(Applause) AIDS was discovered 1981; the virus, 1983. These Gapminder bubbles show you how the spread of the virus was in 1983 in the world, or how we estimate that it was. What we are showing here is -- on this axis here, I'm showing percent of infected adults. And on this axis, I'm showing dollars per person in income. And the size of these bubbles, the size of the bubbles here, that shows how many are infected in each country, and the color is the continent.
(Vỗ tay) Bệnh AIDS được phát hiện vào năm 1981, còn virus HIV là vào 1983 Những trái bóng Gapminder này sẽ chỉ cho các bạn thấy loại virus này đã lan tràn khắp thế giới ra sao kể từ 1983 hay cách mà chúng ta ước chừng nó. Những thứ chúng tôi chỉ ra ở đây-- trên trục này, tôi muốn thể hiện phần trăm số người trưởng thành bị nhiễm. Và trên trục này thể hiện thu nhập trên đầu người tính theo đô la. Và kích cỡ của các trái bóng, kích cỡ của các trái bóng ở đây, sẽ thể hiện quy mô số người nhiễm tại mỗi quốc gia, và màu sắc bóng thể hiện châu lục.
Now, you can see United States, in 1983, had a very low percentage infected, but due to the big population, still a sizable bubble. There were quite many people infected in the United States. And, up there, you see Uganda. They had almost five percent infected, and quite a big bubble in spite of being a small country, then. And they were probably the most infected country in the world. Now, what has happened? Now you have understood the graph and now, in the next 60 seconds, we will play the HIV epidemic in the world.
Đây, quý vị có thể thấy nước Mỹ, năm 1983, tỷ lệ phần trăm nhiễm rất thấp, nhưng vì là một nước đông dân số nên cỡ bóng vẫn lớn. Có rất nhiều người đã nhiễm tại Mỹ. Và, trên đây, các bạn thấy Uganda. Có khoảng 5% dân số bị nhiễm, và một quả bóng rất to mặc dù quốc gia thì nhỏ thôi. Và có vẻ như họ là nước có tỷ lệ nhiễm cao nhất trên thế giới. Và đây, điều gì đã xảy ra? Bây giờ thì bạn đã hiểu biểu đồ này rồi nhé, và đây, trong vòng 60 giây nữa, chúng ta sẽ trình diễn về đại dịch HIV trên toàn thế giới.
But first, I have a new invention here. (Laughter) I have solidified the beam of the laser pointer.
Nhưng trước hết, tôi đem tới đây một phát minh mới. (Cười) Tôi đã làm đông cứng lại chùm tia laze của bút chỉ
(Laughter)
(Cười)
(Applause)
(Vỗ tay)
So, ready, steady, go! First, we have the fast rise in Uganda and Zimbabwe. They went upwards like this. In Asia, the first country to be heavily infected was Thailand -- they reached one to two percent. Then, Uganda started to turn back, whereas Zimbabwe skyrocketed, and some years later South Africa had a terrible rise of HIV frequency. Look, India got many infected, but had a low level. And almost the same happens here. See, Uganda coming down, Zimbabwe coming down, Russia went to one percent.
Rồi, sẵn sàng, vững vàng, đi thôi! Đầu tiên chúng ta thấy một sự gia tăng nhanh chóng ở Uganda và Zimbabwe. Họ leo lên cao như thế này. Ở châu Á, Quốc gia đầu tiên bị nhiễm nặng là Thái Lan. Mức nhiễm lên tới 1 -> 2% Sau đó thì Uganda đã giảm đi, trong khi Zimbabwe vẫn lao thẳng lên trời, và sau một vài năm đến lượt Nam Phi tăng tỷ lệ nhiễm HIV một cách khủng khiếp. Nhìn này, Ấn Độ có rất nhiều người nhiễm, nhưng lại ở mức thấp. Và tình trạng tương tự xảy ra ở đây. Nhìn xem, Uganda đang hạ xuống, Zimbabwe đang hạ xuống. Nga đạt mức 1%
In the last two to three years, we have reached a steady state of HIV epidemic in the world. 25 years it took. But, steady state doesn't mean that things are getting better, it's just that they have stopped getting worse. And it has -- the steady state is, more or less, one percent of the adult world population is HIV-infected. It means 30 to 40 million people, the whole of California -- every person, that's more or less what we have today in the world.
Trong 2 đến 3 năm qua, chúng ta đã đạt tới trạng thái ổn định của dịch HIV trên toàn cầu. Mất tới 25 năm. Nhưng, tình trạng ổn định không có nghĩa là mọi thứ đang chuyển biến tốt lên, mà chỉ là đang không xấu đi thôi. Và trạng thái ổn định đó là vào khoảng 1% số người trưởng thành trên thế giới đã bị nhiễm HIV. Điều đó có nghĩa là 30 đến 40 triệu người, hay toàn bộ người dân ở California đó là con số mà chúng ta hiện có trên toàn thế giới, không hơn không kém.
Now, let me make a fast replay of Botswana. Botswana -- upper middle-income country in southern Africa, democratic government, good economy, and this is what happened there. They started low, they skyrocketed, they peaked up there in 2003, and now they are down. But they are falling only slowly, because in Botswana, with good economy and governance, they can manage to treat people. And if people who are infected are treated, they don't die of AIDS. These percentages won't come down because people can survive 10 to 20 years. So there's some problem with these metrics now. But the poorer countries in Africa, the low-income countries down here, there the rates fall faster, of the percentage infected, because people still die. In spite of PEPFAR, the generous PEPFAR, all people are not reached by treatment, and of those who are reached by treatment in the poor countries, only 60 percent are left on treatment after two years. It's not realistic with lifelong treatment for everyone in the poorest countries. But it's very good that what is done is being done.
Rồi, cho phép tôi quay lại nhanh tình hình của Boswana. Boswana-một nước thu nhập trên trung bình ở Nam Phi, một nhà nước theo đường lối dân chủ, kinh tế khá, và đây là những gì đã xảy ra. Họ khởi đầu từ tốn, họ bỗng tăng vọt, họ lên tới đỉnh ở đây vào năm 2003, và bây giờ họ đang đi xuống. Nhưng họ đi xuống một cách chậm rãi, bởi vì ở Boswana, với điều kiện kinh tế và quản lý tốt, họ có thể điều trị cho người nhiễm. Và nếu những người nhiễm được điều trị, họ sẽ không chết vì AIDS nữa. Những con số phần trăm này sẽ không đi xuống vì họ có thể sống từ 10 đến 20 năm nữa. Vì thế sẽ làm nảy sinh một số vấn đề với phép tính toán này. Nhưng tại những quốc gia nghèo hơn ở châu Phi, những nước có thu nhập thấp ở phía dưới đây, tốc độ giảm của tỷ lệ nhiễm là nhanh hơn vì người nhiễm chết. Mặc dù có các chương trình của PEPFAR, PEPFAR hào phóng, không phải tất cả mọi người đều được điều trị và trong số những người được điều trị tại các nước nghèo chỉ có 60% số người được điều trị sau 2 năm. Điều trị dài hạn cho tất cả mọi người là điều phi thực tế tại các nước nghèo nhất. Nhưng điều đáng mừng là những gì cần làm đang được làm rồi.
But focus now is back on prevention. It is only by stopping the transmission that the world will be able to deal with it. Drugs is too costly -- had we had the vaccine, or when we will get the vaccine, that's something more effective -- but the drugs are very costly for the poor. Not the drug in itself, but the treatment and the care which is needed around it. So, when we look at the pattern, one thing comes out very clearly: you see the blue bubbles and people say HIV is very high in Africa. I would say, HIV is very different in Africa. You'll find the highest HIV rate in the world in African countries, and yet you'll find Senegal, down here -- the same rate as United States. And you'll find Madagascar, and you'll find a lot of African countries about as low as the rest of the world. It's this terrible simplification that there's one Africa and things go on in one way in Africa. We have to stop that. It's not respectful, and it's not very clever to think that way.
Nhưng điều đáng nhấn mạnh hiện nay là phòng bệnh. Chỉ bằng cách ngăn chăn sự lây lan thế giới mới có thể đối phó được với đại dịch. Thuốc chữa thì quá đắt rồi-và chúng ta sẽ cần phải có vắc xin, hay khi chúng ta có được vắc xin thì đã có 1 thứ khác hiệu quả hơn-- nhưng thuốc thì quá đắt với người nghèo. Và không chỉ thuốc men, mà cả liệu trình điều trị và chăm sóc đi kèm nữa. Vì thế, khi chúng ta nhìn vào mô hình này, một điều rất rõ ràng có thể thấy là: bạn thấy những trái bóng xanh da trời và mọi người nói tỷ lệ nhiễm HIV ở châu Phi rất cao. Tôi thì tôi sẽ nói, HIV rất khác biệt ở châu Phi. Bạn sẽ tìm thấy tỷ lệ nhiễm HIV cao nhất thế giới là ở các nước châu Phi, và dù thế bạn vấn sẽ thấy Senegal, ở phía dưới đây, tỷ lệ tương tự như ở Mỹ. Và bạn cũng sẽ thấy Madagascar, và bạn sẽ tìm thấy rất nhiều nước châu Phi có tỷ lệ chỉ nhiễm thấp chỉ như các nước khác trên thế giới. Quá đơn giản nếu cho rẳng chỉ có một châu Phi và mọi thứ chỉ đi theo một lối ở châu Phi. Chúng ta phải dừng cách nhìn này lại. Điều đó không đáng tôn trọng, không thông minh chút nào khi nghĩ theo hướng đó.
(Applause)
(Vỗ tay)
I had the fortune to live and work for a time in the United States. I found out that Salt Lake City and San Francisco were different. (Laughter) And so it is in Africa -- it's a lot of difference. So, why is it so high? Is it war? No, it's not. Look here. War-torn Congo is down there -- two, three, four percent. And this is peaceful Zambia, neighboring country -- 15 percent. And there's good studies of the refugees coming out of Congo -- they have two, three percent infected, and peaceful Zambia -- much higher. There are now studies clearly showing that the wars are terrible, that rapes are terrible, but this is not the driving force for the high levels in Africa.
Tôi có may mắn là được sống và làm việc ở Mỹ một thời gian. Tôi nhận thấy Thành phố Salt Lake và San Francisco khác nhau. (Cười) Và tương tự ở châu Phi cũng vậy--có rất nhiều điểm khác biệt. Vậy, tại sao lại cao như thế? Vì chiến tranh ư? Không, không đúng. Nhìn đây. Công-gô một quốc gia bị chiến tranh tàn phá nằm ở dưới đây-- 2,3,4 phần trăm. Và đây là Zambia thanh bình, nước láng giềng, 15 phần trăm. Và đã có nhiều nghiên cứu bài bản về những người tị nạn Công gô-- 2 đến 3% trong số họ bị nhiễm, còn tại Zambia yên bình- cao hơn rất nhiều. Ngày nay có rất nhiều nghiên cứu chỉ ra một cách rõ ràng rằng chiến tranh thật khủng khiếp, cưỡng dâm thật khủng khiếp. Nhưng đó không phải là điều khiến cho tình trạng nhiễm HIV cao ở châu Phi.
So, is it poverty? Well if you look at the macro level, it seems more money, more HIV. But that's very simplistic, so let's go down and look at Tanzania. I will split Tanzania in five income groups, from the highest income to the lowest income, and here we go. The ones with the highest income, the better off -- I wouldn't say rich -- they have higher HIV. The difference goes from 11 percent down to four percent, and it is even bigger among women. There's a lot of things that we thought, that now, good research, done by African institutions and researchers together with the international researchers, show that that's not the case. So, this is the difference within Tanzania.
Vậy, có phải vì đói nghèo không? Vâng nếu bạn nhìn ở tầm vĩ mô, có vẻ như càng nhiều tiền thì càng nhiều HIV. Nhưng điều này thức sự rất đơn giản, hãy nhìn xuống Tanzania xem. Tôi sẽ tách Tanzania thành 5 nhóm thu nhập, từ thu nhập cao nhất đến thu nhập thấp nhất, và chúng ta hãy bắt đầu xem. Những nhóm này với thu nhập cao nhất, những người khá giả, nếu không muốn nói là giàu, họ bị nhiễm HIV nhiều hơn. Sự khác biệt đi từ 11% xuống 4%, và khác biệt còn rõ ràng hơn trong nhóm nữ giới. Có rất nhiều điều chúng ta suy đoán, và bây giờ, những nghiên cứu bài bản, được thực hiện bởi các cơ quan tổ chức cùng với các nhà nghiên cứu tại châu Phi và cả các nghiên cứu viên quốc tế đã chỉ ra rằng không phải như vậy. Vâng, đó là sự khác biệt tại Tanzania.
And, I can't avoid showing Kenya. Look here at Kenya. I've split Kenya in its provinces. Here it goes. See the difference within one African country -- it goes from very low level to very high level, and most of the provinces in Kenya is quite modest.
Và, tôi cũng không thể không nhắc tới Kenya. Hãy nhìn Kenya đây. Tôi chia Kenya thành các quận huyện nhỏ. Hãy xem xem. Hãy nhìn sự khác biệt trong lòng một nước châu Phi -- từ mức nhiễm rất thấp đến mức nhiễm rất cao, và hầu hết các quận huyện ở Kenya bị nhiễm ở mức trung bình.
So, what is it then? Why do we see this extremely high levels in some countries? Well, it is more common with multiple partners, there is less condom use, and there is age-disparate sex -- that is, older men tend to have sex with younger women. We see higher rates in younger women than younger men in many of these highly affected countries.
Vây, tiếp theo là gì? Tại sao chúng ta lại nhìn thấy những mức nhiễm cao kỷ lục chỉ ở một vài nước? Vâng, tại đó việc có nhiều bạn tình diễn ra phổ biến hơn, ít dùng bao cao su hơn, và có sự quan hệ chênh lệch tuổi tác-- nghĩa là, những người đàn ông lớn tuổi thường quan hệ với phụ nữ trẻ. Chúng tôi quan sát thấy tỷ lệ nhiễm ở phụ nữ trẻ cao hơn nam giới trẻ ở những quốc gia bị có tỷ lệ nhiễm cao như trên.
But where are they situated? I will swap the bubbles to a map. Look, the highly infected are four percent of all population and they hold 50 percent of the HIV-infected. HIV exists all over the world. Look, you have bubbles all over the world here. Brazil has many HIV-infected. Arab countries not so much, but Iran is quite high. They have heroin addiction and also prostitution in Iran. India has many because they are many. Southeast Asia, and so on. But, there is one part of Africa -- and the difficult thing is, at the same time, not to make a uniform statement about Africa, not to come to simple ideas of why it is like this, on one hand.
Vây tất cả bắt nguồn từ đâu? Tôi sẽ chuyển các trái bóng sang dạng bản đồ. Nhìn xem, khu vực nhiễm nặng chỉ chiếm có 4% dân số nhưng chiếm tới 50% tổng số ca nhiếm HIV. HIV có mặt ở khắp mọi nơi trên thế giới. Nhìn xem, bạn có các trái bóng ở khắp mọi nơi. Có rất nhiều người nhiễm tại Brazil. Các nước Ả rập xê út không nhiều lắm, nhưng ở I ran thì rất nhiều. Nhiều nghiện hêroin và gái mại dâm ở Iran. Ấn Độ cũng có nhiều vì họ đông dân. Đông Nam á cũng vậy, vâng vâng. Nhưng, có một phần của châu Phi -- và vấn đề nan giải là, trong cùng một thời điểm, đừng đánh đồng về châu Phi, đừng đưa ra những ý kiến quá đơn giản để giải thích tại sao nó lại như vậy, mặt này.
On the other hand, try to say that this is not the case, because there is a scientific consensus about this pattern now. UNAIDS have done good data available, finally, about the spread of HIV. It could be concurrency. It could be some virus types. It could be that there is other things which makes transmission occur in a higher frequency. After all, if you are completely healthy and you have heterosexual sex, the risk of infection in one intercourse is one in 1,000. Don't jump to conclusions now on how to behave tonight and so on. (Laughter) But -- and if you are in an unfavorable situation, more sexually transmitted diseases, it can be one in 100.
Mặt khác, [cứ mặc nhận đây là một vấn đề nan giải đi], bởi vì chúng ta đang có một sự nhất trí khoa học về mô hình này. Cuối cùng thì UNAIDS đã đưa ra những nguồn số liệu đáng tin cậy về sự lan tran của đại dịch HIV. Đó có thể là sự đồng thuận song hành. Đó có thể là một vài chủng virus. Đó có thể là một số yếu tố khiến cho đại dịch lan tràn nhanh hơn. Mặc dù vậy, nếu bạn hoàn toàn khỏe mạnh và quan hệ khác giới, nguy cơ nhiễm HIV qua quan hệ tình dục chỉ là 1 phần nghìn. Nhưng đừng có kết luận gì vội. Tối nay hãy thử xem và biết ngay. (Tiếng cười) Nhưng, còn nếu bạn không được ổn cho lắm, mắc nhiều bệnh lây truyền qua đường tình dục chẳng hạn, thì nguy cơ có thể lên tới 1 phần trăm.
But what we think is that it could be concurrency. And what is concurrency? In Sweden, we have no concurrency. We have serial monogamy. Vodka, New Year's Eve -- new partner for the spring. Vodka, Midsummer's Eve -- new partner for the fall. Vodka -- and it goes on like this, you know? And you collect a big number of exes. And we have a terrible chlamydia epidemic -- terrible chlamydia epidemic which sticks around for many years. HIV has a peak three to six weeks after infection and therefore, having more than one partner in the same month is much more dangerous for HIV than others. Probably, it's a combination of this.
Nhưng điều chúng tôi nghĩ tới là sự đồng thuận song hành. Vậy đồng thuận song hành là gì? Ở Thụy Điển, chúng tôi không có sự đồng thuận song hành. Chúng tôi theo hình mẫu một vợ một chồng. Vodka, đêm giao thừa---tình nhân mới cho mùa xuân. Vodka, đêm mùa hạ— tình nhân mới cho mùa thu. Vodka—và cứ thế, bạn biết không? Và bạn thu được vô khối đặc ân. Và chúng ta có đại dịch Chlamydia kinh khủng -- đại dịch Chlamydia ghê gớm kéo dài nhiều năm. Tải lượng HIV sẽ lên tới đỉnh 3 đến 6 tuần sau khi nhiễm và vì thế, có nhiều hơn một bạn tình trong cùng một tháng sẽ tăng khả năng lây truyền lên rất nhiều so với các nhiếm trùng thông thường khác. Và có thể,nó gồm tất cả các yếu tố trên.
And what makes me so happy is that we are moving now towards fact when we look at this. You can get this chart, free. We have uploaded UNAIDS data on the Gapminder site. And we hope that when we act on global problems in the future we will not only have the heart, we will not only have the money, but we will also use the brain.
Và điều làm tôi rất vui mừng là chúng ta đang tiến tới hiện thực khi chúng ta nhìn vào đây. Bạn có thể xin biểu đồ này miễn phí. Chúng tôi đã upload các dữ liệu của UNAIDS lên trang Gapminder.org. VÀ chúng tôi hy vọng rằng trong cuộc chiến với các vấn đề toàn cầu trong tương lai, chúng ta không chỉ có trái tim, chúng ta không chỉ có tiền, mà chúng ta còn biết sử dụng bộ não.
Thank you very much.
Cảm ơn quý vị rất nhiều.
(Applause)
(Vỗ tay)