I was only four years old when I saw my mother load a washing machine for the very first time in her life. That was a great day for my mother. My mother and father had been saving money for years to be able to buy that machine, and the first day it was going to be used, even Grandma was invited to see the machine.
Имав само четири години кога ја видов мајка ми како за прв пат во нејзиниот живот става алишта во машина за перење. Тоа беше незаборавен ден за мојата мајка. Мајка ми и татко ми со години штедеа пари за да можат да ја купат таа машина. И, првиот ден кога требаше да се користи, дури и баба ми беше поканета
(Laughter)
да ја види машината.
And Grandma was even more excited. Throughout her life, she had been heating water with firewood, and she had hand-washed laundry for seven children. And now, she was going to watch electricity do that work.
И таа беше уште повозбудена. Во нејзиниот живот таа греела вода на оган и рачно ги перела алиштата за седум деца. А сега ќе гледаше како електричната енергија ја работи таа работа.
My mother carefully opened the door, and she loaded the laundry into the machine, like this. And then, when she closed the door, Grandma said, "No, no, no, no! Let me! Let me push the button!"
Мајка ми внимателно ја отвори вратата, и ги стави алиштата во машината, вака. И тогаш, кога ја затвори вратата, Баба ми рече: „Не, не, не, не. Дозволи ми мене да ја вклучам машината“.
(Laughter)
И баба ми ја вклучи машината
And Grandma pushed the button, and she said, "Oh, fantastic! I want to see this! Give me a chair! Give me a chair! I want to see it," and she sat down in front of the machine, and she watched the entire washing program.
и рече: „Фантастично. Сакам да го гледам ова. Дај ми столица. Дај ми столица. Сакам да гледам.“ И седна пред машината, и ја гледаше целата програма на перењето.
(Laughter)
Таа беше вчудоневидена.
She was mesmerized. To my grandmother, the washing machine was a miracle.
За мојата баба машината за перење алишта беше чудо.
Today, in Sweden and other rich countries, people are using so many different machines. Look -- the homes are full of machines. I can't even name them all. And they also, when they want to travel, they use flying machines that can take them to remote destinations. And yet, in the world, there are so many people who still heat the water on fire, and they cook their food on fire. Sometimes they don't even have enough food. And they live below the poverty line. There are two billion fellow human beings who live on less than two dollars a day. And the richest people over there -- there's one billion people, and they live above what I call the "air line" --
Денес во Шведска и другите богати земји, луѓето користат толку многу различни машини. Погледнете, домовите се полни со машини. Не можам ни да ги именувам сите. Исто така, кога сакаат да патуваат, користат летечки машини што можат да ги пренесат на оддалечени дестинации. Но сепак, во светот има толку многу луѓе кои сѐ уште греат вода на оган и готват храна на оган. Понекогаш немаат ни доволно храна. И живеат под границата на сиромаштијата. Има две милијарди човечки суштества како нас кои живеат со помалку од два долари дневно. А најбогатите луѓе таму -- има една милијарда луѓе -- тие живеат на линијата што ја викам воздушна линија,
(Laughter)
бидејќи тие трошат повеќе од 80 долари на ден
because they spend more than 80 dollars a day on their consumption.
за своја потрошувачка. Но, ова се само една, две, три милијарди луѓе,
But this is just one, two, three billion people, and obviously, there are seven billion people in the world, so there must be one, two, three, four billion people more who live in between the poverty and the air line. They have electricity, but the question is: How many have washing machines? I've done the scrutiny of market data, and I've found that, indeed, the washing machine has penetrated below the air line, and today, there's an additional one billion people out there who live above the "wash line."
а очигледно во светот има седум милијарди луѓе, значи мора да има уште една, две, три, четири милијарди луѓе кои живеат помеѓу линијата на сиромаштијата и воздушната линија. Тие имаат електрична енергија, но прашањето е колку од нив имаат машини за перење алишта? Ги проверив пазарните податоци и открив дека, навистина, машината за перење алишта продрела под воздушната линија и денес има дополнителни една милијарда луѓе во светот кои живеат над линијата на перењето.
(Laughter)
(Смеа)
And they consume for more than 40 dollars per day. So two billion have access to washing machines.
Тие трошат повеќе од 40 долари на ден. Значи две милијарди имаат пристап до машини за перење алишта.
And the remaining five billion -- how do they wash? Or, to be more precise, how do most of the women in the world wash? Because it remains the hard work for women to wash. They wash like this: by hand. It's hard, time-consuming labor, which they have to do for hours every week. And sometimes they also have to bring water from far away to do the laundry at home, or they have to bring the laundry away to a stream far off. And they want the washing machine. They don't want to spend such a large part of their life doing this hard work with so relatively low productivity. And there's nothing different in their wish than it was for my grandma. Look here, two generations ago in Sweden -- picking water from the stream, heating with firewood and washing like that. They want the washing machine in exactly the same way.
А останатите пет милијарди, како се перат тие? Или да бидеме попрецизни, како перат најголем број од жените во светот? Бидејќи перењето останува тешка работа за жените. Тие перат вака: со раце. Тоа е тешка работа која одзема многу време, што мора да ја работат со часови секоја недела. И понекогаш исто така мора да носат вода од далеку за да исперат дома. Или мора да ја однесат облеката до некој оддалечен поток. И ја сакаат машината за перење алишта. Тие не сакаат да трошат толку голем дел од нивниот живот работејќи вака тешка работа со толку релативно ниска продуктивност. И во нивната желба нема ништо поразлично од тоа што беше желба за мојата баба. Погледајте, пред две генерации во Шведска -- полнење вода од поток, греење на оган со дрва и рачно перење. Тие ја посакувааат машината за перење на точно истиот начин.
But when I lecture to environmentally concerned students, they tell me, "No, everybody in the world cannot have cars and washing machines." How can we tell this woman that she isn't going to have a washing machine? And then I ask my students -- over the last two years, I've asked -- "How many of you don't use a car?" And some of them proudly raise their hand and say, "I don't use a car." And then I put the really tough question: "How many of you hand-wash your jeans and your bedsheets?" And no one raised their hand. Even the hardcore in the green movement use washing machines.
Но, кога држам предавања на студенти што се загрижени за животната средина, тие ми велат: „Не, сите во светот не може да имаа автомобили и машини за перење алишта“. Како да ѝ кажеме на оваа жена дека таа нема да има машина за перење алишта? И тогаш ги прашувам моите студенти, ги прашувам веќе две години: „Колкумина од вас не користитe автомобил?“ И некои од нив гордо ја креваат својата рака и велат дека не користат автомобил. Но, тогаш го поставувам навистина тешкото прашање: „Колкумина од вас рачно ги перат фармерките и чаршафите?“ И нкој не крева рака. Дури и најпосветените во зеленото движење користат машини за перење алишта.
(Laughter)
(Смеа)
So how come [this is] something that everyone uses and they think others will not stop it? What is special with this? I had to do an analysis about the energy use in the world. Here we are. Look here. You see the seven billion people up there? The air people, the wash people, the bulb people and the fire people. One unit like this is an energy unit of fossil fuel -- oil, coal or gas. That's what most of the electricity and the energy in the world is. And it's 12 units used in the entire world, and the richest one billion, they use six of them. Half of the energy is used by one seventh of the world population. And these ones, who have washing machines but not a house full of other machines, they use two. This group uses three, one each. And they also have electricity. And over there, they don't even use one each. That makes 12 of them.
Па како тогаш ова што сите го користат и мислат дека другите нема да престанат да го користат; што е толку посебно со тоа? Морав да направам анализа за енергијата што се користи во светот. Еве сме. Погледајте, тука гледате седум милијарди луѓе: луѓето што летаат, луѓето што перат, луѓето со сијалица и луѓето со оган. Една ваква единица е енергетска единица на фосилно гориво -- нафта, јаглен или гас. Од нив се произведува најмногу од светската електрична енергија. 12 единици се користат во целиот свет и најбогатата милијарда користи шест од нив. Половина од енергијата се користи од една седмина од светската популација. А овие што имаат машини за перење, но не и цела куќа полна со други машини тие користат две единици. Оваа група користи три, една за секој. И тие исто така имаат електрична енергија. И таму не користат ни по една единица. Тоа се вкупно 12 единици.
But the main concern for the environmentally interested students -- and they are right -- is about the future. What are the trends? If we just prolong the trends, without any real advanced analysis, to 2050, there are two things that can increase the energy use: first, population growth; second, economic growth. Population growth will mainly occur among the poorest people here, because they have high child mortality and they have many children per woman. And that will get you two extra, but that won't change the energy use very much.
Но главната грижа за студентите загрижени за животна средина - и тие се во право - е за иднината. Какви се трендовите? Ако само ги продолжиме, без напредна анализа, до 2050 година, има две нешта што може да ја зголемат употребата на енергија. Прво, раст на популацијата. Второ, економски раст. Раст на популацијата воглавно ќе се случи меѓу сиромашните луѓе бидејќи тие имаат висока смртност на деца и имаат многудетни мајки. И со тоа добивате две дополнителни, но тоа нема многу да ја смени употреба на енергијата.
What will happen is economic growth. The best of here in the emerging economies -- I call them "the New East" -- they will jump the air line. "Wopp!" they will say. And they will start to use as much as the Old West are doing already.
Тоа што ќе се случи е економски раст. Најдобриот овде во економиите што се во издигање -- јас ги викам „Новиот Исток“ -- тие ќе ја прескокнат воздушната линија. „Опа!“ - ќе речат тие. И ќе почнат да користат исто тоолку колку што Стариот Запад веќе користи.
(Laughter)
И овие луѓе, тие ја сакаат машината за перење алишта.
And these people, they want the washing machine. I told you. They'll go there. And they will double their energy use. And we hope that the poor people will get into the electric light. And they'll get a two-child family without a stop in population growth. But the total energy consumption will increase to 22 units. And these 22 units -- still, the richest people use most of them. So what needs to be done? Because the risk, the high probability of climate change is real. It's real. Of course, they must be more energy efficient. They must change their behavior in some way. They must also start to produce green energy, much more green energy. But until they have the same energy consumption per person, they shouldn't give advice to others -- what to do and what not to do.
Ви реков. Тие ќе одат таму. И ќе ја дуплираат употребата на енергија. И се надеваме дека сиромашните луѓе ќе дојдат до електричната сијалица. И ќе добијат семејство со две деца без да се сопре растот на популацијата. Но вкупната потрошувачка на енергија ќе порасне на 22 единици. И од овие 22 единици богатите повторно ќе користат најмногу. Па, што треба да се направи? Бидејќи ризикот, високата веројатност за климатски промени е реална. Реална е. Се разбира тие мора да бидат поефикасни со енергијата. Мора да го сменат однесувањето на некој начин. Исто така мора да почнат да произведуваат зелена енергија, многу повеќе зелена енергија. Но се додека имаат исто количество на енергетска потрошувачка по човек, тие не треба да им даваат совети на другите што да прават и што да не прават.
(Laughter)
(Аплауз)
(Applause)
Овде можеме да добиеме повеќе зелена енергија.
Here, we can get more green energy all over.
Се надеваме дека ова може да се случи.
This is what we hope might happen. It's a real challenge in the future. But I can assure you that this woman in the favela in Rio, she wants a washing machine. She's very happy about her minister of energy that provided electricity to everyone -- so happy that she even voted for her. And she became Dilma Rousseff, the president-elect of one of the biggest democracies in the world, moving from minister of energy to president. If you have democracy, people will vote for washing machines. They love them!
Тоа е вистинскиот предизвик за иднината. Но можам да Ве уверам дека оваа жена во Рио, таа сака машина за перење алишта. Таа беше среќна со нејзината министерка за енергија која обезбеди електрична енергија за сите - толку среќна што дури гласаше за неа. И таа е Дилма Русев избраната претседателка на една од најголемите демократии во светот што стана претседателка откако беше министер за енергија. Ако имате демократија, луѓето ќе гласаат за машини за перење алишта. Луѓето ги сакаат машините.
(Laughter)
And what's the magic with them? My mother explained the magic with this machine the very, very first day. She said, "Now, Hans. We have loaded the laundry. The machine will make the work. And now we can go to the library." Because this is the magic: you load the laundry, and what do you get out of the machine? You get books out of the machines, children's books. And mother got time to read for me. She loved this. I got the "ABC's" -- this is why I started my career as a professor, when my mother had time to read for me. And she also got books for herself. She managed to study English and learn that as a foreign language. And she read so many novels, so many different novels here. And we really, we really loved this machine.
А што е магијата со машините? Мајка ми ја објасни магијата за оваа машина во првиот ден. Рече: „Сега Ханс, ги ставивме алиштата да се перат. Машината ќе работи. А ние можеме да одиме во библиотеката.“ Бидејќи магијата е ова: ги ставате алиштата во машината и што добивата назад од неа? Добивате книги од машините, детски книги. И мајка ми најде време да ми чита. Таа го сакаше ова. Добив „АБВ.“ Мојата професорска кариера започна кога мајка ми почна да ми чита. Исто така таа зеде книги за себе си. Успеа да учи англиски јазик и го научи тој странски јазик. И прочита толку многѕ книги, толку многу различни книги. И ние навистина ја сакавме оваа машина.
(Laughter)
И јас и мајка ми рековме:
And what we said, my mother and me, "Thank you, industrialization. Thank you, steel mill. Thank you, power station. And thank you, chemical processing industry that gave us time to read books."
„Ти благодариме индустријализацијо. Ти благодариме железаро. Ти благодариме електрична централо. И ти благодариме хемиска индустријо што ни даде време да читаме книги.“
Thank you very much.
Ви благодарам.
(Laughter)
(Аплауз)
(Applause)