a mysterious repulsive force called dark energy.
Nhưng thật ra có một ví dụ tệ hơn về kiểu tinh chỉnh của một con số đáng sợ, và lần này nó bắt nguồn từ đầu kia của thang đo, từ việc nghiên cứu vũ trụ ở những khoảng cách lớn. Một trong những kết quả quan trọng nhất của thuyết tương đối tổng quát của Einstein là khám phá ra vũ trụ bắt nguồn từ sự giãn nở nhanh chóng của không gian và thời gian cách đây 13.8 tỉ năm về trước, vụ nổ lớn (Big Bang). Theo như các phiên bản sơ khai của lý thuyết Big Bang, vũ trụ vẫn đang mở rộng kể từ khi ấy với trọng lực đang dần dần kìm hãm sự mở rộng ấy. Nhưng vào năm 1998, các nhà thiên văn học đã có một khám phá kì thú là sự giãn nở của vũ trụ thực ra đang tăng tốc. Vũ trụ đang trở nên lớn hơn và nhanh hơn gây ra bởi một lực đẩy bí ẩn gọi là "năng lượng tối".
Now, whenever you hear the word "dark" in physics, you should get very suspicious because it probably means we don't know what we're talking about.
Ngày nay, mỗi khi bạn nghe thấy thuật ngữ "tối" trong vật lý, bạn sẽ cảm thấy rất nghi ngờ vì nó có thể nghĩa là
(Laughter)
chúng ta không biết cái mà mình đang nói đến.
(Cười)
We don't know what dark energy is, but the best idea is that it's the energy of empty space itself, the energy of the vacuum. Now, if you use good old quantum mechanics to work out how strong dark energy should be, you get an absolutely astonishing result. You find that dark energy should be 10 to the power of 120 times stronger than the value we observe from astronomy. That's one with 120 zeroes after it. This is a number so mind-bogglingly huge that it's impossible to get your head around. We often use the word "astronomical" when we're talking about big numbers. Well, even that one won't do here. This number is bigger than any number in astronomy. It's a thousand trillion trillion trillion times bigger than the number of atoms in the entire universe.
Chúng ta không biết năng lượng tối là gì, nhưng khái niệm hay nhất là nó chính là năng lượng của vũ trụ, năng lượng của chân không. Nếu bạn dùng thuyết cơ học lượng tử cũ để làm rõ năng lượng tối mạnh như nào thì, chắc chắn bạn sẽ nhận được một kết quả đầy kinh ngạc. Bạn sẽ thấy rằng năng lượng tối có thể gấp 10 mũ 120 lần năng lượng của giá trị mà chúng ta đo đạc được từ thiên văn học. Đó là con số với 120 số 0 sau nó. Đây là một con số cực lớn đến nỗi bạn không thể nghĩ đến được luôn. Chúng ta thường sử dụng từ "cực lớn" khi chúng ta nói về những con số lớn. Nhưng như vậy cũng không nhằm nhò gì. Con số này lớn hơn bất kỳ con số nào trong thiên văn học. Nó lớn ngàn triệu triệu triệu triệu triệu triệu tỉ lần con số của các nguyên tử trong toàn vũ trụ.
So that's a pretty bad prediction. In fact, it's been called the worst prediction in physics, and this is more than just a theoretical curiosity. If dark energy were anywhere near this strong, then the universe would have been torn apart, stars and galaxies could not form, and we would not be here. So this is the second of those dangerous numbers, the strength of dark energy, and explaining it requires an even more fantastic level of fine-tuning than we saw for the Higgs field. But unlike the Higgs field, this number has no known explanation.
Do vậy đó là một dự đoán khá tệ hại. Thực ra, nó được gọi là dự đoán tồi tệ nhất trong vật lý, và điều này còn hơn cả một sự tò mò suông. Nếu năng lương tối ở bất cứ đâu có sức mạnh gần như vậy, thì vũ trụ sẽ bị xé thành từng mảnh, ngôi sao và thiên hà không thể hình thành, ta cũng sẽ không có ở đây. Và là điều thứ hai của những con số nguy hiểm này, cường độ của năng lượng tối, và giải thích nó đòi hỏi một mức độ tinh chỉnh to lớn hơn nhiều so với trường Higgs ta thấy. Nhưng không giống như trường Higgs, con số này không có sự giải thích.
The hope was that a complete combination of Einstein's general theory of relativity, which is the theory of the universe at grand scales, with quantum mechanics, the theory of the universe at small scales, might provide a solution. Einstein himself spent most of his later years on a futile search for a unified theory of physics, and physicists have kept at it ever since.
Hy vọng rằng một sự kết hợp hoàn hảo giữa thuyết tương đối của Einstein, một giả thuyết của vũ trụ ở qui mô lớn, với cơ học lượng tử, hay lý thuyết của vũ trụ ở qui mô nhỏ, có thể cung cấp một giải pháp. Einstein đã dành hầu hết những năm còn lại của mình vào một nghiên cứu phù phiếm cho giả thuyết hợp nhất của vật lý, và các nhà vật lý đã lưu giữ nó từ lúc đó.
One of the most promising candidates for a unified theory is string theory, and the essential idea is, if you could zoom in on the fundamental particles that make up our world, you'd see actually that they're not particles at all, but tiny vibrating strings of energy, with each frequency of vibration corresponding to a different particle, a bit like musical notes on a guitar string.
Một trong những ứng cử hứa hẹn nhất cho thuyết thống nhất là giả thuyết chuỗi, với ý tưởng then chốt là, nếu như phóng tầm nhìn vào những hạt cơ bản cấu tạo thế giới của chúng ta, thì thực ra bạn sẽ thấy rằng chúng không phải là hạt, mà chính là những chuỗi rung nhỏ xíu của năng lượng, với mỗi tần số của sự rung động tương ứng với hạt khác nhau, cũng giống những note nhạc trên dây đàn guitar vậy.
So it's a rather elegant, almost poetic way of looking at the world, but it has one catastrophic problem. It turns out that string theory isn't one theory at all, but a whole collection of theories. It's been estimated, in fact, that there are 10 to the 500 different versions of string theory. Each one would describe a different universe with different laws of physics. Now, critics say this makes string theory unscientific. You can't disprove the theory. But others actually turned this on its head and said, well, maybe this apparent failure is string theory's greatest triumph. What if all of these 10 to the 500 different possible universes actually exist out there somewhere in some grand multiverse? Suddenly we can understand the weirdly fine-tuned values of these two dangerous numbers. In most of the multiverse, dark energy is so strong that the universe gets torn apart, or the Higgs field is so weak that no atoms can form. We live in one of the places in the multiverse where the two numbers are just right. We live in a Goldilocks universe.
Và đó lá một cách nhìn tao nhã hơn, hầu như nên thơ hơn vào thế giới, nhưng nó có một vấn đề bi kịch. Hóa ra lý thuyết chuỗi không phải là lý thuyết, mà là một chuỗi tập hợp các lý thuyết. Nó được ước tính, thực tế là, có 10 đến 500 phiên bản khác nhau của lý thuyết chuỗi. Mỗi một cái đều có thể diễn tả một vũ trụ khác nhau với những luật vật lý khác nhau. Các nhà phê bình nói điều lý thuyết chuỗi không logic. Bạn không thể bác bỏ lý thuyết. Nhưng những người khác lật lại vấn đề và nói rằng, có lẽ sự tưởng chừng thất bại này là chiến thắng tuyệt nhất của lý thuyết chuỗi. Có thể có những 10 đến 500 vũ trụ có khả năng khác nhau này thực chất tồn tại ở đâu đó ngoài kia trong một đa vũ trụ rộng lớn nào đó? Đột nhiên chúng ta có thể hiểu được những giá trị tinh chỉnh kỳ lạ của hai con số nguy hiểm này. Trong hầu hết đa vũ trụ, năng lượng tối mạnh đến nỗi vũ trụ bị xé thành từng mảnh, hay trường Higgs yếu đến nỗi không một nguyên tử nào có thể tạo thành. Chúng ta đang sống ở một nơi trong đa vũ trụ mà hai số đó có giá trị đúng. Chúng ta đang sống trong vũ trụ của Goldilocks.
Now, this idea is extremely controversial, and it's easy to see why. If we follow this line of thinking, then we will never be able to answer the question, "Why is there something rather than nothing?" In most of the multiverse, there is nothing, and we live in one of the few places where the laws of physics allow there to be something. Even worse, we can't test the idea of the multiverse. We can't access these other universes, so there's no way of knowing whether they're there or not.
Ý tưởng này cực kỳ gây tranh cãi, và nó rất dễ để thấy vì sao lại vậy. Nếu như chúng ta đi theo ý nghĩ này, thì chúng ta sẽ không bao giờ trả lời được câu hỏi, "Tại sao luôn có thứ gì đó thay vì không có gì?" Hầu hết đa vũ trụ, hư không, chằng có gì, và ta đang sống ở một trong rất ít nơi mà những qui luật của vật lý cho phép mọi thứ tồn tại. Tệ hơn, chúng ta không thể kiểm chứng được ý tưởng về đa vũ trụ. Chúng ta không tiếp cận được những vũ trụ khác, do đó không thể biết được là chúng có tồn tại ngoài kia hay không.
So we're in an extremely frustrating position. That doesn't mean the multiverse doesn't exist. There are other planets, other stars, other galaxies, so why not other universes? The problem is, it's unlikely we'll ever know for sure. Now, the idea of the multiverse has been around for a while, but in the last few years, we've started to get the first solid hints that this line of reasoning may get born out. Despite high hopes for the first run of the LHC, what we were looking for there -- we were looking for new theories of physics: supersymmetry or large extra dimensions that could explain this weirdly fine-tuned value of the Higgs field. But despite high hopes, the LHC revealed a barren subatomic wilderness populated only by a lonely Higgs boson. My experiment published paper after paper where we glumly had to conclude that we saw no signs of new physics.
Vì thế chúng ta đang ở trong một vị trí vô cùng bất lực. Điều đó không có nghĩa là đa vũ trụ không tồn tại. Có những hành tinh khác, ngôi sao khác, dải thiên hà khác, vậy tại sao lại không thể có vũ trụ khác? Vấn đề là, nó sẽ không giống như điều chúng ta chắn chắn sẽ từng thấy. Ngày nay, ý tưởng về đa vũ trụ đã có tồn tại từ lâu, trong những năm lại đây, chúng ta bắt đầu có những gợi ý vững chắc rằng lý luận này có thể được sinh ra. Mặc cho những hy vọng cao vời ngay lúc đầu tiên hoạt động của LHC, những gì chúng ta đã đang tìm vẫn đó chúng ta đã đang tìm những lý thuyết lý mới: siêu đối xứng hay là những chiều cực lớn có thể lý giải được giá trị tinh chỉnh kỳ lạ này của trường Higgs. Mặc cho những hy vọng cao vời, LHC đã tiết lộ vùng hạ nguyên tử vô ích được tính toán chỉ bằng một hạt Higgs boson. Thí nghiệm của tôi đã được xuất bản trên báo ghi nhận chúng tôi phải kết luận rằng không thể thấy dấu hiệu thuyết vật lý mới.
The stakes now could not be higher. This summer, the LHC began its second phase of operation with an energy almost double what we achieved in the first run. What particle physicists are all desperately hoping for are signs of new particles, micro black holes, or maybe something totally unexpected emerging from the violent collisions at the Large Hadron Collider. If so, then we can continue this long journey that began 100 years ago with Albert Einstein towards an ever deeper understanding of the laws of nature.
Giải thưởng giờ đây không thể nào cao hơn nữa. Mùa hè này, hệ thống LHC bắt đầu pha thứ hai trong vận hành với một năng lượng gần như gấp đôi lần chạy đầu. Những gì các nhà vật lý hạt nhân đang cực kỳ mong đợi là dấu hiệu của những hạt mới, những lỗ đen cực nhỏ, hay là cái gì hoàn toàn không mong đợi sẽ lòi ra từ những va chạm mãnh liệt tại Large Hadron Collider. Nếu được vậy, chúng ta có thể tiếp tục hành trình đã được bắt đầu cách đây 100 năm của Albert Einstein đến một sự hiểu biết sâu rộng hơn hết về những quy luật của tự nhiên.
But if, in two or three years' time, when the LHC switches off again for a second long shutdown, we've found nothing but the Higgs boson, then we may be entering a new era in physics: an era where there are weird features of the universe that we cannot explain; an era where we have hints that we live in a multiverse that lies frustratingly forever beyond our reach; an era where we will never be able to answer the question, "Why is there something rather than nothing?"
Nhưng nếu, trong thời gian hai ba năm, khi hệ thống LHC ngừng một lần nữa sau khi đóng máy lần thứ hai, chúng ta không tìm thấy gì ngoại trừ hạt Higgs, thì chúng ta có thể bước vào một kỷ nguyên mới của vật lý: một kỷ nguyên có những tương lai kỳ lạ về vũ trụ mà chúng ta không thể giải thích; kỷ nguyên mà ta có những gợi ý rằng ta đang sống trong đa vũ trụ mà mãi mãi vượt xa ngoài tầm với của chúng ta một cách vô vọng; một kỷ nguyên mà chúng ta sẽ không bao giờ trả lời được câu hỏi, "Tại sao lại có gì đó thay vì lại không có gì?"
Thank you.
Xin cám ơn.
(Applause)
(Vỗ tay)
Bruno Giussani: Harry, even if you just said the science may not have some answers, I would like to ask you a couple of questions, and the first is: building something like the LHC is a generational project. I just mentioned, introducing you, that we live in a short-term world. How do you think so long term, projecting yourself out a generation when building something like this?
Bruno Giussani: Harry, thậm chí anh vừa nói rằng khoa học có lẽ sẽ không có câu trả lời, tôi vẫn muốn hỏi anh vài câu hỏi, và đầu tiên là: xây dựng những thứ giống như hệ thống LHC là dự án cả thế hệ. Như tôi vừa đề cập, giới thiệu với anh, là chúng ta đang sống trong một thế giới thiển cận. Làm sao anh có thể suy nghĩ sâu xa dự đoán ra cho chính mình một thế hệ khi xây dựng những điều như thế?
Harry Cliff: I was very lucky that I joined the experiment I work on at the LHC in 2008, just as we were switching on, and there are people in my research group who have been working on it for three decades, their entire careers on one machine. So I think the first conversations about the LHC were in 1976, and you start planning the machine without the technology that you know you're going to need to be able to build it. So the computing power did not exist in the early '90s when design work began in earnest. One of the big detectors which record these collisions, they didn't think there was technology that could withstand the radiation that would be created in the LHC, so there was basically a lump of lead in the middle of this object with some detectors around the outside, but subsequently we have developed technology. So you have to rely on people's ingenuity, that they will solve the problems, but it may be a decade or more down the line.
HC: Tôi đã rất may mắn có những trải nghiệm khi làm việc tại LHC vào năm 2008, ngay khi chúng tôi khởi động, và có những người trong nhóm nghiên cứu của tôi đã làm việc với nó qua ba thập kỉ, toàn bộ sự nghiệp họ tập trung thiết bị. Tôi nghĩ những thảo luận đầu tiên về hệ thống LHC là vào năm 1976, và họ đã bắt đầu lên kế hoạch cho thiết bị mà không có công nghệ sẽ dự định sử dụng để có thể xây dựng được nó. Do sức mạnh của máy tính chưa vào đầu thập kỉ 90, việc thiết kế bắt đầu gấp gáp. một trong những máy dò lớn ghi những va chạm, họ không nghĩ rằng có công nghệ có thể chịu được bức xạ được tạo ra trong hệ thống LHC, vì thế về cơ bản có một đống chì nằm ở giữa đối tượng này và vài máy dò dọc bên ngoài, kết quả chúng tôi phát triển công nghệ. Bạn phải tin sự ngây thơ con người, họ sẽ giải quyết những vấn đề, nhưng mất hơn một thập kỉ hoặc hơn nữa.
BG: China just announced two or three weeks ago that they intend to build a supercollider twice the size of the LHC. I was wondering how you and your colleagues welcome the news.
BG: Trung Quốc vừa công bố cách đây hai ba tuần rằng họ định xây máy siêu gia tốc kích thước gấp đôi LHC. Tôi tự hỏi rằng mọi người sẽ hoan nghênh tin này ra sao.
HC: Size isn't everything, Bruno. BG: I'm sure. I'm sure.
HC: Kích thước không phải tất cả, Burno. BG: Tôi đồng ý.
(Laughter)
(Tiếng cười)
It sounds funny for a particle physicist to say that. But I mean, seriously, it's great news. So building a machine like the LHC requires countries from all over the world to pool their resources. No one nation can afford to build a machine this large, apart from maybe China, because they can mobilize huge amounts of resources, manpower and money to build machines like this. So it's only a good thing. What they're really planning to do is to build a machine that will study the Higgs boson in detail and could give us some clues as to whether these new ideas, like supersymmetry, are really out there, so it's great news for physics, I think.
Thật buồn cười khi nhà vật lý hạt nhân khi nói như thế. Nhưng nói nghiêm túc, đó là tin tuyệt vời. Vì xây thiết bị như hê thống LHC cần nhiều quốc gia khắp thế giới góp tài nguyên của họ. Không quốc gia nào đủ sức xây máy móc lớn như vậy, có lẽ trừ Trung Quốc, bởi vì họ có thể huy động lượng lớn tài nguyên, nhân lực và tiền bạc xây máy móc như vậy. Do đó, đó tin tốt thôi. Nếu họ thật sự lên kế hoạch để xây dựng máy móc thì sẽ phải học hỏi chi tiết về hạt Higgs và có thể sẽ cho chúng ta vài gợi ý chẳng hạn ý tưởng mới này, như thuyết siêu đối xứng ở đâu ra, vậy tôi nghĩ đó là tin tuyệt cho vật lý.
BG: Harry, thank you. HC: Thank you very much.
BG: Cám ơn Harry. HC: Cám ơn các bạn nhiều.
(Applause)
(Vỗ tay)