Along the Nile River, in what is now northern Sudan, lay the ancient civilization of Kush. Though they were once conquered by a powerful neighbor, the kings and queens of Kush would go on to successfully challenge two of the most dominant empires in history.
Dọc theo dòng sông Nile, tại nơi mà ngày nay là bắc Sudan, đã có một nền văn minh cổ đại: văn minh Kush. Mặc dù họ từng bị đánh chiếm bởi người hàng xóm dũng mãnh, những vị vua và hoàng hậu của Kush vẫn đối đầu thành công với hai trong số những đế chế mạnh nhất lịch sử.
From 1500 to 1100 BCE, Egypt controlled Kush, introducing many Egyptian cultural and religious practices. The civilization of Kush was more than a thousand years old at that time. Its early capital city at Kerma had impressive temples, palaces, and houses, including a massive mudbrick temple structure that had a chapel deep inside, reached by a long staircase at the center. Rich gold mines helped the Kushites build a flourishing commercial network, making bronze weapons and tools and trading materials like incense, animal skins, ivory, and ebony wood from sub-Saharan Africa.
Từ năm 1500 đến 1100 TCN, Ai Cập cai trị Kush và đưa nền văn hoá cùng tôn giáo của người Ai Cập vào đất nước. Nền văn minh Kush đã hơn một ngàn năm vào thời điểm đó. Thủ đô đầu tiên đặt tại Kerma có nhiều đền thờ, cung điện và nhà ở đầy ấn tượng, bao gồm các kiến trúc đền thờ đồ sộ làm từ gạch bùn với một nhà thờ nhỏ bên trong được nối bằng một dãy bậc thang dài ở trung tâm. Những mỏ vàng dồi dào giúp người Kush xây dựng quan hệ thương mại rộng rãi, sản xuất vũ khí và công cụ bằng đồng, và trao đổi vật liệu như hương trầm, da thú, ngà voi, và gỗ mun từ vùng Châu Phi hạ Sahara.
The tide started to change for Kush as Egypt descended into civil war. By 750 BCE, Egypt was divided into local kingdoms with fluctuating alliances. The Kushite king Piankhy saw an opportunity. He led his navy, flanked by horsemen and archers, up the Nile to the gateway city of Khemenu. As Piankhy’s army constructed siege ramps and battle towers, the city’s ruler sent his wives and daughters to negotiate— not with Piankhy, but with the women of his royal household, later known as kandake, who were extremely influential in military affairs and political succession. At the end of a long siege, Piankhy entered the conquered city and bitterly criticized the conditions in its stables.
Kết cục bắt đầu thay đổi với Kush khi Ai Cập suy yếu thời nội chiến. Năm 750 TCN, Ai Cập bị chia rẽ thành nhiều vương quốc nhỏ với liên minh biến động. Vua Piankhy của Kush đã thấy cơ hội này. Ông dẫn hải quân của ông, hỗ trợ bởi kị binh và cung thủ lên sông Nile đến thành phố cửa ngõ Khemenu. Khi quân đội Piankhy xây dựng các tháp công thành, người cai trị thành đã gửi những người vợ và con gái của ông đến đàm phán— không phải với Piankhy, mà với những người phụ nữ hoàng tộc của ông sau này được gọi là kandake, những người có sức ảnh hưởng rất lớn đến quân đội và chính trị. Sau một thời gian dài vây hãm, Piankhy đánh chiếm thành và chỉ trích cay đắng các điều kiện trong chuồng ngựa thành phố.
From there, Piankhy and the Kushite forces conquered the Egyptian capital of Memphis. Piankhy installed his sister, Amunirdis, as priestess of the great god Amun, in the Egyptian city of Thebes, and left other Kushite officials there before returning to live in Kush. His successors extended control all the way to the Nile Delta. This was a high point for the Empire of Kush: trade thrived, and they built magnificent temples, palaces, and pyramid tombs all along the Nile. But the Assyrian army was approaching Egypt in its annual campaigns. When the Assyrians began to encroach on trade routes near Jerusalem, the Kushite king Taharqo moved to stop them. The Assyrians defeated him with the help of some rebelling Egyptian princes, and drove him out of Egypt in the 7th century BCE.
Từ đây, Piankhy và lực lượng người Kush đã tấn công thủ đô Ai Cập Memphis. Piankhy đã đưa người chị em của mình, Amunirdis, nữ tư tế của thần Amun, vào thành phố Thebes của Ai Cập, và để lại các đại thần Kush khác trước khi quay về sinh sống tại Kush. Người kế vị của ông mở rộng quyền cai trị đến cả đồng bằng châu thổ sông Nile. Đây chính là giai đoạn đỉnh cao của Đế quốc Kush: thương mại phát triển mạnh, các ngôi đền nguy nga, cung điện và các ngôi mộ kim tự tháp được xây dựng dọc khắp sông Nile. Nhưng rồi quân đội Assyria tiếp cận Ai Cập trong các chiến dịch hằng năm của họ. Khi người Assyria bắt đầu tiếp cận các tuyến đường giao thương gần Jerusalem, vua Taharqo của Kush đã đến và chặn họ. Người Asyrian đã đánh bại ông với sự trợ giúp của các hoàng tử Ai Cập nổi loạn, đẩy ông ra khỏi Ai Cập vào thế kỉ thứ 7 TCN.
The Kushites continued to rule in their homeland for nearly 1,000 years that were prosperous and innovative. They moved their capital farther south to the city of Meroe, where they built temples to a new god called Apedemak. They built new cities in the savannah south of the Sahara Desert, some of which contained huge reservoirs for water.
Người Kush tiếp tục cai trị quê hương của họ trong hơn một ngàn năm, giúp đất nước phồn thịnh và văn minh. Họ dời đô xa hơn về phía Nam đến thành phố Meroe, nơi họ xây dựng đền thờ một vị thần mới tên là Apedemak. Họ xây các thành phố mới trong vùng savan ở phía nam sa mạc Sahara, nơi cung cấp một lượng nước ngọt lớn.
When the Roman Empire conquered Egypt in 31 BCE, Kushite armies again traveled north, led by Queen Amanirenas. She led them to success in battle against the Romans, capturing the bronze head of a statue of the Roman emperor Augustus, and bringing it back to Kush. They buried it under the doorway of a temple in the capital, so that worshippers would step on it as they crossed the threshold.
Khi đế chế La Mã xâm lược Ai Cập năm 31 TCN, quân đội Kush một lần nữa bắc chinh, dẫn bởi Nữ hoàng Amanirenas. Bà dẫn dắt đoàn quân Kush đánh bại người La Mã, lấy đi bức tượng đầu của hoàng đế La Mã Augustus và đem về Kush. Họ chôn tượng này dưới cổng của một ngôi đền trong thành để những người đi lễ giẫm lên khi họ ra vào.
After brokering peace with the Romans, Kush continued to prosper. Over time, however, groups of people called the Noba raided from the west, and trade routes were disrupted by the rising kingdom of Aksum. Around 350 CE, the Aksumite king sacked Meroe, effectively bringing Kushite rule to an end.
Sau khi thiết lập hoà bình với La Mã, Kush tiếp tục phát triển thịnh vượng. Tuy nhiên, sau một thời gian, nhóm người Noba đột kích từ phía đông, và tuyến đường giao thương bị ngưng trệ với sự trỗi dậy của vương quốc Aksum. Khoảng năm 350 SCN, vua người Aksum phá huỷ Meroe, thực sự đưa nền cai trị của người Kush đến hồi kết.
Since then, some have argued that Kush’s history has been overlooked by generations of European and American scholars who promoted the idea that Egypt was part of the origin of Western civilization, while Kush, as an African culture, was excluded. Today, there’s still much to learn about Kush— including a writing system we haven’t deciphered fully.
Ngày nay, một số người lí luận rằng lịch sử người Kush đã bị bỏ qua bởi nhiều thế hệ học giả người Châu Âu và Mỹ, những người thúc đẩy ý tưởng rằng Ai Cập là một phần nguồn gốc văn minh phương Tây, trong khi Kush, với tư cách là một nền văn hóa châu Phi, đã bị loại trừ. Ngày nay, vẫn còn nhiều thứ về Kush đáng cho chúng ta học hỏi— bao gồm cả hệ thống chữ viết đến nay vẫn chưa được hiểu rõ.