Στις 26 Ιανουαρίου του 2013 μια στρατιωτική ομάδα της Αλ Κάιντα μπήκε στην αρχαία πόλη του Τιμπουκτού στο νοτιότερο άκρο της Ερήμου Σαχάρα. Εκεί βάζουν φωτιά σε μια βιβλιοθήκη του Μεσαίωνα με 30.000 χειρόγραφα γραμμένα στα αραβικά και σε αρκετές άλλες αφρικανικές γλώσσες με μια ποικιλία θεμάτων, από αστρονομία, γεωγραφία, ιστορία και ιατρική, μέχρι κι ένα βιβλίο που καταγράφει ίσως την πρώτη θεραπευτική αγωγή για την ανδρική δυσλειτουργία. Άγνωστη στη Δύση, επρόκειτο για τη συλλογική σοφία μιας ολόκληρης ηπείρου, η φωνή της Αφρικής σε μια εποχή που η Αφρική εθεωρείτο ότι δεν έχει φωνή. Ο δήμαρχος του Μπάμακο, που παρακολούθησε το γεγονός, αποκάλεσε τον εμπρησμό των χειρογράφων «έγκλημα ενάντια στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά». Και είχε δίκιο - ή θα είχε δίκιο, εάν δεν έλεγε ψέμματα κι ο ίδιος.
On January 26, 2013, a band of al-Qaeda militants entered the ancient city of Timbuktu on the southern edge of the Sahara Desert. There, they set fire to a medieval library of 30,000 manuscripts written in Arabic and several African languages and ranging in subject from astronomy to geography, history to medicine, including one book which records perhaps the first treatment for male erectile dysfunction. Unknown in the West, this was the collected wisdom of an entire continent, the voice of Africa at a time when Africa was thought not to have a voice at all. The mayor of Bamako, who witnessed the event, called the burning of the manuscripts "a crime against world cultural heritage." And he was right -- or he would have been, if it weren't for the fact that he was also lying.
Στην πραγματικότητα, λίγο πριν, αφρικανοί φοιτητές είχαν συγκεντρώσει μια συλλογή από παλιά βιβλία και τα άφησαν έξω για να τα κάψουν οι τρομοκράτες. Σήμερα η συλλογή βρίσκεται κρυμμένη στο Μπάμακο, την πρωτεύουσα του Μαλί, σαπίζοντας από την υψηλή υγρασία. Ό,τι περισώθηκε με κάποιο τέχνασμα βρίσκεται και πάλι σε κίνδυνο, αυτή τη φορά λόγω του κλίματος.
In fact, just before, African scholars had collected a random assortment of old books and left them out for the terrorists to burn. Today, the collection lies hidden in Bamako, the capital of Mali, moldering in the high humidity. What was rescued by ruse is now once again in jeopardy, this time by climate.
Όμως η Αφρική κι άλλες μακρινές γωνιές του κόσμου δεν είναι τα μόνα μέρη ή τα βασικά μέρη όπου χειρόγραφα, που θα μπορούσαν να αλλάξουν την ιστορία του παγκόσμιου πολιτισμού, βρίσκονται σε κίνδυνο. Μερικά χρόνια πριν έκανα μια επισκόπηση στις ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες έρευνας και ανακάλυψα ότι υπάρχουν τουλάχιστον 60.000 χειρόγραφα πριν το 1500 π.Χ. που είναι δυσανάγνωστα λόγω ζημιάς από νερό, λόγω ξεθωριάσματος, μούχλας και χημικών αντιδράσεων. Ο πραγματικός αριθμός είναι περίπου ο διπλός, χωρίς μάλιστα να υπολογίζουμε χειρόγραφα της Αναγέννησης, μοντέρνα χειρόγραφα, και αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως οι χάρτες.
But Africa, and the far-flung corners of the world, are not the only places, or even the main places in which manuscripts that could change the history of world culture are in jeopardy. Several years ago, I conducted a survey of European research libraries and discovered that, at the barest minimum, there are 60,000 manuscripts pre-1500 that are illegible because of water damage, fading, mold and chemical reagents. The real number is likely double that, and that doesn't even count Renaissance manuscripts and modern manuscripts and cultural heritage objects such as maps.
Τι θα γινόταν αν υπήρχε η τεχνολογία που θα μπορούσε να ανακτήσει όλα αυτά τα χαμένα κι άγνωστα έργα; Φανταστείτε παγκοσμίως, πώς ένας θησαυρός από εκατοντάδες χιλιάδες άγνωστων μέχρι στιγμής γραπτών θα μπορούσε να αλλάξει δραματικά τη γνώση μας για το παρελθόν. Φανταστείτε πόσα άγνωστα κλασικά κείμενα θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε που θα αναθεωρούσαν τους κανόνες στη λογοτεχνία, την ιστορία, τη φιλοσοφία, τη μουσική - ή ακόμη πιο προκλητικά, θα αναθεωρούσαν τις πολιτιστικές μας ταυτότητες, χτίζοντας καινούριες γέφυρες μεταξύ ανθρώπων και πολιτισμών. Αυτές οι ερωτήσεις είναι που με μεταμόρφωσαν από σπουδαστή του Μεσαίωνα, από αναγνώστη κειμένων, σε επιστήμονα των κειμένων.
What if there were a technology that could recover these lost and unknown works? Imagine worldwide how a trove of hundreds of thousands of previously unknown texts could radically transform our knowledge of the past. Imagine what unknown classics we would discover which would rewrite the canons of literature, history, philosophy, music -- or, more provocatively, that could rewrite our cultural identities, building new bridges between people and culture. These are the questions that transformed me from a medieval scholar, a reader of texts, into a textual scientist.
Πόσο ανεπαρκής είναι η λέξη «αναγνώστης». Στο δικό μου το μυαλό φέρνει εικόνες αδράνειας, κάποιου που κάθεται οκνηρά σε μια πολυθρόνα περιμένοντας τη γνώση να του έρθει μέσα σε ένα μικρό περιποιημένο δέμα. Πόσο καλύτερο είναι να παίρνεις μέρος στο παρελθόν, να είσαι εξερευνητής σε μια άγνωστη χώρα, ψάχνοντας για κρυμμένα κείμενα. Ως ακαδημαϊκός ήμουν απλώς ένας αναγνώστης. Διάβασα και δίδαξα τα γνωστά κλασικά κείμενα που οι άνθρωποι διαβάζουν και διδάσκουν εδώ κι εκατοντάδες χρόνια -Βιργίλιο, Οβίδιο, Σώσερ, Πετράρχη- και με κάθε ακαδημαϊκό άρθρο που δημοσίευσα, πρόσθεσα στην ανθρώπινη γνώση όλο και λιγότερα κομμάτια διορατικότητας. Αυτό που ήθελα να γίνω ήταν ενας αρχαιολόγος του παρελθόντος, ένας εξερευνητής της λογοτεχνίας, ένας Ιντιάνα Τζόουνς χωρίς το μαστίγιο - ή βασικά με το το μαστίγιο.
What an unsatisfying word "reader" is. For me, it conjures up images of passivity, of someone sitting idly in an armchair waiting for knowledge to come to him in a neat little parcel. How much better to be a participant in the past, an adventurer in an undiscovered country, searching for the hidden text. As an academic, I was a mere reader. I read and taught the same classics that people had been reading and teaching for hundreds of years -- Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch -- and with every scholarly article that I published I added to human knowledge in ever-diminishing slivers of insight. What I wanted to be was an archaeologist of the past, a discoverer of literature, an Indiana Jones without the whip -- or, actually, with the whip.
(Γέλια) Αυτό το ήθελα όχι μόνο για μένα αλλά και για τους μαθητές μου επίσης.
(Laughter) And I wanted it not just for myself but I wanted it for my students as well.
Έτσι, πριν από 6 χρόνια άλλαξα πορεία στην καριέρα μου. Εκείνο τον καιρό δούλευα πάνω στο «Σκάκι της Αγάπης» το τελευταίο σημαντικό εκτενές ποιήμα του Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα χωρίς επεξεργασία. Δεν είχε επεξεργαστεί διότι υπήρχε μόνο ένα χειρόγραφο που είχε καταστραφεί τόσο πολύ κατά τη διάρκεια της επιδρομής της Δρέσδης στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ώστε πολλές γενιές ερευνητών το θεωρούσαν χαμένο. Επί 5 χρόνια δούλευα με μια υπεριώδη λάμπα προσπαθώντας να ανακτήσω ίχνη του γραπτού κι είχα φτάσει τόσο μακριά όσο η τεχνολογία της εποχής μου επέτρεπε να φτάσω.
And so six years ago, I changed the direction of my career. At the time, I was working on "The Chess of Love," the last important long poem of the European Middle Ages never to have been edited. And it wasn't edited because it existed in only one manuscript which was so badly damaged during the firebombing of Dresden in World War II that generations of scholars had pronounced it lost. For five years, I had been working with an ultraviolet lamp trying to recover traces of the writing and I'd gone about as far as technology at the time could actually take me.
Έκανα λοιπόν ό,τι κάνουν οι περισσότεροι. Πήγα στο Διαδίκτυο κι εκεί έμαθα πως είχε χρησιμοποιηθεί η πολυφασματική απεικόνιση για να ανακτηθούν δύο χαμένες διατριβές
And so I did what many people do. I went online, and there I learned about how multispectral imaging had been used to recover two lost treatises
του διάσημου Έλληνα μαθηματικού Αρχιμήδη, ενός παλιμψήστου του 13ου αιώνα. Το παλίμψηστο είναι ένα χειρόγραφο που έχει σβηστεί κι έχει ξαναγραφτεί.
of the famed Greek mathematician Archimedes from a 13th-century palimpsest. A palimpsest is a manuscript which has been erased and overwritten.
Έτσι, από το πουθενά, αποφάσισα να γράψω στον επικεφαλής επιστήμονα του προγράμματος του παλίμψηστου του Αρχιμήδη, τον καθηγητή Ρότζερ Ίστον, με ένα πλάνο και μια έκκληση. Προς μεγάλη μου έκπληξη, μου απάντησε. Με τη βοήθειά του, κατάφερα να κερδίσω μια επιχορήγηση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για να δημιουργήσω ένα κινητό εργαστήριο πολυφασματικής απεικόνισης. Με αυτό το εργαστήριο μεταμόρφωσα εκείνο το καρβουνιασμένο και ξεθωριασμένο χάος σε καινούρια κλασικά κείμενα του Μεσαίωνα.
And so, out of the blue, I decided to write to the lead imaging scientist on the Archimedes palimpsest project, Professor Roger Easton, with a plan and a plea. And to my surprise, he actually wrote back. With his help, I was able to win a grant from the US government to build a transportable, multispectral imaging lab, And with this lab, I transformed what was a charred and faded mess into a new medieval classic.
Πώς λειτουργεί λοιπόν η πολυφασματική απεικόνιση; Η ιδέα πίσω από αυτήν είναι κάτι που όποιος είναι γνώστης της υπέρυθρης νυχτερινής όρασης με γυαλιά θα καταλάβει αμέσως: αυτό που μπορούμε να δούμε στο ορατό φάσμα φωτός είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι αυτού που πραγματικά υπάρχει. Το ίδιο ισχύει και με την αόρατη γραφή. Το σύστημά μας χρησιμοποιεί 12 μήκη κύματος φωτός, μεταξύ του υπεριώδους και του υπέρυθρου, τα οποία πέφτουν πάνω στα χειρόγραφα από μια σειρά LED κι άλλη μια πηγή πολυφασματικού φωτός που διαπερνά κάθε φύλο του χειρογράφου. Έτσι απεικονίζονται μέχρι και 35 εικόνες σε κάθε ακολουθία σε κάθε φύλλο χρησιμοποιώντας μια ισχυρή ψηφιακή κάμερα εξοπλισμένη με φακό από χαλαζία. Υπάρχουν περίπου πέντε τέτοιες κάμερες παγκοσμίως. Αφού τραβήξουμε τις εικόνες, τις τροφοδοτούμε μέσω στατιστικών αλγορίθμων ώστε να βελτιωθούν και να αποσαφηνιστούν παραπάνω χρησιμοποιώντας λογισμικό που αρχικά σχεδιάστηκε για δορυφορικές εικόνες και που χρησιμοποιείται από επιστήμονες Γεωδιαστημικής και την CIA.
So how does multispectral imaging actually work? Well, the idea behind multispectral imaging is something that anyone who is familiar with infrared night vision goggles will immediately appreciate: that what we can see in the visible spectrum of light is only a tiny fraction of what's actually there. The same is true with invisible writing. Our system uses 12 wavelengths of light between the ultraviolet and the infrared, and these are shown down onto the manuscript from above from banks of LEDs, and another multispectral light source which comes up through the individual leaves of the manuscript. Up to 35 images per sequence per leaf are imaged this way using a high-powered digital camera equipped with a lens which is made out of quartz. There are about five of these in the world. And once we capture these images, we feed them through statistical algorithms to further enhance and clarify them, using software which was originally designed for satellite images and used by people like geospatial scientists and the CIA.
Τα αποτελέσματα μπορεί να είναι εκπληκτικά. Μπορεί να ξέρετε τι έχει γίνει με τα Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας που σταδιακά μπαίνουν σε ζελατίνη. Με το υπέρυθρο φως μπορούμε να διαβάσουμε μέχρι και τις πιο σκοτεινές γωνίες των Χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας. Μπορεί να μην ξέρετε βέβαια για άλλα Βιβλικά κείμενα που είναι σε κίνδυνο.
The results can be spectacular. You may already have heard of what's been done for the Dead Sea Scrolls, which are slowly gelatinizing. Using infrared, we've been able to read even the darkest corners of the Dead Sea Scrolls. You may not be aware, however, of other Biblical texts that are in jeopardy.
Εδώ είναι, για παράδειγμα, ένα φύλλο από κάποιο χειρόγραφο που απεικονίσαμε, που είναι ίσως η πιο πολύτιμη Χριστιανική Βίβλος του κόσμου. Ο Κώδικας Vercellensis είναι η πιο παλιά μετάφραση των Ευαγγελίων στα Λατινικά και χρονολογείται στο πρώτο μισό του 4ου αιώνα. Αυτό είναι το πλησιέστερο που μπορούμε να φτάσουμε στη Βίβλο την εποχή της ίδρυσης του Χριστιανισμού υπό τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο, καθώς και την εποχή της Συνόδου της Νίκαιας, όπου θεμελιωνόταν το σύστημα ηθικών αξιών της Χριστιανοσύνης. Αυτό το χειρόγραφο δυστυχώς είναι πολύ άσχημα φθαρμένο κι αυτό επειδή επί αιώνες χρησιμοποιήθηκε και κρατήθηκε για τις τελετές ορκομωσίας στην εκκλησία. Μάλιστα, η μωβ κηλίδα που βλέπετε στην πάνω αριστερή γωνία είναι Ασπέργιλλος, ένας μύκητας που γεννιέται στα άπλυτα χέρια κάποιου ατόμου με φυματίωση. Η απεικόνισή μας μου επέτρεψε να κάνω την πρώτη μεταγραφή αυτού του χειρογράφου μετά από 250 χρόνια.
Here, for example, is a leaf from a manuscript that we imaged, which is perhaps the most valuable Christian Bible in the world. The Codex Vercellensis is the oldest translation of the Gospels into Latin, and it dates from the first half of the fourth century. This is the closest we can come to the Bible at the time of the foundation of Christendom under Emperor Constantine, and at the time also of the Council of Nicaea, when the basic creed of Christianity was being agreed upon. This manuscript, unfortunately, has been very badly damaged, and it's damaged because for centuries it had been used and handled in swearing in ceremonies in the church. In fact, that purple splotch that you see in the upper left hand corner is Aspergillus, which is a fungus which originates in the unwashed hands of a person with tuberculosis. Our imaging has enabled me to make the first transcription of this manuscript in 250 years.
Η ύπαρξη ενός εργαστηρίου που μπορεί να ταξιδεύει σε συλλογές όποτε χρειαστεί είναι μόνο ένα μέρος της λύσης. Η τεχνολογία είναι πολύ ακριβή και πολύ σπάνια, η απεικόνιση κι οι ικανότητες επεξεργασίας της εικόνας είναι απόκρυφες. Έτσι οι μεγάλες αποκαταστάσεις δεν είναι εφικτές για την πλειοψηφία των ερευνητών αλλά μόνο για τα πλουσιότερα ιδρύματα. Γι' αυτό και ίδρυσα το Πρόγραμμα Λάζαρος, μια μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία, για να παράσχουμε την πολυφασματική απεικόνιση σε ανεξάρτητους ερευνητές και μικρότερα ινστιτούτα με μικρό ή και καθόλου κόστος. Τα τελευταία πέντε χρόνια η ομάδα μας από ειδικούς απεικόνισης, ερευνητές και φοιτητές, ταξίδεψαν σε επτά διαφορετικές χώρες και αποκατέστησαν μερικά από τα πιο πολύτιμα φθαρμένα χειρόγραφα, ανάμεσα τους και το Βιβλίο Vercelli, το αρχαιότερο βιβλίο Αγγλικών, το Μαύρο Βιβλίο του Καρμάρθεν, το αρχαιότερο των Ουαλικών, και μερικά από τα πολυτιμότερα και πρωιμότερα Ευαγγέλια που βρίσκονται στην πρώην Σοβιετική Γεωργία.
Having a lab that can travel to collections where it's needed, however, is only part of the solution. The technology is expensive and very rare, and the imaging and image processing skills are esoteric. That means that mounting recoveries is beyond the reach of most researchers and all but the wealthiest institutions. That's why I founded the Lazarus Project, a not-for-profit initiative to bring multispectral imaging to individual researchers and smaller institutions at little or no cost whatsoever. Over the past five years, our team of imaging scientists, scholars and students has travelled to seven different countries and have recovered some of the world's most valuable damaged manuscripts, included the Vercelli Book, which is the oldest book of English, the Black Book of Carmarthen, the oldest book of Welsh, and some of the most valuable earliest Gospels located in what is now the former Soviet Georgia.
Έτσι η φασματική φωτογράφιση αποκαθιστά χαμένα κείμενα. Βαθύτερα όμως, μπορεί να αποκαλύψει μια δεύτερη ιστορία πίσω από κάθε αντικείμενο, την ιστορία του πώς, πότε και από ποιον φτιάχτηκε το κείμενο και μερικές φορές, τι ακριβώς σκεφτόταν ο συγγραφέας τη στιγμή που το έγραφε. Πάρτε, για παράδειγμα, ένα προσχέδιο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας γραμμένη από το χέρι του ίδιου του Τόμας Τζέφερσον, που απεικόνισαν κάποιοι συνάδελφοί μου μερικά χρόνια πριν στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Οι έφοροι πρόσεξαν ότι σε όλο το κείμενο μια λέξη είχε διαγραφεί και αντικατασταθεί. Η λέξη που αντικατέστησε την προηγούμενη ήταν «πολίτες». Ίσως μπορείτε να μαντέψετε ποια ήταν η διαγραμμένη λέξη. «Υπήκοοι». Εδώ, κυρίες και κύριοι, είναι η Αμερικανική δημοκρατία η οποία εξελίσσεται δια χειρός του Τόμας Τζέφερσον.
So, spectral imaging can recover lost texts. More subtly, though, it can recover a second story behind every object, the story of how, when and by whom a text was created, and, sometimes, what the author was thinking at the time he wrote. Take, for example, a draft of the Declaration of Independence written in Thomas Jefferson's own hand, which some colleagues of mine imaged a few years ago at the Library of Congress. Curators had noticed that one word throughout had been scratched out and overwritten. The word overwritten was "citizens." Perhaps you can guess what the word underneath was. "Subjects." There, ladies and gentlemen, is American democracy evolving under the hand of Thomas Jefferson.
Ή σκεφτείτε το Χάρτη του Μαρτέλου το 1491, τον οποίο απεικονίσαμε στη Βιβλιοθήκη Μπάινικ του Γέιλ. Ήταν ο χάρτης που μάλλον συμβουλεύτηκε ο Κολόμβος πριν το ταξίδι του στον Νέο Κόσμο και που του έδωσε μια ιδέα για το πώς έμοιαζε η Ασία και πού βρισκόταν η Ιαπωνία. Το πρόβλημα με αυτόν τον χάρτη είναι ότι το μελάνι κι η μπογιά του αλλοιώθηκαν τόσο πολύ με τα χρόνια ώστε αυτός ο μεγάλος χάρτης, σχεδόν δύο μέτρα, έκανε τον κόσμο να μοιάζει σαν μια τεράστια έρημος. Μέχρι τώρα είχαμε πολύ μικρή ιδέα σχετικά με το τι ήξερε ο Κολόμβος για τον κόσμο και το πώς παρουσιάζονταν οι πολιτισμοί. Το βασικό υπόμνημα του χάρτη δεν μπορούσε να διαβαστεί καθόλου υπό κανονικό φως. Το υπεριώδες έκανε μικρή διαφορά. Το πολυφασματικό μας έδειξε τα πάντα. Στην Ασία μάθαμε για τέρατα με αυτιά τόσο μεγάλα που μπορούσαν να καλύψουν ολόκληρο το σώμα τους. Στην Αφρική, για ένα φίδι που μπορούσε να κάνει το έδαφος να βγάλει καπνούς. Όπως ακριβώς το φως των αστεριών μεταφέρει εικόνες του σύμπαντος όπως φαινόταν στο μακρινό παρελθόν, έτσι και το πολυφασματικό φως μας πάει πίσω στις πρώτες στιγμές της δημιουργίας ενός αντικειμένου. Μέσα από το φακό, γινόμαστε μάρτυρες των λαθών, των αλλαγών της σκέψης, των αφελειών, των μη λογοκριμένων ιδεών, των ατελειών της ανθρώπινης φαντασίας, που επιτρέπουν σε αυτά τα ιερά γραπτά και τους συγγραφείς τους να γίνουν πιο αληθινά, που φέρνουν την ιστορία πιο κοντά μας.
Or consider the 1491 Martellus Map, which we imaged at Yale's Beinecke Library. This was the map that Columbus likely consulted before he traveled to the New World and which gave him his idea of what Asia looked like and where Japan was located. The problem with this map is that its inks and pigments had so degraded over time that this large, nearly seven-foot map, made the world look like a giant desert. Until now, we had very little idea, detailed idea, that is, of what Columbus knew of the world and how world cultures were represented. The main legend of the map was entirely illegible under normal light. Ultraviolet did very little for it. Multispectral gave us everything. In Asia, we learned of monsters with ears so long that they could cover the creature's entire body. In Africa, about a snake who could cause the ground to smoke. Like starlight, which can convey images of the way the Universe looked in the distant past, so multispectral light can take us back to the first stuttering moments of an object's creation. Through this lens, we witness the mistakes, the changes of mind, the naïvetés, the uncensored thoughts, the imperfections of the human imagination that allow these hallowed objects and their authors to become more real, that make history closer to us.
Όσο για το μέλλον; Υπάρχει τόσο πολύ παρελθόν και τόσο λίγοι άνθρωποι ικανοί να το διασώσουν προτού αυτά τα αντικείμενα εξαφανιστούν για πάντα. Γι' αυτό κι άρχισα να διδάσκω αυτή την υβριδική επιστήμη που ονομάζω «επιστήμη των κειμένων». Η επιστήμη αυτή είναι ένα πάντρεμα των κλασικών ικανοτήτων ενός σπουδαστή φιλολογίας - η ικανότητα ανάγνωσης παλαιών γλωσσών και γραφών, η γνώση του πώς έχουν φτιαχτεί τα κείμενα ώστε να τοποθετηθούν στο χώρο και το χρόνο - με καινούριες τεχνολογίες όπως, η επιστήμη της απεικόνισης, η χημεία των μελανιών και των χρωστικών ουσιών, η οπτική αναγνώριση χαρακτήρων με τη βοήθεια υπολογιστών.
What about the future? There's so much of the past, and so few people with the skills to rescue it before these objects disappear forever. That's why I have begun to teach this new hybrid discipline that I call "textual science." Textual science is a marriage of the traditional skills of a literary scholar -- the ability to read old languages and old handwriting, the knowledge of how texts are made in order to be able to place and date them -- with new techniques like imaging science, the chemistry of inks and pigments, computer-aided optical character recognition.
Πέρυσι, ένας φοιτητής στο τμήμα μου, πρωτοετής, με γνώσεις Λατινικών και Ελληνικών, επεξεργαζόταν ένα παλίμψηστο που είχαμε φωτογραφίσει σε μια μεγάλη βιβλιοθήκη της Ρώμης. Καθώς δούλευε, μικροσκοπικά ελληνικά γράμματα άρχισαν να εμφανίζονται πίσω από το κείμενο. Συγκεντρώθηκαν όλοι γύρω του και διάβασε μια σειρά από ένα χαμένο έργο του Έλληνα κωμικού δραματοποιού Μενάνδρου. Εκείνη ήταν η πρώτη φορά ύστερα από χίλια χρόνια που αυτές οι λέξεις διαβάστηκαν δυνατά. Εκείνη τη στιγμή έγινε λόγιος.
Last year, a student in my class, a freshman, with a background in Latin and Greek, was image-processing a palimpsest that we had photographed at a famous library in Rome. As he worked, tiny Greek writing began to appear from behind the text. Everyone gathered around, and he read a line from a lost work of the Greek comic dramatist Menander. This was the first time in well over a thousand years that those words had been pronounced aloud. In that moment, he became a scholar.
Κυρίες και κύριοι, αυτό είναι το μέλλον του παρελθόντος.
Ladies and gentlemen, that is the future of the past.
Ευχαριστώ πολύ.
Thank you very much.
(Χειροκρότημα)
(Applause)