As the warrior slept, a snake coiled around his face. Instead of a threat, his wife saw an omen– a fearsome power that would lead her husband to either glory or doom. For now, however, he was only a slave – one of millions taken from the territories conquered by Rome to work the mines, till the fields, or fight for the crowd’s entertainment. A nomadic Thracian from what is now Bulgaria, he had served in the Roman Army but was imprisoned for desertion. His name was Spartacus.
Podczas gdy wojownik spał, wąż owinął się mu wokół twarzy. Zamiast groźby, jego żona zobaczyła omen, przerażającą moc, która zaprowadzi jej męża do chwały lub zagłady. Na razie jednak był tylko niewolnikiem, jednym z milionów uprowadzonych przez Rzym z podbitych ziem do pracy w kopalni, w polu albo do walki ku uciesze tłumów. Wędrujący Trak z dzisiejszej Bułgarii, służący niegdyś w rzymskiej armii, ale uwięziony za dezercję. Nazywał się Spartakus.
Spartacus had been brought to Capua by Batiatus, a lanista, or trainer of gladiators. And life at the ludus, or gladiator school, was unforgiving. New recruits were forced to swear an oath “to be burned, to be bound, to be beaten, and to be killed by the sword,” and to obey their master’s will without question. But even harsh discipline couldn’t break Spartacus’s spirit. In 73 BCE, Spartacus led 73 other slaves to seize knives and skewers from the kitchen and fight their way out, hijacking a wagon of gladiator equipment along the way. They were done fighting for others– now, they fought for their freedom.
Spartakus został sprowadzony do Kapui przez Batiatusa, lanistę czyli trenera gladiatorów. Życie w ludusie, szkole gladiatorów, było niebywale trudne. Nowi rekruci zmuszeni byli złożyć taką oto przysięgę: "dać się spalić, zniewolić, bić oraz zgładzić mieczem", a także wykonywać rozkazy pana bez zadawania pytań. Ale nawet żelazna dyscyplina nie mogła okiełznać duszy Spartakusa. W 73 roku przed naszą erą Spartakus kazał 73 pozostałym niewolnikom wziąć noże i szpikulce z kuchni oraz wywalczyć sobie wolność, porywając wóz pełen bojowego wyposażenia. Mieli dość walki dla innych, teraz zamierzali walczyć o swoją wolność.
When the news reached Rome, the Senate was too busy with wars in Spain and the Pontic Empire to worry about some unruly slaves. Unconcerned, praetor Claudius Glaber took an army of three thousand men to the rebel’s refuge at Mount Vesuvius, and blocked off the only passage up the mountain. All that remained was to wait and starve them out– or so he thought. In the dead of night, the rebels lowered themselves down the cliffside on ropes made from vines, and flanked Glaber’s unguarded camp. Thus began the legend of Rome’s defiant gladiator.
Kiedy wieść o tym dotarła do Rzymu, Senat był zbyt zajęty wojnami z Hiszpanią i Imperium Pontyjskim, żeby martwić się nieposłuszeństwem niewolników. Pretor Klaudiusz Glaber spokojnie zaprowadził trzytysięczną armię do schronienia buntowników na Wezuwiuszu i kazał zablokować jedyną drogę na dół. Pozostało tylko poczekać, aż głód zrobi swoje, przynajmniej tak mu się wydawało. W środku nocy buntownicy opuścili się w dół urwiska na linach zrobionych z pnączy i otoczyli niestrzeżony obóz Glabera. W ten sposób rozpoczęła się legenda zbuntowanego rzymskiego gladiatora.
As news of the rebellion spread, its ranks swelled with escaped slaves, deserting soldiers, and hungry peasants. Many were untrained, but Spartacus’s clever tactics transformed them into an effective guerrilla force. A second Roman expedition led by praetor Varinius, was ambushed while the officer bathed. To elude the remaining Roman forces, the rebels used their enemy’s corpses as decoy guards, stealing Varinius’s own horse to aid their escape.
W miarę rozchodzenia się wieści o buncie szeregi powiększały się o kolejnych zbiegłych niewolników, dezerterujących żołnierzy i głodne chłopstwo. Wielu nie było wytrenowanych, ale mądra taktyka Spartakusa zmieniła ich w sprawną partyzantkę. Druga rzymska wyprawa wojenna pod wodzą pretora Wariniusza wpadła w zasadzkę, gdy oficer się kąpał. Żeby ominąć resztę rzymskich sił, rebelianci użyli zwłok przeciwników żeby udawały straże, kradnąc konia samego Wariniusza, co ułatwiło ucieczkę.
Thanks to his inspiring victories and policy of distributing spoils equally, Spartacus continued attracting followers, and gained control of villages where new weapons could be forged. The Romans soon realized they were no longer facing ragtag fugitives, and in the spring of 72 BCE, the Senate retaliated with the full force of two legions. The rebels left victorious, but many lives were lost in the battle, including Spartacus’ lieutenant Crixus. To honor him, Spartacus held funeral games, forcing his Roman prisoners to play the role his fellow rebels had once endured.
Dzięki inspirującym zwycięstwom oraz zasadzie dzielenia łupu po równo Spartakus wciąż zdobywał zwolenników i przejmował kontrolę nad wioskami, gdzie można było wykuwać nową broń. Rzymianie zrozumieli w końcu, że nie walczą ze zbieraniną zbiegów i wiosną 72 roku przed naszą erą Senat odpowiedział połączonymi siłami dwóch legionów. Buntownicy odnieśli zwycięstwo lecz wielu z nich poległo w walce, w tym porucznik Spartakusa - Kriksos. Na jego cześć Spartakus zorganizował pożegnalną walkę, zmuszając rzymskich jeńców do odegrania roli,
By the end of 72 BCE, Spartacus’ army was a massive force of roughly 120,000 members. But those numbers proved difficult to manage. With the path to the Alps clear, Spartacus wanted to march beyond Rome’s borders, where his followers would be free. But his vast army had grown brash. Many wanted to continue pillaging, while others dreamed of marching on Rome itself. In the end, the rebel army turned south– forgoing what would be their last chance at freedom.
którą kiedyś musieli pełnić jego towarzysze. Do końca 72 roku armia Spartakusa liczyła 120 tysięcy wojowników. Trudno było dowodzić tyloma ludźmi. Kiedy oczyszczono drogę do Alp, Spartakus chciał wyjść poza granice Rzymu, gdzie jego towarzysze byliby wolni. Ale jego wielka armia się rozzuchwaliła. Wielu żołnierzy chciało dalej plądrować, a inni marzyli o ruszeniu na Rzym. W końcu armia skierowała się na południe, porzucając ostatnią szansę na wolność.
Meanwhile, Marcus Licinius Crassus had assumed control of the war. As Rome’s wealthiest citizen, he pursued Spartacus with eight new legions, eventually trapping the rebels in the toe of Italy. After failed attempts to build rafts, and a stinging betrayal by local pirates, the rebels made a desperate run to break through Crassus’s lines– but it was no use. Roman reinforcements were returning from the Pontic wars, and the rebels’ ranks and spirits were broken. In 71 BCE, they made their last stand. Spartacus nearly managed to reach Crassus before being cut down by centurions. His army was destroyed, and 6000 captives were crucified along the Appian Way– a haunting demonstration of Roman authority.
W tym czasie Marek Licyniusz Krassus przejął kontrolę nad wojną. Jako najzamożniejszy Rzymianin wysłał dodatkowe osiem legionów, które ostatecznie uwięziły rebeliantów na południowym krańcu Włoch. Po nieudanej próbie zbudowania tratw i zdradzeniu przez miejscowych piratów, zdesperowani buntownicy próbowali przedrzeć się przez linię wroga, niestety na próżno. Rzymskie posiłki wracały z wojen pontyjskich, a morale rebeliantów były niskie. W 71 roku stoczyli ostatnią bitwę. Spartakus prawie dotarł do Krassusa, został jednak ścięty przez setników, a jego armię zniszczono. 6 tysięcy jeńców ukrzyżowano wzdłuż Drogi Appijskiej jako przerażający znak potęgi Rzymu.
Crassus won the war, but it is not his legacy which echoes through the centuries. Thousands of years later, the name of the slave who made the world’s mightiest empire tremble has become synonymous with freedom– and the courage to fight for it.
Krassus wygrał wojnę, ale to nie jego legenda żyje od setek lat. Tysiące lat później imię niewolnika, który sprawił, że największe imperium świata zadrżało, stało się synonimem wolności i odwagi walczenia o nią.