Ντρε Ουρχάν: Αυτό το θέατρο χτίζεται στην Κοπακαμπάνα, που είναι η πιο διάσημη παραλία στον κόσμο, αλλά 25 χιλιόμετρα μακριά από εδω στη Βόρεια ζώνη του Ρίο βρίσκεται μια κοινότητα που λέγεται Βίλα Κρουζέρο, και περίπου 60.000 άνθρωποι ζουν εκεί. Οι άνθρωποι εδώ στο Ρίο κυρίως ξέρουν τη Βίλα Κρουζέρο από τις ειδήσεις, και δυστυχώς, τα νέα από τη Βίλα Κρουζέρο συχνά δεν είναι καλά νέα. Αλλά η Βίλα Κρουζέρο είναι επίσης το μέρος όπου αρχίζει η ιστορία μας.
Dre Urhahn: This theater is built on Copacabana, which is the most famous beach in the world, but 25 kilometers away from here in the North Zone of Rio lies a community called Vila Cruzeiro, and roughly 60,000 people live there. Now, the people here in Rio mostly know Vila Cruzeiro from the news, and unfortunately, news from Vila Cruzeiro often is not good news. But Vila Cruzeiro is also the place where our story begins.
Γιέρον Κόλχαας: Πριν από δέκα χρόνια, πρωτόηρθαμε στο Ρίο να γυρίσουμε ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή στις φαβέλες. Μάθαμε ότι οι φαβέλες είναι ανεπίσημες κοινότητες. Εμφανίστηκαν με τα χρόνια όταν μετανάστες από την ύπαιθρο ήρθαν στις πόλεις ψάχνοντας για δουλειά, σαν πόλεις μέσα στις πόλεις, γνωστές για προβλήματα όπως το έγκλημα, η φτώχεια, και ο βίαιος πόλεμος ανάμεσα στην αστυνομία και τις συμμορίες ναρκωτικών. Έτσι, αυτό που μας εντυπωσίασε ήταν ότι ήταν κοινότητες όπου οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί είχαν χτίσει με τα ίδια τους τα χέρια, χωρίς ρυθμιστικό σχέδιο, σαν μια γιγαντιαία εξελισσόμενη δουλειά. Από 'κεί που καταγόμαστε, την Ολλανδία, όλα είναι σχεδιασμένα. Έχουμε ακόμη κανόνες για το πώς να ακολουθούμε κανόνες. (Γέλια)
Jeroen Koolhaas: Ten years ago, we first came to Rio to shoot a documentary about life in the favelas. Now, we learned that favelas are informal communities. They emerged over the years when immigrants from the countryside came to the cities looking for work, like cities within the cities, known for problems like crime, poverty, and the violent drug war between police and the drug gangs. So what struck us was that these were communities that the people who lived there had built with their own hands, without a master plan and like a giant work in progress. Where we're from, in Holland, everything is planned. We even have rules for how to follow the rules. (Laughter)
ΝΟ: Την τελευταία ημέρα του γυρίσματος, καταλήξαμε στην Βίλα Κρουζέρο, καθόμασταν, πίναμε ένα ποτό και κοιτάζαμε αυτόν τον λόφο με όλα αυτά τα σπίτια, και τα πιο πολλά σπίτια φαίνονταν ημιτελή, είχαν τοίχους από γυμνό τούβλο, αλλά είδαμε κάποια από αυτά τα σπίτια που ήταν σοβαντισμένα και βαμμένα, και ξαφνικά είχαμε αυτή την ιδέα: πώς θα φαινόταν αν όλα αυτά τα σπίτια σοβαντίζονταν και βάφονταν; Έπειτα φανταστήκαμε ένα μεγάλο σχέδιο, ένα μεγάλο έργο τέχνης. Ποιος θα περίμενε κάτι σαν αυτό σε ένα μέρος σαν αυτό; Έτσι σκεφτήκαμε, είναι καν δυνατόν να γίνει; Πρώτα αρχίσαμε να μετράμε τα σπίτια, αλλά σύντομα χάσαμε το μέτρημα. Αλλά, κατά κάποιο τρόπο, η ιδέα κόλλησε.
DU: So the last day of filming, we ended up in Vila Cruzeiro, and we were sitting down and we had a drink, and we were overlooking this hill with all these houses, and most of these houses looked unfinished, and they had walls of bare brick, but we saw some of these houses which were plastered and painted, and suddenly we had this idea: what would it look like if all these houses would be plastered and painted? And then we imagined one big design, one big work of art. Who would expect something like that in a place like this? So we thought, would that even be possible? So first we started to count the houses, but we soon lost count. But somehow the idea stuck.
ΓΚ: Είχαμε ένα φίλο. Διοικούσε μια Μ.Κ.Ο. στη Βίλα Κρουζέρο. Το όνομά του ήταν Νάνκο, και η ιδέα άρεσε και σε αυτόν επίσης. Είπε, «Ξέρετε, όλοι εδώ θα ήθελαν πάρα πολύ να έχουν τα σπίτια τους σοβαντισμένα και βαμμένα. Τότε ένα σπίτι είναι ολοκληρωμένο». Έτσι μας σύστησε στους σωστούς ανθρώπους, και ο Βίτορ και ο Μάουριν έγιναν το συνεργείο μας. Επιλέξαμε τρία σπίτια στο κέντρο της κοινότητας και αρχίσαμε εδώ. Κάναμε μερικά σχέδια, και σε όλους άρεσε αυτό το σχέδιο ενός αγοριού που πετούσε τον χαρταετό του. Έτσι αρχίσαμε να ζωγραφίζουμε, και το πρώτο που κάναμε ήταν να ζωγραφίσουμε τα πάντα μπλε, και σκεφτήκαμε ότι αυτό φαινόταν ήδη πολύ καλό. Αλλά οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί το μίσησαν. Είπαν, «Τι κάνατε; Ζωγραφίσατε το σπίτι μας ακριβώς το ίδιο χρώμα με το αστυνομικό τμήμα». (Γέλια) Σε μια φαβέλα, αυτό δεν είναι καλό πράγμα. Επίσης το ίδιο χρώμα με το κελί της φυλακής. Έτσι προχωρήσαμε γρήγορα και ζωγραφίσαμε το αγόρι, Μετά πιστέψαμε ότι τελειώσαμε, ήμασταν πραγματικά ευχαριστημένοι, αλλά ακόμη δεν ήταν καλό γιατί τα μικρά παιδιά άρχισαν να έρχονται και να λένε, «Υπάρχει ένα αγόρι που πετάει χαρταετό, αλλά πού είναι αυτός;» Είπαμε, «Α, είναι τέχνη. πρέπει να φανταστείτε τον χαρταετό». (Γέλια) Αυτά είπαν, «Όχι, όχι, όχι, θέλουμε να δούμε τον χαρταετό». Έτσι γρήγορα εγκαταστήσαμε έναν χαρταετό πολύ ψηλά στον λόφο, ώστε να μπορείτε να δείτε το αγόρι να πετάει τον χαρταετό και μπορούσατε πράγματι να δείτε έναν χαρταετό. Τα τοπικά νέα άρχισαν να γράφουν γι' αυτό, πράγμα που ήταν θαυμάσιο, ακόμη και η «Γκάρντιαν» έγραψε για αυτό: «Διαβόητη παραγκούπολη γίνεται υπαίθρια γκαλερί».
JK: We had a friend. He ran an NGO in Vila Cruzeiro. His name was Nanko, and he also liked the idea. He said, "You know, everybody here would pretty much love to have their houses plastered and painted. It's when a house is finished." So he introduced us to the right people, and Vitor and Maurinho became our crew. We picked three houses in the center of the community and we start here. We made a few designs, and everybody liked this design of a boy flying a kite the best. So we started painting, and the first thing we did was to paint everything blue, and we thought that looked already pretty good. But they hated it. The people who lived there really hated it. They said, "What did you do? You painted our house in exactly the same color as the police station." (Laughter) In a favela, that is not a good thing. Also the same color as the prison cell. So we quickly went ahead and we painted the boy, and then we thought we were finished, we were really happy, but still, it wasn't good because the little kids started coming up to us, and they said, "You know, there's a boy flying the kite, but where is his kite?" We said, "Uh, it's art. You know, you have to imagine the kite." (Laughter) And they said, "No, no, no, we want to see the kite." So we quickly installed a kite way up high on the hill, so that you could see the boy flying the kite and you could actually see a kite. So the local news started writing about it, which was great, and then even The Guardian wrote about it: "Notorious slum becomes open-air gallery."
ΓΚ: Έτσι, παίρνοντας κουράγιο από αυτή την επιτυχία, πήγαμε πίσω στο Ρίο για ένα δεύτερο πρότζεκτ, και πέσαμε πάνω σε αυτόν τον δρόμο. Ήταν καλυμμένος με τσιμέντο για να εμποδίσει τις κατολισθήσεις, είδαμε ένα είδος ποταμού σε αυτό και φανταστήκαμε αυτό το ποτάμι σαν ένα ποτάμι σε Γιαπωνέζικο στύλ με κυπρίνους να κολυμπούν αντίθετα στο ρεύμα. Έτσι, αποφασίσαμε να ζωγραφίσουμε το ποτάμι, και καλέσαμε τον Ρόμπ Άντμιραλ, που είναι καλλιτέχνης τατουάζ και ειδικευόταν στο Γιαπωνέζικο στυλ. Δεν γνωρίζαμε ότι θα περνούσαμε σχεδόν έναν ολόκληρο χρόνο ζωγραφίζοντας αυτό το ποτάμι, μαζί με τον Τζιοβάνι και τον Ρομπίνιο και τον Βίτορ, που ζούσαν εκεί κοντά. Ακόμη και εμείς μετακομίσαμε στη γειτονιά όταν ένας από τους τύπους που ζούσε στον δρόμο, ο Ελίας, μας είπε ότι μπορούσαμε να πάμε και να ζήσουμε στο σπίτι του, μαζί με την οικογένειά του, πράγμα που ήταν φανταστικό. Δυστυχώς, αυτό το διάστημα, άλλος ένας πόλεμος ξέσπασε ανάμεσα στην αστυνομία και στις συμμορίες ναρκωτικών. (Βίντεο) (Πυροβολισμοί) Μάθαμε ότι σε τέτοιους καιρούς, οι άνθρωποι στις κοινότητες μένουν ενωμένοι σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, αλλά επίσης μάθαμε ένα πολύ σημαντικό στοιχείο, τη σπουδαιότητα των μπάρμπεκιου. (Γέλια) Γιατί, όταν κάνεις ένα μπάρμπεκιου, σε μετατρέπει από καλεσμένο σε οικοδεσπότη, αποφασίσαμε να κάνουμε ένα σχεδόν κάθε δεύτερη βδομάδα, και γνωρίσαμε τους πάντες στη γειτονιά.
JK: So, encouraged by this success, we went back to Rio for a second project, and we stumbled upon this street. It was covered in concrete to prevent mudslides, and somehow we saw a sort of river in it, and we imagined this river to be a river in Japanese style with koi carp swimming upstream. So we decided to paint that river, and we invited Rob Admiraal, who is a tattoo artist, and he specialized in the Japanese style. So little did we know that we would spend almost an entire year painting that river, together with Geovani and Robinho and Vitor, who lived nearby. And we even moved into the neighborhood when one of the guys that lived on the street, Elias, told us that we could come and live in his house, together with his family, which was fantastic. Unfortunately, during that time, another war broke out between the police and the drug gangs. (Video) (Gunfire) We learned that during those times, people in communities really stick together during these times of hardship, but we also learned a very important element, the importance of barbecues. (Laughter) Because, when you throw a barbecue, it turns you from a guest into a host, so we decided to throw one almost every other week, and we got to know everybody in the neighborhood.
ΓΚ: Όμως, ακόμη είχαμε αυτή την ιδέα του λόφου.
JK: We still had this idea of the hill, though.
ΝΟ: Ναι, ναι, μιλούσαμε για την κλίμακα του, επειδή αυτή η ζωγραφιά ήταν απίστευτα μεγάλη, και ήταν παρανοϊκά λεπτομερής, και αυτή η διαδικασία σχεδόν μας τρέλανε εντελώς. Αλλά θεωρήσαμε ότι ίσως, κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, όλος ο χρόνος που είχαμε περάσει στη γειτονιά ήταν ίσως ακόμη πιο σημαντικός από την ίδια τη ζωγραφιά.
DU: Yeah, yeah, we were talking about the scale of this, because this painting was incredibly big, and it was insanely detailed, and this process almost drove us completely insane ourselves. But we figured that maybe, during this process, all the time that we had spent in the neighborhood was maybe actually even more important
ΓΚ: Μετά από όλο αυτόν το χρόνο, αυτός ο λόφος, αυτή η ιδέα ήταν ακόμη εκεί, και αρχίσαμε να κάνουμε σκίτσα, μοντέλα, και καταλάβαμε κάτι. Καταλάβαμε ότι οι ιδέες μας, τα σχέδιά μας έπρεπε να είναι λίγο πιο απλά από το τελευταίο πρότζεκτ για να μπορούμε να βάφουμε με περισσότερους ανθρώπους και να καλύπτουμε πιο πολλά σπίτια την ίδια στιγμή. Είχαμε μια ευκαιρία να το δοκιμάσουμε αυτό σε μια κοινότητα στο κεντρικό κομμάτι του Ρίο, που ονομάζεται Σάντα Μάρτα, και κάναμε ένα σχέδιο γι' αυτό το μέρος που έμοιαζε σαν αυτό, και μετά βάλαμε υποστηρικτές επειδή αποδεικνύεται ότι αν οι ιδέες σου είναι γελοία μεγάλες, είναι ευκολότερο να κάνεις τους ανθρώπους να τις στηρίξουν. (Γέλια) Οι άνθρωποι της Σάντα Μάρτα μαζεύτηκαν και σε λίγο περισσότερο από ένα μήνα μετέτρεψαν αυτή την πλατεία σε αυτό. (Χειροκρότημα) Αυτή η εικόνα, κατά κάποιον τρόπο, έκανε τον γύρο του κόσμου.
than the painting itself. JK: So after all that time, this hill, this idea was still there, and we started to make sketches, models, and we figured something out. We figured that our ideas, our designs had to be a little bit more simple than that last project so that we could paint with more people and cover more houses at the same time. And we had an opportunity to try that out in a community in the central part of Rio, which is called Santa Marta, and we made a design for this place which looked like this, and then we got people to go along with it because turns out that if your idea is ridiculously big, it's easier to get people to go along with this. (Laughter) And the people of Santa Marta got together and in a little over a month they turned that square into this. (Applause) And this image somehow went all over the world.
ΝΟ: Έτσι μετά λάβαμε ένα απρόσμενο τηλεφώνημα από το πρόγραμμα τεχνης της τοιχογραφίας της Φιλαδέλφεια και είχαν αυτή την ερώτηση αν αυτή η ιδέα, η προσέγγισή μας, θα μπορούσε πράγματι να πιάσει στη Βόρεια Φιλαδέλφεια, που είναι μία από τις φτωχότερες γειτονιές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι είπαμε αμέσως ναι. Δεν είχαμε ιδέα πώς, αλλά φαινόταν σαν μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση, έτσι κάναμε ακριβώς το ίδιο όπως και στο Ρίο, μετακομίσαμε στη γειτονιά και αρχίσαμε να οργανώνουμε μπάρμπεκιου. (Γέλια) Αυτό το πρότζεκτ πήρε σχεδόν δύο χρόνια να ολοκληρωθεί. και κάναμε ατομικά σχέδια για κάθε ένα σπίτι χωριστά στη λεωφόρο που βάφαμε, και κάναμε αυτά τα σχέδια μαζί με τους ντόπιους καταστηματάρχες, τους ιδιοκτήτες κτηρίων και μια ομάδα από μια δεκαριά νέων ανδρών και γυναικών. Προσλήφθηκαν, και μετά εκπαιδεύτηκαν σαν μπογιατζήδες, και μαζί μεταμόρφωσαν τη δική τους γειτονιά, όλο τον δρόμο, σε ένα τεράστιο πάπλωμα χρωμάτων. (Χειροκρότημα) Στο τέλος, η πόλη της Φιλαδέλφεια ευχαρίστησε τον καθένα από αυτούς χωριστά και τους έδωσε έναν έπαινο για το επίτευγμά τους.
DU: So then we received an unexpected phone call from the Philadelphia Mural Arts Program, and they had this question if this idea, our approach, if this would actually work in North Philly, which is one of the poorest neighborhoods in the United States. So we immediately said yes. We had no idea how, but it seemed like a very interesting challenge, so we did exactly the same as we did in Rio, and we moved into the neighborhood and started barbecuing. (Laughter) So the project took almost two years to complete, and we made individual designs for every single house on the avenue that we painted, and we made these designs together with the local store owners, the building owners, and a team of about a dozen young men and women. They were hired, and then they were trained as painters, and together they transformed their own neighborhood, the whole street, into a giant patchwork of color. (Applause) And at the end, the city of Philadelphia thanked every single one of them and gave them a merit for their accomplishment.
ΓΚ: Τώρα είχαμε βάψει έναν ολόκληρο δρόμο. Μήπως να κάναμε ολόκληρο τον λόφο τώρα; Αρχίσαμε να ψάχνουμε για χρηματοδότηση, αλλά, πέσαμε πάνω σε ερωτήσεις, όπως, πόσα σπίτια πρόκειται να βάψετε; Πόσα τετραγωνικά μέτρα είναι αυτό; Πόση μπογιά πρόκειται να χρησιμοποιήσετε, και πόσους ανθρώπους θα προσλάβετε; Προσπαθήσαμε για χρόνια να καταγράψουμε σχέδια για τη χρηματοδότηση και να απαντήσουμε σε όλες αυτές τις ερωτήσεις, αλλά μετά σκεφτήκαμε, ότι για να απαντήσεις όλες τις ερωτήσεις, πρέπει να ξέρεις ακριβώς τι πρόκειται να κάνεις πριν πας εκεί και αρχίσεις. Ίσως είναι λάθος να σκέφτεσαι έτσι. Θα έχανε κάποια από τη μαγεία που είχαμε μάθει ότι αν πας κάπου και περάσεις χρόνο εκεί, μπορείς να αφήσεις το πρότζεκτ να μεγαλώσει οργανικά και να αποκτήσει δικιά του ζωή.
JK: So now we had painted a whole street. How about we do this whole hill now? We started looking for funding, but instead, we just ran into questions, like, how many houses are you going to paint? How many square meters is that? How much paint are you going to use, and how many people are you going to employ? And we did try for years to write plans for the funding and answer all those questions, but then we thought, in order to answer all those questions, you have to know exactly what you're going to do before you actually get there and start. And maybe it's a mistake to think like that. It would lose some of the magic that we had learned about that if you go somewhere and you spend time there, you can let the project grow organically and have a life of its own.
ΝΟ: Έτσι αποφασίσαμε να πάρουμε αυτό το σχέδιο και να τα απογυμνώσουμε από όλους τους αριθμούς και όλες τις ιδέες και τις πιθανότητες και απλώς να πάμε πίσω στη βασική ιδέα, που ήταν να μεταμορφώσουμε αυτόν τον λόφο σε ένα γιγάντιο έργο τέχνης. Αντί να ψάξουμε για χρηματοδότηση, αρχίσαμε μια εκστρατεία συμμετοχικής χρηματοδότησης, και σε λίγο πάνω από έναν μήνα, περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι μάζεψαν και πρόσφεραν πάνω από 100.000 δολάρια. Αυτή για μας ήταν μια εκπληκτική στιγμή, γιατί τώρα -- (Χειροκρότημα) -- γιατί τώρα είχαμε επιτέλους την ελευθερία να χρησιμοποιήσουμε όλα όσα είχαμε μάθει και να δημιουργήσουμε ένα πρότζεκτ που φτιάχτηκε με τον ίδιο τρόπο που φτιάχτηκε η φαβέλα, από το έδαφος προς τα πάνω, χωρίς ρυθμιστικό σχέδιο.
DU: So what we did is we decided to take this plan and strip it away from all the numbers and all the ideas and presumptions and just go back to the base idea, which was to transform this hill into a giant work of art. And instead of looking for funding, we started a crowdfunding campaign, and in a little over a month, more than 1,500 people put together and donated over 100,000 dollars. So for us, this was an amazing moment, because now — (Applause) — because now we finally had the freedom to use all the lessons that we had learned and create a project that was built the same way that the favela was built, from the ground on up, bottom up, with no master plan.
ΓΚ: Έτσι επιστρέψαμε, και προσλάβαμε τον Άντζελο, έναν ντόπιο καλλιτέχνη από τη Βίλα Κρουζέρο, πολύ ταλαντούχος τύπος, και ξέρει σχεδόν τους πάντες εκεί, μετά πήραμε τον Ελίας, τον παλιό σπιτονοικοκύρη μας που μας προσκάλεσε στο σπίτι του, και είναι αυθεντία στις κατασκευές. Μαζί με αυτούς, αποφασίσαμε από πού να αρχίσουμε. Διαλέξαμε αυτό το σημείο στη Βίλα Κρουζέρο, και τα σπίτια σοβαντίζονται τώρα που μιλάμε. Το καλό με αυτούς είναι ότι αποφασίζουν ποια σπίτια θα ακολουθήσουν μετά. Τυπώνουν ακόμη και μπλουζάκια, ανεβάζουν πανό εξηγώντας τα πάντα σε όλους, και μιλάνε στους δημοσιογράφους. Εμφανίστηκε αυτό το άρθρο για τον Άντζελο.
JK: So we went back, and we employed Angelo, and he's a local artist from Vila Cruzeiro, very talented guy, and he knows almost everybody there, and then we employed Elias, our former landlord who invited us into his house, and he's a master of construction. Together with them, we decided where to start. We picked this spot in Vila Cruzeiro, and houses are being plastered as we speak. And the good thing about them is that they are deciding which houses go next. They're even printing t-shirts, they're putting up banners explaining everything to everybody, and talking to the press. This article about Angelo appeared.
ΝΟ: Ενώ συμβαίνει αυτό, φέρνουμε αυτή την ιδέα σε όλο τον κόσμο. Όπως στο πρότζεκτ που κάναμε στη Φιλαδέλφεια, μας κάλεσαν επίσης να κάνουμε εργαστήρια, για παράδειγμα, στο Κουρασάο, και ακριβώς τώρα σχεδιάζουμε ένα τεράστιο πρότζεκτ στην Αϊτή.
DU: So while this is happening, we are bringing this idea all over the world. So, like the project we did in Philadelphia, we are also invited to do workshops, for instance in Curaçao, and right now we're planning a huge project in Haiti.
ΓΚ: Έτσι η φαβέλα δεν ήταν μόνο το μέρος όπου ξεκίνησε αυτή η ιδέα: ήταν επίσης το μέρος που το έκανε εφικτό, να δουλέψουμε χωρίς γενικό σχέδιο, γιατί αυτές οι κοινότητες είναι άτυπες-- αυτή ήταν η έμπνευση-- και σε μια κοινή προσπάθεια, μαζί με τους ανθρώπους, δουλεύεις σχεδόν όπως σε μια ορχήστρα, όπου μπορεί να έχεις εκατό όργανα να παίζουν μαζί για να δημιουργήσουν μια συμφωνία.
JK: So the favela was not only the place where this idea started: it was also the place that made it possible to work without a master plan, because these communities are informal — this was the inspiration — and in a communal effort, together with the people, you can almost work like in an orchestra, where you can have a hundred instruments playing together to create a symphony.
ΝΟ: Έτσι θέλουμε να ευχαριστήσουμε όλους όσους ήθελαν να γίνουν μέρος αυτού του ονείρου και μας στήριξαν σε όλη τη διαδρομή, και προσβλέπουμε στο να συνεχίσουμε.
DU: So we want to thank everybody who wanted to become part of this dream and supported us along the way, and we are looking at continuing.
ΓΚ: Έτσι μια μέρα πολύ σύντομα, όταν τα χρώματα αρχίσουν να ανεβαίνουν σε αυτούς τους τοίχους, ελπίζουμε ότι περισσότεροι θα έρθουν μαζί μας και θα ενωθούν με αυτό το μεγάλο όνειρο, και ίσως μια μέρα, όλη η Βίλα Κρουζέρο θα χρωματιστεί.
JK: Yeah. And so one day pretty soon, when the colors start going up on these walls, we hope more people will join us, and join this big dream, and maybe one day, the whole of Vila Cruzeiro will be painted.
ΝΟ: Σας ευχαριστούμε
DU: Thank you.
(Χειροκρότημα)
(Applause)